Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Hydraulic conductivity changes in river valley sediments caused by river bank filtration - an analysis of specific well capacity

Kaczmarek P. M. J.

Geologos

|

2017

|

Vol. 23, No. 2

123--129

EN

Parameters from archive data of the Kalisz-Lis waterworks, located in the Prosna River valley south of Kalisz, have been analysed. Well barrier discharges groundwater from Quaternary sediments which is mixed with riverbank filtration water. The analysis focused on specific well capacity, a parameter that represents the technical and natural aspects of well life. To exclude any aging factor, an examination of specific well capacity acquired only in the first pumping tests of a new well was performed. The results show that wells drilled between 1961 and 2004 have similar values of specific well capacity and prove that > 40 years discharge has had little influence on hydrodynamic conditions of the aquifer, i.e., clogging has either not occurred or is of low intensity. This implies that, in the total water balance of the Kalisz- Lis well barrier, riverbank filtration water made little contribution. In comparison, a similar analysis of archive data on the Mosina-Krajkowo wells of two generations of well barriers located in the Warta flood plains was performed; this has revealed a different trend. There was a significant drop in specific well capacity from the first pumping test of substitute wells. Thus, long-term groundwater discharge in the Warta valley has had a great impact on the reduction of the hydraulic conductivity of sediments and has worsened hydrodynamic conditions due to clogging of river bed and aquifer, which implies a large contribution of riverbank filtration water in the total water well balance. For both well fields conclusions were corroborated by mathematical modeling; in Kalisz-Lis 16.2% of water comes from riverbank filtration, whereas the percentage for Mosina-Krajkowo is 78.9%.

2

Występowanie roślin inwazyjnych w obrębie budowli i powierzchni utwardzonych w dolinach rzecznych Karpat i Kotliny Sandomierskiej

Wróbel D.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2017

|

z. 64, nr 1

197--208

PL

Badania terenowe, prowadzone w latach 2010-2016, w dolinach rzecznych polskiej części Karpat oraz w Kotlinie Sandomierskiej i w przylegającym do niej odcinku doliny Wisły, miały za zadanie uzupełnić, wiedzę o występowaniu inwazyjnych gatunków roślin (inwaderów) w najsilniej przekształconych dolinach rzecznych, a w szczególności określić typy zabudowy dolin rzecznych, sprzyjające rozprzestrzenianiu się tych gatunków. Przeanalizowano 118 transektów zlokalizowanych zarówno w regionach górskich, podgórskich i nizinnych, w odcinkach uregulowanych jak i nieuregulowanych dolin rzecznych, cieków o różnej wielkości. Wyodrębniono główne typy/kategorie zabudowy, łączące w sobie: obiekty hydrotechniczne i przeciwpowodziowe, w tym obwałowania, umocnienia brzegowe i ostrogi korytowe (I), mieszkalną i usługową zabudowę śródmiejską (II), drogowe i kolejowe linie komunikacyjne, w tym mosty (III), wyrobiska górnicze, zabudowę produkcyjną, wydobywczą, magazynową i towarzyszącą (IV), zabudowę rozproszoną, ogródki działkowe (V) oraz odrębne place, parkingi i składowiska (VI). Na częściach transektów, obejmujących różne formy zabudowy, najczęściej zanotowano występowanie Solidago gigantea / S. canadensis (46), Impa- tiens glandulifera (30), Echinocystis lobata (22), Robinia pseudoacacia (17), He- lianthus tuberosus (15) i Impatiens parviflora (15). Największa liczba stanowisk gatunków inwazyjnych w relacji do wszystkich ich stwierdzeń została zanotowana na różnego rodzaju budowlach hydrotechnicznych, w tym na umocnieniach brzegowych różnego typu. Obserwacje prowadzone w zakresie wpływu inwestycji regulacyjnych na szatę roślinną wskazują, że nie ma istotnych różnic co do zastosowanych sposobów zabudowy umocnieniowej brzegów, które można byłoby uznać za bardziej przyjazne środowisku. W każdym przypadku następuje pozostawianie odkrytego podłoża i promowanie wkraczania inwaderów.

EN

The paper presents occurrence of invasive plant species in localities related to various building categories. Research was carried out in the river valleys of the Carpathian tributaries of the Vistula River and along the Vistula River in Sandomierz Basin. Solidago canadensis / S. gigantea (73), Echi- nocystis lobata (51), Impatiens glandulifera (38), Helianthus tuberosus (31), Impatiens parviflora (21), Robinia pseudoacacia (21), Rudbeckia laciniata (16), Reynoutria japonica (15) and Heracleum sosnowskyi (11) were found on the largest number of places, located on any types of building area. The study distinguished six types of buildings, which differ in the number and composition of invasive species which occur within their confines: I hydraulic engineering structures (14 species), II city residential buildings and services (11 species), III roads, railways, bridges, bridgeheads and roadside ditches (14 species), IV excavations, production buildings, storage and accompanying (8 species), V-dispersed, allotments (11 species), VI squares, parks and landfills which are not included in the previous categories (11 species). Observations on the impact of civil engineering on vegetation indicate that there are no significant differences in the construction development methods, which could be considered more environmentally friendly. The factor most strongly supporting the penetration of the river valley by invasive species is leaving the soil uncovered, which is why all the activities giving rise to such situations should be prohibited or significantly reduced in river valleys.

3

Porównanie udziału chronionych i zagrożonych gatunków roślin w kompleksach ich zbiorowisk roślinnych doliny Noteci i Kanału Bydgoskiego

Waldon-Rudzionek B.

Ekologia i Technika

|

2015

|

R. 23, nr 5

257--268

PL

W obrębie trzech transektów przecinających doliny Noteci i Kanału Bydgoskiego wraz z ich krawędziami w okolicach Ślesina, Nakła nad Notecią i Bielaw, zajmujących łączną powierzchnię 25,11 km2 udokumentowano występowanie 889 taksonów roślin naczyniowych. Wśród nich tzw. gatunki „cenne", czyli gatunki chronione i uwzględnione na krajowych, regionalnych listach i lokalnie rzadkie stanowią 14,52%. Ochroną ścisłą objętych jest 13, a częściową 21 taksonów. Do największych osobliwości analizowanego terenu należą Betula humilis, Carex atherades, Ostericum palustre, Sorbus intermedia i Stipajoannis ujęte w Polskiej Czerwonej Księdze. Aż 24 gatunki znajdują się na liście zagrożonych roślin naczyniowych Polski, 60 należy do zagrożonych w regionie kujawsko-pomorskim, 61 jest zagrożonych w skali Pomorza, a 64 w Wielkopolsce. Na liście zagrożonych chwastów segetalnych znajdujj się 33 gatunki. W obrębie analizowanej grupy do lokalnych nie bardzo rzadkich i rzadkich należy 110 taksonów (12,37% ogólnej flory). Gatunki „cenne" najliczniej występują w obrębie wydzieleń o dużym stopniu naturalności - w kompleksach roślinności lasów zgodnych z siedliskiem oraj półnaturalnych, ekstensywnie użytkowanych - k.r. muraw kserotermicznych i k.r. użytków zielonych. Brana pod uwagę wielkość powierzchni porównywalnych dolin nie ma większego wpływu na ich bogactwo florystyczne. Na znacznie większym obszarze doliny Noteci udokumentowano 786 taksonów, z czego 85 (10,81%) należy do gatunków chronionych i zagrozi nych, natomiast w dolinie Kanału Bydgoskiego wykazl no 751 gatunków, a 94 (12,52%) spośród nich to gatunki „cenne". W dolinie Kanału Bydgoskiego, mimo znacznie wcześniejszego oraz intensywniejszego zagospodarowania, jest znacznie więcej gatunków „cennych". Ma na to wpływ większe zróżnicowanie siedlisk, a także duża liczba wydzieleń reprezentujących kompleks zbiorowisk roślinnych o najwyższym odsetku chronionyc i zagrożonych gatunków - muraw kserotermicznych.

EN

Within three transects intersecting Noteć and Bydgoszcz Canal valleys encompassing the edges thereof near Ślesin, Nakło upon Noteć and Bielawy occupying In total an area of 25,11 km2 the occurrence of 889 vascular plant taxa were documented. Among them so called "valuable" species, i.e. species under protection and included in national, regional lists and locally rare make 14,52%. There are 13 taxa under strict protection and 21 partially protected. Betula humilis, Carex atherodes, Ostericwn palustre, Sorbus intermedia and Stipa joannis are the most valuable spiecies in the study area included in the Polish red data book. As many as 24 species are on the list of threatened vascular plants of Poland, 60 are threatened within Kujawy-Pomorze region, 61 are threatened in Pomorze and 64 in Wielkopolska. On the list of segetal weeds 33 species are found. The analyzed group comprises 110 locally very rare and rare taxa (12,37% of total flora). "Valuable" species occur the most abundantly within delimitated areas natural to a large degree - in complexes of forest vegetation compatible with their habitat and semi-natural, extensively used - v.c. of xerothermic grasslands and v.c. of grasslands. The size of the compared valley area taken into account has no influence on their species abundance. In a distinctly larger area of Noteć valley 786 taxa were documented, of which 85 (10,81%) are protected and threatened species, wheras in Bydgoszcz Channel valley 751 spieces were listed, of which 94 (12,52%) are "valuable" species. In the valley of Bydgoszcz Channel there are a lot more "valuable" species despite much earlier and morę intensive use. It influences a higher habitat diversity as well as a large number of delimitated areas representing complexes of plant communities with the highest percent – age of protected and threatened species – xerothermic glasslands.

4

Doliny rzeczne w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Strabel W.

Architektura Krajobrazu

|

2012

|

nr 1

93-99

EN

The paper is based on experiences in the field of the theory and praxis of spatial planning and creation of land-use of river valleys. The conclusions, which result from the analysed examples are presented in two aspects. The first introductory one, is the geomorphological point of view of spatial planning as a reaction towards the hitherto fact of overbuilding the areas of river valleys. The second one is underlining the cultural and landscape values in spatial land-use of river valleys. This seems to be the chance for the present urban planning, since making the new revitalised public spaces accessible for inhabitants of cities and towns is significant. The examples here are, among others, the author's projects of land-use plans, master plans, and the projects realised in praxis.

5

Zmienność wybranych elementów krajobrazu na sąsiadujących obszarach zlewni Iny i małej Iny w XX w.

Pieńkowski Paweł, Kupiec Michał, Smoter Przemysław

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2010

|

nr 13

54--62

PL

Na obszarze Pomorza Zachodniego od pierwszej połowy XIX w. obserwuje się gwałtowne zmiany warunków hydrologicznych, związane z prowadzeniem melioracji i regulacją dolin rzecznych. Działania te skutkowały zmniejszeniem się areału zajmowanego przez mokradła oraz zanikiem małych zbiorników wodnych. Pod koniec XX w. degradacja systemów melioracyjnych, mająca miejsce m.in. na obszarach badanych zlewni, wpłynęła na ponowny wzrost areału terenów podmokłych (torfowisk, bagien, podmokłych łąk i lasów), a także pojawienie się nowych zbiorników wodnych. W odniesieniu do struktury użytkowania terenu odnotowano wyraźny wzrost powierzchni leśnych, kosztem gruntów ornych. Krajobraz analizowanego międzyrzecza charakteryzuje się zatem dużą czasową i przestrzenną dynamiką, którą determinują głównie czynniki antropogeniczne.

EN

Hydrological changes connected with meliorations and regulations within river valleys are observed in the Western Pomerania region between the 19th and the 20th c. Such changes caused decrease of wetlands area and disappearance of small water bodies. The lack of proper maintenance of hydrotechnical objects on meliorated valleys in the last decade of the 20th c. caused increase of wetland areas and reappearance of small water bodies. However, aerial photos taken in the beginning of the 21th c. indicate reoccurring of terrestrialisation of wetland areas. Significant changes of space and time dynamics are observed on wetland ecosystems. Regarding land use structure changes, the significant increase of forest areas at the expense of the arable lands was observed. Landscape changes in selected area were determined by mostly anthropogenic factors with fluctuated space and time dynamics.

6

Doliny rzeczne w systemie przyrodniczym Małopolski i ich znaczenie dla krystalizacji struktury wybranych miast

Nowacka-Rejzner U.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2009

|

R. 106, z. 2-A

95-104

PL

Małopolska jest obszarem o szczególnych walorach przyrodniczych. W artykule wskazano na rolę dolin rzecznych w systemie przyrodniczym Małopolski. Szczególnie podkreślono ich znaczenie jako cennego przyrodniczo-przestrzennego łącznika pomiędzy obszarami o różnych sposobach użytkowania. Podjęto także próbę prześledzenia ich roli w krystalizacji struktury wybranych miast: Nowego Sącza i Oświęcimia.

EN

Małopolska is currently an area with exceptional natural attributes. The article points out the particular role of river valleys in the natural system of Małopolska. Special attention was drawn to their significance as an nature-spacial intertwiner between areas of different functions. The article is also an attempt at analysis of their role in crystallising the structure of chosen towns: Nowy Sącz and Oświęcim.

7

Zróżnicowanie florystyczne i fitosocjologiczne zbiorowisk szuwarowych dolin Ochoży i Bobrówki

Grzywna A., Urban D.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2008

|

T. 8, z. 1

109-116

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań fitosocjologicznych, przeprowadzonych w latach 2005-2007 na obiektach melioracyjnych Ochoża i Bobrówka. Celem badań było określenie zróżnicowania florystycznego zbiorowisk szuwarowych dwóch sąsiednich dolin rzecznych o odmiennych warunkach wilgotnościowych i troficznych. W ramach badań, w zbiorowiskach z klasy Phragmitetea wykonano 95 zdjęć fitosocjologicznych. Na ich podstawie na badanych obiektach zidentyfikowano 22 zespoły szuwarowe z klasy Phragmitetea, w tym 10 zespołów ze związku Phragmition i 12 ze związku Magnocaricion. Wyróżnione asocjacje wytworzyły się na skutek wtórnej sukcesji i charakteryzują się ubogim składem botanicznym. Do najczęściej występujących należą zespoły Phragmitetum australis i Phalaridetum arundinaceae.

EN

The paper presents results from phytosociological survey carried out in 2005-2007 on reclaimed objects Ochoża and Bobrówka. The study aimed at evaluating floristic differentiation of rush communities in two adjacent river valleys with different humidity and trophic conditions. In total, 95 phytosociological releves were taken in communities of the Phragmitetea class. 22 rush communities of the Phragmitetea class were identified in the Ochoża and Bobrówka river valleys, including 10 communities of the Phragmition and 12 of the Magnocaricion alliance. Identified associations developed due to secondary succession and were characterized by poor botanical composition. Most frequent were Phragmitetum australis and Phalaridetum arundinaceae associations.

8

Impact of a road crossing on groundwater level in a river valley

Mioduszewski W.

Journal of Water and Land Development

|

2008

|

no. 12

49-58

EN

Many of already existing roads cross wetland river valleys. Also the roads nowadays planned are cutting through valuable wetlands. It is necessary to evaluate the range of their impact on the natural environment. This paper focuses only on the analysis of the road crossing impact on the groundwater level. Two options of crossing the wetlands were analyzed, building the road on embankments and in the bridge. It was assumed that the valley is filled with organic material under laid by permeable sands. Calculation results showed that building a road in the valley affects groundwater level only to the slight extend. Water conditions in the valley may be affected only during the construction of the road. Calculation results were confirmed by field observations. It should be stressed that the object of this paper is the evaluation of water conditions. Environment might be influenced by other factors.

PL

Wiele istniejących dróg przecina zabagnione doliny rzeczne. Również obecnie planowane są nowe trasy drogowe, prowadzące niekiedy przez cenne przyrodniczo obszary bagienne. Niezbędna jest więc ocena, w jakim stopniu te inwestycje oddziaływają negatywnie na środowisko przyrodnicze. W niniejszej pracy skoncentrowano się jedynie na analizie wpływu przejścia drogowego na poziom wód gruntowych. Rozpatrywane były drogi budowane na nasypie oraz w postaci estakady wykonanej na palach wbitych w podłoże gruntowe. Przyjęto założenie, że dolina zbudowana jest z utworów organicznych podścielonych przepuszczalnymi utworami piaszczystymi. Wyniki obliczeń wykazują, że budowa drogi przez dolinę w niewielkim stopniu wpływa na poziom wód gruntowych. Pewne zakłócenia stosunków wodnych mogą wystąpić jedynie w trakcie budowy. Wyniki obliczeń potwierdzają obserwacje terenowe. Zwraca się uwagę, że praca dotyczy tylko i wyłącznie oceny warunków wodnych. Na stan środowiska mogą mieć wpływ również inne czynniki.

9

Stabilizacja erozji wgłębnej i jej wpływ na morfologię powierzchni tarasowej dolin rzecznych na Niżu Polskim

Falkowski T.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2008

|

T. 34, z. 4

653-662

PL

W dolinach rzecznych na Niżu Polskim powszechnie stwierdzanym zjawiskiem jest występowanie w strefie korytowej kulminacji podłoża aluwiów zbudowanych z utworów trudno rozmywanych. Formy te pełnią rolę lokalnych baz erozyjnych i stabilizują profil podłużny koryta. Jak dowodzą badania prowadzone w dolinie Wisły środkowej, kulminacje podłoża aluwiów wpływają także na działalność wód wezbraniowych. W miejscach ich występowania na powierzchni tarasu zalewowego znajdują się charakterystyczne formy erozyjne i akumulacyjne związane z przepływem wielkich wód. W obrębie analizowanego w pracy odcinka doliny Pilicy, w okolicach Inowłodza, stwierdzono występowanie trudno rozmywanych progów zbudowanych z piaskowców jurajskich, utworów morenowych i rezydualnych bruków. Blokowanie przepływu wielkich wód przez te formy było przyczyną charakterystycznego przeobrażenia powierzchni tarasu zalewowego.

EN

Within the channel zone of the of Polish Lowland river valleys the protrusions of alluvial basement, composed of erosion resistant deposits occur. These forms act as erosion bases, stabilized longitudinal profile of river valley. In the Middle Vistula River valley, protrusions induce the concentration of high water flow, as well as mean waters flow. As the result of this phenomenon there are flood water erosion troughs on the surface of the flood plain, as well as high water alluvial fans. Those forms can be utilized as indicators pointing out the protrusion zones. In the analyzed Pilica River Valley reach in the vicinity of Inowłódz there are protrusions composed of Jurassic sandstones, moraine cohesive soils, as well as residual lags. Constraint of the flood waters is the reason of remodeling of upper part of Holocene alluvial plain.

10

Ochrona dolin rzecznych w systemie obszarów chronionych na przykładzie województwa lubelskiego

Kałamucka W.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2007

|

R. 104, z. 7-A

239-245

PL

W niniejszym artykule przedstawiono znaczenie przyrodnicze dolin rzecznych oraz ich miejsce w systemie obszarów prawnie chronionych województwa lubelskiego. Obszary chronione zajmują 22,8% jego powierzchni, obejmując 33,4% długości sieci rzecznej województwa. Żadna z rzek nie jest objęta ochroną w całości. Główna rzeka województwa - Wieprz - jest chroniona w 14 odcinkach o różnej randze ochrony.

EN

The article presents natural significance of river valleys and their place in the system of legally protected areas of Lubelskie region. The protected areas constitute 22,8% of its surface, covering 33,4% of the length of river network of the region. None of the rivers is protected as a whole. The main river of the region - Wieprz - is protected in 14 fragments with different levels of protection.

11

Flood protection of the Walichnowska Lowland

Dirksen W., Mioduszewski W.

Journal of Water and Land Development

|

2005

|

no. 9

73-83

EN

Walichnowska Lowland is an area that for ages was flooded and where the Vistula intensively meandered. After every overbank flow the Vistula flooded the valley and left mud which in time formed fertile alluvial soils. Spring and Sumer floods were a constant threat. Acquisition of these areas for agriculture began at the end of the 13th century. To protect the valley the embankment commune was established. Our ancestors 400 years ago created a democratic order to serve their development and wealth. The embankment statute is an evidence of autonomous will and responsibility. Unchanged through 240 years it was accepted by 10 generations. The history of management and flood control in the river valley in the area presently called Walichnowska Lowland is a typical example of human struggle for survival but also for security and better life conditions. Fertile riverine alluvia allowed for developing agriculture. They were the basis for economic and civilisation development of the region. Despite repeated destructions by water element of facilities and anti-flood constructions, mail did not step back. After every catastrophe he rebuilt his settlement and developed protective systems. Much less he thought of natural values of inundated valleys.

PL

Nizina Walichnowska to nisko położony teren, który był przez całe wieki obszarem zalewowym, a koryto Wisły meandrowało po całej dolinie. Po każdym przejściu fali wezbraniowej wody Wisły zalewały dolinę i pozostawiały namuły, które z czasem utworzyły urodzajne gleby - mady. Nizinę tworzyło wówczas bardzo wiele wysp, jednakże rolnicze użytkowanie tych terenów było utrudnione ze względu na nadmierne uwilgotnienie. Ponadto ciągle groziły wiosenne i letnie powodzie. Pozyskiwanie tych terenów dla rolnictwa rozpoczęło się w końcu XIII w., kiedy to Krzyżacy postanowili zasiedlić doliny Wisły i Nogatu. Obwałowania części Niziny dokonano prawdopodobnie już w końcu XIV w. Pierwsze wały przeciwpowodziowe cechowała jednakże stosunkowo niewielka wysokość i mała wytrzymałość. Rozbudowa i utrzymanie urządzeń przeciwpowodziowych wymagało zbiorowego wysiłku. Założono więc dobrowolną organizację zwaną "wspólnotą wałową". Wraz z założeniem wspólnoty wałowej przodkowie nasi przed ponad 400 laty stworzyli demokratyczny porządek służący rozwojowi i ochronie dobytku. Statut wałowy, jest dowodem woli samorządności i odpowiedzialności. Niezmieniony przez 240 lat znalazł akceptację 10 generacji. Historia zagospodarowywania i ochrony przed powodzią Niziny Walichnowskiej jest typowym przykładem walki człowieka o przetrwanie, ale również walki o poprawę bezpieczeństwa i jakości życia. Żyzne rzeczne mady pozwoliły na rozwój rolnictwa. Dały też podstawę do rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego tego regionu. Pomimo wielokrotnego niszczenia przez żywioł wodny urządzeń i budowli przeciwpowodziowych, człowiek nie ustępował. Po każdej katastrofie odbudowywał swoją sadybę i rozbudowywał system ochrony przeciwpowodziowej. Mało w tym czasie myślał o walorach przyrodniczych zalewanych dolin rzecznych. Nadal tereny te są zagrożone zalaniem. Nie ma bowiem możliwości zabezpieczyć się w 100% przed groźnym żywiołem wodnym. Na Nizinie chronionej wałami i odwadniającym systemem melioracyjnym mieszka obecnie około 1000 ludzi (znajduje się tu 312 gospodarstw). Niezbędne jest więc utrzymanie wałów w dobrym stanie technicznym, zapewnienie sprawnego monitoringu wodnego i systemu prognoz, jak również systemu ostrzegawczego.

12

Zróżnicowanie stosunków wodnych w dolinie Narwi w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego

Mioduszewski W., Gajewski G., Biesiada M.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2004

|

T. 4, z. 2a

39-50

PL

W dolinie Narwi, w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego obserwuje się niekorzystne przekształcenia gleb organicznych i roślinności bagiennej. Prowadzi to do ubożenia cennych walorów przyrodniczych, do których ochrony Park został powołany. Przyczyn tego upatruje się głównie w zmianie reżimu hydrologicznego i obniżeniu poziomu wód gruntowych na skutek działalności człowieka. W pracy dokonano analizy zmienności przepływu w Narwi w profilu wodowskazowym Suraż, leżącym na granicy NPN, wraz z analizą pomiarów stanów wód gruntowych oraz warunków meteorologicznych. Lata 1969-1983 były wyjątkowo mokre, natomiast analizy statystyczne nie wykazują istotnych trendów zmian wartości przepływu w dłuższym czasie (analizowano 50 lat - 1951-2002). Obserwuje się natomiast wyraźne obniżenie poziomu wód gruntowych w dolinie, co może być spowodowane większą ewapotranspiracją, wyższą temperaturą wiosną, mniejszymi opadami śniegu i wcześniejszym zanikiem pokrywy śnieżnej. Wyniki tych analiz świadczą, że przyczyny obserwowanych procesów degradacji siedlisk hydrogenicznych są bardzo złożone i wynikają ze zmian wielu czynników naturalnych i antropogenicznych. Jednoznaczne ustalenie przyczyn wymaga kompleksowych studiów i długookresowego monitoringu przyrodniczego oraz ciągłych pomiarów stanu wód powierzchniowych i gruntowych.

EN

Mineralization of the peat material and some undesirable changes of plant communities are observed in the Narew river valley. These negative processes are caused by some changes of water conditions in the river valley. The hydrological analysis shows that water discharge in the Narew river at the Suraż gauge has not changed during the last 50 years, but most wet years were observed in the period 1969-1983. The last twenty years and the years before 1969 were much more dry. Water conditions in the valley and the changes of groundwater level could be caused by decreasing amount of snow, the earlier snow melting, by increased evapotranspiration etc.

13

Warunki zasilania doliny dolnej Biebrzy

Mioduszewski W., Ślesicka A., Querner E.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2004

|

T. 4, z. 1

67-78

PL

Dolina dolnej Biebrzy stanowi bardzo cenny, w dużym stopniu naturalny, torfowo-bagienny kompleks fizycznogeograficzny. Zachowały się tutaj siedliska bagienne pierwotne lub zbliżone do naturalnych, o dużych walorach przyrodniczych. Obserwuje się jednak niekorzystne przekształcenia pokrycia roślinnego, które wynikają najprawdopodobniej ze zmian uwilgotnienia siedlisk hydrogenicznych, jak również jakości wód zasilających. W tej części doliny nastąpiły najmniejsze zmiany stosunków wodnych, jednak dalsze przekształcenia mogą zagrażać wyginięciem naturalnych zbiorowisk roślinności bagiennej i cennych torfowisk. Niezbędne są działania, mające na celu wprowadzenie nowych zasad gospodarowania wodą, które zapewniłyby utrzymanie odpowiedniego uwilgotnienia gleb bagiennych, tak by nie dopuścić do przesuszenia torfów i ich degradacji. Wykorzystując badania modelowe, wydzielono strefy zasilania doliny wodami różnego pochodzenia. Umożliwiło to opracowanie zaleceń gospodarowania wodą pod kątem ochrony walorów przyrodniczych siedlisk hydrogenicznych. Wykorzystując badania terenowe i modelowe w basenie dolnej Biebrzy, przedstawiono wyniki pomiarów stanów wód powierzchniowych i podziemnych. Do opisu przepływu wód podziemnych wykorzystano dwa modele matematyczne - SIMGRO i FLOTRANS, które posłużyły do oceny źródeł zasilania doliny dolnej Biebrzy.

EN

The Biebrza National Park represents a unique environment of river marginal wetlands with very well developed peat focusing ecosystems. One of the threats to the park is overdrying of soils, which may be caused by drainage works carried out in the past in the river valley and by some natural and anthropogenic changes in the adjacent areas. The result is an accelerated succession towards vegetation types dominated by scrubs and a loss of biodiversity. To improve and maintain necessary water conditions for the valuable ecosystems in the Biebrza National Park it is important to have a proper understanding of the hydrological systems. The study aims at understanding the regional groundwater flow and its relation to surface waters. The paper focuses mainly on the functioning of the hydrological system in terms of the sources of water fluxes to different ecosystem types in the Lower Biebrza Basin . The physically-based groundwater and surface water model SIMGRO was used to gain insight in the regional groundwater flow patterns. The SIMGRO model simulates regional water movement in unsaturated zone, saturated zone and in the surface water in an integrated manner. The FLOTRANS is a two-dimensional model for saturated zone. Using the results of the groundwater models, flow lines were calculated, giving information on the sources of water flow to different ecosystem types in the river basin. Numerical calculations with field measurements of groundwater tables together with analysis of soils and plants allowed to distinguish the discharge and recharge areas and different sources of water filling the river valley. All these data are important for preserving suitable hydrological conditions for various wetland types. They can be used to indicate problem areas and to determine measures for restoration in equilibrium with land use and landscape.

14

Próba oceny wpływu dolin rzecznych na kształtowanie się wybranych parametrów meteorologicznych

Gołaszewski D.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2004

|

Vol. 13, No. 2

55--64

EN

Estimation of meteorological parameters is important especially for regions with local climate conditions which are different than the conditions of surrounding areas. River valleys are the examples of such regions. Main aims of the paper were assessment of influent of valley broadness and depth on basic meteorological parameters and consequently on evaporation and other elements of meteorological water balance.

15

Sorption of Pb and Cd by sediments of the polygenetic river valleys of the eastern part of the Polish Lowland

Falkowska E.

Geological Quarterly

|

2003

|

Vol. 47, No 2

169-186

EN

Sediments, filling the polygenetic, melt-out river valleys of the eastern part of the Polish Lowland and adjacent areas are characterised by various sorption capacities in relation to Pb and Cd. Valley bottoms and ice-dammed basins within the morainic plateau are built of peats, mucks and warps, which bond 98% of the added heavy metals from the input solution with concentrations of 1 to 20 mg/dm3. These sediments, occurring also in the form of horizontal and continuous layers, form natural isolation barriers protecting the groundwaters against pollution with lead and cadmium. Deposits which build the adjacent morainic plateau and which contain over 20% of clay fraction also possess very high sorption capacities in relation to Pb and Cd. Sandy sediments of kames and kame terraces are characterised by the lowest sorption capacities to lead and cadmium. The content of organic matter and to a lesser extent the clay mineral composition determines the sorption capacities of lacustrine and marsh sediments. In the case of the clastic deposits of the morainic plateau, the value of this parameter depends on the quantity and composition of the clay fraction, and on the presence of CaCO3 and oxides and hydroxides of Fe, Al and Mn. The sorption of lead by peats and warps for delivered input solutions (5–100 mg/dm3), in most cases, are described by Henry’s isotherms whereas the sorption of cadmium is described by Freundlich’s isotherms. The sorption of lead as well as cadmium by mineral and organic-mineral sediments are described by Freundlich’s isotherms.

16

Zróżnicowanie warunków odpływu podziemnego w dolinach rzecznych jako element oceny zagrożenia jakości wód (na przykładzie doliny rzeki Tocznej)

Falkowski T.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 10/2

936-940

EN

River valleys of erosional-accumulation origin are significant, capacious hydrogeological structures, with stable underground water feeding from uplands water-bearing horizons. This kind of hydrogeological conditions result in constant increase of discharge, measured downstream along the channel. In the areas of glaciogenic relief lowlands, in polygenic river valleys some of the valleys sections are adopted melt-out depressions. The non-alluvial poorly permeable deposits filling up those forms, as well as disturbance in escarpments zones of uplands, linked with glacial genesis of valley section, may significantly disturb the drainge in polygenic river valleys underground water feeding. This phenomenon can be recognised via observing downstream discontinuity of channel discharge rate. Thus, it can serve as an element of genetic analysis of river valleys from glacial-relief lowlands. Toczna river valley is described as an example of this phenomenon.

17

Geomorfologiczne uwarunkowania występowania naturalnych barier izolacyjnych w wybranych dolinach rzecznych Niżu Polskiego

Falkowska E.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 10/2

929-936

EN

Geomorphological investigations in the eastern part of the Polish Lowlands have demonstrated the predominance of rivers with an "inherited" character, that is rivers which have adapted a series of depressions after glacial melt-outs for their flow. Initially vast and shallow overflow lakes filled these depressions, in most cases giving parts of valleys, and occasionally also whole valleys a basin shape. The lakes were completely filled with marsh sediments: lake clays, gyttia, organic muds and peats. The admixture of channel sediments in basin-like river valleys is rather small in relation to their area. Due to areal deglaciation typical morphological forms developed in the Polish Lowlands. These include basin-like valley bottoms of lacustrine origin, side valleys connecting postglacial smaller melt-outs on the plateau, glacigenic deformations in the edge zones of the plateau and postglacial accumulation plains with a high-stand or ice-dammed sandy-silty cover. Regularities in the occurrence of features testifying for a glacial origin of wide and long sections were observed in river valleys of Supraśl, Nida, Wkra, Narew, Nurzec, Toczna, Tyśmienica, Piwonia, Krzna, as well as within the neighbouring plateaux. A geomorphological model of large areas was presented, along with the evaluation of the susceptibility of cover soils to pollution. Only such analysis enables an rational economically management of these areas. Lithological characteristics of sediments, filtration coefficient, cation exchange capacity (CEC), heavy metal sorption (Pb, Cd, Cu) and sorption intensity of Pb, Cd and Cu were adopted as indicators of the capacities of sediments building inherited river valleys and adjacent areas to retention of pollution. Sub-surface sediments of the same origin reveal similar physico-chemical properties despite their different age and different range of the particular glaciations, therefore they can be divided into five classes in respect to their capacities to retain pollution. Class I includes sediments with high capacities to retain pollution, i.e., peats, while class V includes sediments with very poor retention capacities, i.e., sands of the channel facies. The evaluation of pollution retention in the case of the investigated polygenic melt-out river valleys and adjacent areas depends on the occurrence of two zones. The first is the valley bottom, a vast area with considerably thick organic sediments (of lake and marsh origin) with high sorption capacities. These sediments create natural isolation barrier. The second zone is the plateau with slope wash sediments and kame terraces and with postglacial accumulation plains. Apart from sediments with very high capacities to retain pollution (clays), sedimentss with much lower capacities such as sands also occur there. The efficiency of the protection cover occurring within bottoms of the studied river valley section depends largely on its continuity, which can be affected by: a) valley kames within peat layers, b) glaciogenic deformations, complicating recharge, c) engineering objects.