Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Rotunda św. Mikołaja w Przemyślu - badanie struktur materiału budowli.

Gosztyła Marek, Sikorski Krystian

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2021

|

T. 49

405--417

PL

W artykule, który można potraktować jako kontynuację badań mających na celu określenie lat budowy rotundy pw. św. Mikołaja w Przemyślu, podjęto kolejną próbę wskazania okresu wzniesienia świątyni w oparciu o aktualny stan badań oraz z wykorzystaniem precyzyjnej aparatury badawczej. Badania ukierunkowane zostały na określenie struktur materiału budowli na drodze analiz składu chemicznego i krystalicznego pobranych próbek zapraw. Podjęto również próbę określenia miejsca kamieniołomu, z którego pozyskiwano materiał do budowy świątyni, wykorzystując narzędzia do oceny ich składu chemicznego i krystalicznego. Rozpoznanie składu próbek przeprowadzono w oparciu o badania in situ oraz laboratoryjne (analizy instrumentalne). Wyniki badań pozwoliły określić skład chemiczny i krystaliczny zapraw, skład chemiczny i krystaliczny kamieni oraz porównać z innymi datowanymi obiektami.

EN

In the paper, which can be treated as a continuation of research intended to identify the time period when the Rotunda of St. Nicholas in Przemyśl had been built, we made another attempt to define the period of the church’s construction based on the current state of the art and with the use of precise research equipment. Our study was aimed at defining the structures of the building’s material obtained via chemical and crystalline composition analysis of collected mortar samples. We also attempted to define the site of the quarry from where the material used to build the church had been procured from, using tools to assess their chemical and crystalline compositions. We identified the composition of the samples via in situ and laboratory testing (instrumental analyses). The findings allowed us to determine the chemical and crystalline composition of mortars and the chemical and crystalline composition of stone and to compare it with other dated buildings.

2

Jeszcze o dalekich analogiach do rotundy św. Mikołaja w Przemyślu

Proksa M.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2014

|

z. 61, nr 1

201--224

PL

Rotunda św. Mikołaja, której relikty zostały odkryte pod prezbiterium katedry ob. łac. w Przemyślu, mieści się w licznej grupie budynków centralnych o złożonym programie przestrzennym z nawą i otaczającym ją pierścieniu ambitu, ponad którym znajdowała się galeria emporowa. Taka forma pojawia się w IV w. w kręgu fundacyjnym Konstantyna Wielkiego, Heleny i Konstancji. O analogiach europejskich i na terenie Palestyny była już mowa we wcześniejszych pracach. Omawiano obiekty w Rzymie (baptysterium św. Jana na Lateranie i mauzoleum S. Constanza) oraz na terenie Palestyny (kościół Grobu Świętego). Do największych obiektów powstałych na przełomie IV/V w. należy kościół św. Wawrzyńca (San Lorenzo) w Mediolanie. Wzorem dla autorów wielu realizacji był kościół Sergiusza i Bakchusa w Konstantynopolu, który wraz z Hagia Sophia należy do najwybitniejszych budowli wczesnochrześcijańskich. Świątynie te składały się z trzech elementów: kolistej nawy przekrytej kopułą, narteksu i atrium. W niniejszej pracy zostaną omówione realizacje gruzińskie i armeńskie, które dowodzą, że docierała tam idea budowli centralnej, co można zapewne wyjaśnić wczesnym okresem dominacji chrześcijaństwa w Gruzji i Armenii. Opisane kolejne przykłady założeń centralnych wczesnych świątyń chrześcijańskich jeszcze raz potwierdzają powszechność tego typu rozwiązań w okresie od IV do XIV wieku. Dalsze studia, zarówno terenowe, jak i gabinetowe, zapewne ujawnią kolejne przykłady.

EN

St. Nicolas Rotunda, whose relics were discovered under the chancel of the Cathedral of Latin Rite in Przemyśl, is one of the numerous buildings with a complex central plan. It comprises a nave and its surrounding ambit, above which there used to be a matroneum. Such a form emerged in the 4th century in the funding circle of Constantine the Great, Helena and Constance. European and Palestinian analogies were referred to in my previous works. They include buildings in Rome (the Baptistery of. St John Lateran and Santa Constanza) and Palestine (Church of the Holy Sepulchre). Since the 5th century the number of churches across Europe had increased, among which one of the largest was Basilica of San Lorenzo in Milan (4th/5th century). Constantinople’s Church of the Saints Sergius and Bacchus served as a model for many other buildings, and together with Hagia Sophia it is one of the most significant early Christian buildings. Such churches consisted of three parts: circular nave covered with a dome, narthex and atrium. Here we will expand on Georgian and Armenian buildings. They prove that the concept/idea of central buildings reached even that far, which can be explained with Christianity’s early dominance in Georgia and Armenia. Subsequent examples described of early Christian central churches once again confirm that solutions of this kind were common in the period from 4th to 14th century. Further studies, both in the field and in the office will certainly reveal more such instances.

3

Uwagi w kontekście ostatnich odkryć w rotundzie i palatium na Wzgórzu Zamkowym w Przemyślu

Stala K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2009

|

Nr 25

58--69

PL

Zasadniczym tematem artykułu jest analiza wyników najnowszych badań archeologiczno-architektonicznych oraz ich interpretacja w kwestii wzajemnych relacji pomiędzy budynkiem palatium a rotundą prostą wzniesionymi w okresie wczesnego średniowiecza w obrębie grodu przemyskiego. Autorka zwraca uwagę na pewne przesłanki architektoniczne, które zmuszają do postawienia pytania o prawidłową interpretację jednorodności całego założenia. Za uznaniem rotundy prostej jako wolnostojącego kościoła misyjnego w pierwotnym założeniu przemawia jej usytuowanie względem bramy grodowej, potwierdzona dylatacja pomiędzy ścianami magistralnymi części nadziemnej palatium i rotundy, usytuowanie wejścia z zewnątrz do kościoła w miejscu przysłonięcia go ścianą budynku podłużnego, co utrudniało komunikację, oraz wtórne umieszczenie empory we wnętrzu rotundy. Dopiero w drugiej fazie, po dobudowaniu części pałacowej, rotunda zyskałaby funkcję kaplicy z emporą komunikującą się bezpośrednio z reprezentacyjną częścią pałacu, co tłumaczyłoby drugorzędną rolę wejścia z zewnątrz.

EN

The main subject of the article is an analysis of results of latest archeological – architectonic research, and their interpretation regarding the issue of mutual relations between the buildings of palatium and the rotunda erected during the early medieval period within the hillfort in Przemyśl. The author draws attention to certain architectonic conditions, which force us to pose a question concerning the correct interpretation of homogeneity of the whole complex. Its location in relation to the hillfort gate, confirmed expansion joint between the load-bearing walls of the ground-level section of the palatium and rotunda, locating the entrance from the outside to the church in a place hidden by the wall of the oblong building which hindered communication, and secondary placing of the empora inside the rotunda, are arguments in favour of accepting the rotunda as a detached missionary church in the original layout. Only in the second phase, after adding the palace section, the rotunda would have become a chapel with the empora communicating directly with the formal part of the palace, which would explain the minor role of the outside entrance.

4

Dwie najwcześniejsze murowane budowle monumentalne na wzgórzu zamkowym w Przemyślu

Proksa M.

Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej. Budownictwo i Inżynieria Środowiska

|

2005

|

z. 39 [221]

53-65

PL

Zespół przedromańskich budowli, odkryty przed czterdziestu z górą laty na grodzie przemyskim, powoli odsłaniał swe kolejne tajemnice. Badania w latach 80 przyniosły odkrycie filarów przyściennych w "auli", ostatnie zaś - kolumn empory w nawie rotundy. Ważnym odkryciem związanym z systemem komunikacji w obrębie palatium było odnalezienie przejścia oraz (ewentualnie) klatki schodowej w poprzecznej ścianie działowej w 2002 r. Pomimo rozmaitych zniszczeń murów, zarówno rotundy, jak też budynku pałacowego, należy stwierdzić, że zachowane relikty w pełni uzasadniają utworzenie w przyszłości rezerwatu archeologiczno-architektonicznego, w obrębie którego mogłyby zostać, po gruntownej konserwacji, należycie wyeksponowane. Odkrycie śladów empory w rotundzie przemyskiej, sugerowane wcześniej przez wielu badaczy, a także możliwość rekonstruowania jej w bardzo "monumentalnym" wymiarze, dobitnie potwierdzają znaczenie tego grodu jako ośrodka władzy książęcej oraz ważnego punktu strategicznego pomiędzy dwoma, a właściwie trzema metropoliami: Kijowem, Krakowem i Pragą. Podtrzymując pogląd iż omawiany zespół budowli powstał w końcowym okresie panowania Bolesława Chrobrego i funkcjonował także za Mieszka II, można, zwłaszcza po ostatnich odkryciach, mówić bez zbytniej przesady, o "królewskiej kaplicy" i "rezydencji królewskiej" w Przemyślu. Jej realizacja wiązała się ściśle ze sposobem sprawowania władzy przyjętym w ówczesnej Europie.

EN

The complex of pre-Roman buildings, discovered more than forty years ago on the ground of the town of Przemyśl, has consecutively been revealing its secrets. The research done in the 1980s eventually brought the discovery of wall pillars in the "aula" (assembly hall), whilst the latest - inner gallery columns in the nave of the rotunda. Very important discovery relevant to the communication system within the palatium was the discovery of the passage and (likely) the staircase in the transversal partition wall - in the year 2002. Despite miscellaneous destruction of the walls as well of the rotunda as the palace construction one can ascertain that preserved relicts entirely justify the need of setting up an archeological and architectural reserve, within which the objects could be properly exhibited after having been thoroughly conserved. The discovery of the relic of the inner gallery in the Przemyslian rotunda, which had been earlier suggested by many other researchers as well as the possibility of its reconstruction in a very "monumental" shape, confirm distinctly the significance of this town as a prince authority center and an important strategic point between two, or maybe even three metropolies: Kiev, Cracow, and Prague. Upholding the opinion that the elaborated complex of buildings was founded in the late Bolesław Chrobry's reign and functioned under the Mieszko II rule, it is likely to say without superfluous exaggeration about "king's chapel" and "king's residence" in Przemyśl, particularly after having taken into consideration the last discoveries. These facts are strictly connected with the way of reigning which had become generally accepted in the Europe of that time.