Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Przyrządy pomiartowe Piotra Curie i ich znaczenie dla badań nad promieniotwórczością

Chrząstowski Piotr

Wiadomości Chemiczne

|

2024

|

[Z] 78, 1-2

59--69

EN

This paper describes the instrumentation developed by Pierre Curie in the 1880s to perform very precise measurements of electric charge and very small currents. This system, developed 150 years ago, was almost as precise as most present digital electronic charge measurement apparatuses. Maria Skłodowska-Curie used the same Curie quartz-electrometric system during her research from the selection of the research subject to the final discoveries. The main experimental difficulties regarding the measurement of picoampere leakage currents generated by radioactive rays were presented. It was emphasized that the availability for Marie Curie of a precise ready-to-use electrostatic measurement technique played an important, if not decisive, part in her career and her research. A more general issue addressed here is that laboratory techniques are not only a prerequisite of modern scientific work, but in a great part influence knowledge production.

2

Polon i jego tajemnice

Skwarzec Bogdan

Analityka : nauka i praktyka

|

2023

|

nr 2

42-45

PL

Polon ma bogatą przeszłość, ale niezaprzeczalnie ma przed sobą interesującą przyszłość, w dalszym ciągu bowiem nie wszystkie jego tajemnice zostały ujawnione. Z punktu widzenia chemii i biologii nadaje się on na „doskonałą radioaktywną truciznę”.

3

Mikrokulki z ceramiki cyrkonowej jako śruty mw obróbce strumieniowo-ściernej

Woźniak Kazimierz

Stal, Metale & Nowe Technologie

|

2021

|

nr 9-10

36--42

PL

Mikrokulki ceramiczne to jedno z najmłodszych ścierniw stosowanych w obróbce strumieniowo-ściernej. Wprowadzenie ich było efektem poszukiwań medium mineralnego trwalszego i gęstszego od mikrokulek szklanych oraz niemającego wad śrutów metalowych, które mogą być nośnikiem korozji dla powierzchni obrabianej. Spośród wielu materiałów ceramicznych oczekiwania te najlepiej spełniła ceramika cyrkonowa.

4

Promieniotwórczość naturalna - co nowego dla podmiotów wprowadzających wyroby na rynek

Rolka Anna

Izolacje

|

2021

|

R. 26, nr 10

18--19

PL

Aktualne Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie materiałów budowlanych, w przypadku których oznacza się stężenie promieniotwórcze izotopów promieniotwórczych potasu K-40, radu Ra-226 i toru Th-232, wymagań dotyczących dokonywania tych oznaczeń oraz wartości wskaźnika stężenia promieniotwórczego, o której przekroczeniu informuje się właściwe organy (DzU 2021, poz. 33), wydano na podstawie art. 6b ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (DzU z 2019 r. poz. 1792).

5

Maria Skłodowska-Curie i Ernest Rutherford - przyjaźń, współpraca i rywalizacja

Piskurewicz Jan

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2019

|

T. 64, nr 4

25--42

EN

For the first quarter of the 20th century, the Curie Laboratory and the Ernest Rutherford Laboratory were the two main research centers for radioactivity. Both dealt with the same field, but had different priorities from the beginning. The Paris laboratory focused on discovering and studying the properties of new radioactive elements, while Rutherford in his laboratories in Montreal, and later in Manchester and Cambridge, tried, above all, to explain the very nature of radioactivity. There was a clear competition between the two laboratories, which, however, did not preclude personal and scholarly cooperation between their heads of research, i.e. Maria Skłodowska-Curie and Ernest Rutherford. The article discusses the main topics of this collaboration, such as developing a radium template, assigning scientific terminology, organizing scientific conferences, and preparing students. In addition, a few passages were devoted to the private relations between both scientists, which had a direct impact on their collaboration.

6

Fakty i mity radiologicznej ochrony

Bielski M.

Przegląd Techniczny : Gazeta Inżynierska

|

2018

|

nr 2-3

22

7

150-lecie urodzin Marii Skłodowskiej-Curie, dwukrotnej laureatki Nagrody Nobla (w 1903 i 1911 r.)

Rurarz E., Sobieszczak-Marciniak M.

Postępy Techniki Jądrowej

|

2017

|

z. 3

30--39

PL

Rok 2017 jest czasem wielu rocznic związanych z Marią Skłodowską-Curie i jej dokonaniami. 150 rocznica urodzin uczonej, 120 rocznica urodzin Ireny Joliot-Curie, 10 rocznica śmierci Ewy Curie Labouisse i 85 rocznica otwarcia Instytutu Radowego w Warszawie to przyczynek do wielu wydarzeń i artykułów na temat życia, odkryć i osiągnięć Marii Skłodowskiej-Curie. Historia badań nad promieniotwórczością, pierwiastkami promieniotwórczymi, to historia fizyki jądrowej, chemii radiacyjnej i onkologii. Oczywiście Maria i Piotr Curie nie byli jedynymi uczonymi zajmującymi się tymi dziedzinami, ale niewątpliwie to właśnie oni, a właściwie Maria Skłodowska-Curie była inicjatorką tak nowoczesnego myślenia o atomie. To dzięki jej uporowi, odwadze w stawianiu pytań i wydawałoby się niemożliwych do udowodnienia hipotez, nauka zawdzięcza nowe metody badawcze i pierwiastki promieniotwórcze. To jej kompleksowe myślenie o badaniach naukowych i medycynie dało początek nowoczesnym metodom leczenia nowotworów, powstanie dwóch bliźniaczych placówek onkologicznych- Instytutów Radowych w Paryżu i w Warszawie otworzyło drogę do budowy całej sieci onkologicznej i kompleksowego leczenia pacjentów.

EN

Year 2017 is a year of many anniversaries connected with Maria Skłodowska-Curie and her achievements. The 150th anniversary of the birth of Maria Skłodowska-Curie, the 120th anniversary of the birth of Irena Joliot-Curie’s, the 10th anniversary of Eve Curie Labouisse’s death and the 85th anniversary of the opening of the Radium Institute in Warsaw represent a contribution to many events and articles on Maria Skłodowska-Curie’s life, discoveries and accomplishments. The history of research on radioactivity and radioactive elements is the history of nuclear physics, radiation chemistry and oncology. Obviously, Maria and Piotr Curie were not the only scientists involved in these fields, but undoubtedly they, or Maria Skłodowska-Curie actually, who initiated such modern thinking about the atom. It is thanks to her persistence and courage to ask questions, as well as her perseverance in proving hypotheses that had been almost impossible to prove, the science owes new research methods and radioactive elements. It is Maria Curie’s comprehensive thinking about the research and medicine that has given rise to modern methods of cancer treatment, the establishment of two twin oncology centres: the Radium Institute in Paris and in Warsaw. These have opened the way to building the entire oncology network and comprehensive patient treatment.

8

Michał (Mojsej) Żyw (1905-1943)

Maligranda L., Prytuła J. G.

Postępy Fizyki

|

2016

|

T. 67, z. 4

194--200

PL

Michał Żyw był polskim fizykiem wyznania mojżeszowego, zajmującym się głównie promieniotwórczością oraz fizyką jądra atomowego. Większość prac poświęcił promieniotwórczości i w tej dziedzinie odnosił sukcesy. W 1935 roku został magistrem fizyki na Uniwersytecie Warszawskim. Opublikował jedenaście prac naukowych.

9

Promieniotwórczość materiałów budowlanych stosowanych w budownictwie (promieniowanie jonizujące)

Owczarek M.

Inżynieria Bezpieczeństwa Obiektów Antropogenicznych

|

2016

|

Nr 4

16--18

PL

Zaprezentowano rodzaje promieniowania i ich charakterystykę. Opisano jednostki aktywności źródła i dawki przyjętej przez organizmy żywe. Następnie artykuł opisuje normy promieniowania ustalone dla materiałów budowlanych i wymagania ustawowe jakie muszą spełniać budynku w celu ochrony przed naturalnymi źródłami promieniowania pochodzącego z zastosowanych materiałów budowalnych i gazu radonu. W Polsce prowadzony jest stały monitoring wybranych materiałów pod kątem promieniowania. Wyniki tych pomiarów również zaprezentowano w artykule.

EN

Types of radiation and their characteristics was presented. Description of the individual source activity and dose adopted by living organisms was given. The article then cites the exposure standard established for building materials and legal requirements to be met by the building to protect it from natural sources of radiation from the building materials and radon gas. In Poland, it is carried out constant monitoring of selected materials for radiation. The results of these measurements are also presented in the article.

10

Narażenie zawodowe na całe ciało, dłonie i soczewki oka w radiologii interwencyjnej w Polsce

Szumska A., Budzanowski M.

Inżynier i Fizyk Medyczny

|

2015

|

Vol. 4, nr 2

75--78

PL

Od momentu odkrycia promieniotwórczości i promieni X minęło ponad 100 lat. W tym czasie odkrywano nowe zastosowania sztucznych źródeł promieniotwórczych. Bardzo szybko dostrzeżono korzyści wynikające z zastosowania promieniowania w życiu codziennym. Po raz pierwszy promieniowanie X użyto w diagnostyce medycznej sześć miesięcy po jego odkryciu. O negatywnych skutkach promieniowania przekonali się po raz pierwszy na początku XX wieku lekarze obsługujący aparaty rentgenowskie. Cierpieli na nowotwory skóry, niedokrwistość lub białaczkę spowodowaną niczym nieograniczoną ekspozycją na promienie (Fot. 1). Dawki, jakie wtedy otrzymywali pracownicy, szacuje się na poziomie około 1 Gy rocznie [1]. Spowodowane to było brakiem jakichkolwiek norm bezpiecznej pracy z promieniowaniem.

11

Polish physicists and the progress in physics (1870‒1920)

Wróblewski A. K.

Czasopismo Techniczne. Nauki Podstawowe

|

2014

|

R. 111, z. 1-NP

255--273

EN

The Polish-Lithuanian Commonwealth lost independence in 1795 and was partitioned among her three powerful neighbours: Austria, Prussia and Russia. The two old Polish universities in Cracow and Lvov enjoyed relatively liberals laws in the Austrian partition. It was there that Polish physicists (Karol Olszewski, Zygmunt Wróblewski, Marian Smoluchowski, Władysław Natanson, Wojciech Rubinowicz, Czesław Białobrzeski, and others) made most important discoveries and original contributions. There was no possibility of career for Poles living in the oppressive Russian and Prussian partitions where even the use of Polish language was forbidden in schools. Thus many bright Polish students such as e.g. Kazimierz Fajans, Stefan Pieńkowski, Maria Skłodowska, and Mieczysław Wolfke, went abroad to study in foreign universities. In spite of unfavourable conditions under which they had to live and act in the period 1870‒1920, Polish scholars were not only passive recipients of new ideas in physics, but made essential contributions to several fields such as e.g. cryogenics, electromagnetism, statistical physics, relativity, radioactivity, quantum physics, and astrophysics.

PL

Rzeczpospolita Obojga Narodów straciła niepodległość w 1795 r. i została podzielona między trzech potężnych sąsiadów: Austrię, Prusy i Rosję. Dwa stare polskie uniwersytety w Krakowie i Lwowie mogły działać w stosunkowo liberalnych stosunkach w zaborze austriackim. Właśnie tam fizycy polscy (Karol Olszewski, Zygmunt Wróblewski, Marian Smoluchowski, Władysław Natanson, Wojciech Rubinowicz, Czesław Białobrzeski i inni) dokonali największych i najbardziej oryginalnych odkryć. W represyjnych zaborach pruskim i rosyjskim, w których język polski był nawet zabroniony w szkołach, nie było możliwości kariery naukowej dla Polaków. Z tego powodu wielu zdolnych polskich studentów, jak Kazimierz Fajans, Stefan Pieńkowski, Maria Skłodowska czy Mieczysław Wolfke emigrowało, by studiować zagranicą. Mimo niesprzyjających warunków, w jakich przyszło im żyć i działać w okresie 1870‒1920, uczeni polscy nie byli tylko biernymi odbiorcami nowych idei w fizyce, ale wnieśli znaczący wkład do wielu dziedzin, jak np. kriogenika, elektromagnetyzm, fizyka statystyczna, teoria względności, promieniotwórczość, fizyka kwantowa i astrofizyka.

12

Naturalna promieniotwórczość wybranych wód butelkowanych w Polsce

Chau N. D., Duliński M., Rajchel L., Nowak J.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

Vol. 61, nr 2

140--144

EN

Natural radioactivity has been measured in 22 different bottled waters from central and southern Poland. Although most of the investigated waters originate from the Outer Carpathian Mts. (Flysch Carpathians), samples from the Krakow-Częstochowa Upland, Lublin Basin, Podlasie Depression, Silesian-Krakow Monocline -Lodz Basin and Sudety Mts. were also analysed. Mineralization of these waters is dominated by the HCO), Ca2+, Mg2+, Na+ ions andfalls within the range from 186 mg/l to 2930 mg/l. Except for "Staropolanka 2000" and "Wielka Pieniawa", the activities of radium isotopes in all other waters are in the order of several mBq/l, with the maximum values reaching 100 mBq/l. The activities of uranium isotopes are below 75 mBq/l, with the average values of 4.9 mBq/l and 11.7 mBq/l for 238U and 234U, respectively. The calculated annual committed effective dose from uranium and radium isotopes resulting from the consumption of the investigated waters by teenagers and adults is lower than the recommended value of 0.1 mSv/year. However, if some of the analysed waters ("Dobrawa", "Nalqczowianka", "Polaris", "Aquarel", "Hermes", and highly mineralized waters) are used to prepare food for infants below 1 year old, then the annual committed effective dose will exceed the recommended value.

13

Skłodowska-Curie – na ramionach olbrzymów, pod prąd stereotypom

Petelenz B.

Chemik

|

2013

|

Vol. 67, nr 8

675--682

PL

W niniejszym artykule przypomniano najważniejsze osoby i okoliczności, które (pośrednio lub bezpośrednio) pomogły Marii Skłodowskiej-Curie – do dzisiaj jedynej laureatce Nagród Nobla zarówno z Fizyki jak i z Chemii – przygotować się do roli badacza. Wskazano niektóre aspekty jej własnego sposobu myślenia, który tak mocno zaważył na losach nauki i kultury światowej.

EN

The paper points out some circumstances and some people that – directly or indirectly – influenced the scientific development of Marie Skłodowska-Curie, the only winner of the Nobel Prizes both for Physics and for Chemistry. It also focuses on some aspects of her intellectual approach which revolutionized the science in the late 19th and early 20th century.

14

Petrofizyka formacji łupkowych. Część 6, Promieniotwórczość formacji łupkowych

Ciechanowska M., Zalewska J.

Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu

|

2012

|

nr 183

211--224

PL

W pracy omówiono źródła radioaktywności izotopów pierwiastków promieniotwórczych w otworze wiertniczym, przy uwzględnieniu zarówno skał, mediów wypełniających ich przestrzeń porową, jak i płuczki wiertniczej. Przedstawiono wyniki laboratoryjnych badań aktywności U, Th i K w płuczkach polimerowo-potasowych oraz w łupkach mioceńskich. Scharakteryzowano stężenia radonu 222Rn w gazie ziemnym i w wodach złożowych, a także zaprezentowano naturalne tło jonizujące, by na tej podstawie odpowiedzieć na pytanie, czy naturalna promieniotwórczość skał i mediów z nimi związanych jest szkodliwa dla środowiska. Wraz ze wzrostem zainteresowania społeczeństwa pozyskaniem gazu z formacji łupkowych, pojawiły się w mediach informacje o podwyższonej promieniotwórczości ww. skał — miałyby one mieć wpływ na skażenie środowiska i zagrażać zdrowiu ludzi. Instytut Nafty i Gazu trzykrotnie uczestniczył w spotkaniach przedstawicieli PGNiG S.A. z lokalnymi władzami i społeczeństwem, organizowanych w pobliżu otworów, w których prowadzono pierwsze wiercenia za gazem łupkowym. INiG prezentował wówczas m. in. wyniki pomiarów zawartości U, Th i K w rdzeniach wiertniczych, ale także aktywności promieniotwórczej z obszaru samej wiertni, jak i domostw leżących w otoczeniu wiertni.

EN

The sources of radioactive element isotopes in borehole have been discussed, with consideration of the rock, media filling its pore space, and drilling mud. Results of laboratory testing of U, Th and K activity in polymer — potassium based drilling mud, as well as in Miocene shale, have also been presented. The work further characterises concentrations of 222Rn radon in natural gas and reservoir waters, as well as presents natural ionizing background, in order to create grounds for answering the question whether natural radioactivity of rocks and media connected with them is detrimental to environment.

15

Mit o promieniotwórczości autoklawizowanego betonu komórkowego

Zapotoczna-Sytek G., Mamont-Cieśla K., Rybarczyk T.

Materiały Budowlane

|

2012

|

nr 5

54-56

EN

Aerated concrete has been alleged to be highly radioactive. However, these claims can be attributed to ignorance, unconfirmed rumours, or even intentional manipulation. This paper addresses the question of radioactivity of building materials and construction products, including aerated concrete products, based on reliable outcomes of studies conducted by accredited research centres.The radioactivity of buildings made of aerated concrete has been examined in in-situ studies, under the review of structural solutions made of building materials, and in consideration of the requirements and assessment criteria for radioactivity hazard of construction products and buildings.

16

Historia odkrycia promieniotwórczości

Kaczorowska E., Knyziak A. B.

Metrologia : biuletyn informacyjny Głównego Urzędu Miar

|

2011

|

nr 2

20--30

PL

Promieniotwórczością (radioaktywnością) naturalną nazywamy przekształcanie się nietrwałych izotopów jednego pierwiastka chemicznego w izotopy innego pierwiastka, czemu towarzyszy emisja pewnych cząstek - promieniowanie alfa (jądra helu), promieniowanie beta (elektrony) i promieniowanie gamma (krótkofalowe promieniowanie elektromagnetyczne). Zjawisko promieniotwórczości naturalnej odkrył francuski fizyk Henri Antoine Becquerel w 1896 roku. Uznając je za mało interesujące przekazał badania tego zjawiska Marii Skłodowskiej-Curie. W roku 1898 Maria Skłodowska-Curie wraz z mężem Piotrem Curie odkryli dwa nowe pierwiastki promieniotwórcze, polon i rad. W 1903 roku otrzymali wspólnie nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki, dzieląc ją z Becquerelem. W 1911 roku Maria Skłodowska-Curie otrzymała drugą nagrodę Nobla, tym razem w dziedzinie chemii, za badania dotyczące radu.

17

Wpływ ekshalacji radonu z wyrobów ceramicznych na poziom stężenia radonu w budynkach

Dohojda M.

Materiały Ceramiczne

|

2011

|

T. 63, nr 3

558-561

PL

W celu oceny ceramicznych wyrobów budowlanych pod względem promieniotwórczości naturalnej wykonuje się standardowe badania stężenia trzech podstawowych izotopów promieniotwórczych: potasu 40K, radu 226Ra i toru 228Th. Wykorzystując te pomiary oraz możliwość badania emisji radonu bezpośrednio ze standardowych próbek (pojemników), istnieje możliwość pośredniej oceny ekshalacji radonu z wyrobów budowlanych jako funkcji emisji radonu z pobranych wcześniej próbek wyrobów ceramicznych oraz stężenia radu. Określenie zależności stężenia radu 226Ra w stosunku do emisji radonu 222Rn stworzy nowe możliwości bardziej dokładnego prognozowania stężenia aktywności radonu w budynkach.

EN

In order to evaluate the ceramic construction products in terms of natural radioactivity, the standard tests of basic concentration levels of three radioactive isotopes, i.e. potassium 40K, radium 226Ra and thorium 228Th are carried out. Using these measurements and the possibility of testing radon emissions directly from the standard samples (containers), there is the possibility of indirect assessment of the radon exhalation from construction products as a function of the emission of radon from previously collected samples of ceramic products and the concentrations of radium. Determination of the concentration of radium 226Ra in relation to the emission of radon 222Rn will create new opportunities for more accurate predictions of activity concentrations of radon in buildings.

18

Wpływ składu chemicznego popiołu na stężenie izotopów promieniotwórczych w węglu

Róg L., Michalik B., Wysocka M.

Przegląd Górniczy

|

2009

|

T. 65, nr 1-2

37-45

PL

Węgiel kamienny, jak każdy surowiec mineralny, charakteryzuje się pewną zawartością naturalnych izotopów promieniotwórczych. Ich stężenie zależy miedzy innymi od ilości i rodzaju zanieczyszczeń mineralnych zawartych w węglu oraz od budowy chemicznej węgla. Badania wykonano w ramach projektu badawczego własnego nr N520 07431/3723, prowadzonego w Głównym Instytucie Górnictwa. Badano osiem próbek miałów surowych, pobranych z kopalń węgla kamiennego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, wykazujących typy od 31 do 34 oraz wydzielone z nich frakcje gęstościowe, w cieczach ciężkich: od 1,30 g/cm[^3] do 2,00 g/cm[^3]. Z każdej próbki otrzymano w ten sposób osiem węgli, różnych pod względem: budowy petrograficznej, właściwości fizykochemicznych oraz zawartości popiołu. W miarę wzrostu gęstości frakcji rośnie regularnie zawartość popiołu oraz stężenie izotopu [^40]K w popiołach z frakcji, maleje natomiast stężenie izotopów [^226]Ra i [^228]Ra. W popiołach z najcięższych frakcji nastąpiło, w stosunku do węgla wyjściowego, zwiększenie ilości SiO2 i K2O, a w popiołach z frakcji najlżejszych nastąpiło skumulowanie pozostałych składników tlenkowych. W miarę wzrostu gęstości frakcji rośnie zawartość rubidu (Rb) i maleje średnia zawartość pozostałych pierwiastków śladowych. Stężenie izotopu [^226]Ra rośnie w miarę wzrostu Fe[2]O[3] i strontu (Sr) w popiele. Do składników popiołu wpływających na stężenie izotopu [^228]Ra w popiele z frakcji, zaliczyć można jedynie SiO2 i Al[2]O[3], przy czym przy wzroście ilości Al[2]O[3] stężenie [^228]Ra rośnie, a pojawienie się większej ilości SiO[2] powoduje obniżenie zawartości [^228]Ra. Z wszystkich składników popiołu, analizowanych pod kątem wpływu na stężenie izotopu [^40]K, najwyraźniejszy wpływ ma rubid (Rb).

EN

Hard coal, as each mineral raw material, is characterised by some natural radioactive isotopes content. Their concentration depends, among others, on quantity and kind of mineral impurities contained in coal as well as on the chemical constitution of coal. Research has been carried out within the research project No N520 07431/3723, in the Main Mining Institute. In the research works eight samples of raw smalls have been used. They have been collected from hard coal mines of GZW (Upper Silesian Coal basin) and belong to the coals of 31 to 34 types. Dense fractions have been separated in dense media from 1.3 g/cm[^3] to 2.0 g/cm[^3]. In this way from each sample obtained eight coals of different petrographic constitution physico-chemical properties as well as ash content. Along with fraction density increase grows regularly ash content as well as concentration of isotope [^40]K in the ash from the fractions, however concentration of isotopes [^226]Ra and [^228]Ra drops. Increase of SiO[2] and K[2]O occurred in ash from the heaviest fractions, and in ashes from the lightest fraction accumulation of remaining oxide components. As fraction density increases content of rubidium (Rb) grows and average content of remaining trace elements decreases. Concentration of isotope [^226]Ra increases as Fe[2]O[3] and strontium (Sr) increase in ash. Only ash components SiO[2] and AL[2]O[3] influence on concentration of isotope [^228]Ra in the fraction ash. As quantity of Al[2]O[3] increases concentration of [^228]Ra increases, and occurrence of bigger quantity of SiO[2] causes decrease of [^228]Ra content. The most distinct influence on isotope [^40]K concentration has rubidium (Rb) among all the analyzed ash components.

19

Zawartość uranu i toru w węglach polskich i amerykańskich

Olkuski T.

Polityka Energetyczna

|

2008

|

T. 11, z. 1

323-334

PL

Artykuł jest próbą porównania węgli polskich i amerykańskich pod względem zawartości w nich uranu i toru. Jak wiadomo uran i tor to pierwiastki promieniotwórcze, które podczas eksploatacji oraz energetycznego wykorzystywania węgla mogą stanowić zagrożenie dla człowieka. Dlatego tak ważna jest wiedza gdzie i w jakich ilościach te pierwiastki występują. W artykule skoncentrowano się głównie na węglach kamiennych pochodzących z Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, chociaż przedstawiono także wyniki badań dotyczących Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego. Dla węgli amerykańskich zaprezentowano badania z obszarów Western United States i Illinois Basin.

EN

The article constitutes an attempt to compare Polish and American coals in terms of their uranium and thorium content. As is known, uranium and thorium are radioactive elements that may constitute a danger to man during the process of exploiting and using coal for energy. That is why it is important to know where and what quantities of these elements can be found in coal. The article focuses mainly on bituminous varieties of coal originating from the Upper Silesian Coal Mining Area, although the results of studies conducted on coals from the Lower Silesian Coal Mining Area and Lublin Coal Mining Area have also been presented. For American coals, the results of studies conducted from the Western United States and Illinois Basin regions have been presented. In the Upper Silesian Coal Mining Area, the most highly mineralized uranium zones are marginal zones. Mineralization mainly concerns areas characterized by tectonic or sedimentary discontinuity, as well as areas where coal meets sandstone. The presence of uranium in coal is the effect of its leaching from upper layers, and subsequent infiltration into coal beds. Among the radioactive elements present in coals from the Upper Silesian Coal Mining Area, two different series of natural radionuclides can be found, above all: a uranium series with the mother isotope 238U, and a thorium series with the mother isotope 232Th. Isotopes of radium such as 226Ra (from the uranium family) and 228Ra (from the thorium family) can also be found within these series, among other things. The specific activity of these isotopes in coals from the Upper Silesian Coal Mining Area is respectively equivalent to 18 Bq/kg for the first isotope, and 11 Bq/kg for the second isotope. The maximum proportions of particular isotopes are much higher for coal dust as opposed to medium or large sized coal. This is most likely tied to the greater amount of ash in coal dust. The concentrations of radioactive isotopes observed in rocks that surround coal are many times higher than the values noted in the coal itself. Depending on the exploited coal bed and geological construction, coals from the Upper Silesian Coal Mining Area differ from each other in terms of the average specific activity of particular radioactive isotopes. The specific activity of natural radioactive isotopes is influenced by the amount of pollution and mineral composition. Commercial size of coal contain mineral pollution, in addition to pollution introduced during mining, which is not subsequently eliminated during the coal's processing and enrichment. In most of the samples of American coals the uranium content is equivalent to 1 - 4 ppm. Similar concentrations of uranium can be found in ordinary rocks and soils. The thorium content is also equivalent to 1 - 4 ppm. This value is low considering that the average thorium content in the earth's crust is equal to 10 ppm.

20

Wtórne wymywanie radu z osadów kopalnianych

Chałupnik S.

Prace Naukowe GIG. Górnictwo i Środowisko / Główny Instytut Górnictwa

|

2005

|

nr 2

83-93

PL

Celem badań, omówionych w artykule, było stwierdzenie, w jakim stopniu rad, zaadsorbowany z wód radowych na różnego typu odpadach górniczych, może być uwalniany do środowiska naturalnego. W ostatnim czasie zainteresowanie tą tematyką na świecie jest dość znaczne; prowadzone są badania występowania naturalnych izotopów promieniotwórczych w środowisku i w odpadach przemysłowych. Tematyka NORM i TENORM (Technologically Enhanced Naturally Occurring Radioactive Materials), od kilku lat, stanowi poważną część prac badawczych w zakresie promieniotwórczości. Na obszarze Górnego Śląska badania nad występowaniem radu w środowisku wokół kopalń są prowadzone od wielu lat W ostatnim okresie stały się jeszcze bardziej istotne ze względu na zamykanie kopalń i planowane rekultywacje terenów składowisk i osadników. Stanowią one podstawę do opracowania metod zaradczych przeciw występowaniu wtórnych skażeń środowiska na terenach pogórniczych. Opisane badania są kontynuacją badań rozpoczętych w latach 1999-2000, wykonywanych w celu określenia jaka ilość radu może pojawiać się w wodach gruntowych w sąsiedztwie zbiornika Bojszowy po jego rekultywacji. Badania te wykazały również, że skażenia mogą występować w kopalniach, w których na powierzchnię były odprowadzane wody o minimalnej promieniotwórczości (np. z kopalni „Rymer"), a mimo to osady denne z osadników charakteryzują się podwyższoną promieniotwórczością. Problem ten może dotyczyć także filtrów piaskowych z zakładów uzdatniania wód pitnych, jednak szczególną uwagę należy zwrócić na likwidowane i rekultywowane osadniki kopalniane.

EN

Saline waters occurring in underground coal mines in Poland often contain natural radioactive isotopes, mainly 226Ra from uranium series and 228Ra from thorium series. Approximately 40% of total amount of radium remains underground in a form of radioactive deposits, but 225 MBq of 226Ra and 400 MBq of 228Ra are released daily to the rivers with mine effluents through surface settling ponds. Very peculiar situation is observed in coal mines, where as a result of precipitation of radium from radium-bearing waters radioactive deposits are formed. Sometimes natural radioactivity of such materials is very high, in case of scaling from coal mines radium concentration may reach 400 000 Bq/kg - similar activity as for 3% uranium ore. Usually such deposits can be found underground, but sometimes co-precipitation of radium and barium takes place on the surface, in settling pond and in rivers. Therefore maintenance of solid and liquid waste with technologically enhanced natural radioactivity (TENORM) is a very important subject. Lately another problem appeared - due to the decrease of the production of Polish coal industry and dismantling of several coal mines, also the ground reclamation should be done in their vicinity. But in several cases deposits in the ponds contain enhanced levels of radium concentration. Therefore laboratory tests were done to investigate a possibility of the re-entry of radium into groundwater or river waters from such deposits. Results show, that in case of insoluble barium and radium sulphates co-precipitated out from waters type A, re-entry ratio is very small. Different situation can be observed in case of radium, adsorbed on bottom sediments from waters type B, because re-entry ratio is much higher. Nevertheless, this phenomenon seems to be not so important and significant for the further pollution of the adjacent areas of the settling ponds in the future.