Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ochrona i ekspozycja miejsc kulturowych niezachowanych rezydencji Radziwiłłów

Zin Barbara

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 62

104--114

PL

Prowadzone badania mają przyczynić się do upowszechnienia wiedzy i pobudzenia świadomości społecznej związanej z szeroko pojętą ochroną dziedzictwa kulturowego. Analiza stanu zachowania miejsc kulturowych, w których w przeszłości istniały obiekty rezydencjonalne świadczące o wysokich wartościach historycznych i architektonicznych, ma doprowadzić do wypracowania wspólnego rozumienia i interpretacji ochrony tych miejsc. Próba wytyczenia przez autorkę europejskiego szlaku siedzib radziwiłłowskich przyczyniła się do wyodrębnienia pięciu kategorii pod względem zachowania obiektów. Kategoria obiektów niezachowanych to największy zasób nieistniejących już siedzib rodowych Radziwiłłów. Znalazły się w niej znakomite dzieła architektury rezydencjonalnej, których relikty lub już tylko miejsca historyczne można ocalić od zapomnienia poprzez zbudowanie zbiorowej pamięci. Badania w artykule zostały przedstawione na przykładzie zamku w Goniądzu w Polsce i pałacu w Mańkiewiczach na Białorusi.

EN

This study can contribute to the popularization of knowledge and stimulate public awareness associated with broadly understood protection of cultural heritage. The analysis of the state of preservation of cultural sites where residential buildings signified high historical and architectural value existed in the past is intended to facilitate a common understanding and interpretation of the conservation of these sites. The author made an attempt to delineate a European trail of Radziwiłł family residences led to distinguishing five categories of the preservation of these sites. The category of sites where the residences have not survived is the largest. This category includes outstanding works of residential architecture, whose remains or only their sites can be saved from being forgotten by building collective memory. The research was presented in this paper on the example of Goniądz castle in Poland and a palace that was located in Mańkiewicze, Belarus.

2

Przemiany architektury pałacu w Siestrzechowicach od XVI do końca XX wieku

Legendziewicz Andrzej

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 57

17--29

PL

Artykuł omawia wyniki badań architektonicznych pałacu w Siestrzechowicach koło Nysy. Na wstępie przedstawiono opis obiektu oraz omówiono dotychczasową literaturę. W świetle przeprowadzonych badań budowę pałacu osadzono w latach 1592–94, a jako jego fundatora wskazano Andrzeja von Jerin, sędziego biskupiego. Pierwotne założenie, w typie Palazzo in Fortezza, wzniesiono na prostokątnym plateau o wymiarach około 60 × 90 metrów, wzmocnionym czterema bastionami i otoczonym fosą. Rezydencję zbudowano na rzucie zbliżonym do prostokąta o wymiarach około 32,7 na 37 metrów. Trójskrzydłowe założenie rozplanowano wokół dziedzińca z krużgankiem, ze ścianą parawanową od południa. Elewacje otrzymały regularną kompozycję z fastiowymi opaskami oraz ramową dekoracją sgraffitową, a fasadę podkreślono kostkowym półkolistym portalem z herbami biskupa wrocławskiego i właścicieli. Wnętrza skrzydła północnego założono w układzie dwutraktowym trzypasmowym, a w bocznych jako jednotraktowe. Na osi umieszczono sień, po jej wschodniej stronie izbę z polichromowanym stropem, a po zachodniej dwie duże sklepione sale. W 1609 roku jedną z nich przekształcono w kaplicę, której wnętrze ozdobiono polichromowaną dekoracją obejmującą m.in. herby biskupów Andrzeja von Jerin i Karola Austriackiego oraz kartusze herbowe rodzin szlacheckich związanych z dworem biskupim w Nysie. Pierwsza poważna przebudowa miała miejsce w 1730 roku w związku z przekazaniem pałacu przez księcia biskupa elektora Franciszka Ludwika von Pfalz-Neuburg pod zarząd naczelnego szpitala biskupiego w Nysie. Bryłę wzbogacono o wieżę na osi fasady oraz powiększono o skrzydło południowe pałacu. Zmieniono wystrój elewacji, wprowadzając gładki detal na fakturowanym tle. Kolejny etap przekształceń miał miejsce prawdopodobnie w II połowie XIX wieku, gdy wnętrza skrzydła zachodniego zaadaptowano na gorzelnię, natomiast na dziedzińcu w miejsce krużganków renesansowych wprowadzono nowe, neogotyckie. Po wojnie pałac użytkowany był przez PGR, w 1963 roku zawaliła się wieża. Prace zabezpieczające rozpoczęto w latach 70., rezygnując z odbudowy wieży. Niestety brak właściciela spowodował zawalenie się stropów skrzydła wschodniego. Rozpoczęte w 2010 roku prace, których jednym z etapów były badania architektoniczne, mają na celu uratowanie obiektu i jego rewaloryzację z wydobyciem zatartych historycznych form.

EN

The article presents the results of architectural research on the palace at Siestrzechowice near Nysa. At the beginning a description of the object is presented and the current literature is discussed. In the light of the research carried out, the palace was constructed in the years 1592–94 and it was funded by Andreas von Jerin, a bishop’s judge. The original Palazzo in Fortezza was erected on an about 60/90-metres rectangular plateau, reinforced with four bastions and surrounded by a moat. The residence was built on an about 32.7/ 37-metre rectangle-like plan. The three-winged structure was planned around a galleried courtyard, with a partition wall from the south. The façade received a regular composition with fascia and framed sgraffi to decorations, and the façade was emphasized with a rusticated, semi-circular portal with the coats of arms of the Bishop of Wrocław and the palace owners. The interiors of the north wing were laid out in a two-section three crosswise-section system and it contained side wings as one-section system. Along the axis there is a hallway, on the east side there is a room with a polychrome ceiling, and on the west side there are two large vaulted rooms. In 1609, one of the rooms was transformed into a chapel and its interior was decorated with polychrome decorations including the coats of arms of bishop Andreas von Jenin and Charles of Austria and the coat of arms of noble families associated with the bishop’s court in Nysa. The first major reconstruction took place in 1730, in connection with the transfer of the palace by Bishop Elector Franz Ludwig von Pfalz-Neuburg to the management of the bishop’s main hospital in Nysa. The building was enriched with a tower that was built along the façade axis and the south wing of the palace was added. The design of the façade was changed by introducing a smooth detail on a textured background. The next stage of transformation probably took place in the second half of the 19th century, when the west-wing interior was adapted to a distillery, while in the courtyard new neo-Gothic galleries were introduced in place of the Renaissance ones. After the Second World War the palace was used by a state farm. In 1963 the tower collapsed. Security works began in the 1970s but the tower was not subjected to reconstruction. Unfortunately, the lack of the owner caused the collapse of the ceilings in the east wing. Further works started in 2010 and included an architectural research as one of the stages. They aimed at protecting the object and restoring its valuable historical forms.

3

Warszawska podmiejska rezydencja Kazimierza Poniatowskiego na Solcu

Putkowska J.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2009

|

T. 54, z. 1

3-21

PL

Zakładanie ogrodów krajobrazowych tzw. „angielskich” najwcześniej podjęli w Polsce arystokraci z kręgów dworskich. Jednym z pierwszych, który uległ tej modzie, był starszy brat króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Kazimierz Poniatowski. W 1771 r. na Solcu pod Warszawą przekształcił odziedziczony dwór w podmiejską willę według projektu S.B. Zuga. Rezydencja ta miała kompozycję osiową i symetryczną z czytelnie wprowadzoną hierarchizacją przestrzeni od najważniejszego dziedzińca, do użytkowego ogrodu i o tyle interesującą, że dominantą był tu belweder zaczynający cały układ. Wkrótce po ukończeniu modernizacji willa w przyjętym programie i rozplanowaniu okazała się być dla właściciela nie wystarczającą i zbyt zachowawczą. Około 1774 r. powiększył rezydencję przeszło dwukrotnie i korzystając z usług tego samego architekta założył na dodanym terenie park krajobrazowy z oryginalnym, starannie dobranym wyposażeniem, wzorowanym na obowiązujących w najnowszych modnych założeniach i niezbędnymi dodatkowymi zabudowaniami. Zabudowania w części dostawione do istniejących uzupełniały i poprawiały funkcjonowanie części mieszkalnej willi, a rozmieszczone w ogrodzie pawilony wzbogacały i uatrakcyjniały jej program rezydencjonalny. Ukończona rezydencja księcia Kazimierza Poniatowskiego na Solcu była bez wątpienia oryginalna. Powstała z zestawienia dwóch różnych części, o różnej kompozycji i to w przypadku dodanej o rozplanowaniu i opracowaniu całkowicie odmiennym od pierwszej, z odrzuceniem osiowości i symetrii. To, poza prawidłowo rozwiązaną funkcją, nie pozwoliło na uzyskanie spójnego układu i wprowadzenie jakichkolwiek powiązań przestrzennych pomiędzy nimi. Odmienność obu części powiększało dodatkowo różne opracowanie architektoniczne – pierwszej o dekoracji późnobarokowo-klasycystycznej o surowych formach niezbyt pasujących do funkcji willi i drugiej części o dekoracji zadziwiającej różnorodnością, oryginalnością, pomysłowością, kontrastowaniem funkcji z formą i nowatorstwem. Rezydencję na Solcu K. Poniatowski użytkował przez 11 lat i uznał, że niszczona wylewami Wisły nie odpowiada jego potrzebom funkcjonalnym i wymogom estetycznym, jak również zapewne nie jest dostatecznie modną i osobliwą. Sprzedał ją w 1782 roku, a już wcześniej od 1776 roku rozpoczął realizację nowej willi w pobliżu, na górnym tarasie skarpy, po obu stronach drogi z Nowego Światu do Solca.

EN

Aristocrats from court circles were the first to create so called “English” landscape gardens. One of the first who succumbed to this fashion was the older brother of king Stanisław August Poniatowski - Kazimierz Poniatowski. In 1771, in Solec near to Warsaw, he transformed a inherited manor house into a suburban villa according to the design of S.B. Zug. The residence had an axis and symmetrical composition with legibly introduced hierarchy of space from the most important courtyard to useable garden. Interestingly, the belvedere initiating the entire system was a dominant there. Soon after completing the modernisation, the villa in the adopted program and plan turned out to be insufficient and too conservative for the owner. In circa 1774, he doubled the size of his residence, and, using the services of the same architect, established on the new terrain a landscape park with original, carefully selected equipment, patterned on the latest valid fashion assumptions and additional necessary buildings. The buildings, partly added to the existing ones, supplemented and improved the functioning of the residential part of the villa, and pavilions located in the garden enriched and made its residential program more attractive. The completed residence of Prince Kazimierz Poniatowski in Solec was undoubtedly original. It was established as a combination of two varied parts, of various composition, and in the case of the added part with a plan and development completely different from the original, rejecting the axis and symmetry. Apart from the correctly solved function, this did not allow the achievement of a cohesive system or to introduce spatial relations between them. The variety of the two parts was additionally augmented by different architectural developments – the first with late baroque and classicistic decoration with rigid forms hardly corresponding with functions of the villa, and the second with decorations surprising with diversity, originality, creativity and contrasting function with form and innovation. K. Poniatowski used the residence in Solec for 11 years, but decided that when damaged by the Vistula floods it did not meet his functional needs and aesthetical requirements, and was evidently not sufficiently fashionable and peculiar. He sold it in 1782, but already earlier, from 1776, he started construction of a new villa in the neighbourhood, at the upper terrace of the slope, on both sides of the road from Nowy Świat to Solec.