Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Renesansowy ratusz w Bytomiu Odrzańskim i jego nowożytne przekształcenia

Legendziewicz Andrzej, Grodzka Elżbieta

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 71

48--64

PL

Artykuł prezentuje historię nowożytnych przekształceń renesansowego ratusza w Bytomiu Odrzańskim między XVI a XX wiekiem. Na wstępie omówiono źródła i literaturę. Na podstawie badań wydzielono główne fazy jego przekształceń. Ratusz powstał w latach 1602–1609, prawdopodobnie na reliktach dawnej karczmy, jako dwukondygnacyjna budowla z wieżą w narożu działki, na planie prostokąta o układzie trójtraktowym, trójpasmowym. Budynek w roku 1694 został zniszczony przez pożar, a następnie odbudowany w latach 1694–1697 według projektu C. Millera z Bolesławca. Zmieniono wówczas m.in. podziały wewnętrzne i wprowadzono nowe, drewniane stropy w parterze. Dalsze przebudowy barokowe wykonano w połowie XVIII wieku. Zmieniono wówczas układ wnętrza oraz dobudowano od zachodu dwukondygnacyjne skrzydło tylne. Około 1860 r. podwyższono bryłę ratusza oraz dodano neobarokowe detale na froncie. Duże zmiany układu wnętrz na pierwszym i drugim piętrze przyniosła przebudowa z początku XX wieku.

EN

This paper presents the history of the modern transformations of the Bytom Odrzański Renaissance town hall between the sixteenth and twentieth centuries. At the outset, the sources and literature are discussed. Based on research, the main transformation phases were distinguished. The town hall was built in the years 1602–1609, probably on the remains of a tavern, as a two-story structure with a tower in its plot's corner, on a rectangular plan with a three-bay, three-strip layout. In 1694, it burned down and was later rebuilt to a design by C. Miller from Bolesławiec. This introduced internal divisions and new wooden ceilings on the ground floor. Further Baroque reconstructions were made in the mid-eighteenth century. The interior layout was then changed, and a two-story rear wing was added from the west. Around 1860, the building’s main body was raised and Baroque Revival details were added to its front. An early-twentieth-century remodeling significantly changed the first- and second-floor interior layouts.

2

Gotycki klasztor Magdalenek w Szprotawie i jego przekształcenia od XIV do początku XIX wieku

Legendziewicz Andrzej

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 69

72--88

PL

Artykuł prezentuje historię powstania i przekształceń klasztoru sióstr Magdalenek w Szprotawie od pierwszej połowy XIV do początków XIX wieku. We wstępie przedstawiono opis klasztoru oraz informacje źródłowe i kronikarskie, a także dotychczasową literaturę. Na podstawie przeprowadzonych badań architektonicznych i analizy detalu wydzielono najważniejsze fazy przekształceń budowli. Początki istniejącego skrzydła klasztoru osadzono około roku 1314, gdy konwent magdalenek został przeniesiony z Bytomia Odrzańskiego. Prawdopodobnie u schyłku XIV wieku lub na początku kolejnego stulecia rozbudowano go w kierunku południowym i wschodnim. Klasztor przebudowano pod koniec XVI lub na początku XVII wieku, a następnie po pożarach w latach 1672 i 1702. Zabudowania zostały opuszczone przez konwent po sekularyzacji dóbr klasztornych w roku 1810. Na omówionych w tekście badaniach architektonicznych można się było oprzeć przy podejmowaniu decyzji m.in. o zakresie prac konserwatorskich i rekonstrukcyjnych.

EN

This paper presents the history of the construction and transformation of the Magdalene sisters’ convent in Szprotawa from the first half of the fourteenth century to the early nineteenth century. The introduction presents a description of the abbey, source and chronicle information, as well as the literature written to date. Based on architectural research and detail analysis, key phases of the building’s transformation were isolated and identified. The beginnings of the existing wing of the abbey were determined to be around 1314, when the convent was relocated from Bytom Odrzański. At the end of the fourteenth century or the beginning of the next, it was probably extended to the south and east. The abbey was rebuilt at the end of the sixteenth, or in the early seventeenth century, and again after fires in 1672 and 1702. The buildings were abandoned by the convent after its property’s secularization in 1810. The architectural research discussed provided a basis for decision-making on the scope of conservation andreconstruction work.

3

Gotycka architektura kościoła kolegiackiego w Głogówku i jej przekształcenia do schyłku XVIII wieku

Legendziewicz Andrzej

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 66

47--64

PL

Artykuł prezentuje historię powstania i przekształceń kościoła św. Bartłomieja w Głogówku między drugą połową XIII a schyłkiem XVIII wieku. Na wstępie omówiono źródła i literaturę. Na podstawie badań wydzielono główne fazy jego przekształceń. Najstarsze partie, obejmujące dwuprzęsłowe prezbiterium, osadzono w drugiej połowie XIII wieku. W związku z nadaniem świątyni rangi kolegiaty w 1379, powiększono chór i wzniesiono korpus bazylikowy z westwerkiem. Przypuszczalnie w pierwszym dwudziestoleciu XV wieku w prezbiterium założono sklepienie sieciowe, a po jego północnej stronie wzniesiono kaplicę NMP. Po 1582 elewacje pokryto dekoracją sgraffitową, a kaplicę zaadaptowano na miejsce pochówku rodziny Oppersdorffów. Przekształcenia w okresie baroku zrealizowane w etapach objęły: w 1688 kaplicę św. Józefa, w drugiej połowie XVIII wieku kaplicę św. Kandydy, a w latach 1775–1781 wystrój wnętrza. W 1779 wieże westwerku nakryto parą hełmów.

EN

This paper presents the history of the foundation and transformations of St. Bartholomew's Church in Głogówek between the second half of the thirteenth century and the close of the eighteenth century. First, the sources and literature are discussed. The author’s research helped identify the main alteration phases. The oldest part, the two-span chancel, dates back to the second half of the thirteenth century. After it had become a collegiate in 1379, the church was extended—the choir was enlarged and a basilica body and westwork were built. Probably in the first twenty-year period of the fifteenth century the chancel was covered with a net vault and the Chapel of St. Mary the Virgin was built. After 1582, the elevations were decorated with sgraffito, and the Chapel was converted into the Oppersdorffs family tomb. Baroque-style alterations were carried out in stages and affected: in 1688 the Chapel of Saint Joseph, in the second half of the eighteenth century St. Candida’s Chapel, and in the years 1775-81 the interior decoration. The towers in the westwork were covered with a pair of cupolas in 1779.

4

Symbolism of the renaissance sculpture: Aedicule of Sholts-Volfovych townhouse in Lviv

Linda Svitlana

Builder

|

2021

|

R.25, nr 12

23--25

EN

The specific conditions of architectural development in Lviv promoted the expansion of the Renaissance traditions in the architecture in the XVI century. The local traditions considerably influenced the classical forms as well as techniques suggested by the Italian architects. As a result, the architecture of Lviv had taken the peculiar features that reflected the character of an indigenous revival. A significant feature of a Renaissance townhouse in Lviv lies in its abundant decoration. Sculptural décor is of special interest, as it was created according to the symbolic ideas and was filled with the philosophic content. The façade of Sholts-Volfovych apartment house situated in 23, Rynok Square in Lviv deserves special attention. The abundant exterior design includes the composition «Epiphany», located in the aedicule of the second floor. Using the principle of hermeneutics the article presents the author’s interpretation of a symbolic meaning of this sculptural composition, based on the Gospel texts and is connected with the Renaissance meditations about a human place in the world and his/her relationship with God.

PL

Specyficzne warunki rozwoju Lwowa przyczyniły się do upowszechnienia się tradycji renesansowych w architekturze w XVI wieku. Na klasyczne formy i techniki wniesione przez włoskich architektów znaczący wpływ miały tradycje lokalne. W efekcie architektura Lwowa nabrała specyficznych cech, które przesądziły o charakterze miejscowego odrodzenia. Ważną cechą renesansowej kamienicy we Lwowie była jej bogata dekoracja. Szczególnie interesujący był wystrój rzeźbiarski, który podlegał nie tylko estetycznym, ale także symbolicznym ideom oraz był wypełniony treścią filozoficzną. Na szczególną uwagę zasługuje fasada kamienicy Szolc-Wolfowicza, znajdującej się przy placu Rynek 23. Wśród bogatego wystroju jest kompozycja „Chrzest”, umieszczona w aedicule na poziomie drugiego piętra. W niniejszym artykule na podstawie analizy hermeneutycznej została przedstawiona autorska interpretacja symbolicznego znaczenia kompozycji rzeźbiarskiej opartej na tekstach ewangelicznych. Całość jest ściśle powiązana z rozważaniami renesansu o miejscu człowieka w świecie i jego relacjach z Bogiem.

5

Fontanny i wodotryski jako pomniki miejskości w nowożytnej Europie

Ludwig Bogna

Architectus

|

2020

|

Nr 3 (63)

3--20

PL

W artykule przedstawiono wykorzystywanie fontann jako pomników w miastach nowożytnych. Ukazano genezę tej formy. Autorka wyodrębniła główne typy formalno-ikonograficzne oraz scharakteryzowała ich rozpowszechnienie. Były to typy formalne i ikonograficzne, miały jednak też swoje uzasadnienie kommemoratywne. Fontanny z Neptunem miały upamiętniać przewagi morskie kraju lub ogólnie potęgę władzy. W baroku przedstawienie Neptuna w towarzystwie Trytona lub samego Trytona nabrało nowego znaczenia – symboliki pokoju, pojednania i zmiłowania bożego nad światem. Fontanny Czterech Rzek stawały się symbolem tryumfu doczesnego i wiecznego. Przedstawienia bogów antycznych i herosów ucieleśniały siłę i zwycięstwo nad przeciwnościami losu w dziejach miasta. Miejskie fontanny symbolizowały istnienie, trwanie i dostatnie funkcjonowanie miasta, upamiętniały założycieli i dobroczyńców, były niejednokrotnie też wyrazem lojalności wobec państwa.

EN

The paper presents the use of fountains as monuments in modern cities. It shows the genesis of this form. It extracts the main formal-iconographic types and characterizes their spread. These were the formal and iconographic types of fountains, but they also had the commemorative reasons. Neptune’s fountains were to commemorate the country’s marine superiority or the power of authority in general. In the Baroque, depiction of Neptune with Triton or Triton himself took on a new meaning – the symbol of peace, reconciliation and God’s mercy on the world. The Fountains of the Four Rivers became a symbol of temporal and eternal triumph. Representations of ancient gods and heroes embodied strength and victory over adversity in the city’s history. The city’s fountains symbolized the existence, duration and the affluent functioning of the city. They honored the founders and the benefactors and often expressed the loyalty to the state.

6

Przemiany architektury pałacu w Siestrzechowicach od XVI do końca XX wieku

Legendziewicz Andrzej

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 57

17--29

PL

Artykuł omawia wyniki badań architektonicznych pałacu w Siestrzechowicach koło Nysy. Na wstępie przedstawiono opis obiektu oraz omówiono dotychczasową literaturę. W świetle przeprowadzonych badań budowę pałacu osadzono w latach 1592–94, a jako jego fundatora wskazano Andrzeja von Jerin, sędziego biskupiego. Pierwotne założenie, w typie Palazzo in Fortezza, wzniesiono na prostokątnym plateau o wymiarach około 60 × 90 metrów, wzmocnionym czterema bastionami i otoczonym fosą. Rezydencję zbudowano na rzucie zbliżonym do prostokąta o wymiarach około 32,7 na 37 metrów. Trójskrzydłowe założenie rozplanowano wokół dziedzińca z krużgankiem, ze ścianą parawanową od południa. Elewacje otrzymały regularną kompozycję z fastiowymi opaskami oraz ramową dekoracją sgraffitową, a fasadę podkreślono kostkowym półkolistym portalem z herbami biskupa wrocławskiego i właścicieli. Wnętrza skrzydła północnego założono w układzie dwutraktowym trzypasmowym, a w bocznych jako jednotraktowe. Na osi umieszczono sień, po jej wschodniej stronie izbę z polichromowanym stropem, a po zachodniej dwie duże sklepione sale. W 1609 roku jedną z nich przekształcono w kaplicę, której wnętrze ozdobiono polichromowaną dekoracją obejmującą m.in. herby biskupów Andrzeja von Jerin i Karola Austriackiego oraz kartusze herbowe rodzin szlacheckich związanych z dworem biskupim w Nysie. Pierwsza poważna przebudowa miała miejsce w 1730 roku w związku z przekazaniem pałacu przez księcia biskupa elektora Franciszka Ludwika von Pfalz-Neuburg pod zarząd naczelnego szpitala biskupiego w Nysie. Bryłę wzbogacono o wieżę na osi fasady oraz powiększono o skrzydło południowe pałacu. Zmieniono wystrój elewacji, wprowadzając gładki detal na fakturowanym tle. Kolejny etap przekształceń miał miejsce prawdopodobnie w II połowie XIX wieku, gdy wnętrza skrzydła zachodniego zaadaptowano na gorzelnię, natomiast na dziedzińcu w miejsce krużganków renesansowych wprowadzono nowe, neogotyckie. Po wojnie pałac użytkowany był przez PGR, w 1963 roku zawaliła się wieża. Prace zabezpieczające rozpoczęto w latach 70., rezygnując z odbudowy wieży. Niestety brak właściciela spowodował zawalenie się stropów skrzydła wschodniego. Rozpoczęte w 2010 roku prace, których jednym z etapów były badania architektoniczne, mają na celu uratowanie obiektu i jego rewaloryzację z wydobyciem zatartych historycznych form.

EN

The article presents the results of architectural research on the palace at Siestrzechowice near Nysa. At the beginning a description of the object is presented and the current literature is discussed. In the light of the research carried out, the palace was constructed in the years 1592–94 and it was funded by Andreas von Jerin, a bishop’s judge. The original Palazzo in Fortezza was erected on an about 60/90-metres rectangular plateau, reinforced with four bastions and surrounded by a moat. The residence was built on an about 32.7/ 37-metre rectangle-like plan. The three-winged structure was planned around a galleried courtyard, with a partition wall from the south. The façade received a regular composition with fascia and framed sgraffi to decorations, and the façade was emphasized with a rusticated, semi-circular portal with the coats of arms of the Bishop of Wrocław and the palace owners. The interiors of the north wing were laid out in a two-section three crosswise-section system and it contained side wings as one-section system. Along the axis there is a hallway, on the east side there is a room with a polychrome ceiling, and on the west side there are two large vaulted rooms. In 1609, one of the rooms was transformed into a chapel and its interior was decorated with polychrome decorations including the coats of arms of bishop Andreas von Jenin and Charles of Austria and the coat of arms of noble families associated with the bishop’s court in Nysa. The first major reconstruction took place in 1730, in connection with the transfer of the palace by Bishop Elector Franz Ludwig von Pfalz-Neuburg to the management of the bishop’s main hospital in Nysa. The building was enriched with a tower that was built along the façade axis and the south wing of the palace was added. The design of the façade was changed by introducing a smooth detail on a textured background. The next stage of transformation probably took place in the second half of the 19th century, when the west-wing interior was adapted to a distillery, while in the courtyard new neo-Gothic galleries were introduced in place of the Renaissance ones. After the Second World War the palace was used by a state farm. In 1963 the tower collapsed. Security works began in the 1970s but the tower was not subjected to reconstruction. Unfortunately, the lack of the owner caused the collapse of the ceilings in the east wing. Further works started in 2010 and included an architectural research as one of the stages. They aimed at protecting the object and restoring its valuable historical forms.

7

The architecture of the town wall gates and towers in Bystrzyca Kłodzka between the fourteenth and twentieth centuries

Legendziewicz Andrzej, Marcinów Aleksandra

Technical Transactions

|

2019

|

Vol. 116, iss. 11

51--68

EN

The results of research into two city gates, Kłodzka and Wodna (Water), and into the Rycerska (Knight’s) Tower in Bystrzyca Kłodzka are discussed in this paper. The research into the architecture of the three structures helped review the chronology of transformations they were subjected to between the beginning of the fourteenth century and the second half of the twentieth century. The city walls, together with the two gates and the tower, were probably erected by Alderman Jakub Rücker in the first half of the fourteenth century. All the towers were probably raised and converted in the fifteenth century and in around 1568, they were topped with masonry pyramid cupolas. The work performed in the nineteenth century was aimed at restoring the damaged elements and at introducing bells to the Rycerska (Knight’s) Tower. The conservation work conducted in the years 2013–2017 resulted in the restoration of the damaged details and in the enhancement of all of the structures’ features of historical value.

PL

Artykuł omawia wyniki badań dwóch bram miejskich: Kłodzkiej i Wodnej oraz wieży Rycerskiej w Bystrzycy Kłodzkiej. Bazując na badaniach architektonicznych trzech obiektów możliwe było przeanalizowanie chronologii ich przemian w okresie od początku XIV do II połowy XX wieku. Przypuszczalnie w pierwszej połowie XIV wieku wójt Jakub Rücker wzniósł mury miejskie z dwoma bramami i wieżą. W XV wieku prawdopodobnie wszystkie wieże podwyższono i przebudowano a w około 1568 roku zwieńczono murowanymi ostrosłupowymi hełmami. Prace zrealizowane w XIX wieku miały na celu odtworzenie zniszczonych elementów oraz wprowadzenie w wieży Rycerskiej - dzwonów. Podczas prac konserwatorskich zrealizowanych w latach 2013–2017 przywrócono zniszczony detal oraz wyeksponowano zatarte formy historyczne wszystkich obiektów.

8

Selected city gates in Silesia – research issues

Legendziewicz Andrzej

Technical Transactions

|

2019

|

Vol. 116, iss. 3

71--103

EN

The conservation work performed on the city gates of some Silesian cities in recent years has offered the opportunity to undertake architectural research. The researchers’ interest was particularly aroused by towers which form the framing of entrances to old-town areas and which are also a reflection of the ambitious aspirations and changing tastes of townspeople and a result of the evolution of architectural forms. Some of the gate buildings were demolished in the 19th century as a result of city development. This article presents the results of research into selected city gates: Grobnicka Gate in Głubczyce, Górna Gate in Głuchołazy, Lewińska Gate in Grodków, Krakowska and Wrocławska Gates in Namysłów, and Dolna Gate in Prudnik. The obtained research material supported an attempt to verify the propositions published in literature concerning the evolution of military buildings in Silesia between the 14th century and the beginning of the 17th century. Relicts of objects that have not survived were identified in two cases.

PL

Prace konserwatorskie prowadzone na bramach w niektórych miastach Śląska w ostatnich latach były okazją do przeprowadzenia badań architektonicznych. Zainteresowanie badaczy budziły zwłaszcza wieże, które tworzyły wejścia na obszary staromiejskie, a także były obrazem ambitnych aspiracji i zmieniających się gustów mieszczan oraz rezultatem ewolucji form architektonicznych. Niektóre budynki bramne zostały rozebrane w XIX wieku. W artykule przedstawiono wyniki badań wybranych bram miejskich: Brama Grobnicka, Głubczyce, Brama Górna, Głuchołazy, Brama Lewińska, Grodków, Brama Krakowska i Wrocławska, Namysłów i Brama Dolna, Prudnik. Uzyskane materiały naukowe stanowiły materiał wyjściowy dla próby zweryfikowania propozycji opublikowanych w literaturze, o ewolucji architektury militarnej na Śląsku między XIV a początkiem XVII wieku. Ponadto przebadano relikty dotychczas nieznanych dwóch bram miejskich.

9

Relief perspektywiczny w technice projektowej elewacji nowożytnych. Czas renesansu

Ludwig B.

Architectus

|

2018

|

Nr 1 (53)

61--76

PL

Artykuł prezentuje wykorzystanie w projektach architektonicznych czasu renesansu technik zapożyczonych z rzeźby – od reliefu niskiego do wysokiej płaskorzeźby. Pojęcie reliefu architektonicznego (rilievo architettonico) jako metody artykulacji elewacji wprowadził do krytyki architektury Giulio Carlo Argan. Rozważając genezę terminu relief, sposób stosowania tej techniki w płaskorzeźbie renesansowej i barokowej oraz zestawiając z przemianami form architektonicznych na elewacjach budynków w czasach nowożytnych, można pokusić się o stwierdzenie, że właśnie ewolucję swoistej techniki reliefu w komponowaniu detalu architektonicznego na ścianach budynków trzeba uznać za podstawę wielu przemian architektury w tym okresie. Analizując dzieła architektury renesansowej pod kątem tej metody, można wskazać podstawowe momenty zmian, które są w większości przypadków zbieżne z przełomowymi okresami w historii architektury. W tekście starano się wykazać adekwatność takiej formy krytyki architektonicznej do opisu osiągnięć architektury nowożytnej.

EN

The article presents the use of techniques borrowed from sculpture of the Renaissance time – bas- to high-relief in architectural projects. The concept of the “architectural relief” (rilievo architettonico) as a method of articulating the facade was introduced by Giulio Carlo Argan to the critique of architecture. Considering the origins of the term relief, the use of this technique in the Renaissance and Baroque and comparing it to the changes in architectural forms in the facades of buildings in the modern ages, we may conclude, that the evolution of specific relief techniques in composing the architectural detail on the walls of the buildings can be considered as the basis for many of the changes in the architecture of that time. By analyzing the works of the Renaissance which used this method for architecture we can indicate the basic moments of changes, which in most cases coincide with the crucial periods in the history of architecture. In the text it was endeavoured to demonstrate the adequacy of such a form of architectural criticism to describe the achievements of the modern architecture.

10

Rozkwit i schyłek sztuki witrażowej – od średniowiecza do XVIII wieku. Cz.2

Fekecz-Tomaszewska B.

Świat Szkła

|

2017

|

R. 22, nr 11

44--47

11

Z relacji pomiędzy gotykiem i jego odwiecznymi filiacjami a stylem elżbietańskim w architekturze angielskiej

Tołłoczko Z.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2016

|

Nr 45

7--21

PL

Niniejszy esej poświęcony jest głównie stylowi królowej Elżbiety oraz wcześniejszym i późniejszym rudymentom szeroko rozumianego stylu Tudorów. Wielowiekowa kontynuacja stylu Tudorów i jego rozmaitych pochodnych, kierunku trwającego od lat osiemdziesiątych XV wieku, aż po wiek XX (np. budownictwo jednorodzinne), jest fenomenem brytyjskiej kultury architektonicznej, wydaje się być zjawiskiem bez precedensu. Należy zaznaczyć, iż styl Tudorów znalazł, w różnych epokach i w różnych krajach, licznych naśladowców, natomiast styl elżbietański pozostał zjawiskiem mającym raczej charakter precedensu.

EN

This essay is devoted mainly to the style of Queen Elizabeth I as well as the earlier and later rudiments of the broadly understood Tudor style. Centurieslong continuation of the Tudor style and its various derivatives, a trend lasting from the 1480s to the 20th century (e.g. single-family housing) is a phenomenon of British architectonic culture, and seems to be unprecedented. It ought to be emphasized that the Tudor style found numerous imitators in various epochs and countries, while the Elizabethan style has remained a precedent.

12

Miasta i miasteczka o nowożytnych formach na Dolnym Śląsku

Ludwig B.

Architectus

|

2016

|

Nr 2 (46)

41--63

PL

W artykule przedstawiono i porównano rozwiązania planów miast nowożytnych lokowanych na Dolnym Śląsku po wojnie trzydziestoletniej. Pokazano nieliczne rozwiązania urbanistyczne o formach renesansowych i barokowych. Celem było wyszukanie inspiracji i wzorów oraz wskazanie prawdopodobnych naśladownictw, a także ocena wartości projektów urbanistycznych i ich znaczenia dla utrwalania lub zmian wykorzystywanych koncepcji. Po wojnie trzydziestoletniej obszar Dolnego Śląska miał zorganizowaną i stosunkowo kompletną sieć osadniczą. Jednym z nielicznych powodów zakładania miast była rozwijająca się dziedzina gospodarki – wydobycie rud metali. Drugim były względy prestiżowe. I to w tym wypadku odpowiedni dobór form przestrzennych miał dużo większe znaczenie. Wśród miast górniczych powstały dwa o wyraźnie renesansowym rozplanowaniu – Bolesławów (1581) i Złotniki Lubańskie (1677). Te miasteczka prezentują się typowo dla regionu (Saksonii, Czech, zwłaszcza rejonu Sudetów) i należą do późniejszych realizacji (choć w całej Europie stosowanych jeszcze w XVII, a nawet XVIII w.). Ze względu na swój niewielki rozmiar, podobnie jak inne miasta górnicze regionu, składają się tylko z obszernego rynku z czterema ulicami i otaczających go pierzei zabudowy. W okresie baroku powstały nieliczne nowe miasta zakładane przez dworzan austriackich i nową szlachtę w celu nobilitacji. Najważniejsze inicjatywy urbanistyczne związane są z działalnością członków rodziny książęcej Wirtembergów, którzy urządzając swe nowe rezydencje, dbali o fundację lub rozwój sąsiedniego miasta. Z inicjatywy pierwszego z książąt, Sylwiusza Nimroda, założono Dobroszyce (1663). Eleonora Charlotta, wdowa po Sylwiuszu II Fryderyku, przyczyniła się zaś do powstania barokowej enklawy miejskiej w Twardogórze (ok. 1685). Innym przykładem miasta o układzie barokowym stał się Brzeg Dolny Dyhrnów (1662). Oprócz rozwiązań zachowawczych renesansowych w genezie stosowanych w większości przypadków przy zakładaniu miast górniczych i rzemieślniczych powstały też na Dolnym Śląsku w 2. połowie XVII w. bardzo nowatorskie założenia urbanistyczne. Z zestawień ujawnia się, że projekty zastosowane przy zakładaniu północnośląskich barokowych miast należały do nurtu awangardowego. Powstawały równocześnie lub nawet wcześniej od wielu analogicznych fundacji z sąsiednich terenów.

EN

The article presents and compares the plan solutions of modern towns located in Lower Silesia after the Thirty Years’ War. It shows a few urban designs of Renaissance and Baroque forms. The aim was to find inspiration and models, and to indicate probable imitations, as well as the assessment of the value of urban projects and their relevance to the perpetuation or change of the used concepts. The area of Lower Silesia after the Thirty Years’ War had an organized and fairly complete settlement grid. One of the few reasons of founding new towns was the development of mining of metal ores. The other motive was prestigious considerations. In this case, an appropriate choice of spatial forms was much more important. Among the mining towns two obtained a clearly Renaissance shape – Bolesławów (1581) and Złotniki Lubańskie (1677). These small towns of the Renaissance arrangement are typical for this region (Saxony, Kingdom of Bohemia, especially the Sudetenland) and belong to later implementations (though still used throughout Europe in the 17th century, or even the 18th century). Due to their small size, similarly as other towns of the mining region, they are formed of only a large square market with four streets surrounded by a building frontage. The Austrian courtiers and the new nobles during the Baroque period created a few new towns with the aim of nobilitation. The most important urban initiatives are related to the activities of members of the family of Württemberg-Oels, who organizing their new residences decided to found or to develop a neighboring town. On the initiative of Silvius Nimrod, the first of the duces, Dobroszyce (1663) were founded. Eleonora Charlotta, widow of Silvius II Frederick, contributed to the construction of a new Baroque city enclave in Twardogóra (circa 1685). Brzeg Dolny of Abraham Dyhrn (1662) became another example of Baroque arrangement. Apart from conservative Renaissance solutions in the genesis of applied in most cases of founding mining and craft towns, in the 2nd half of the 17th century there came into being, also in Lower Silesia, very innovatory urban foundations. They were created at the same time or even earlier than many analogous foundation from adjacent areas.

13

Związki polsko-włoskie w architekturze doby Odrodzenia 1500-1600

Pawlicki B. M.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2015

|

T. 43

19--39

PL

Renesans w Polsce, „Odrodzenie” to złoty wiek kultury polskiej, to czasy króla Zygmunta I Starego, patrona wielu artystów, który zatrudnił architekta Bartolomeo Berrecci z Florencji, do czasu panowania syna, króla Zygmunta Augusta, następnie do czasów króla Stefana Batorego i kanclerza Jana Zamoyskiego. Wówczas Miasto Zamość zostało zaplanowane na prawach i na wzorach włoskich miast handlowych, słynnej renesansowej koncepcji miasta idealnego „città ideale” w określonej sytuacji.

IT

Il Rinascimento in Polonia, “Rinascita” questo periodo d'oro della cultura polacca, i tempi di re Sigismondo I il Vecchio, il patrono di molti artisti, che hanno assunto l'architetto Bartolomeo Berecci da Firenze, fino al regno di suo figlio, il re Sigismondo II Augusto, poi al tempo di re Stefano Báthory e Cancelliere Jan Zamoyski. Poi la città di Zamość fu pianificata proprio sul modello delle città commerciali italiane, al famoso concetto rinascimentale della “città ideale”, in una determinata situazione.

14

Ewolucja polichromii w architekturze Lwowa w okresie od XIV wieku do pierwszej połowy XVII wieku

Kazantseva T.

Przestrzeń i Forma

|

2015

|

nr 24/2

39--50

PL

W artykule analizuje się ewolucję polichromii w architekturze Lwowa w okresie od XIV wieku do pierwszej połowy XVII wieku. Na podstawie historyczno-terenowych badań autor analizuje technikę polichromii, palety kolorów i podstawowe zasady i cechy wykorzystania polichromii na elewacjach i we wnętrzach budynków lwowskich okresu gotyku i renesansu.

EN

The article deals with the question of the evolution of the polychromy in Lviv architecture of the 14th – the first half of the 17th century. On the base of field and historical research, the author considers the polychrome techniques, color palette and the main laws and peculiarities of polychromy use in the façade and interiors of Lviv buildings of the period of Gothic and Renaissance.

15

Reflections on Italian architecture of the Renaissance, or a subjective travel journal of an architect

Bojęś-Białasik A.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2015

|

Y. 112, iss. 3-A

7--21

EN

The academic journey to Italy in 2014 had the merits of the author being able to get to know in person the Italian monuments of Antiquity, Middle Ages and the Renaissance, and to gather original documentation for academic and teaching purposes. There were many themes in the journey that were worth mentioning in the article, but the chosen ones concern the specificity of the architecture of Italian Renaissance period, especially the works of two outstanding representatives: Filippo Brunelleschi and Andrea Palladio. Because of the author’s individual research preferences (history of architecture and architectural research) the choice of works is subjective, but aims at full depiction of the variety of presented themes and the possibility of utilizing them in the didactic process.

PL

Efektem podróży naukowej odbytej w 2014 r. do Włoch była przede wszystkim możliwość zapoznania się z autopsji z zabytkami architektury włoskiej: antycznej, średniowiecznej i renesansowej, a także zgromadzenie autorskich materiałów dokumentacyjnych służących celom naukowym i dydaktycznym. Spośród wielu wątków tematycznych podróży zdecydowano się przybliżyć te, które dotyczyły specyfiki architektury renesansu włoskiego, a zwłaszcza twórczości jej dwóch wybitnych przedstawicieli: Filippa Brunelleschiego i Andrei Palladia. Ze względu na rodzaj zainteresowań autorki, skupionych zarówno na historii architektury, jak i badaniach architektonicznych, dobór omówionych przykładów ma charakter subiektywny, ale dąży do pełnego zobrazowania różnorodności przedstawianej tematyki oraz możliwości jej przełożenia na proces dydaktyczny.

16

Wielkie projekty a renesans miast

Loegler R. M.

Architecturae et Artibus

|

2013

|

Vol. 5, no. 4

28-37

PL

Rozwój europejskich miast w pierwszej dekadzie dwudziestego pierwszego wieku unaocznił potrzebę zwrócenia uwagi na mechanizmy długotrwałego rozwoju miast. Różnorodność miejskich struktur, społeczne zróżnicowanie, potrzeba integracji i spójności z historycznym ukształtowaniem wymaga uaktywnienia także instrumentów ekonomicznych. Wielkie Projekty mogą bez wątpienia stać się planistycznym narzędziem renesansu miast, który zatrzyma proces ich rozlewania się, aneksję terenów pozamiejskich, przyczyniając się tym samym do odnowy ścisłych obszarów śródmieścia.

EN

The development of european cities in the first decade of the 21 century showed need to put attention to long-term city development mechanisms. Diversity of city structures, social differentiation, need of integration and cohesion with historical shaping, need to activate also economical instruments. Great Projects can obviously become planning tool of renaissance of cities, which will stop the process of spill, suburban areas annexation, giving theirs share to downtown areas renewal.

17

Otwory okienne w architekturze na przestrzeni wieków

Lis A.

Świat Szkła

|

2012

|

R. 17, nr 6

24-27

18

Atlas miast idealnych. XVI – XVIII wiek

Szpakowska E.

Przestrzeń i Forma

|

2012

|

nr 17

165--188

PL

Atlas jest chronologiczną prezentacją przykładów miast idealnych z wieków XV–XVIII, od renesansu po oświecenie. Zawarto w nim europejskie przykłady miast oraz pojedyncze budynki i zespoły architektoniczne (uznając niejednoznaczność definicji terminu „miasto”). Wobec znikomej ilości realizacji miast idealnych oparciem dla analizy były też projekty opisane w tekstach źródłowych. W atlasie zawarto usystematyzowaną charakterystykę cech architektoniczno – urbanistycznych każdego z przykładów zebranych na podstawie literatury tematycznej, opisu autora i dokumentacji ikonograficznej (dwuwymiarowych planów miast albo ich schematów, widoków przestrzeni miejskiej lub poszczególnych budynków).

EN

The atlas is a chronological presentation of examples of ideal cities from the XVth till the XVIIIth century, from the Renaissance to the Enlightenment. It contains European cities’ examples and (as the term "city" is ambiguous) individual buildings and architectural complexes. The analysis is based not only on built examples, but also on projects and studies. The atlas contains descriptions of architectural and urban characteristics of all examples, based on the thematic literature, author’s description and iconographic repre-sentations (plans of the cities, diagrams, views of the urban space and buildings).

19

James R. Lindow, “The Renaissance Palace in Florence. Magnificence and Splendour in Fifteenth-Century Italy”, wyd. Ashgate Publishing Ltd., Aldershot-Burlington VT 2007

Dziubecki T.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2011

|

T. 56, z. 1

129-131

EN

The book of James R. Lindow on the Renaissance palaces in Florence analyses them in the wide context of the idea of magnificence. The author starts with a presentation of understanding the idea in the literature of the Antiquity and Middle Ages, to show furthermore its functioning in the culture of the 15th century. An important role played the texts of Aritotles and Cicero, as well as the treatise on architecture of Vitruvius. In Florence a number of comentaries based on the antique ideas Lindow traced in the texts of e.g. Leonardo Bruni o Alberti. The author alanyses also the sources, both published and not published, including diaries, where can be found some indications how the magnificence is related to the architecture of the palaces. Lindow indicated the interrelations between the facades, their decorations (like coats of arms) and the disposition and decoration of the interiors, thus showing the homogenity of their architecture. The palaces functioned also as public ceremonial spaces, being an important factor of creating the image of Florence as a city of both beauty and political power.

PL

James R. Lindow analizuje w swojej książce architekturę renesansowych pałaców florenckich w kontekście idei magnificencji. Odwołuje się do antycznych tekstów, m.in. Arystotelesa i Cycerona, również bada rozwój tego pojęcia w średniowieczu, aby ukazać rozwój tej idei w wieku XV. W oparciu także o analizy źródeł archiwalnych (np. diariuszy) bada architekturę rezydencji kupieckich, na którą składają się nie tylko dyspozycje fasad, ale także ich kompozycje i wyposażenie wnętrz pałacowych. W świetle badań Lindow'a architektura piętnastowiecznej Florencji ukazuje w pełni wielorakie związki z kulturą epoki renesansu.

20

Sculptural décor of façades of Lviv tenement houses of the Renaissance period (on the example of Scholtz-Wolfowitz tenement house No. 23 in Market Square in the city of Lviv)

Kulynska O.

Architectus

|

2010

|

Nr 2(28)

37--44

EN

The medieval Lviv, located in the crossroads of trade routes, was open to the influence of the new traditions. The Renaissance period comes to the city, lying in the ruins of destructive fire of 1527. Gothic Lviv suddenly passes away in the past, and the Renaissance in its bright understanding of this word comes to the city. New forms were brought to the architecture of Lviv by Italian craftsmen, educated in the Renaissance traditions of their country. These are mostly the natives of northern Italian regions. Ordinary artisans-architects have quickly assimilated in the new conditions, being affected by the local traditions. Those among them who were non-ordinary personalities left their inimitable monuments of Renaissance architecture to us. Buildings, constructed at that period, attract us by harmony of shapes and by refinement of stone carvings. Sculptural décor, which acquires expressive exemplariness and which is vested a certain symbolic and philosophical content during the Renaissance epoch, plays a special r?le in the formation of a peculiar architectural image of the buildings. The present article is dedicated to revealing a symbolic and philosophical meaning of sculptural décor on the façades of Lviv Renaissance houses on the example of Scholtz-Wolfowitz tenement stone No. 23 in Market Square in Lviv.

PL

Warunki rozwoju średniowiecznego Lwowa sprzyjały poszerzeniu tradycji Renesansu w jego kulturze i w budownictwie. Na klasyczne formy i metody, przyniesione przez włoskich architektów, wpływ wywarły miejscowe tradycje. Wskutek tego architektura Lwowa doby odrodzenia nabyła specyficznych cech. Dla wystroju architektonicznego fasad charakterystyczna stała się dość swobodna interpretacja reguł klasycznych, a także nasycenie delikatną rzeźbą i stosowanie polichromii. Jednak szczególnie ciekawe jest traktowanie wystroju rzeźbiarskiego, stosowanie którego często było podporządkowane nie tyko funkcji estetycznej, lecz także idei symbolicznej, oraz nabierało treści filozoficznej. Wystrój plastyczny stał się ilustracyjny i często charakteryzował światopogląd właściciela kamienicy. Rzeźbiarze wyróżniający się wysokim mistrzostwem i kulturą wykonania byli często zatrudniani przez znanych projektantów. Wystrój rzeźbiarski fasad stał się wartością architektoniczną, artystyczną i historyczną i wymaga obecnie szczególnego podejścia do jego badania i ochrony.