Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Pomiary radonowe w wybranych budynkach mieszkalnych ziemi rybnickiej

Rubin Jan Antoni, Wyciszczok Daniel, Doleżych Łukasz

Systemy Wspomagania w Inżynierii Produkcji

|

2023

|

Vol. 12, iss. 1

95--108

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań poziomu stężenia radonu w wybranych budynkach mieszkalnych zlokalizowanych na terenie ziemi rybnickiej. Do pomiarów, prowadzonych w kilku kampaniach w latach 2005-2010 stosowano pasywną metodę pomiarów, z wykorzystaniem detektorów śladowych cząstek alfa. Wykonano 122 pomiary w piwnicach i na parterach w 61 budynkach. Czas ekspozycji detektorów wynosił od 3 do 6 miesięcy. Zakres mierzonych stężeń radonu wynosił od 10 do 390 Bq/m³ na parterach oraz od 28 do 740 Bq/m³ w piwnicach. Średnie arytmetyczne mierzonych wartości wynosiły odpowiednio: 74 Bq/m³ na parterach oraz 128 Bq/m³ w piwnicach i były wyższe od wartości średnich obliczonych dla całej Polski, jak i dla Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (GZW).

EN

This paper presents the results of studies on the level of radon concentration in selected residential buildings located in the area of the Rybnik region. A passive measurement method, using alpha particle trace detectors, was applied for measurements carried out in several campaigns between 2005-2010. A total of 122 measurements were carried out in the basements and ground floors of 61 buildings. The exposure time of the detectors ranged from 3 to 6 months. The range of measured radon concentrations was from 10 to 390 Bq/m³ on the ground floors and from 28 to 740 Bq/m³ in the basements. The arithmetic means of the measured values were respectively: 74 Bq/m³ on the ground floors and 128 Bq/m³ in the basements and were higher than the average values calculated for Poland as a whole, as well as for the Upper Silesian Coal Basin (GZW).

2

Promieniotwórczość naturalna i antropogeniczna skał Gór Opawskich i ich zachodniego przedpola

Moska Agnieszka, Malczewski Dariusz

Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu

|

2023

|

nr 239

1--131

PL

W pracy przedstawione zostały wyniki pomiarów promieniotwórczości naturalnej i antropogenicznej skał w rejonie Gór Opawskich i ich zachodniego przedpola. Pomiary w warunkach in situ przeprowadzono na 13 stanowiskach. Dodatkowo z każdego stanowiska pobrana została próbka skalna do badań w warunkach laboratoryjnych. Do badań został użyty przenośny system spektrometryczny promieniowania γ GX3020. Aktywność promieniotwórcza izotopu toru 232Th zmieniała się w granicach od 5 Bq kg−1 do 71 Bq kg−1 w pomiarach laboratoryjnych i od 2 Bq kg−1 do 71 Bq kg−1 w pomiarach in situ. Zmierzona aktywność promieniotwórcza uranu 238U w warunkach laboratoryjnych wynosiła od 4 Bq kg−1 do 52 Bq kg−1, a w warunkach terenowych od 7 Bq kg−1 do 48 Bq kg−1. W warunkach laboratoryjnych aktywność promieniotwórcza potasu 40K zmieniała się w granicach od 12 Bq kg−1 do 1560 Bq kg−1, natomiast w warunkach in situ w granicach od 60 Bq kg−1 do 1700 Bq kg−1. Uzyskane wartości aktywności promieniotwórczej zostały następnie porównane ze średnią aktywnością promieniotwórczą tego typu skał w Sudetach i na świecie. W pracy przedstawione zostały wyniki pomiarów promieniotwórczości naturalnej i antropogenicznej skał w rejonie Gór Opawskich i ich zachodniego przedpola. Pomiary w warunkach in situ przeprowadzono na 13 stanowiskach. Dodatkowo z każdego stanowiska pobrana została próbka skalna do badań w warunkach laboratoryjnych. Do badań został użyty przenośny system spektrometryczny promieniowania γ GX3020. Aktywność promieniotwórcza izotopu toru 232Th zmieniała się w granicach od 5 Bq kg−1 do 71 Bq kg−1 w pomiarach laboratoryjnych i od 2 Bq kg−1 do 71 Bq kg−1 w pomiarach in situ. Zmierzona aktywność promieniotwórcza uranu 238U w warunkach laboratoryjnych wynosiła od 4 Bq kg−1 do 52 Bq kg−1, a w warunkach terenowych od 7 Bq kg−1 do 48 Bq kg−1. W warunkach laboratoryjnych aktywność promieniotwórcza potasu 40K zmieniała się w granicach od 12 Bq kg−1 do 1560 Bq kg−1, natomiast w warunkach in situ w granicach od 60 Bq kg−1 do 1700 Bq kg−1. Uzyskane wartości aktywności promieniotwórczej zostały następnie porównane ze średnią aktywnością promieniotwórczą tego typu skał w Sudetach i na świecie. Obecność antropogenicznego izotopu cezu 137Cs została stwierdzona na 7 stanowiskach. Depozycja tego izotopu zmieniała się w granicach od 38 Bq m−2 do 6344 Bq m−2. W pracy dokonano również pomiarów wartości mocy dawki pochłoniętej promieniowania γ. Uzyskane wyniki zmieniały się w zakresie od 10 nGy h−1 do 223 nGy h−1, przy czym średnia wartość mocy dawki pochłoniętej promieniowania γ w Polsce wynosi 45,6 nGy h−1. Jednym z celów niniejszej pracy było także określenie korelacji pomiędzy koncentracjami podstawowych radionuklidów. Wyniki badań pokazują, że koncentracje 232Th [ppm] i 238U [ppm], K [%] i 232Th [ppm] oraz K [%] i 238U [ppm] wykazują na ogół silną, dodatnią korelację. Badania promieniotwórczości naturalnej skał Gór Opawskich i ich zachodniego przedpola przeprowadzone w warunkach laboratoryjnych i in situ wykazały się dużą zgodnością. Największa różnica pomiędzy aktywnościami wyznaczonymi oboma sposobami wyniosła 140 Bq kg−1.

EN

Measurements of natural and anthropogenic radioactivity were carried out in characteristic lithologies in the Opava Mountains and their western foreland (SW Poland). In situ measurements were conducted at 13 locations and rock samples from each site were collected for laboratory measurements. The activity concentrations of the naturally occurring radionuclides and fallout of 137Cs were measured using a portable HPGe gamma-ray spectrometry. The ranges of the activity concentrations of 232Th were 5–71 Bq kg−1 in the laboratory and 2–71 Bq kg−1 for the in situ measurements. For 238U, the activity concentrations ranged from 4–52 Bq kg−1 in the laboratory and from 7–48 Bq kg−1 under in situ field conditions, and for 40K, the ranges were 12–1560 Bq kg−1 in the laboratory and 60–1700 Bq kg−1 for in situ measurements. Measured activity concentrations were compared with average activity concentrations of the radionuclides in similar types of rocks from different global localities and with data from the Sudetes available in the literature. Anthropogenic 137Cs was observed at seven locations with deposition from 38 to 6344 Bq m−2. The external gamma-dose rate varied from 10 to 223 nGy h−1, whereas the average gamma-dose rate in Poland is 45,6 nGy h−1. One of the goals of this work was also to determine the correlation between naturally occurring radionuclides. In the investigated rocks, concentrations of 232Th [ppm] and 238U [ppm], K [%] and 232Th [ppm], and K [%] and 238U [ppm] had a strong positive correlation. No significant differences were found between the in situ and laboratory measurements. The maximum absolute difference between the in situ and laboratory measurements was 140 Bq kg−1 for 40K.

3

Spektrometryczne profilowanie gamma w odsłonięciach geologicznych : metody i przykłady zastosowania

Moskalewicz Damian

Przegląd Geologiczny

|

2022

|

Vol. 70, nr 11

806-- 815

EN

Handheld gamma-ray spectrometry (hGRS) is a valuable method for geological studies. It may be applied in correlations between well-logging and outcrop strata, enhance interpretations of sedimentological data, prospect radiogenic ores and geothermal resources, and identify radiogenic hazards for society. This paper aims to review and popularize one of the research methods based on a mobile device (hGRS) equipped with a BGO (bismuth germanium oxide) scintillator. The general concept of the research method is presented in this paper. The method's perspectives and limits based on reviewed literature. Advantages of hGRS include, e.g., low cost, short data acquisition time, the possibility of studying natural exposures, and a broad set of research applications. The main disadvantages comprise relatively modest resolution of acquired data and their difficult interpretation in complex geological formations. The review is backed by sample measurements performed in various geological exposures at Bornholm Island (Baltic Sea). Measurements comprised igneous rocks exposed in several quarries and sedimentary profiles near Liesti Valley and Muleby.

4

Radiological profle of 226Ra, 232Th, and 40K in agricultural area around Blue Nile State, Sudan

Fadol Nooreldin, Idriss Hajo

Acta Geophysica

|

2022

|

Vol. 70, no 4

1737--1743

EN

This study aims to build a radiation map and evaluate the radiological risk for humans and non-humans from soils in agricultural areas surrounding Blue Nile State, Sudan. The 226Ra, 232Th, and 40K radioactivity of soil samples were measured using gamma-ray systems (HPGe). The average values for 226Ra, 232Th, and 40K were 24.2±7.3 Bqkg−1, 31.0±8.2 Bqkg−1, and 376.4±174.0 Bqkg−1, respectively. The radioactivity level was lower than the global averages of 226Ra (35 Bqkg−1), 232Th (45 Bqkg−1), and 40K (420 Bqkg−1). Human radiological risk exhibited that the average values of the dose rate and annual effective dose rates were 32.00 nGyh−1 and 40.08 µSvy−1, respectively. The average dose rate and annual effective dose rates were lower than the worldwide average absorbed dose rate of 60 nGyh−1, and ICRP recommended reference of 1.0 mSvy−1. Therefore, the radiological effects of 226Ra, 232Th, and 40K in the study area are negligible. On the other hand, the radiological risk for non-human organisms indicates that the projected total dose rate per organism in birds was lower than the background dose rates, which is in accordance with the background dose rates. However, the overall dose rate for amphibian, reptile, and mammal-large, mammal-small burrowing exceeds the background exposure rate.

5

Badanie wpływu zawartości minerałów ciężkich na naturalną promieniotwórczość skał miocenu zapadliska przedkarpackiego

Zagórska Urszula, Sikora Aleksandra, Łykowska Grażyna

Nafta-Gaz

|

2019

|

R. 75, nr 2

77--82

PL

W skałach miocenu zapadliska przedkarpackiego zauważono zjawisko zawyżania pomiarów promieniotwórczości naturalnej rejestrowanych w otworze wiertniczym dla mułowców. To zjawisko powoduje problemy w rozróżnianiu na podstawie profilowania naturalnej promieniotwórczości tych skał od iłowców, które charakteryzują się gorszymi parametrami petrofizycznymi. W niniejszej pracy badano kolejne możliwe źródło podwyższonej radioaktywności skał mułowcowych, to jest zawartość minerałów ciężkich, które wykazują tendencję do gromadzenia pierwiastków promieniotwórczych – uranu i toru. Minerały ciężkie, należące do grupy minerałów akcesorycznych, takie jak cyrkon, apatyt, monacyt, rutyl, granat i tytanit, charakteryzują się podwyższoną promieniotwórczością ze względu na podstawienia w sieci krystalicznej U i Th. Na testowych próbkach wykonano pomiar naturalnej promieniotwórczości metodą spektrometrii gamma, przy wykorzystaniu aparatu RT-50 firmy Georadis. Następnie z próbek skał wydzielono minerały ciężkie, przy użyciu cieczy ciężkiej, uprzednio rozdzielając próbki na frakcje ziarnowe, w celu ułatwienia separacji frakcji ciężkiej. Poszczególne frakcje ziarnowe pozbawione minerałów ciężkich złączono z powrotem i wykonano ponowny pomiar zawartości uranu, toru i potasu. Wykonano także obserwacje mikroskopowe w celu jakościowej analizy składu mineralogicznego wydzielonej frakcji ciężkiej. W badanych próbkach zidentyfikowano między innymi ziarna cyrkonu, turmalinu, granatu, rutylu, apatytu, chlorytu czy tytanitu. Przeprowadzone wyniki pomiarów naturalnej promieniotwórczości, przed i po wydzieleniu minerałów ciężkich, nie dają jednoznacznej odpowiedzi na postawiony problem zawyżonych wskazań sondy gamma. Konieczne jest zwiększenie ilości analizowanych próbek. Zaobserwowano trend spadku ilości U i Th w próbkach, z których wydzielono frakcję ciężką. Jednak zmiany promieniotwórczości są na tyle niewielkie, że nie pozwalają na wyciągnięcie ostatecznych wniosków. Dodatkowe analizy są potrzebne, aby ocenić wpływ pozostałych źródeł uranu i toru w badanych skałach, takie jak zawartość materii organicznej czy udział toru we frakcji ilastej.

EN

In the Miocene rocks of the Carpathian Foredeep, the occurrence of overestimating the measurements of natural radioactivity logs for mudstones was noticed. This phenomenon causes problems with recognition on the basis of natural radioactivity profiling of these rocks from claystones, characterized by inferior petrophysical parameters. In this study, another possible source of increased radioactivity of mudstone rocks, i.e. the content of heavy minerals that tend to accumulate radioactive elements - uranium and thorium - was investigated. Heavy minerals, belonging to the accessory minerals, such as zircon, apatite, monazite, rutile, garnet and titanite, are characterized by increased radioactivity due to substitutions of U and Th in the crystal lattice. Natural radioactivity of the test samples was measured using the gamma spectrometry method with the RT-50 device from the Georadis company. The heavy minerals were then removed from the rock samples using a heavy liquid, previously separating the samples into grain fractions to facilitate the separation of the heavy fraction. The individual grain fractions deprived of heavy minerals were put back together and the uranium, thorium (and potassium) content was remeasured. Microscopic observations were also made to qualitatively analyze the mineralogical structure of the separated heavy fraction. In the tested samples, among others: zircon, tourmaline, garnet, rutile, apatite, chlorite or titanite grains were identified. The results of the measurements of natural radioactivity, before and after the separation of heavy minerals, do not give a clear answer to the problem of excessive indications of the gamma logs. It is necessary to increase the number of analyzed samples. The trend of decreasing amounts of U and Th in the samples from which the heavy fraction was isolated was observed. However, changes in radioactivity are so small that they do not allow to draw final conclusions. Additional analyzes are needed to assess the impact of other sources of uranium and thorium in analyzed rocks, such as the content of organic matter or Th content in clays.

6

Spodziewane zmiany przepisów dotyczących wód i osadów kopalnianych w kontekście konieczności wdrożenia wymagań znowelizowanej dyrektywy Euratom

Michalik B.

Przegląd Górniczy

|

2017

|

T. 73, nr 4

1--4

PL

W grudniu 2013 roku została opublikowana DYREKTYWA RADY 2013/59/EURATOM, w sposób istotny zmieniająca istniejące obecnie wymagania dotyczące ochrony przed podwyższoną promieniotwórczością naturalną. Nowe wymagania powinny być wdrożone do polskiego prawa do marca 2018 roku. Wprowadzane zmiany mogą w stopniu istotnym wpłynąć na system ochrony radiologicznej funkcjonujący obecnie w podziemnych zakładach górniczych, w szczególności w zakresie gospodarki wodami złożowymi zawierającymi podwyższone stężenia radu. W artykule przedstawiono spodziewane rozwiązania prawne oraz przeanalizowano wynikające z nich skutki dla zakładu górniczego.

EN

In December, 2013 the New Council Directive 2013/59/EURATOM was published which changes substantially currently existing legal requirements concerning protection against enhanced natural radioactivity. The new regulations must be introduced into Members States’ national legal systems till the end of March, 2018. The new regulations may significantly affect radiation protection system being in use in underground coal mines especially in case of management of radium-rich formation water. In the paper, the expected legal solutions have been highlighted and derived consequences for a coal mine analyzed.

7

Building Materials Radioactivity in Poland

Piotrowska B., Fujak M., Isajenko K., Krawczyńska S.

Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza

|

2016

|

Vol. 44, nr 4

151--158

EN

Introduction: The systematic research of the natural radioactivity of raw and building materials has been conducted in Poland since 1980. Basing on the results of these studies, carried out by both the Central Laboratory for Radiological Protection (CLOR) and over 30 other research laboratories in our country, the national database of natural radioactivity measurements has been set up. The database is supervised by the CLOR and contains the results of the measurements for more than 42 000 samples analysed since 1980 up till now. Due to the economic development of the country, since 1990 there has been an increase in the number of the natural radioactivity measurements of raw and building materials. Objective: The aim of this article is the presentation and evaluation selected of raw and building materials in terms of radiology. Method: In Poland the possibility of using different raw and ready building materials is classified due to the value of activity coefficients f1 and f2. Activity coefficient f1 specifies the content of natural isotopes in a test material and is the coefficient of the gamma radiation exposure to the whole body. Activity coefficient f2 specifies the content of radium 226Ra (mother of isotope 222Rn) in the test material and is the coefficient of the exposure of the lungs epithelium to the alpha radiation emitted by the decay products of radon, breathed into with air by the human respiratory system. Activity coefficients are described by the natural radioactivity of potassium 40K, radium 226Ra and thorium 228Th. Activity concentration of these radionuclides is determined by the MAZAR analyser with a scintillation detector. It is a three-window analyser, which measures samples in the range from 1.26 MeV to 2.85 MeV. Results: This paper shows the values of activity coefficients f1 and f2 for a few selected raw and building materials like ash, concrete, cement and ceramics. Additionally, activity coefficients f1 and f2 for carbon are discussed. Carbon, as a precursor to a few building raws, (ash, slag, mixture of ash and slag) has been measured in significant amounts since 1996. Average value of its activity coefficient f1 was between 0.15 and 0.43 while an average index f2 was from 14.7 Bq/kg to 44.2 Bq/kg for results collected in 1980-2012. Average values of activity coefficients f1 and f2 for carbon are the lowest of all measured and compared materials described in this paper. Average value of activity coefficient f1 of ash as a by-product of coal combustion is a few times higher than for carbon and is higher than the limit value equals 1.0 for results from almost all years. Conclusions: In the paper, average value and range of dose rate for these several raw and building materials have been shown. An average dose rate is between 31.8 nGy/h for carbon up to 140.8 nGy/h for ash.

PL

Wprowadzenie: Od 1980 roku w Polsce prowadzone są systematyczne badania naturalnej promieniotwórczości surowców i materiałów budowlanych. W oparciu o wyniki badań m.in. Centralnego Laboratorium Ochrony Radiologicznej (CLOR) oraz ponad 30 innych laboratoriów badawczych w naszym kraju powstała ogólnopolska baza pomiarów promieniotwórczości naturalnej. Baza ta jest nadzorowana przez CLOR i zawiera wyniki pomiarów dla ponad 42 000 zbadanych próbek od 1980 roku do chwili obecnej. W związku z rozwojem gospodarczym kraju, od 1990 roku nastąpił wzrost liczby pomiarów naturalnej radioaktywności surowców i materiałów budowlanych. Cel: Celem artykułu jest przedstawienie i ocena wybranych surowców i materiałów budowlanych pod względem radiologicznym. Metoda: W Polsce możliwość wykorzystania różnych surowców i gotowych materiałów budowlanych uzależniona jest od wartości wskaźników aktywności f1 i f2. Wskaźnik aktywności f1 określa zawartość naturalnych izotopów w badanym materiale i jest współczynnikiem narażenia całego ciała na promieniowanie gamma. Wskaźnik aktywności f2 określa zawartość radu 226Ra w badanym materiale i jest wskaźnikiem narażenia nabłonka płuc na promieniowanie alfa emitowane przez produkty rozpadu radonu, pobrane wraz z powietrzem przez układ oddechowy człowieka. Wskaźniki aktywności opisane są przez promieniotwórczość naturalną potasu 40K, radu 226Ra i toru 228Th. Stężenie aktywności tych radionuklidów jest określana za pomocą analizatora MAZAR z detektorem scyntylacyjnym. Analizator jest trzyzakresowy. Mierzy próbki w zakresach 1,26 do 1,65 MeV, od 1,65 do 2,30 MeV i od 2,30 do 2,85 MeV. Wyniki: W artykule przedstawiono wartości wskaźników aktywności f1 i f2 dla kilku wybranych surowców i materiałów budowlanych, takich jak popiół, beton, cement i ceramika. Dodatkowo omówiono wskaźniki aktywności f1 i f2 dla węgla. Węgiel jako prekursor kilku surowców budowlanych (popiół, żużel, mieszanina popiołowo-żużlowa) mierzono w znaczących ilościach od 1996 roku. Średnia wartość jego wskaźnika aktywności f1 wynosiła od 0,15 do 0,43, podczas gdy średni wskaźnik f2 od 14,7 Bq/kg do 44,2 Bq/kg dla wyników zebranych w latach 1980-2012. Średnie wartości wskaźników aktywności f1 i f2 węgla są najniższe spośród wszystkich zmierzonych i porównanych materiałów opisanych w niniejszym artykule. Średnia wartość wskaźnika aktywności f1 popiołu, jako produktu ubocznego spalania węgla, jest kilka razy wyższa niż w przypadku węgla i jest wyższa od wartości granicznej równej 1,0 w wynikach z prawie wszystkich lat. Wnioski: W artykule przedstawiono wartość średnią i zakres mocy dawki dla tych kilku wybranych surowców i materiałów budowlanych. Średnia moc dawki wynosi od 31,8 nGy/h w przypadku węgla do 140,8 nGy/h w przypadku popiołu.

8

Technologiczny pomiar zawartości popiołu w węglu surowym – popiołomierz RODOS-EX

Róg L., Kozłowski A., Kryca M., Michalik B., Smyła J.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 12

67--75

PL

Z wydobyciem, przeróbką i spalaniem węgla wiąże się powstawanie dużych ilości odpadów stałych, które można zagospodarować na wiele różnych sposobów, pod warunkiem, że spełniają stosowne normy. Rozwój czystych technologii węglowych, poza spektakularnymi działaniami w zakresie CCS (sekwestracja CO2) związany jest również z podejmowaniem działań na etapie przeróbki i wzbogacania węgla. W procesach tych bieżąca kontrola zawartości popiołu w węglu jest działaniem koniecznym, wspomagającym proces produkcji węgla o wysokiej jakości oraz pozwala na skuteczne planowanie gospodarki odpadami. Klasyczne laboratoryjne badania zawartości popiołu są czasochłonne i pracochłonne. Ponadto mają charakter losowy wynikający z konieczności pobrania próbki do badań. Chociaż dokładność analizy próbki jest wyższa od dokładności urządzeń technologicznych, metody klasyczne powinny być wspomagane metodami technologicznymi. Informacja o zawartości popiołu, uzyskana na wczesnym etapie procesu wydobycia, może być wykorzystana jako sygnał sprzężenia zwrotnego dla kombajnisty lub umożliwić wstępną segregację urobku, minimalizując koszty transportu kamienia na powierzchnię. Przedstawione w artykule urządzenie – popiołomierz RODOS-EX – umożliwia ciągły pomiar zawartości popiołu w węglu surowym, jeszcze przed przetransportowaniem go na powierzchnię. Urządzenie dostarcza informacji pozwalających na odpowiednie zorganizowanie procesu wzbogacania. Autorzy omówili różnice w budowie popiołomierza przeznaczonego do zabudowy w podziemiach kopalń względem typowych rozwiązań stosowanych w zakładach przeróbczych. Różnice wynikające z konieczności uwzględnienia znacznie trudniejszych wymagań środowiskowych, takich jak duża wilgotność, wysoka temperatura otoczenia, zagrożenie wybuchem metanu i pyłu węglowego czy zagrożenia mechaniczne, znalazły swoje odzwierciedlenie w budowie i parametrach funkcjonalnych urządzenia. Jednym z istotnych problemów związanych z pomiarami zawartości popiołu w węglu surowym jest wpływ zmian składu chemicznego na niepewność wskazań popiołomierza. Zastosowana w urządzeniu metoda pomiarowa bazująca na pomiarze naturalnego promieniowania gamma jest stosunkowo mało wrażliwa na zmiany składu chemicznego urobku.

EN

Mining, coal processing and coal combustion entail production of large quantities of solid waste that can be used in a number of different ways, provided that they meet the relevant standards. The development of clean coal technologies, apart from spectacular actions in the field of CCS (Carbon Capture and Storage), is also related to taking actions connected with coal processing and enrichment. In these processes the on-line control of ash content is a necessary action, that supports the process of production of high quality coal and allows for effective planning of waste management. Classical laboratory test of ash content is time consuming and laborious. Furthermore, that method has a random character due to the necessity of sampling. Although accuracy is much higher than the accuracy of any other technological devices, classical method should be supported by technological methods. Information on ash content acquired at the early stage of the extraction process can be used as a feedback signal for the cutting loaderman operator or may allow for the initial segregation of the output reducing the cost of its transport to the surface. In this paper the presented device – RODOS-EX ash-meter – allows for on-line measurement of ash-content in raw coal, before transporting it to the surface. The device provides information which allows to properly organize the coal enrichment process. The authors discussed differences between the construction of the ash meter intended for the use in underground coal mines and the ash meter designed to be used in coal processing plants. Strict environmental requirements, such as high humidity, high ambient temperature, methane and coal dust explosion hazard or mechanical threats were considered in the construction and functional parameters of the device. One of the significant problems, related to the measurement of ash content of raw coal, is the impact of changes in the chemical composition on the uncertainty in ash meter indications. The measurement method used in the device is based on the measurement of natural gamma radiation, and is relatively insensitive to changes in the chemical composition of the output.

9

Budujemy dom… – ocena promieniotwórczości naturalnej wybranych surowców i materiałów budowlanych

Piotrowska B., Isajenko K., Fujak M., Szymczyk J., Krajewska M.

Postępy Techniki Jądrowej

|

2015

|

z. 4

17--21

PL

W Polsce systematyczne badania promieniotwórczości naturalnej w surowcach i materiałach budowlanych prowadzone są od 1980 r. W oparciu o wyniki badań prowadzonych przez Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej (CLOR) i ponad 30 innych laboratoriów w naszym kraju powstała ogólnopolska baza danych z wynikami promieniotwórczości naturalnej. Baza ta jest nadzorowana przez CLOR i zawiera wyniki badań dla ponad 42 000 analizowanych próbek od 1980 r. do chwili obecnej. W artykule przedstawiono wyniki badań radioaktywności wybranych surowców i materiałów budowlanych, oceniono możliwość zastosowania ich w budownictwie mieszkaniowym oraz oceniono narażenie osób na promieniowanie jonizujące wynikające z zastosowania tych materiałów w budownictwie mieszkaniowym.

EN

The systematic research of the natural radioactivity of raw and building materials has been performed in Poland since 1980. Based on the results of these studies, carried out both by the Central Laboratory for Radiological Protection (CLOR) and more than 30 other research laboratories in our country, the national database of measurements of natural radioactivity has been set up. The database is supervised by the CLOR and contains the results of the measurements for more than 42 000 analysed samples since 1980 up to now. In this paper shows results of studies natural radioactivity of the selected raw and building materials, estimated possibility used them in housing and estimated exposure of people on ionization radiation resulting from use these materials in housing.

10

Accuracy assessment of the determination of radioactive elements concentration on shale cores

Skupio R.

Nafta-Gaz

|

2015

|

R. 71, nr 6

390--399

EN

Precise knowledge of the concentration of radioactive elements can be applied for lithological identification of the rocks, particularly for identifying shale layers. Those rocks are characterised by a high natural radioactivity, due to the presence of clay minerals as well as organic matter. The presence of the organic matter significantly increases the concentration of uranium. It is therefore a quick way of identifying the intervals of hydrocarbon potential. In the present study, the accuracy of establishing the concentration of radioactive elements: potassium (40K) – 1.46 MeV, uranium (238U) – 1.76 MeV and thorium (232Th) – 2.62 MeV was examined for shale formation. The research was conducted with the use of a 9-window decomposition method of gamma radiation spectra. The spectra were registered with a spectrometer – Gamma Logger (Core Lab WSGL-300-T), adjusted to the measurement of the natural radioactivity of core samples. The current application of the gamma spectrometer consisted mainly of establishing the total radioactivity. It is due to the low efficiency of the detection process of the 3-window method, implemented in the software of the device. The GL spectrometer is equipped with a detection system of a high energy resolution (about 7% for 137Cs), which allows for the application of the 9-window method, providing additional information from the low-energy part of the spectrum, below 1.3 MeV. This method improves the accuracy of measurements of the concentration of radioactive elements, due to both the significantly higher count of the detector readings, which lessens the influence of statistical fluctuations, as well as the additional energy lines for uranium and thorium.

PL

Dokładna znajomość koncentracji pierwiastków promieniotwórczych może być wykorzystywana w identyfikacji litologicznej badanego ośrodka skalnego, zwłaszcza w poszukiwaniu/wyznaczaniu warstw łupkowych. Skały te charakteryzują się wysoką naturalną promieniotwórczością wynikającą zarówno z obecności minerałów ilastych, jak i substancji organicznej. Występowanie substancji organicznej znacznie zwiększa koncentrację uranu. Jest to zatem szybki sposób na identyfikację interwałów o potencjale węglowodorowym. Ocena dokładności wyznaczania koncentracji pierwiastków promieniotwórczych: potasu (40K) – 1,46 MeV, uranu (238U) – 1,76 MeV i toru (232Th) – 2,62 MeV, została wykonana dla skał formacji łupkowej. Badania przeprowadzono z wykorzystaniem 9-oknowej metody dekompozycji widm promieniowania gamma. Widma były zarejestrowane przy pomocy spektrometru – Gamma Logger WSGL-300-T, przystosowanego do pomiarów naturalnej promieniotwórczości rdzeni wiertniczych. Dotychczasowe wykorzystanie spektrometru gamma polegało głównie na wyznaczaniu całkowitej promieniotwórczości „total”. Wynika to z niskiej wydajności detekcji w metodzie 3-oknowej, która jest zaimplementowana w oprogramowaniu urządzenia. Spektrometr GL wyposażony jest w układ detekcyjny o wysokiej rozdzielczości energetycznej (około 7% dla 137Cs), co pozwala zastosować metodę 9-oknową dostarczającą dodatkową informację z niskoenergetycznej części widma, poniżej 1,3 MeV. Metoda ta pozwala na poprawę dokładności pomiarów koncentracji pierwiastków promieniotwórczych, zarówno ze względu na znacząco większą ilość zliczeń detektora, co obniża wpływ fluktuacji statystycznych, jak i ze względu na dodatkowe linie energetyczne dla uranu i toru.

11

Badanie promieniotwórczości naturalnej betonu z różnym dodatkiem krzemionkowego popiołu lotnego

Golewski G. L.

Cement Wapno Beton

|

2015

|

R. 20/82, nr 2

106--114

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań promieniotwórczości naturalnej popiołu lotnego i betonu z jego dodatkiem. W pomiarach promieniotwórczości oceniano stężenie pierwiastków promieniotwórczych (potasu, radu i toru) oraz wskaźniki aktywności f1 i f2. Badania wykonano zgodnie z instrukcją ITB 455/2010 za pomocą miernika promieniotwórczości naturalnej typu MAZAR-01. Pomiary wykazały, że krzemionkowy popiół lotny, stosowany jako dodatek do betonu w ilości do 30% masy cementu nie stanowi zagrożenia radiologicznego i beton ten może być bez żadnych obaw stosowany w budownictwie.

EN

In the paper the results of natural radioactivity of the fly ash and concrete made with it addition are presented. Concrete with the addition of 20% and 30% of siliceous fly ash was analysed. In the measurements the concentration of radioactive elements (potassium, radium and thorium) and radioactivity coefficients f1 and f2 were examined. For the measurements of natural radioactivity the MAZAR-01 meter was used and the tests were made according to the instruction of the ITB 455/2010. The results of measurements have shown that the siliceous fly ash used as a concrete addition even in the amount up to 30% by mass of cement do not significantly affect the radioactivity of this material. Thus this concrete material does not present a radiological threat and can be used in the construction industry.

12

Wyniki badań promieniotwórczości naturalnej wyrobów budowlanych

Dohojda M., Rzeszutko W.

Materiały Budowlane

|

2014

|

nr 9

65--67

13

Ocena promieniotwórczości naturalnej krzemionkowych popiołów lotnych i betonów z ich dodatkiem

Golewski G. L.

Materiały Budowlane

|

2014

|

nr 11

30--32

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań promieniotwórczości naturalnej popiołów lotnych i betonów wykonanych z ich dodatkiem. Oceniano stężenie pierwiastków promieniotwórczych – potasu, radu i toru, wskaźniki aktywności f1 i f2 oraz moc dawki promieniowania. Badania wykonano na podstawie instrukcji ITB 455/2010 za pomocą miernika promieniotwórczości naturalnej typu MAZAR-01. Wykazano, że krzemionkowe popioły lotne stosowane jako dodatek do betonów w ilości do 30% masy cementu nie wpływają w istotny sposób na wzrost wskaźników radioaktywności w tych materiałach. Materiały te nie stanowią więc zagrożenia radiologicznego imogą być bez obaw stosowane w budownictwie.

EN

This paper presents the results of natural radioactivity of the fly ash and concrete made with their addition. During the study of radioactivity were evaluated: the concentration of radioactive elements: potassium, radium and thorium, radioactivity coefficients f1 and f2, and the radiation dose. The tests were made on the instruction of the ITB 455/2010 with the help of natural radioactivity meter type MAZAR-01. It has been shown that siliceous fly ash used as a concrete additive in an amount up to 30% by weight of the cement does not significantly affect the growth rates of radioactivity in these materials. It follows that these materials do not pose a threat of radiological and can be used with confidence in the construction industry.

14

In situ measurements of natural radioactivity in selected igneous rocks of the Opava Mountain region

Dżaluk A., Malczewski D., Żaba J., Dziurowicz M.

Contemporary Trends in Geoscience

|

2014

|

Vol. 3, iss. 1

5--13

EN

In situgamma-raymeasurements of fourigneousrocksweretaken in the Opava Mountains (EasternSudetes, Poland). The activity of naturallyoccurringradionuclides was measuredusing a portable GX3020 gamma-rayspectrometryworkstation. The activityconcentrations of 40K varied from 914 ± 17 Bqkg-1 (gneiss, Kamienna Góra) to 2019 ± 37 Bqkg-1 (weatheredgranite, Sławniowice), whilethose of 232Th from 7.5 ± 0.6 Bqkg-1 (weatheredgranite, Sławniowice) to 68 ± 0.9 Bqkg-1 (migmatiticgneiss, Nadziejów). The activitiesassociated with 238U decayseriesranged from 10 ± 0.4 Bqkg-1 (weatheredgranite, Sławniowice) to 62 ± 1.6 Bqkg-1 (gneiss, Kamienna Góra). The resultswill be used in compilingRadiological Atlas of the Sudetes.

15

20 lat ochrony radiologicznej w polskich kopalniach – system monitoringu i kontroli narażenia

Wysocka M., Skubacz K., Michalik B., Chmielewska I., Bonczyk M.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2014

|

nr 10

3--10

EN

The radiation risk caused by the exposure to natural radionuclides, especially to short-lived radon progeny, is the significant component of the radiation hazard, both in the natural environment and working environment of people. The effective dose, due to the exposure to radon and radon progeny, exceeds 50% of the average dose for a man from all sources of the ionising radiation. In Polish mining industry the radiation hazard, caused by natural radioactivity is one among many other natural hazards The most important source of natural radiation is radon and its progeny. Another source of radiation hazard in coal mines is radium (izotopes of 226Ra and 228Ra), present in underground brines. Sediments, precipitated out from underground waters, may have enhanced radium content and may cause the increase of external gamma radiation dose rate. In the case of accidental ingestion or inhalation can cause internal contamination. It is estimated that in the single coal mine the amount of sediments with elevated content of radium may be as high as several thousand tons per year. Radium bearing waters do not pose a radiation risk as a result of ingestion because of their high salinity. Investigation of that the problem of radiation hazard in Polish hard coal underground mines started in early 1970’s. At the end of 1980’s first regulations were issued. Now monitoring and mitigation measures are obligatory not only for active mines but also for mines, excluded from the exploitation, and used for other purposes as museums, balneotherapy spas etc. Such solution is unique in non-uranium mining. The Central Mining Institute is involved in research of natural radioactivity in coal mines for over 30 years. The results of measurement are stored in databases and are a valuable source of information both for the authorities responsible for the safety of miners, as well as for researchers. The article presents the state of radiation hazard in 2012, against the background of twenty years of statistics. The scale of the risks due to the presence of various sources of radiation hazard, taking into account the nominal time miners was presented.

PL

Narażenie radiacyjne spowodowane ekspozycją na naturalne izotopy promieniotwórcze, a w szczególności na krótkożyciowe produkty rozpadu radonu, jest znaczącym składnikiem narażenia, zarówno w środowisku naturalnym, jak i miejscach pracy. W artykule przedstawiono podstawy prawne systemu kontroli narażenia radiacyjnego, funkcjonującego w polskim górnictwie. Omówiono wkład poszczególnych źródeł zagrożenia radiacyjnego do dawki, na jaką narażeni są górnicy. Przedstawiono stan zagrożenia radiacyjnego w 2012 r., na tle dwudziestoletniej statystyki. Pokazano skalę zagrożeń, wynikającą z obecności poszczególnych źródeł zagrożenia radiacyjnego, przy uwzględnieniu nominalnego czasu pracy.

16

Zmiany właściwości osadów kopalnianych związane z rozpadem promieniotwórczym występujących w nich izotopów radu

Michalik B., Bonczyk M.

Przegląd Górniczy

|

2013

|

T. 69, nr 6

74--82

PL

Funkcjonujący obecnie system kontroli zagrożenia radiacyjnego w podziemnych zakładach górniczych obejmuje ekspozycję na promieniowanie związaną z obecnością krótkożyciowych produktów rozpadu radonu w powietrzu oraz wody i osady zawierające podwyższone stężenia radu, zarówno jako źródeł promieniowania gamma jak i ewentualnych skażeń wewnętrznych. O ile poziom zagrożenia pochodnymi radonu zależy od sposobu prowadzenia eksploatacji i/lub zastosowanego systemu wentylacji, to zagrożenie związane z obecnością osadów może się zmieniać w miarę upływu czasu, niezależnie od działania człowieka. W rezultacie rozpadu promieniotwórczego radu w osadach pojawiają się jego kolejne izotopy, a nawet nowe pierwiastki promieniotwórcze. W rezultacie, w stopniu istotnym zmienia się nie tylko całkowita aktywność nuklidów promieniotwórczych obecnych w osadach, ale również ich skład chemiczny. Fakt ten wpływa na rzeczywisty poziom zagrożenia radiacyjnego zarówno pracowników jak i środowiska naturalnego. Na podstawie prawa rozpadu promieniotwórczego można łatwo przewidzieć proces zanikania i narastania poszczególnych nuklidów promieniotwórczych. Jednak te, które charakteryzują się długimi okresami połowicznego rozpadu, takie jak 228Th, 210Pb a nawet 210Po mogą ulegać procesom zachodzącym w środowisku i ich faktyczne stężenie może się znacznie różnić od wartości wynikającej wprost z prawa rozpadu promieniotwórczego. Prawidłowa ocena zagrożenia zawodowego górników, a przede wszystkim, poprawna ocena oddziaływania osadów na środowisko wymaga uwzględnienia tych zjawisk.

EN

The current system of radiation risk monitoring in underground mines is focused on the exposure to short-lived radon progenies and formation water and sediments as a source of external radiation and committed dose related to the radium intake. Exposure to radon progenies depends on the mining methods and/or mine ventilation but radiation risk caused by water and sediments changes in course of time regardless of the human factor. The radioactive decay results in the formation of new radium isotopes and even new elements and, finally, the total activity and chemical composition of radionuclides suite enclosed in sediments vary. It affects the real radiation risk for workers as well as the environment. It is easy to predict the decay and ingrowth of particular radionuclides but the long-lived ones such as 228 Th, 210Pb or even 210Po may undergo environmental processes and their current activity can significantly differ from that according to the radium decay principle. In order to perform an accurate occupational risk assessment, particularly the environmental impact assessment, the above-mentioned phenomena must be taken into consideration.

17

Kryteria klasyfikacji osadów kopalnianych zawierających podwyższone stężenia izotopów radu

Michalik B.

Przegląd Górniczy

|

2013

|

T. 69, nr 5

123--127

PL

Osady powstające w wyniku współstrącania się baru i radu z wód dołowych bardzo często w chwili powstania zawierają podwyższone, w stosunku do wartości przyjmowanych za średnie w wierzchniej warstwie skorupy ziemskiej, stężenia izotopów radu (226 Ra i 228 Ra). Wraz z upływem czasu, w rezultacie ich rozpadu promieniotwórczego izotopów, w osadach powstają ich nuklidy pochodne. Najistotniejsze z nich, ze względu na wymagania ochrony radiologicznej, to 228Th i 210Pb. Uwzględnienie tych nuklidów w systemie ochrony radiologicznej w podziemnych zakładach górniczych prowadzi do nieznacznego zaostrzenia kryteriów kontroli. Również, konieczność uwzględnienia większej liczby nuklidów komplikuje sam proces oceny zagrożenia radiacyjnego. Wprowadzenie określonych limitów roboczych, wyrażonych jako stężenie promieniotwórcze poszczególnych nuklidów promieniotwórczych może usprawnić sposób prowadzenia kontroli zagrożenia radiacyjnego w podziemnych zakładach górniczych.

EN

Sediments formed as the result of radium and barium co-precipitation from formation waters, at the beginning usually contain radium isotopes (226Ra and 228Ra) at the concentration level higher than in a common rock from surface Earth crust. With time, as the result of radioactive decay, radium nuclides would emerge in such sediments. From radiation protection point of view the most important are 228Th and 210Pb. If these radionuclides are taken into account as a part of the radiation protection system, the underground coal mines have to slightly stringent the control process. Moreover, the necessity of allowing for additional radionuclides makes the system of radiation assessment itself more complicated. Specific working limits, expressed as radioactive concentration of particular radionuclides, may enhance the control process of radiation hazard in underground coal mines.

18

Autoklawizowany beton komórkowy - ekologiczny materiał budowlany

Gębarowski P., Górska B.

Laboratorium - Przegląd Ogólnopolski

|

2013

|

nr 3-4

68--70

PL

Autoklawizowany beton komórkowy jest materiałem izolacyjno-konstrukcyjnym powszechnie stosowanym w budownictwie. Wyniki badań składu mineralnego, oznaczenia pH, naturalnej promieniotwórczości, wymywalności i immobilizacji metali ciężkich wykazują, że autoklawizowany beton komórkowy jest materiałem bezpiecznym, zapewniającym dobre warunki dla zdrowia użytkowników obiektów i nie wpływa negatywnie na środowisko naturalne.

EN

Autoclaved aerated concrete is an insulating constructional material commonly applied in the construction industry. In the studies of AAC mineral composition, pH level, natural radioactivity, leachability and immobilization of heavy metals, AAC was shown to be a safe construction material which provides optimal health conditions for building occupants, and was proved to be neutral for the natural environment.

19

Nowa kategoryzacja zagrożeń naturalnych w podziemnych zakładach górniczych – zagrożenie radiacyjne

Michalik B., Skubacz K.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2013

|

nr 8

3--10

PL

System kontroli zagrożenia radiacyjnego w podziemnych zakładach górniczych funkcjonuje od 1989 r. Doświadczone zgromadzone w czasie realizacji zadań systemu oraz zmiany w ogólnych zasadach ochrony radiologicznej umożliwiają optymalizację funkcjonujących rozwiązań. W artykule przedstawiono propozycje zmian wynikające ze zrealizowanego w ramach projektu strategicznego NCBR „Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach” przeglądu zasad i metod kontroli zagrożenia radiacyjnego w podziemnych zakładach górniczych.

EN

Radiation risk caused by presence of enhanced natural radioactivity in Polish underground coal mines has been controlled since 1989. Experience that has been collected and evolution of radiation protection rules let one optimise existing solutions. In the article the possible modifications emerged during the NCBR strategic project “Improvement of safety in mines” realisation are discussed. The proposed modifications concern measurement methodology as well as relevant legislation.

20

Naturalna promieniotwórczość wyrobów budowlanych, w tym autoklawizowanego betonu komórkowego (ABK)

Zapotoczna-Sytek G., Mamont-Cieśla K., Rybarczyk T.

Przegląd Budowlany

|

2012

|

R. 83, nr 7-8

39-42

PL

Jednym z mitów dotyczących betonu komórkowego jest jego rzekomo wysoka promieniotwórczość. Taka opinia jest spowodowana brakiem wiedzy na ten temat, plotkami, a czasami skutkiem świadomej manipulacji. Dla właściwego przedstawienia promieniotwórczości materiałów i wyrobów budowlanych, w tym wyrobów z betonu komórkowego, przybliżmy skrótowo zagadnienie promieniotwórczości i przeanalizujmy je opierając się na wiarygodnych wynikach badań upoważnionych jednostek badawczych.

EN

Aerated concrete has been alleged to be highly radioactive. However, these claims can be attributed to ignorance, unconfirmed rumours, or even intentional manipulation. This paper addresses the question of radioactivity of building materials and construction products, including aerated concrete products, based on reliable outcomes of studies conducted by accredited research centres. The radioactivity of buildings made of aerated concrete has been examined in in-situ studies, under the review of structural solutions made of building materials, and in consideration of the requirements and assessment criteria for radioactivity hazard of construction products and buildings.