Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Za mało wody, za dużo suszy [Program Przeciwdziałania Niedoborowi Wody na lata 2021-2027]

Kowalczyk Artur

Wodociągi - Kanalizacja

|

2023

|

nr 1

22--27

2

Rekultywacja terenów po eksploatacji złoża torfu

Cudera Joanna, Wysocki Karol

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2023

|

nr 10

19--22

EN

The final stage of mining activity, which undoubtedly changes (sometimes irreversibly) the character of the project area, is the remediation of post-mining areas. The mining company's obligation to perform it arises not only from the provisions of the applicable law, but also from the principles of rational management of environmental resources. In the case of areas transformed after peat extraction, one way of restoring the land's use value is to use natural renaturisation processes, i.e. the spontaneous encroachment of plant and animal communities. The success of the method under discussion depends on a number of factors and must be preceded by a series of treatments to allow peat-forming vegetation to develop. As a result, post-mining areas cease to be associated with mining activities over time and become attractive in terms of landscape and nature.

PL

W artykule omówiono prawne oraz praktyczno-techniczne aspekty prowadzenia rekultywacji terenów po eksploatacji torfowisk wysokich w kierunku renaturyzacji. W procesie tym zwraca się uwagę na ważną rolę działań naprawczych podejmowanych przez przedsiębiorców po zakończeniu działalności górniczej, zmierzających do stworzenia nowych siedlisk dla fauny i flory, a także terenów rekreacyjno-wypoczynkowych.

3

Renaturyzacja rzek szansą dla ochrony populacji brzegówki Riparia riparia w Polsce

Michalicha Mateusz

Polish Journal for Sustainable Development

|

2021

|

T. 25, cz. 1

43--56

PL

Regulacja i przebudowa rzek oraz ich dolin, oprócz drastycznych zmian hydrologicznych, często prowadzą do zmiany lub zaniku siedlisk cennych gatunków roślin i zwierząt. Szczególnie narażone na utratę miejsc rozrodu są gatunki bezpośrednio związane z urwistymi brzegami oraz skarpami nadrzecznymi, które powstają w wyniku procesów erozyjnych oraz osuwiskowych. Stosowane intensywne zabiegi hydrotechniczne takie jak prostowanie koryt czy likwidacja nieregularności brzegów powodują zahamowanie naturalnych, procesów rzecznych, które są pożądane. Gatunki ptaków występujące w Polsce, potrzebujące do gniazdowania naturalnych wysokich brzegów, to m. in.: brzegówka Riparia riparia, zimorodek Alcedo atthis oraz żołna Merops apiaster. Coraz liczniej podejmowane są działania, prowadzące do przywrócenia rzekom stanu zbliżonego do naturalnego. Celem renaturyzacji jest nie tylko zwiększenie możliwości retencyjnych, ochrona przed powodziami, lecz także ogólna poprawa funkcjonowania ekosystemów rzecznych oraz zachowanie bioróżnorodności w obrębie ich dolin. Renaturyzacja obejmuje działania takie jak: tworzenie odsłoniętych skarp, naśladujących podcięcia erozyjne, likwidacja umocnień brzegów czy utrzymanie wyrw brzegowych. Oprócz drapieżnictwa, ze strony takich gatunków jak norka amerykańska Neovison vison, lis Vulpes vulpes oraz lokalnie jenot Nyctereutes procyonoides, największym zagrożeniem dla populacji brzegówki jest utrata odpowiednich miejsc rozrodu. Uregulowanie rzeki, gdzie wprowadzone zabiegi hydrotechniczne spowodowały zaburzenie funkcjonowania naturalnych procesów rzecznych, powoduje również straty w lęgach ptaków przez gwałtowne powodzie, które niszczą gniazda wraz z jajami lub pisklętami. Brzegówki w wielu miejscach zaprzestały użytkowania koryt rzecznych jako miejsc lęgowych, zajmując antropogeniczne siedliska, które mają jednak pewne ograniczenia i zagrożenia. Renaturyzacja jest więc ważnym działaniem, które należy podjąć w miejscach, gdzie regulacje w przeszłości przyniosły największe szkody w środowisku. Należy wspierać rozwój terenów antropogenicznych w zgodzie z zasadami zrównoważonego użytkowania zasobami środowiska naturalnego.

EN

The regulation and reconstruction of rivers and their valleys, apart from drastic hydrological changes, often lead to the change or disappearance of the habitats of valuable plant and animal species. Particularly vulnerable to the loss of breeding sites are species directly associated with precipitous banks and river slopes, which are formed as a result of erosive and landslide processes. Intensive hydrotechnical treatments, such as straightening of the channels or elimination of irregularities of the river banks, resulted in the inhibition of the desirable natural river processes. Bird species native to Poland that require the above nesting conditions, include: sand martin Riparia riparia, kingfisher Alcedo atthis and bee-eater Merops apiaster. More and more actions are taken to restore rivers to a near-natural state. The aim of restoration is not only to increase retention capacity, protect against floods, social and economic benefits, but also to improve the overall functioning of river ecosystems and preserve biodiversity within their valleys. Renaturation includes activities such as the creation of exposed slopes that mimic erosive undercuts, the removal of bank reinforcements or the maintenance of bank gaps, which promote their occupation by the aforementioned bird species. In addition to predation, the loss of suitable breeding sites is the greatest threat to the sand martin population, such as the American mink Neovison vison, the fox Vulpes vulpes and the locally raccoon dog Nyctereutes procyonoides. A regulated river, where the implemented hydrotechnical measures disrupt the functioning of natural river processes, also causes losses in bird broods due to flash floods that destroy many nests together with eggs or nestlings. Sand martins in many places have stopped using riverbeds as breeding places, occupying anthropogenic habitats which, however, have certain limitations and threats. Renaturation is therefore an important measure to be taken in places where past regulations have caused the greatest damage to the environment. The development of anthropogenic areas should be supported in accordance with the principles of sustainable use of natural resources.

4

Mining influence in the area of the Pszczynka river and the method of riverbed restoration

Majcherczyk Tadeusz, Kryzia Katarzyna, Majchrzak Jerzy

Technical Transactions

|

2019

|

Vol. 116, iss. 4

103--114

EN

This paper investigates the influence of extraction on the surface in the area of the Pszczynka river. The mining-enhanced terrain subsidence hitherto observed has also resulted in the subsidence of the riverbed and its embankment. Some geotechnical solutions are proposed, including the reconstruction and repair of damage to the existing infrastructure. Such measures should facilitate a proper flow of water in the riverbed which is similar to a natural flow.

PL

W artykule przedstawiono wpływ dotychczasowej eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu w rejonie rzeki Pszczynki. Występujące osiadania terenu spowodowały obniżenia koryta rzeki i jej obwałowań. Zaproponowano rozwiązania geotechniczne polegające na wykonaniu przebudowy i naprawy szkód w istniejącej infrastrukturze. Podjęte działania pozwalają na prawidłowy przepływ wody w korycie rzeki zbliżony do naturalnego.

5

Zmiany koryta potoku Trzebuńka powyżej obniżonej i zrewitalizowanej zapory przeciwrumowiskowej

Łapuszek M.

Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich

|

2018

|

nr I/1

151--162

PL

Na potoku Trzebuńka w miejscowości Stróża podjęto i zrealizowano projekt polegający na obniżeniu o 4.0 m i rewitalizacji istniejącej zapory przeciwrumowiskowej, przebudowując jej konstrukcję poniżej tworząc bystrza z głazów osadzonych w konstrukcji betonowej (tzw. „grouted rock”). Całość konstrukcji tworząca 12 małych zbiorniczków na wodę stanowi obecnie rodzaj przepławki dla ryb. W artykule przedstawiono wstępne wyniki analizy przebiegu procesów korytowych na potoku Trzebuńka powyżej przebudowanej zapory. W literaturze światowej opisane są lokalne przypadki zlikwidowanych lub obniżonych i przebudowanych wielu zapór różnej wielkości. Wciąż brakuje jednak odpowiedzi na wiele pytań dotyczących reakcji koryta na taką interwencję. Dyskutowany jest problem tempa przemieszczenia materiału zdeponowanego w zbiorniku i konsekwencji obniżenia bazy erozyjnej dla odcinka koryta powyżej zapory. Po dwóch latach od przebudowy zapory i uwolnieniu rumowiska z czaszy zbiornika, przeobrażenia nowo ukształtowanego koryta powyżej nowej konstrukcji mają przebieg dynamiczny. Wyniki pomiarów koryta Trzebuńki na odcinku o długości 180.0 m powyżej nowej zapory wskazują na zdecydowane migracje boczne koryta (erozja boczna). Dopiero powyżej 200.0 m od korony nowej konstrukcji koryto wykazuje stabilność.

EN

On Trzebuńka stream, in Stróża village, the project of lowering of 4.0 m and restoring the check dam has been executed. The structure downstream was redesigned to form rapids, made of stones embedded in the “grouted rock” construction. Now, the whole construction of 12 small water reservoirs forms a kind of long fish pass. The preliminary results of stream channel evolution on Trzebuńka stream above the restored check dam are presented in the paper. There are described the local cases of check dam liquidation or restoration in the World. However, there are still many questions concerning the response of stream channel to such technical intervention. The problem of rate of sediment displacement in the reservoir and the consequent erosion base reduction for the channel above is discussed. The field measurements and observation show that two years after check dam lowering and emptying the sediment reservoir on Trzebuńka stream the transformation of new formed channel upstream the new structure is dynamic. At the length of 180.0 m upstream the new dam the bank erosion is significant. Just above 200.0 m upstream from the structure the channel is stable.

6

Regulation of mountain streams versus ecological balance as illustrated by the example of the upper Vistula basin (part I)

Niechwiej A.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2015

|

Vol. 24, No. 3

301--310

EN

Streams of the Polish Carpathians are characterized by a high gradient as well as a great changeability of their volume and velocity of flow. The processes which take place in these streams are those connected with lateral, bottom and channel erosion. In order to reduce those types of erosion, various methods of channel regulation are used. In mountain streams these are mainly: river bars, drop hydraulic structures and anti-debris dams. Regulation works (straightening of the stream channel and hydraulic structures), changes in the use of the river basin, reduction in debris supplies and exploitation of river alluvia have led to a significant deepening of channels. This increases the risk of flooding associated with higher flows. Regulation works conducted within the channels and anthropogenic pressure in the areas adjacent to watercourses exert a negative effect on biotic communities. In most cases, changes in the structure of flows, in the stability of the river bottom and in the variety of habitats as well as disruption of the river continnum affect living conditions and diversity of vertebratesand invertebrates. The attempts at improving the ecological status of Carpathian water-courses through changes in hydromorphological conditions are connected with the implementation of European Union directives. Such actions include, among other things, replacement of traditional hydraulic structures by biotechnical ones, which are more eco-friendly. Their usefulness, however, still requires long-term monitoring.

PL

Zaprezentowano model numeryczny, będący wielkowirowym wariantem modelu gazu sieciowego Boltzmanna, pozwalający wyznaczyć rozkład prędkości przepływu w korytach otwartych z elementami sztywnymi. Szczególną właściwością przedstawionego modelu jest uwzględnienie wpływu elementów sztywnych na rozkład prędkości w sposób uśredniony, w miejsce analizy wpływu pojedynczych elementów. Takie podejście umożliwia zastosowanie modelu do obliczania rozkładu prędkości w korytach o rozmiarach charakterystycznych znacznie przekraczających rozmiar pojedynczego elementu. Potoki Karpat polskich odznaczają się znacznym spadkiem oraz dużą zmiennością objętości i prędkości przepływu wody. W ciekach tych zachodzą procesy erozji korytowej, bocznej i dennej. Aby je ograniczyć, stosuje się różnorodne metody regulacji koryt. W potokach górskich są to głównie: progi, stopnie wodne i zapory przeciwrumowiskowe. Prace regulacyjne (wyprostowanie koryt i zabudowa hydrotechniczna), zmiany w charakterze użytkowania zlewni, zmniejszenie dostaw rumowiska i eksploatacja aluwiów rzecznych spowodowały znaczne pogłębienie koryt. Jest to przyczyną wzrostu ryzyka powodziowego, towarzyszącego większym przepływom. Prace regulacyjne w obrębie koryt i presja antropogeniczna na terenach przyległych do cieków wywołują negatywne skutki w biocenozach rzecznych. Zmiany w strukturze przepływów, stabilności dna, zróżnicowaniu siedlisk, przerwanie continuum rzecznego w większości przypadków rzutują na warunki życia oraz różnorodność fauny bezkręgowej i kręgowej. Próby poprawy stanu ekologicznego cieków karpackich poprzez zmianę warunków hydromorfologicznych podejmowane są w związku z wdrażaniem dyrektyw Unii Europejskiej. Do działań takich zalicza się m.in. zastępowanie tradycyjnych konstrukcji hydrotechnicznych przez budowle biotechniczne, przyjazne naturze. Ich przydatność wymaga jednak jeszcze wieloletniego monitorowania.

7

Regulation of mountain streams versus ecological balance as illustrated by the example of the upper Vistula basin (part II)

Niechwiej A.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2015

|

Vol. 24, No. 4

400--411

EN

Streams of the Polish Carpathians are characterized by a high gradient as well as a great changeability of their volume and velocity of flow. The processes which take place in these streams are those connected with lateral, bottom and channel erosion. In order to reduce those types of erosion, various methods of channel regulation are used. In mountain streams these are mainly: river bars, drop hydraulic structuresand anti-debris dams. Regulation works (straightening of the stream channel and hydraulic structures), changes in the use of the river basin, reduction in debris supplies and exploitation of river alluvia have led to a signifi cant deepening of channels. This increases the risk of flooding associated with higher flows. Regulation works conducted within the channels and anthropogenic pressure in the areas adjacent to watercourses exert a negative effect on biotic communities. In most cases, changes in the structure of flows, in the stability of the river bottom and in the variety of habitats as well as disruption of the river continnum affect living conditions and diversity of vertebrates and invertebrates. The attempts at improving the ecological status of Carpathian watercourses through changes in hydromorphological conditions are connected with the implementation of European Union directives. Such actions include, among other things, replacement of traditional hydraulic structures by biotechnical ones, which are more eco-friendly. Their usefulness, however, still requires long-term monitoring

PL

Potoki polskich Karpat odznaczają się znacznym spadkiem oraz dużą zmiennością objętości i prędkości przepływu wody. W ciekach tych zachodzą procesy erozji korytowej, bocznej i dennej. Aby je ograniczyć, stosuje się różnorodne metody regulacji koryt. W potokach górskich są to głównie: progi, stopnie wodne i zapory przeciwrumowiskowe. Prace regulacyjne (wyprostowanie koryt i zabudowa hydrotechniczna), zmiany w charakterze użytkowania zlewni, zmniejszenie dostaw rumowiska i eksploatacja aluwiów rzecznych spowodowały znaczne pogłębienie koryt. Jest to przyczyną wzrostu ryzyka powodziowego, towarzyszącego większym przepływom. Prace regulacyjne w obrębie koryt i presja antropogeniczna na terenach przyległych do cieków wywołują negatywne skutki w biocenozach rzecznych. Zmiany w strukturze przepływów, stabilności dna, zróżnicowaniu siedlisk, przerwanie continuum rzecznego w większości przypadków rzutują na warunki życia oraz różnorodność fauny bezkręgowej i kręgowej. Próby poprawy stanu ekologicznego cieków karpackich, poprzez zmianę warunków hydromorfologicznych, podejmowane są w związku z wdrażaniem dyrektyw Unii Europejskiej. Do działań takich zalicza się m.in. zastępowanie tradycyjnych konstrukcji hydrotechnicznych przez budowle biotechniczne, przyjazne naturze. Ich przydatność wymaga jednak jeszcze wieloletniego monitorowania.

8

Osadnik wód brudnych Bogdałów jako obiekt ekohydrologiczny

Gilewska M., Otremba K., Spychalski W.

Inżynieria Ekologiczna

|

2015

|

Nr 45

150--155

PL

Osadniki wód kopalnianych to na ogół czasowe budowle hydrotechniczne związane z oczyszczaniem wód dołowych z zawiesiny mineralno-organicznej. Po zakończeniu eksploatacji węgla i odcięciu sztucznego zasilania podlegają, w zależności od uwarunkowań hydrologicznych i hydrotechnicznych, osuszeniu lub wykorzystywane są jako zbiorniki wodne. Osuszone osadniki podlegają najczęściej samoczynnej rekultywacji – renaturyzacji, stając się podobnie jak zbiorniki wodne obiektami ekohydrologicznymi. Z uwagi, że rolą osadników jest oczyszczanie wód brudnych za celowe uznano poznanie właściwości nagromadzonych w nim osadów i ich wpływu na kształtujące się zbiorowiska roślinne. Całą powierzchnię osadnika (16 ha) po dwóch latach od jego zamknięcia objęto badaniami gleboznawczymi i fitosocjologicznymi. Zróżnicowane warunki wilgotnościowe i glebowe powierzchni osadnika sprzyjały inwazji gatunków o różnych wymagania siedliskowych, kształtując nową jakość terenu poprzemysłowego i jego bioróżnorodność. Inwazja roślinności zielnej i drzewiastej wskazuje, że pomimo funkcji jaką pełnił osadnik w infrastrukturze kopalnianej, nagromadzony w nim materiał stanowi korzystne siedlisko dla rozwoju szaty roślinnej. Sądzić należy, że wynika to z dużej domieszki węgla brunatnego.

EN

Sediment traps of dirty waters are, generally speaking, temporary hydrotechnical constructions associated with the purification of mine waters from mineral-organic suspensions. Once coal mining is finished and artificial supplies are cut off, such sediment traps – depending on hydrological and hydrotechnical conditions – undergo drainage or are utilised as water reservoirs. Drained sediment traps most commonly go through a period of self-generated reclamation – renaturalisation and become, similarly to water reservoirs, eco-hydrological objects. Bearing in mind the fact that the role of sediment traps is cleaning dirty waters, it seemed advisable to recognise the properties of sediments accumulated in them and to assess their impact on the arising plant communities. Two years after its closure, the entire area of the sediment trap (16 ha) was subjected to soil science and phytosociological investigation. Differentiated moisture content and soil conditions of the sediment tank surface were favourable for the settlement of various species characterised by differing site requirements which conferred a completely new quality to this post-industrial land and its biodiversity. The invasion of herbaceous and woody plants indicates that despite the function of sediment tank played earlier in the brown coalmine infrastructure, the material which was accumulated in it provided a favourable habitat for the development of plant cover. It may be assumed that it can be attributed to a significant admixture of brown coal.

9

W sprawie renaturyzacji miejskich wód

Łoś M. J.

Gospodarka Wodna

|

2015

|

Nr 3

86--91

PL

W numerze 5/2014 „Gospodarki Wodnej" ukazał się ciekawy artykuł „Dlaczego warto renaturyzować miejskie rzeki?" [2]. Okazał się on zachętą do podjęcia szerszej dyskusji, zwłaszcza że poruszana tematyka jest niewątpliwie istotna. Tekst nie jest polemiką z tezami autorek wspomnianego artykułu, a jedynie sygnalizuje możliwość szerszego spojrzenia na poruszane tematy.

EN

In the 5/2014 issue of Gospodarka Wodna, an interesting article was published, entitled "Why should we renaturise urban rivers?" [2]. It turned out to be an encouragement for a wider discussion, especially that the raised subject is undoubtedly important. The text does not constitute a polemic with the theses postulated by the authors of the aforementioned article; it only signals the possibility of a broader look at the subject brought up.

10

Wpływ budowli hydrotechnicznych na renaturyzację gospodarki wodnej Polderu Zagórów

Przybyła C., Malinger A, Mrozik K

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2012

|

Tom 14

351--369

EN

The objective of the presented paper was the analysis of the effect of embankment culverts P7 and P8, built within the compensation work, on the water management of the Zagorow Polder. Before the year 2009, the polder formed the closed part of Kaminsko-Pyzderska Valley, completely cut off them by the river embankment from the periodically rising of Warta river. For the necessary calculation purposes, a mahematical model has been applied which permits to calculate the transformation of the flood waves. Additionally, the model has been enriched, among others, by a module permitting to calculate the water flow through the water installations like culverts, overflows, pumping stations, or reservoirs. This model has been constructed on the basis of digitalized points of river network and the added to it (through milage expressed in kilometgres) river cross-sections. The points of river network were introduced directly to a digitalized screen of topogtraphic maps of the given area and additionally by the utilization of the data base of XY points from digital vecor layers. All calculations were carried out on a one-dimensional model Mike 11 of a Danish Institute of Hydrology which includes the Saint Venant system of equation continuity and momentum conservation. The performed analyses have shown, that during freshet occurrence in the Warta river bed, it is necessary to open the P7 and P8 culverts in 50%. Then, there will follow a water supply to the Zagorow Polder by the Warta river until the level in the embankment culvert and in the polder will equalize. The emptying of the polder should be supported by the work of the pumping station. A gravitational outflow, after the opening of culverts PW1, PW2, P7 and P8 is not possible before the water level in WArta river descends. The time of polder emptying from the excess of water, according to to the experiments on the model, can be shdortened to about 11 days. In order to fulfill this condition, it is necessary to limit the overfilling of the Zagorow polder by the culverts P7 and P8 5 to the level of 76.2 m a.s.l (above sea level). This limitation results from the actual operating conditions of Zagorow intermediate pumping station. According to the valid operation instruction, the intermediate pumping station works within the following switch on levels of the pumping units: 76.90 m a.s.l. and the level of the switching off of the pumping aggregates: 75.50 m a.s.l.

11

Znaczenie polderu Zagórów w ochronie przeciwpowodziowej

Przybyła C., Bykowski J., Mrozik K., Napierała M.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2011

|

Tom 13

801-813

PL

Celem pracy była analiza aktualnych problemów związanych z gospodarowaniem wodą na terenach polderowych, na przykładzie polderu Zagórów, w tym przede wszystkim jego wpływu na ochronę przeciwpowodziową terenów niżej położonych. Praca została wykonana na podstawie materiałów archiwalnych oraz wstępnych badań i obserwacji prowadzonych w ramach realizacji projektu badawczego dotyczącego możliwości renaturyzacji tego obszaru.

EN

The aim of this work was to present a detailed characterization of Zagorow polder and its possible functions in flood protection. So far the polder composed the closed part of the valley Konin-Pyzdry entirely cut away from periodic of swelling of the River Warta by flood bank. The lack of the possibility of cyclical flooding on this area at a fast pace contributed to their drying. Consequently, it led to changes of water ratios as well as habitat conditions occurring in polder. In 2009, within the framework "Restoration of the river water circulation in the middle of the Warta river valley between Zagorow and Lad" made a possibility of the natural compensation for this area and controlled deluge of the polder in the case of the flood hazard in lower areas of the valley. Analyses showed, that at the moment Zagorow polder cannot be the alternative for standard flood reservoirs. However it is affecting for slowing the outflow down, improving distorted circulation of water in centre course of the River Warta caused by anthropogenic activity. Great natural values of the Konin-Pyzdry valley resulting from the fact of living on the Zagorow polder numerous kinds of the fauna, require the particular flood protection. The priority usually granted highly prized natural values often led to lack of comprehensive action allowing for the rational management of water in the valley. In this case an applying to the sensible compromise between the flood and natural environment protection is recommended. Zagorow polder as the only facility in the whole valley has his own drainage infrastructure. This area largely used by agriculture and a little populated in some proper legal acts and investment could constitute the additional component of the flood control. However, costs of the flood protection (repurchase of the earth and the structure of additional devices) should not exceed values of this facilities.

12

Phytosociological and Ecological Analysis of Lower Section of the Kwacza River Before Restoration (Slupia River Basin)

Osadowski Z., Obolewski K., Glińska-Lewczuk K., Lopatovskaya O.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2011

|

Vol. 18, nr 2

241-254

EN

The 2.5 km long section of the Kwacza River (tributary of the Slupia River) was investigated in 2007 in terms of hydrochemistry and phytosociology. The aim was to assess the quality of river waters as well as to identify vegetation composition before the planned restoration of the river. Hydrochemical research was conducted four-times (spring, summer, autumn and winter) at the beginning and at the end of the studied river section. Additionally, hydrochemical measurements were performed in the Slupia River above the outlet of Kwacza in order to compare the results. Vegetation was studied according to the Braun-Banquet method and the results were presented in the form of phytosociological table. The performed chemical analyses indicated that the river along its whole length had unclassified waters and the parameter which caused that situation was phosphorus content. Mineral forms of nitrogen over the vegetation period accumulated considerably due to biosorption in plants. The analysis of 174 phytosociological records revealed the presence of 15 phytocoenoses of Potametea and Phragmitetea classes, including seldom observed in Pomerania plant communities of Ranunculion fluitantis (Callitricho-Batrachion) alliance. The dominant position in the riverbed of Sagittario-Sparganietum emersi plant society as well as the dynamic development of Elodeetum canadensis were the result of water contamination which could further lead to elimination of valuable Callitricho-Batrachion plant communities of Ranunculion fluitantis alliance. The planned renaturization works should be conducted carefully due to the presence of legally protected plant species and natural habitats. First the water and sewage management should be regulated in the whole Kwacza drainage area.

PL

Na 2,5-kilometrowym odcinku rzeki Kwaczy (dopływ Słupi) przeprowadzono w 2007 roku badania hydrochemiczne i fitosocjologiczne. Celem badań było określenie jakości wód w rzece oraz rozpoznanie flory i roślinności makrofitów przed planowaną renaturyzacją rzeki. Badania hydrochemiczne przeprowadzono czterokrotnie (wiosna, lato, jesień i zima) na początku (K1) i na końcu badanego odcinka rzeki (K10). Dodatkowo, w celach porównawczych, wykonywano pomiary hydrochemiczne wód Słupi powyżej ujścia rzeki Kwaczy. Na całym odcinku rzeki badano rooelinność metodą Braun-Blanquet, a wyniki zestawiono w formie syntetycznej tabeli fitosocjologicznej. Analizy chemiczne wykazały, że rzeka na całej długości prowadzi wody pozaklasowe, a parametrem obniżającym klasę jakości była zawartość fosforu. W okresie wegetacji mineralne formy azotu ulegały znacznej akumulacji w wyniku biosorpcji przez rośliny. Na podstawie analizy 174 zdjęć fitosocjologicznych stwierdzono w korycie rzeki 15 fitocenoz z klasy Potametea i Phragmitetea, w tym rzadko opisywane na Pomorzu zbiorowiska ze związku Ranunculion fluitantis (Callitricho-Batrachion): Ranunculetum aquatilis, Ranunculo-Sietum erecto-submersi i Beruletum submersae. Dominujący udział w korycie rzeki zespołu Sagittario-Sparganietum emersi oraz dynamiczny rozwój płatów Elodeetum canadensis jest efektem zanieczyszczania wód, co z czasem może doprowadzić do całkowitego wyparcia cennych zbiorowisk rzek włosienicznikowych ze związku Ranunculion fluitantis. Planowane prace renaturyzacyjne należy przeprowadzać z dużą ostrożnością ze względu na obecność prawnie chronionych gatunków roślin i siedlisk przyrodniczych. W pierwszej kolejności należy uporządkować gospodarkę wodno-ściekową w obrębie całej zlewni rzeki Kwaczy.

13

Wpływ renaturyzacji ujściowego odcinka Rudni na zawartość form azotu w wodach jej zlewni

Zieliński P., Jekatierynczuk-Rudczyk E.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2009

|

T. 9, z. 1

185-197

PL

Przeanalizowano jakość wód podziemnych (studziennych oraz płytkich gruntowych) i powierzchniowych w zlewni małej, renaturyzowanej rzeki Podlasia - Rudni. Na podstawie analiz hydrochemicznych stwierdzono, że mimo obserwowanej w ostatnich latach intensyfikacji produkcji rolnej, wody zlewni Rudni zachowują bardzo dobry lub dobry stan wg aktualnej klasyfikacji wód podziemnych i powierzchniowych. Średnie stężenie azotanów (V) w wodach Rudni (1,54-4,71 mg·dm-3) jest znacznie mniejsze od poziomu podawanego w dyrektywie azotanowej w odniesieniu do wód zagrożonych. Budowa geologiczna zlewni i porowy charakter wód podziemnych, sprzyjające szybkiej migracji azotanów do pierwszego poziomu wodonośnego, wymagają podjęcia działań ograniczających penetrację tych jonów. Przeprowadzone zabiegi renaturyzacyjne Rudni i utrzymujący się na terenie zlewni wysoki poziom wód gruntowych stworzyły dogodne warunki dla procesu denitryfikacji, co przyczyniło się do eliminacji azotanów (V) z wód powierzchniowych w dolnym biegu rzeki. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że warunki hydrometeorologiczne istotnie wpływają na stężenie form azotu, szczególnie mineralnego, we wszystkich badanych typach wód zlewni. Zwiększone opady ponad przeciętną powodowały nawet trzykrotne zwiększenie stężenia azotanów (V) w wodzie powierzchniowej i wodach studziennych badanej zlewni.

EN

Two years long (2006-2007) autumn studies were carried out in three different types of waters (wells, piezometric water and river water) in restored, small lowland river catchment (Podlasie region, NE Poland). Waters of the Rudnia River catchment represent very good and good state of water quality according to present Polish classification. Mean concentrations of nitrate ions in the Rudnia catchment varying from 1.54 to 4.71 mg·dm-3 are much lower than the maximum nitrate level allowed for drinking waters described in the Nitrates Directive. Catchment geology and percolation of ground waters enhance intensive migration of nitrates to the first layer aquifers. River restoration project and other activities lifting ground water table in the catchment area eliminate nitrates from surface water especially in lower part of the river course where environmental conditions for denitrification are the best. Hydrometeorological conditions are the key factor affecting mineral forms of nitrogen in all studied types of water in the Rudnia catchment. Intensive rainfalls increased up to three times the nitrate concentrations in the river and in wells of the Rudnia catchment.

14

Przegląd działań realizowanych w celu poprawy stanu Jeziora Zdworskiego

Bańkowska A., Wasilewicz M.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2008

|

Vol. 17, No. 1

80--90

EN

The paper presents restoration work conducted in Zdworskie Lake after ecological disaster. Reparation work were concentrated on restoration of water supply and chemical quality in the lake. Increasing of water supply were achieved by constructing: broad-crested weir on the outfl ow for rising up the water table, bentonite structure for filling the riverbed of the main inflow, artificial alimentation by connecting Dobrzykowski canal with the lake. Improvement of the chemical quality of the water should be achieved by: removing macrophytes biomass, placing bales of barley straw around watering-places, constructing floating containers with macrophytes, phosphorus inactivation in the sediments, biomanipulation using the Zebra mussel Dreissena polymorpha.

15

Wpływ zróżnicowania morfologicznego koryta na różnorodność biologiczną i walory przyrodnicze środkowej Wkry

Oglęcki P., Pachuta K.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 12

217-218

16

Problemy renaturyzacji jezior na przykładzie jeziora Ardung w zlewni Łyny

Koc J., Nowicki Z., Sidoruk M.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 13

11-21

17

Potrzeby renaturyzacji dolin rzecznych wyłączonych z produkcji rolniczej na przykładzie obiektów Rudnia, Małynka, Tyniewicze

Kamińska A., Jędryka E.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 12

201-202

18

Możliwości renaturyzacji zmeliorowanych dolin rzecznych wyłączonych z produkcji rolniczej na przykładzie obiektów Rudnia, Małynka, Tyniewicze

Jędryka E., Kamińska A.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 12

197-198

19

Geologiczne i górnicze warunki rekultywacji wyrobisk po eksploatacji dużych złóż torfu

Jurys L., Żmuda J.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2005

|

Vol. 47, nr 2

44-52

PL

W latach 2003 i 2004 autorzy przeprowadzili badania, których celem było poznanie kluczowych problemów rekultywacji terenów zdegradowanych przez przemysłowe wydobycie torfu, wynikających z metod eksploatacji oraz warunków geologiczno-górniczych. Przedmiotem badań i źródłem przykładów było dziewięć złóż o dużej powierzchni, znajdujących się w województwie pomorskim oraz w pobliżu jego granic w ościennych województwach. Osiem złóż jest od wielu lat eksploatowanych, a eksploatację jednego zarzucono około 1990 roku w kilka lat po jej rozpoczęciu. Jak dotąd problemy rekultywacji poeksploatacyjnych terenów torfowisk były poruszane najszerzej przy okazji planowania eksploatacji. Przedstawiane sposoby i efekty rekultywacji (nieraz bardzo szczegółowe) miały charakter wizji nigdzie w praktyce nie zrealizowanej. Podstawową tego przyczyną jest długi okres eksploatacji złóż oraz pewna schematyczność koncepcji nie zawsze adekwatnych do nie zbadanych w porę cech danego złoża i torfowiska. Dawniej przewidywano leśne lub rolnicze zagospodarowanie wyrobisk, obecnie dominującym kierunkiem rekultywacji jest ich renaturyzacja. Zalecają ją także w swoich pracach naukowych i popularyzatorskich wybitni torfoznawcy, dla których renaturyzacja oznacza odtworzenie od razu na terenach poeksploatacyjnych żywego torfowiska wysokiego w ramach swoistej rekompensaty za wydobycie podobnego torfu. Wymaganie to wydaje się iść za daleko, ponieważ nie uwzględnia realnych cech wyrobisk. We wszystkich badanych kopalniach na końcowej i hipsometrycznie zróżnicowanej powierzchni wyrobisk powstaje mozaika różnych typów torfu (zwykle o pH powyżej 4) i osadów podtorfowych oraz terenów wcześniej zrekultywowanych i zbiorników wodnych, których cechy geochemiczne należy brać pod uwagę przy planowaniu rekultywacji. Cechy te będą na każdym złożu inne, zatem różna też powinna być specyfika i cele działań rekultywacyjnych. Najwłaściwsze wydaje się być ustalenie renaturyzacji wyrobisk przez stworzenie warunków dla powstania środowiska bagiennego i wodnego, obejmującego cały obszar kopalni bez kolizji z otoczeniem. W wyrobiskach na zróżnicowanym podłożu może powstać wówczas bogaty ekosystem, także z żywymi torfowiskami wysokimi. Taki sposób renaturyzacji jest właściwy także z tego powodu, że w wielu przypadkach niezamierzoną cechą obecnie wykonywanej rekultywacji będzie jej tymczasowość. Przyczyną są obecnie obowiązujące przepisy w zakresie gospodarki złożem i ochrony środowiska, a także względy ekonomiczne wymuszające pospieszną rekultywację wyrobisk pomimo braku możliwości przewidywania istotnych dla rekultywacji końcowych cech całego wyrobiska i ich dalszych zmian spowodowanych renaturyzacja. W celu rozpoznania geochemicznych cech wyrobisk winno się więcej niż dotychczas uwagi poświęcić osadom podtorfowym. Należy to robić na etapie dokumentowania złoża oraz podczas jego eksploatacji. Badaniami przydatnymi na etapie eksploatacji są badania pH i przewodności elektrycznej wody, które można wykonywać w dużej ilości przy pomocy elektronicznego pehametru i konduktometru. Badania takie przynoszą najwięcej ważnych informacji dopiero w zaawansowanym stadium eksploatacji złoża. Ich wykonanie wydaje się być konieczne wobec faktu bardzo dużej ogólnikowości opisów warunków wodnych złoża, zawartych w dokumentacjach geologicznych i rekultywacyjnych. Badania te mogą być także przydatne w bieżących pracach wydobywczych.

EN

During years 2003 and 2004 authors have conducted investigation in aim to recognize key problems of recultivation of areas degraded by industrial peat exploitation, problems resulting from geological - mining conditions. Nine peat deposits of large areas were the subject of investigation and source of examples. They are situated in Pomeranian Voivodeship and near its borders in neighboring voivodeships. Eight of them has been exploitated for may years, exploitation of one o them was finished in 1990, few years after its start. So far problems of recultivation of peat-bogs areas after exploitation were touched mainly during exploitation planning. Presented ways and results of recultivation (sometimes very detailed) were in fact a kind of a vision being never realized in reality. The reason for it is a long time of exploitation of deposits and a kind of idea scheme not always adequate to unknown properties of given deposit or peat-bog. In past times forestry or agricultural direction was scheduled, presently dominant recultivation direction is renaturisation. It is also recommended by prominent peat-experts in their scientific and popular scientific articles. For them renaturisation means almost immediate reconstruction of alive high bog on the areas of peat exploitation as a kind of compensation for mining the same type of peat. These expectations seem to go to far as it does not take into consideration real pit's features. In all investigated mines, on final terrain surface of significantly diversified hypsometry, there occurs mosaic of different peat types (of pH above 4.0) and sediments underlying peat. Also geochemical features of water reservoirs and already recultivated areas should be taken into consideration while recultivation is planned. These features are different at each deposit and so specification and aims of recultivation activities should be diversified. The most proper solution should be conducting renaturisation of pits by creating conditions for existence of swamp and water environment, including whole mine area without any collision with surroundings. In pits on diversified geological basis may then come into being rich ecosystem, also with living high bogs. This way of renaturisation is proper also because in many cases unintended feature of presently performed recultivation is that its done for a just for a period of time. The reason for that are regulation that are in force, dealing with deposit management and environment preservation. Economic reasons compel hasty pits recultivation in spite of lack of possibilities for predicting important final recultivation features of pits and further changes caused by renaturisation. In order to recognize geochemical pits parameters one should pay more attention to sediments underlying peat. It should be done at the stage of deposit documenting and during its exploitation. Analyses of pH and electric water conductivity are useful at the stage of exploitation and may be performed in high amounts with the use of electric conductor and pH-meter. These analyses give most of all important Information at the very advanced stage of deposit exploitation. Their performance seems to be essential due to high generality of description of deposit hydro conditions included in recultivation and geological documentations. These investigation may also be very useful during ongoing exploitation process.

20

Prawne uwarunkowania działań renaturyzacyjnych

Jędryka E.

Gospodarka Wodna

|

2002

|

Nr 12

501-504

PL

W artykule przedstawiono odpowiednie przepisy, wynikające ze stosowania prawa ochrony środowiska, prawa budowlanego, o zagospodarowaniu przestrzennym, prawa wodnego i o ochronie przyrody, regulujące wszelkie działania w zakresie ranatu-ryzacji. Omówiono również najważniejsze akty prawne prawa międzynarodowego mogące mieć wpływ na realizacje tego typu przedsięwzięć.

EN

The paper presents regulations resulting from applying the environmental protection law, building code, site planning rules, the water Act and the preservation of nature law in the field of recovery of natural conditions. There have been also presented the most important international regulations which may influence the realization of undertakings of that kind.