Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Utracone dziedzictwo – historyczna zabudowa Zaleszczyk w świetle inwentarzy miasta z końca XVIII wieku

Ślusarek Krzysztof

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 72

48--61

PL

W artykule podjęto próbę odtworzenia zabudowy Zaleszczyk, powstałej po założeniu miasta w połowie XVIII stulecia. Opierając się na inwentarzach miasta z lat 1783 i 1791, umiejscowiono na planie i opisano powstałe w tym czasie budowle publiczne, m.in.: ratusz, odwach, siedzibę urzędu cyrkularnego, oraz gospodarcze: fabrykę sukienniczą, browar, gorzelnię, woskobojnię i młyn. Szczególnie interesujący był ratusz, dwukondygnacyjna budowla na planie kwadratu, która pełniła zarówno funkcje użytkowe (lokale handlowe), jak i reprezentacyjne (najbardziej okazały budynek w obrębie rynku). W artykule scharakteryzowano również miejską zabudowę mieszkaniową. Rekonstrukcja historycznej zabudowy Zaleszczyk jest o tyle istotna, że w wyniku I wojny światowej i działalności władz sowieckich po II wojnie światowej większość obiektów zbudowanych w drugiej połowie XVIII wieku zniknęła z krajobrazu miasta.

EN

This paper presents an attempt to reconstruct the development of Zaleszczyki that was built in the first decades after the town’s founding in the mideighteenth century. Based on the town’s inventories from 1783 and 1791, public buildings—including the town hall, guardhouse and circuit administration office, as well as industrial and commercial ones: a broadcloth factory, brewery, distillery, wax workshop and mill—that built at the time were described and located on the town’s plan. The town’s residential development was also characterized. The reconstruction of Zaleszczyki’s historical development is essential as due to the Frist World War and the Soviet government’s actions, most of its buildings to be built in the late eighteenth century were completely destroyed and disappeared from the town’s landscape after the Second World War.

2

Renesansowy ratusz w Bytomiu Odrzańskim i jego nowożytne przekształcenia

Legendziewicz Andrzej, Grodzka Elżbieta

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 71

48--64

PL

Artykuł prezentuje historię nowożytnych przekształceń renesansowego ratusza w Bytomiu Odrzańskim między XVI a XX wiekiem. Na wstępie omówiono źródła i literaturę. Na podstawie badań wydzielono główne fazy jego przekształceń. Ratusz powstał w latach 1602–1609, prawdopodobnie na reliktach dawnej karczmy, jako dwukondygnacyjna budowla z wieżą w narożu działki, na planie prostokąta o układzie trójtraktowym, trójpasmowym. Budynek w roku 1694 został zniszczony przez pożar, a następnie odbudowany w latach 1694–1697 według projektu C. Millera z Bolesławca. Zmieniono wówczas m.in. podziały wewnętrzne i wprowadzono nowe, drewniane stropy w parterze. Dalsze przebudowy barokowe wykonano w połowie XVIII wieku. Zmieniono wówczas układ wnętrza oraz dobudowano od zachodu dwukondygnacyjne skrzydło tylne. Około 1860 r. podwyższono bryłę ratusza oraz dodano neobarokowe detale na froncie. Duże zmiany układu wnętrz na pierwszym i drugim piętrze przyniosła przebudowa z początku XX wieku.

EN

This paper presents the history of the modern transformations of the Bytom Odrzański Renaissance town hall between the sixteenth and twentieth centuries. At the outset, the sources and literature are discussed. Based on research, the main transformation phases were distinguished. The town hall was built in the years 1602–1609, probably on the remains of a tavern, as a two-story structure with a tower in its plot's corner, on a rectangular plan with a three-bay, three-strip layout. In 1694, it burned down and was later rebuilt to a design by C. Miller from Bolesławiec. This introduced internal divisions and new wooden ceilings on the ground floor. Further Baroque reconstructions were made in the mid-eighteenth century. The interior layout was then changed, and a two-story rear wing was added from the west. Around 1860, the building’s main body was raised and Baroque Revival details were added to its front. An early-twentieth-century remodeling significantly changed the first- and second-floor interior layouts.

3

Skutki nieprawidłowego wzmocnienia filarów w obiekcie zabytkowym

Korentz Jacek, Nowogońska Beata

Materiały Budowlane

|

2022

|

nr 11

81--83

PL

Jedną z metod wzmacniania filarów murowanych z cegły było zastosowanie żelbetowej obudowy filara. W artykule przedstawione są negatywne skutki zastosowania takiego rozwiązania na przykładzie filarów w ratuszu w Żarach. Obecnie w żelbetowej obudowie filarów oraz w filarach z cegły i na sklepieniach występują liczne rysy o różnym charakterze, różnej szerokości i długości. Rysy te powstały najczęściej w wyniku działania sił rozciągających towarzyszących ekspansji obudowy żelbetowej filarów spowodowanej korozją zbrojenia.

EN

One of the method of strenghten the brick pillars was reinforced concrete casing of pillar. This article presents the negative effects of such a solution using the example of the pillars in the Żary Town Hall. Currently, the reinforced concrete casing of the pillars, the brick pillars and the vaults show numerous cracks of different nature, widths and lengths. These cracks have mostly formed as a result of tensile forces accompanying the expansion of the reinforced concrete casing of the pillars caused by corrosion of the reinforcement.

4

Nil timide, nil tumide. About the oldest view of Strzelin and the finials of its towers

Łuniewicz Zygmunt

Architectus

|

2022

|

Nr 1 (69)

27--35

EN

The article analyzes the newly discovered veduta of Strzelin and compares the buildings visible in it with the information contained in written sources and iconography. This panorama comes from the friendship book of Brzeg clergyman Johann Christoph Letsch (* 1634, † 1686). It presents the town from the north along with a ring of fortifications, buildings and towers of architectural dominants. Below the drawing there is the inscription Nil timide, nil tumide/Bartholomeus Pilgram/Strel. Consul Ao 1653/16 7-bris, which makes it possible to identify the author of the entry as Bartholomäus Pilgram, the mayor of Strzelin in the period of November 26, 1642 – December 11, 1671. The research procedure was aimed at verifying the reliability of the iconographic message with the methods used for the analysis of iconographic materials. They included a comparison of preserved buildings, archaeological relics as well as messages in written sources and iconography. In the course of the research, it was possible to confirm that the buildings shown in the view had shapes consistent with the data contained in written sources and the preserved relics. The relative location is correct, but with some reduction in the distance between the buildings. A unique value of the veduta are the only known representations of the towers’ copulas, i.e., on St. Michael’s Church, which was probably erected in 1596 or slightly later, and above St. Gotthard’s Church – a high, two-open-work dome from 1620, a missing element of the 17th-century remodeling. The town hall tower was presented with a two-open-work copula which was erected only five years earlier, in 1648, and was previously known from descriptions only. The depiction of de-sacralized St. Cross’ Church, which was devoid of the roof and the crowning of the tower, allows us to assume that originally the building had hitherto unknown gables. The towers and fortified towers of the town walls were drawn along with ceramic covered roofs with a short ridge and attics in the condition they obtained during the remodeling carried out in the same year as the entry was made. The date on the card, i.e. September 16, 1653, allows us to make the conclusion that the discussed source is 60 years older than the earliest known iconography of Strzelin. The panorama at Pilgram’s entry, despite a certain schematic character, allows us to expand the knowledge of the town’s architecture, in spite of almost complete destruction of a significant part of its building development.

PL

W artykule poddano analizie nowo odnalezioną wedutę Strzelina, zestawiając widoczne na niej budowle z informacjami zawartymi w źródłach pisanych i ikonografii. Panorama ta pochodzi z wystawionego na sprzedaż sztambucha brzeskiego duchownego Johanna Christopha Letscha (*1634, †1686). Przedstawia miasto w widoku od północy, wraz z pierścieniem fortyfikacji, zabudową i wieżami dominant architektonicznych. Pod rysunkiem umieszczono napis Nil timide, nil tumide / Bartholomeus Pilgram/ Strel. Consul Ao 1653/ 16 7-bris, który pozwala zidentyfikować autora wpisu jako Bartholomäusa Pilgrama, burmistrza Strzelina w okresie 26 XI 1642 – 11 XII 1671. Przeprowadzone postępowanie badawcze miało na celu zweryfikowanie rzetelności przekazu ikonograficznego metodami stosowanymi dla analiz materiałów ikonograficznych. Objęły one porównanie zachowanych budowli, reliktów archeologicznych oraz przekazów w źródłach pisanych i ikonografii. W toku badań udało się potwierdzić, że ukazane na widoku budowle mają kształty zgodne z danymi zawartymi w źródłach pisanych oraz zachowanymi reliktami. Zgadza się wzajemne położenie, przy pewnym zmniejszeniu odległości pomiędzy budowlami. Szczególnym walorem weduty są jedyne znane dotychczas przedstawienia hełmów wież: na kościele św. Michała, wzniesiona prawdopodobnie w 1596 r. lub nieco później, w 1619 r., oraz ponad kościołem św. Gotarda – wysoki, dwuprzezroczowy hełm z 1620 r., brakujący element XVII-wiecznej przebudowy. Wieża ratuszowa została ukazana ze wzniesionym zaledwie pięć lat wcześniej, w 1648 r., dwuprzezroczowym hełmem, znanym dotychczas jedynie z opisu. Przedstawienie zdesakralizowanego kościoła św. Krzyża, pozbawionego dachu i zwieńczenia wieży, pozwala przyjąć, że pierwotnie budowla miała nieznane dotychczas szczyty. Wieże i baszty murów miejskich narysowano wraz z krytymi ceramiką dachami z krótką kalenicą oraz attykami w stanie, jaki uzyskały podczas remontu w roku, w którym wykonano wpis. Zawarta na karcie data dzienna: 16 września 1653 r. pozwala stwierdzić, że omawiane źródło jest o 60 lat starsze od najwcześniejszej dotychczas znanej ikonografii Strzelina. Panorama przy wpisie Pilgrama, pomimo pewnej schematyczności, pozwala rozszerzyć wiedzę na temat architektury miasta, pomimo niemal całkowitego zniszczenia istotnej części jego zabudowy.

5

The history of the Old Town Hall in Sieradz

Sowała Adriana

Przestrzeń i Forma

|

2021

|

nr 47

227--238

EN

The Old Town in Sieradz is one of the oldest and best-preserved medieval urban complexes in Poland. In its center there is the Old Market Square, which was marked out at the intersection of important trade routes in the 13th century. Unfortunately, to this day, the center-market buildings, including the town hall, have not been preserved. Moreover, no photo or drawing showing the appearance of the Sieradz seat of municipal authorities has survived. In connection with the above, the article attempts to present the history of the repeatedly rebuilt town hall in Sieradz from different periods, as well as plans for its reconstruction. For this purpose, the available archival materials, the results of archaeological research and the literature on the subject were used, the analysis of which allowed to draw conclusions about the history of the town hall in Sieradz.

PL

Stare Miasto w Sieradzu to jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych zespołów miejskich o genezie średniowiecznej w Polsce. W jego centrum znajduje się Stary Rynek, który został wytyczony na przecięciu ważnych szlaków handlowych w XIII w. Niestety do dnia dzisiejszego nie zachowała się zabudowa śródrynkowa wśród której znajdował się ratusz. Co więcej, nie zachowało się żadne zdjęcie lub rysunek przedstawiający wygląd sieradzkiej siedziby władz miejskich. W związku z powyższym w artykule podjęto próbę przedstawienia historii wielokrotnie odbudowywanego sieradzkiego ratusza z różnych okresów, a także planów jego odbudowy. W tym celu wykorzystano dostępne materiały archiwalne, wyniki badań archeologicznych oraz literaturę przedmiotu, których analiza pozwoliła na wysnucie wniosków przybliżających historię ratusza w Sieradzu.

6

Elewacja północna ratusza w Kożuchowie – problematyka badawczo-konserwatorska

Legendziewicz Andrzej, Marcinów Aleksandra

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 62

122--135

PL

Artykuł omawia problematykę badawczo-konserwatorską gotyckiej elewacji północnej ratusza w Kożuchowie. Na wstępie przedstawiono opis ściany sprzed ostatnich prac remontowych oraz omówiono historię siedziby władz municypalnych na podstawie wzmianek źródłowych, dotychczasowych badań i literatury. Opisano metodologię prac badawczych wykonanych przez autorów oraz ich wyniki, które umożliwiły weryfikację prezentowanych w literaturze tez. Rozpoznana technologia budowy wykazała, że ratusz powstał prawdopodobnie w drugiej połowie XIV w. lub na początku kolejnego stulecia, a nie – jak twierdzili dotychczasowi badacze – u schyłku XV w. Ostatnie badania architektoniczne dały możliwość weryfikacji także zakresu działań rekonstrukcyjnych dokonanych na elewacji północnej ratusza w latach 1959–1966. Uszkodzony podczas II wojny światowej obiekt częściowo odbudowano, a gotycką ścianę – zasłoniętą do roku 1945 przez barokowe kamienice – wyeksponowano. Jednym z głównych celów prac konserwatorskich z lat 2016–2017 było zachowanie gotyckich reliktów, a także rekonstrukcja i wiarygodna ekspozycja częściowo zniekształconego w latach sześćdziesiątych XX w. średniowiecznego wystroju.

EN

Research and conservation issues concerning the Gothic north elevation of Kużuchów’s town hall are discussed in this paper. First, it presents the condition of the wall from before the latest repair work and the history of the building where the municipal authorities seat based on source materials, the research work that has been performed so far and the literature. The methodology of the research work performed by the authors is further described. Then, the paper highlights the results of that work, which created a chance to verify the town hall origin theses presented in the literature. The construction technology indicated that the town hall had probably been built in the second half of the fourteenth century or at the beginning of the fifteenth century, and not at the very end of the fifteenth century as other researchers had thought. The recent architectural research also raised the possibility for verifying the extent of the north elevation reconstruction work between 1959 and 1966. The structure, which was damaged during the Second World War, was partly reconstructed and the Gothic wall, which had been obscured until 1945 by Baroque tenement houses, was enhanced. Finally, the paper presents the recent conservation work performed in 2016 and 2017 and aimed at maintaining the Gothic relicts and at reconstructing and reliably exhibiting the medieval decoration, which was partly distorted in the 1960s.

7

Rewaloryzacja Rynku Starego Miasta w Rzeszowie

Malczewska J.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2015

|

Nr 43

7--17

PL

Degradacja rzeszowskiego rynku rozpoczęła się podczas II wojny światowej oraz w wyniku braku inwestowania w infrastrukturę techniczną w obrębie Starego Miasta w pierwszym dwudziestoleciu powojennym, co wpłynęło na pogorszenie stanu technicznego kamienic. Proces rewaloryzacji Starego Miasta w Rzeszowie rozpoczęto od opracowania kompleksowego planu rewaloryzacji i projektów technicznych. Prace rozpoczęto od zabezpieczenia podziemi i piwnic przy kamienicach i pod płytą rynku, oraz konstrukcji wszystkich obiektów. Prowadzono kolejno kompleksowe remonty wszystkich kamienic, na ogół zgodnie z przygotowanym planem rewaloryzacji. W przestrzeni rynku przywrócono pomnik Tadeusza Kościuszki, a następnie nakrycie usytuowanej w pobliżu stu dni, co spowodowało dysonans na przedpolu pomnika. Na końcu prac umieszczono w miejscu brakującej zachodniej pierzei scenę oraz zrewitalizowano płytę rynku.

EN

The degradation of the Rzeszów market square began during World War II and also as a result of lack of investment in technical infrastructure within the Old Town in the post-war decades, which contributed to the deterioration of the technical condition of buildings. The process of restoration of the Old Town Square in Rzeszów was started from drawing up a comprehensive plan for restoration and technical projects. The work started with securing the basement and cellars of the houses and under the plate of the market square and constructions of all facilities. Comprehensive renewals of all houses, generally in accordance with the restoration plan, were carried out sequentially. In the market square space, the Tadeusz Kościuszko monument was restored, and then the covering of the well located nearby, which resulted in a dissonance in the foreground of the monument. At the end of the works, a stage was constructed and the market square plate was renewed to replace the missing western frontage.

8

Problematyka rekonstrukcji wież na zabytkowych ratuszach na przykładzie Sieniawy

Kuśnierz K., Kuśnierz-Krupa D.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2013

|

Nr 35

47--52

PL

Artykuł porusza problem rewaloryzacji ratusza w mieście Sieniawa na Podkarpaciu. Rewaloryzacja obiektu polegała na dobudowaniu wieży do istniejącego obiektu ratusza. Zabytkowy ratusz w Sieniawie został zbudowany z fundacji Mikołaja Hieronima Sieniawskiego na początku lat osiemdziesiątych XVII wieku. Został zlokalizowany w centrum placu rynkowego i od początku był obiektem murowanym, czterotraktowym, przekrytym dachem dwuspadowym. Sposób usytuowania, staranność rozmierzenia oraz duże rozmiary zdają się podkreślać w sposób symboliczny rolę, jaką miał odgrywać. W 2007 roku władze miasta Sieniawa podjęły decyzję o wykonaniu projektu rewaloryzacji sieniawskiego ratusza i odtworzenia wieży w celu podniesienia walorów estetycznych obiektu oraz rangi urzędu miasta, który ma tutaj swoją siedzibę. Wieża została zlokalizowana w centralnej części obiektu, podkreślając osiowy charakter każdej elewacji. W związku z brakiem materiałów ikonograficznych przedstawiających kształt wieży, jej forma została zainspirowana formą i detalami budynku ratusza oraz podobnych obiektów o tej samej funkcji wzniesionych w Polsce w podobnym okresie. Główny układ konstrukcyjny obiektu pozostał niezmieniony. Wieża o konstrukcji stalowej została zaprojektowana jako rama przestrzenna posadowiona za pomocą słupów na istniejących ścianach konstrukcyjnych budynku ratusza. Sztywność poziomą konstrukcji wieży wzdłuż podłużnych ścian budynku zapewniają ramy stalowe, natomiast w kierunku prostopadłym układ stężeń. Konstrukcję nośną wieży zaprojektowano z profili stalowych, podobnie schody, barierki i podesty. Projekt został ostatecznie zrealizowany w październiku 2012 roku.

EN

The article addresses the problem of revalorization of the town hall in Sieniawa in Podkarpackie Voivodeship. Revalorization of the building consisted of adding a tower to the existing town hall. The monumental town hall in Sieniawa was founded by Hieronim Sieniawski in the first half of the 17th century. It was located in the centre of the market square, and from the beginning it was a four-bay object made of brick, with a pitched roof. The manner of location, accuracy of measurement and large proportions symbolically emphasized the role which it had to fulfil. In 2007, the authorities of Sieniawa decided to prepare a project of revalorization of the town hall, and to recreate the tower in order to raise aesthetic values of the building, and to emphasize the status of the magistrate which is housed in the town hall. The tower was situated in the centre of the building, thus emphasizing the axial character of each facade. As a consequence of the lack of iconographic sources presenting the shape of the original tower, its current form was inspired by the form and details of the former town hall building and similar objects serving the same function, which were built in Poland in the same period. The main construction system in the building was not modified. The steel construction of the tower was designed as a spatial framework founded on the existing load-bearing wall of the town hall building with the aid of posts. Horizontal rigidity of the tower construction, along the longitudinal walls of the building, was ensured with steel frames, while diagonally it was ensured with strutting. The load-bearing construction of the tower as well as stairs, railings and landings, were designed from steel profiles. The project was finally realised in October 2012.

9

Średniowieczne ratusze w krajach Europy Zachodniej - program

Augustyn-Lendzion E.

Przestrzeń i Forma

|

2011

|

nr 16

557-566

PL

Celem artykułu jest przedstawienie na wybranych przykładach podstawowych, typowych założeń funkcjonalnych ratuszy zbudowanych w okresie średniowiecza na terenie Europy Zachodniej.

EN

This article aims to present selected examples of the basic assumptions of typical functional town halls built during the Middle Ages in Western Europe.

10

Średniowieczne ratusze w krajach Europy Zachodniej - geneza

Augustyn-Lendzion E.

Przestrzeń i Forma

|

2011

|

nr 16

549-556

PL

Celem artykułu jest przedstawienie na wybranych przykładach procesu kształtowania się pierwszych ratuszy - siedzib nowych, mieszczańskich władz miejskich na terenie Europy Zachodniej.

EN

This article aims to present selected examples of the process of forming the first town halls - the seats of new, middle-class municipalities in Western Europe.

11

The Late-Gothic Town Hall in Zielona Góra and Its Remodelings in the 16th and 17th Centuries

Kowalski S., Lasota C., Legendziewicz A.

Architectus

|

2011

|

Nr 1(29)

23--34

EN

The town hall in Zielona Góra is located in the middle of the elongated market square (Fig. 3, 4) Its present shape is defined by of a few buildings of different sizes erected at different times; it has a dominant tower topped by a neoclassical spire and its elevations indicate its Gothic origin. The town hall has three wings of which the middle single-storied one, whose façade features neoclassical decorations, is its oldest and main part.

PL

Według zapisu kronikarskiego ratusz w Zielonej Górze powstał w 1321 r. Przeprowadzone badania architektoniczne wykazały, że ratusz wzniesiony z cegieł w XV w. był bez piwnic, jednopiętrowy, o wymiarach w obrysie zewnętrznym 34×13,5 m i wysokości ścian około 7 m. Na parterze znajdowały się cztery pomieszczenia, z których środkowe, największe miało 19 m długości i 10,9 m szerokości. Do ołudniowej ściany szczytowej dochodziły dwa pomieszczenia, nakryte do dziś zachowanymi stropem i sklepieniem, a do północnej jedno, wąskie. Prawdopodobnie tak samo zostało rozplanowane piętro mieszczące siedzibę władzy municypalnej, organów administracyjnego i sądowniczego. Środkowe pomieszczenie parteru stanowiło zapewne miejsce zgromadzeń mieszczan i doraźnie prowadzonego handlu. Zróżnicowanie funkcjonalne parteru i piętra zostało zamanifestowane bogatym wystrojem elewacji kondygnacji górnej i odrębnie rozwiązanym wejściem do niej z placu rynkowego. Elewacje rozczłonkowane na poziomie piętra gęsto rozmieszczonymi blendami prostokątnymi, podzielonymi krzyżem łacińskim na cztero- i sześciopolowe, wieńczyła płycina fryzu. Wiadomo, że szczyt północny ratusza był uskokowy, rozczłonkowany jedenastoma poziomami małych blend nakrytych łękami kotarowymi i odcinkowymi. Fakturę z kolorystyką elewacji oraz szczytu tworzyły ceglany, pomalowany wątek ścian, na czerwono z białymi spoinami, i otynkowane, czterobarwne blendy. Razem z ratuszem zostały zbudowane, przylegające do jego ściany wschodniej, wieża i budynek o funkcji handlowej, podzielony na komory - sklepy. Wnętrze dolnej, czworobocznej wieży, o wymiarach w obrysie zewnętrznym 5,9×5,1 m, wysokości 16 m, pierwotnie dzieliło się na cztery kondygnacje, z których dolną tworzył loch więzienny. Kondygnacje nad nim oświetlały od wschodu i północy niskie okna zawarte we wnękach z rozglifionymi ościeżami. Zwieńczenie górnej, oktogonalnej części wieży nie zachowało się. Podział jej wnętrza tworzyły dwie kondygnacje, z oknami zawartymi we wnękach prostokątnych, mające łącznie 9,2 m wysokości. Światło do kondygnacji niższej wpadało trzema oknami. W kondygnacji wyższej, przeznaczonej do obserwacji terenu okna zostały zlokalizowane we wszystkich ścianach. Dekorację elewacji czworoboku wieży tworzyły małe blendy nakryte łękami odcinkowymi. Elewacje jej części oktogonalnej rozczłonkowują dwie kondygnacje blend wysmukłych, ostrołucznych. W trakcie pierwszej przebudowy ratusza, przeprowadzonej w okresie wczesnego renesansu, wymurowano piwnice pod jego częścią południową i układ komunikacji pionowej zlokalizowano we wnętrzu. W największej z trzech piwnic, dostępnych z placu rynkowego i parteru ratusza, nakrytej sklepieniem opartym na centralnie zlokalizowanym filarze, był prowadzony wyszynk. Węzeł komunikacyjny, zawierający tunelowe zejście do piwnic i schody prowadzące na piętro, powstał w części południowej środkowego pomieszczenia parteru. Przebudowując ratusz, zmieniono także wystrój wnętrz i otynkowano oraz pomalowano elewacje, w tym blendy monochromatycznie. Zmiany dokonane w rozplanowaniu ratusza przeprowadzone w czasie odbudowy po pożarze w 1651 r. polegały na powiększeniu piwnic i wydzieleniu nowego pomieszczenia w części środkowej parteru. Jedna z nowych piwnic, największa ze wszystkich, nakryta sklepieniem opartym na centralnie usytuowanym filarze, została przeznaczona do prowadzenia wyszynku.

12

Remedium na modernizację [starych budynków]

Ziółko J.

Builder

|

2009

|

R.13, dodatek spec. styczeń

56--60

13

The Town Hall in Szczytno (1936-1937)

Dobesz J. L.

Architectus

|

2009

|

nr 1-2(25-26)

45--52

PL

Ratusz w Szczytnie, wzniesiony w pobliżu ruin krzyżackiego zamku, powstał w okresie III Rzeszy. Składa się z trzech skrzydeł otaczających dziedziniec i wieży, a jego architektura stanowiła demonstrację germańskiej siły, adresowaną do państwa polskiego, leżącego za pobliską granicą. Dziś te konotacje straciły swą siłę, choć nie tak daleko znajduje się pole bitwy pod Grunwaldem oraz miejsce po niemieckim mauzoleum Tannenberg, budowli będącej w swoim czasie historycznym kontrapunktem dla grunwaldzkiej klęski, rozebranej przez Polaków po II wojnie światowej. Obecnie ratusz stanowi wygodną siedzibę lokalnych władz, a w jego podziemiach gości wystawa związana z filmem "Krzyżacy". Podobnie stało się w Berlinie - tamtejszy Reichstag, dawniej groźny symbol pruskiego państwa, zwieńczony przed kilku laty niezwykłą kopułą Normana Fostera, stał się obiektem przyjaznym i atrakcyjnym, przyciągającym tłumy turystów, kolejnym kamykiem w barwnej mozaice historii Europy.

14

Przemiany architektoniczne i przestrzenne rynków miast śląskich w okresie baroku

Ludwig B.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2008

|

T. 53, z. 4

10-24

PL

Opracowanie poświęcone jest omówieniu zmian jakim uległy w okresie baroku (od końca wojny trzydziestoletniej do czasów pruskich) podstawowe elementy kształtujące najważniejsze wnętrze urbanistyczne miast śląskich jakim jest rynek. Stara się odpowiedzieć na pytanie na ile te przemiany zadecydowały o powstaniu nowych wartości przestrzennych i na nowo przedefiniowały charakter placu. Analizuje proces okrzepnięcia w swej formie dominanty rynku - wieży ratuszowej z wieńczącym ją hełmem, która stała się swoistym symbolem obecnym w panoramie prawie wszystkich miast śląskich. Także sam budynek ratusza uległ przemianom, które ze średniowiecznego kształtu przypominającego zamek, przeobraziły go w pałac municypalny. Zmianom podlegały także ściany placu. W pierzejach stanęły kamienice o barokowych szczytach, a w późniejszym czasie budynki o układzie kalenicowym, tworzące zwarty ciąg zabudowy. Jednak najistotniejsze przeobrażenia przestrzeni rynkowej wprowadziły nowe elementy małej architektury - figury wotywne i fontanny. Przestrzeń rynków w okresie baroku pozostawała nadal przestrzenią funkcjonalną - placem targowym, nabierała jedynie dodatkowo pewnych form reprezentacyjnych. Nie została przedefiniowana, a jedynie uzupełniona wzbogacona np. o rozbudowane programy religijne.

EN

This study is dedicated to discussion of changes in the baroque period (from the end of the thirty year war until Prussian times) referring to basic elements shaping the most important urban space of a Silesian town - the market-place. It attempts to answer the question to what extent these changes determined the creation of a new spatial values and predefined in a new manner the character of the square. The study considers the process of establishing the dominant form of the market-place - the town hall tower with a helm, which became the characteristic symbol presents in panoramas of almost all Silesian towns. The town hall building itself was also subject to changes, from the shape of a mediaeval castle to a municipal palace. The walls of the market square were also altered. Tenement houses with Baroque gables emerged in the frontage, and later on, gabled buildings creating a continuous border. However, the most important changes of this urban space were introduced by new small architectural elements - statues and fountains. Market-places remained functional spaces in the baroque period, but also gained some elegant forms. It was not redefined but only enriched, for example with extended religious programs.

15

Gdzie w Olsztynie jest Ratusz Stary?

Chodkowski D., Chodkowska W.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2008

|

T. 53, z. 3

13-23

PL

Na przełomie XX i XXI w Olsztynie prowadzono prace remontowe na zespole zabudowy śródrynkowej tradycyjnie nazywanej Stary Ratusz. Podczas prac na południowym skrzydle zespołu usunięto tynki. Spod tynków ukazało się gotyckie lico ścian. Odkrycie średniowiecznej budowli było niespodziewane. W tradycji historyków zajmujących się dziejami miasta Olsztyna panowała opinia, że budynek olsztyńskiego ratusza spłonął podczas pożaru w 1621 r. Autorzy artykułu, pełniący wtedy nadzór konserwatorski nad pracami, inspirowani odkrytym artefaktem rozpoczęli badania architektury. Prace obejmowały badanie dokumentów, ikonografii, oraz weryfikację formułowanych wniosków, na istniejącym obiekcie. W wyniku tej pracy ustalono, że zachowana budowla, mimo kilkukrotnych przebudów, może pochodzić drugiej połowy XIV w. W trakcie prac badawczych ustalono, że gotyckie lico budynku zakryto około 1770 r. W tym okresie zachodni szczyt budynku runął i rozpoczęto prace remontowe związane z jego odbudową. Nową ścianę wzniesiono na nowym fundamencie. Te prace przypadają na pierwszy rozbiór Polski. Warmia, a wraz z nią Olsztyn objęła administracja Pruska. Możliwe, że chęć ukrycia obcych dla "teutońskiego ducha" dekoracji w ośli grzbiet, była powodem decyzji nakazującej tynkowanie budowli. Od tego czasu w dokumentach pojawiają się wzmianki mówiące o tym, że gotyckiego ratusza w Olsztynie nie ma. Ten stan trwał ponad dwieście lat, do czasu gdy spod warstw tynku odkryto średniowieczną budowlę. Podczas prac badawczych ustalono, że zachowany budynek pierwotnie pełnił funkcje domu handlowego. Podobne, zwykle o dwu kondygnacjach domy handlowe, zwane smatruzami stanowiły śródrynkową zabudowę średniowiecznych miast na terenie Śląska, oraz innych zachodnich miast. Wielokrotnie w późniejszym okresie piętro wielu takich domów handlowych adoptowano na salę rady. Podobnie postąpiono z budynkiem w Olsztynie. Podczas adaptacji pietra na salę posiedzeń rady przebudowano wschodni szczyt budynku. Po tej przebudowie otrzymał odkryty wystrój w ośle grzbiety. Obecnie po pracach konserwatorskich okazała średniowieczna budowla wypełnia olsztyński rynek i obok katedry, miejskiej bramy, zamku kapituły stanowi dopełnienie programu urbanistycznego średniowiecznego miasta w granicach reliktów murów obronnych.

EN

At the end of the 20th century and the beginning of the 21st century, renovation works were conducted on the complex of the market square development traditionally called the Old Town Hall (Stary Ratusz) in Olsztyn. The work on the south wing of the complex included removal of plaster. The gothic face of the walls emerged from beneath the plaster. The discovery of medieval construction was unexpected. The tradition of historians of Olsztyn was dominated by the opinion that the Olsztyn town hall building was burned down in 1621. The authors of the article, at that time acting as conservation supervisors over the works, inspired by the discovered artefact, initiated architectural research. The work included examination of documents, iconography, and verification of formulated conclusions on the existing structure. As a result of these tasks, it was determined that the remaining structure, despite several reconstructions, may have originated from the second half of the fourteenth century. During the research activities, it was determined that the gothic face of the building was covered in circa 1770. In this period the western gable of the building collapsed and renovation works related to its reconstruction were initiated. The new wall was erected on the new foundation. These works took place during the first partition of Poland. Warmia, including Olsztyn, was taken over by the Prussian administration. It is possible that the intent to hide decorations foreign to the "Teutonic spirit" in ox spine, was the reason for the decision ordering to plaster the structure. From this time, the documents mention that there is no gothic town hall in Olsztyn. This state lasted for over two hundred years, until the time when the medieval construction was uncovered from beneath the layers of plaster. During the research works it was discovered that the remaining building originally served as a trading house. Similar, usually two storey trading houses, known as smatruzy, constituted market square development of medieval cities in Silies and other western cities. Very often, in the later period the floor of many such trading houses was adopted for a council room, as in the building in Olsztyn. During the adaptation of the first floor the eastern gable of the building was reconstructed into the council chambers. After this reconstruction it obtained the decoration in ox spines. Currently, after conservation works, the magnificent medieval building fills the Olsztyn market square, next to the cathedral, and together with the Cathedral, the city gate and the chapter house, supplements the urban program of the medieval city within the limits of the protective wall relics.

16

Badania gotyckiej architektury Namysłowa. Blok ratuszowy

Lasota C., Legendziewicz A.

Architectus

|

2007

|

Nr 1-2(21-22)

41--56

PL

Blok ratuszowy w Namysłowie jest położony pośrodku wschodniej części mającego plan wydłużonego prostokąta placu rynkowego (ryc. 1). Blok ten tworzą trzy skrzydła opasujące ze wszystkich stron gotycką wieżę (B), zwieńczoną renesansowym hełmem (ryc. 2, 3, 6). Skrzydła te są dwupiętrowe, z wyjątkiem piętrowej wschodniej części wschodniego skrzydła nakrytego wysokim dachem, które stanowiło budynek ratusza (A) do czasu zlokalizowania w nim sądu w połowie XIX w. [7, s. 225]. Podczas przebudowy parteru i piętra na potrzeby sądu zlikwidowano niektóre sklepienia, wprowadzono nowy podział i schody oraz zmieniono większość otworów na elewacjach. Utrzymano kilka sklepień renesansowych na obu kondygnacjach, jedno gotyckie na piętrze, gotycką artykulację piętra elewacji wschodniej i opartego na niej szczytu trójkątnego, okonturowanego renesansową dekoracją. Elewacja północna i południowa nad parterem zostały rozczłonkowane pionowymi płycinami, a do wschodniej dobudowano skarpy Bryła skrzydła północno-zachodniego (E, F) powstała, o czym bardziej szczegółowo dalej, w wyniku działań budowlanych przeprowadzonych w trzeciej tercji XVIII w., kiedy to w dwóch połączonych budynkach nadbudowano drugie piętro i nakryto dachem o planie litery "L", złożonym z pięciu połaci [7, s. 27, 28, 40]. Piętro skrzydła było dostępne od wschodu zewnętrzną tunelową klatką schodową zlokalizowaną w narożu między nim a ratuszem [13, s. 9, 10] (ryc. 3). Remont wykonany w latach 30. XX w. [7, s. 40] doprowadził do ujednolicenia w dużym stopniu części zachodniej bloku ratuszowego (C-F) przez wprowadzenie opraw okien o formie historycznej w kilku zbliżonych do siebie wariantach.

EN

Investigations of Namyslow's Gothic architecture began in 2001 and encompassed the town hall with the market square complex. The first written sources on the existence of the village of Namysłów originate from the 70. of the 13th century. The town hall was built in the years of 1374-1389, on the plan of a rectangle, with a tower from the west and woolen cloth sheering quarters adjoining it from the south. The three storey town hall was divided into two courses. Beer was sold in the vaulted cellars, trading took place on the ground floor, while the upper storey was occupied by accommodations of the ruling authorities, with a vaulted Counsel Chamber. The upper storey of the elevation was richly decorated with a Gothic arrangement with an ornamental east gable. West of the tower, in the first stage of construction, a building of a trading function was constructed. Before 1484 a building with bread stalls was raised. The last investment was a winery in the north-west corner of the complex, in the year of 1495.

17

Żelechów - uwagi do rewaloryzacji centrum miasta zabytkowego

Wrana Jan, Kuśnierz-Krupa Dominika, Kuśnierz Kazimierz

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2006

|

T. 2

236--248

PL

W pracy przedstawiono koncepcję rewaloryzacji małego zabytkowego miasta Żelechów. Koncepcja obejmuje renowację centrum miasta: (odbudowę) Ratusza, rewaloryzacji i modernizacji dwóch pierzei Rynku i przekształcenia dwóch pozostałych. Ponadto autorzy proponują zmodernizować płytę Rynku i wprowadzić jednolitą kompozycyjnie zieleń.

EN

The paper presents a conception of renovating a small historic town of Żelechów. The conception involves the renovation of the town centre: (reconstruction of) the town hall, renovation and modernisation of two frontages of the market square and transformation of the remaining two. Furthermore, the authors propose to modernise the market square's surface and to introduce harmoniously composed green areas.

18

Stary Ratusz w Olsztynie, czyli historia w dokumentach i budowli

Chodkowska W.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2004

|

Nr 15

26--32

19

Konserwacja elewacji Starego Ratusza w Olsztynie wraz z przywróceniem walorów gotyckiej budowli przeprowadzona w 2003 roku

Białko P.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2004

|

Nr 15

77--82

20

Wykorzystanie możliwości fotogrametrii cyfrowej w opracowaniach architektonicznych na przykładzie elewacji frontowej Ratusza w Zamościu

Gołka J., Haliński J.

Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji

|

1998

|

Vol. 8

19-1--19-11