Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Evolution of Early Pleistocene fluvial systems in central Poland prior to the first ice sheet advance – a case study from the Bełchatów lignite mine

Goździk J., Zieliński T.

Geologos

|

2017

|

Vol. 23, No. 2

89--107

EN

Deposits formed between the Neogene/Pleistocene transition and into the Early Pleistocene have been studied, mainly on the basis of drillings and at rare, small outcrops in the lowland part of Polish territory. At the Bełchatów lignite mine (Kleszczów Graben, central Poland), one of the largest opencast pits in Europe, strata of this age have long been exposed in extensive outcrops. The present paper is based on our field studies and laboratory analyses, as well as on research data presented by other authors. For that reason, it can be seen as an overview of current knowledge of lowermost Pleistocene deposits at Bełchatów, where exploitation of the Quaternary overburden has just been completed. The results of cartographic work, sedimentological, mineralogical and palynological analyses as well as assessment of sand grain morphology have been considered. All of these studies have allowed the distinction of three Lower Pleistocene series, i.e., the Łękińsko, Faustynów and Krzaki series. These were laid down in fluvial environments between the end of the Pliocene up to the advance of the first Scandinavian ice sheet on central Poland. The following environmental features have been interpreted: phases of river incision and aggradation, changes of river channel patterns, source sediments for alluvia, rates of aeolian supply to rivers and roles of fluvial systems in morphological and geological development of the area. The two older series studied, i.e., Łękińsko and Faustynów, share common characteristics. They were formed by sinuous rivers in boreal forest and open forest environments. The Neogene substratum was the source of the alluvium. The younger series (Krzaki) formed mainly in a braided river setting, under conditions of progressive climatic cooling. Over time, a gradual increase of aeolian supply to the fluvial system can be noted; initially, silt and sand were laid down, followed by sand only during cold desert conditions. These fluvio-periglacial conditions are identified in the foreground of the advance of the oldest ice sheet into this part of central Poland. The series studied have been compared with other fluvial successions which accumulated in the Kleszczów Graben during subsequent glaciations so as to document general changes in fluvial systems as reactions to climatic evolution. Thus, a palaeoenvironmental scenario has emerged which could be considered to be characteristic of central Poland during the Early Pleistocene.

2

Quaternary stratigraphy and palaeogeography of Poland

Marks L., Dzierżek J., Janiszewski R., Kaczorowski J., Lindner L., Majecka A., Makos M., Szymanek M., Tołoczko-Pasek A., Woronko B.

Acta Geologica Polonica

|

2016

|

Vol. 66, no. 3

403--427

EN

Though the stratigraphical and palaeogeographical framework of the Quaternary in Poland is still to be completed, several crucial points have been confirmed recently. The preglacial series, accepted for years as belonging to the Lower Pleistocene, is undoubtedly of Early Pliocene age, with a huge hiatus above almost until the uppermost Lower Pleistocene. The earliest glaciation in Poland (Nidanian) occurred at about 900 ka BP when the ice sheet reached the mid-southern part of the country. The following Podlasian Interglacial embraced the Brunhes/Matuyama boundary in the middle, in a similar fashion to the corresponding Cromerian Complex in Western Europe. The late Early and early Middle Pleistocene interglacials in Poland comprised 2-3 optima each, whereas every one of the younger interglacials was characterised by a single optimum only. The Late Vistulian ice sheet was most extensive in the western part of Poland (Leszno Phase) whereas the younger Poznań Phase was more extensive in the central and eastern part of the country. This was due to the varied distance from the glaciation center in Scandinavia, making the ice sheet margin reach a terminal position in different times. Palaeoclimatological research in the Tatra Mountains has provided new evidence for the atmospheric circulation over Europe. During cold phases of the Pleistocene in Poland a continental climate extended further westwards, quite the opposite that occurring during warmer intervals.

3

Budowa geologiczna i stratygrafia formacji preglacjalnej południowego Mazowsza nad dolną Pilicą

Makowska A.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

T. 202

7--52

PL

W pracy przedstawiono wyniki opracowania profili osadów z 10 kartograficzno-badawczych otworów wiertniczych, wykonanych na południowym Mazowszu, w rejonie Nowego Miasta n. Pilicą. Odwierty o maksymalnej głębokości 80 m przebiły kompleks osadów czwartorzędowych i dotarły do podłoża neogeńsko-paleogeńskiego i mezozoicznego. W dolnej części tego kompleksu występuje formacja preglacjalna, zajmująca ponad połowę jego miąższości. Osady tej formacji poddano badaniom litologiczno-mineralogicznym, palinologicznym i paleomagnetycznym. W wyniku badań określono litologiczny i stratygraficzny skład formacji preglacjalnej, jej wiek oraz paleogeografię analizowanego obszaru w czasie sedymentacji jej osadów. Z badań wynika, że formacja powstawała przez długi okres – od pliocenu po dolną część plejstocenu środkowego, znacznie dłużej niż młodsza glacjalna i postglacjalna część osadów czwartorzędowych.

EN

The paper presents the results of studies of deposits from 10 exploration-mapping boreholes drilled in the southern Mazovia region near Nowe Miasto nad Pilicą. The boreholes, with a maximum depth of 80 m, pierced a complex of Quaternary deposits and reached the Neogene-Paleogene and Mesozoic basement. The lower part of the complex hosts the preglacial formation constituting more than half of its thickness. The deposits were subjected to lithological-mineralogical, palynological and palaeomagnetic investigations. The research enabled identification of the lithology and stratigraphy of the formation, its age and palaeogeography of the study area during the deposition. The research also shows that the formation was being deposited over a long period, starting from the lower Pliocene to the early middle Pleistocene, much longer than the period of deposition of the younger “glacial” and post-glacial parts of the Quaternary sediments.

4

Osady preglacjalne południowej części Niziny Mazowieckiej w świetle wyników analizy minerałów ciężkich

Bujak Ł.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 438

19--31

PL

Prezentowane wyniki analiz minerałów ciężkich dotyczą osadów preglacjalnych pochodzących z 3 odsłonięć położonych na Równinie Kozienickiej (Brzóza k. Kozienic, Januszno k. Pionek, Stanisławice k. Kozienic) oraz wiercenia Niwa Babicka wykonanego w ramach prac nad arkuszem Żelechów Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000. Uzyskane wyniki pozwoliły podzielić badane osady na dwa typy. Pierwszy charakteryzuje wysoka zawartość granatów oraz minerałów odpornych na wietrzenie chemiczne i mechaniczne (turmaliny, cyrkony, staurolity, dysteny oraz rutyle). Takie spektrum minerałów stwierdzono w stanowiskach położonych na zachód od współczesnej doliny Wisły (Brzóza, Januszno, Stanisławice). Jednakże pomiędzy tymi osadami obserwuje się różnicę polegającą na dominacji granatu nad minerałami odpornymi (Januszno), bądź minerałów odpornych nad granatami (Brzóza, Stanisławice). Odmienny zespół minerałów ciężkich stwierdzono w osadach preglacjalnych z Niwy Babickiej. Charakteryzują się one nawet kilkudziesięcioprocentowym udziałem chlorytów, granatów oraz turmalinów. Powyższe wyniki pokazują, że utworami źródłowymi dla osadów preglacjalnych południowej części Niziny Mazowieckiej były różnowiekowe pokrywy zwietrzelinowe północnego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Lubelskiej, poddawane intensywnym procesom wietrzenia chemicznego. Różnice w zespołach minerałów ciężkich mogą wynikać z kierunku transportu (stożki Prawisły i Prawieprza) oraz facji osadów: korytowej lub wezbraniowej.

EN

Analyses of heavy minerals were performed on samples taken from Preglacial deposits from three sites situated in the Kozienice Plain (Brzóza near Kozienice, Januszno near Pionki, Stanisławice near Kozienice) and from the Niwa Babicka borehole near Ryki, drilled for the need of the Detailed Geological Map of Poland at a scale of 1:50,000, Żelechów sheet. Results of the analyses allow categorising the deposits into two types. The first one, recognized in Brzóza, Januszno and Stanisławice, contains large amounts of garnets and minerals resistant to chemical and mechanical weathering: tourmalines, zircons, staurolites, disthenes and rutiles. However, these deposits are differentiated regarding the contents of dominant heavy minerals. In Januszno, garnets predominate over resistant minerals. In Brzóza and Stanisławice, resistant minerals outnumber garnets. The second type of Preglacial deposits was recognized in the Niwa Babicka borehole. These deposits contain several dozens percents of chlorites, garnets and tourmalines. Results of the analyses allow inferring that the sources of Preglacial deposits found in the southern Mazovian Lowland were weathering mantles of various ages developed along the northern border of the Holy Cross Mountains and Lublin Upland, where very strong chemical weathering took place. The differences in the heavy mineral content can result from different transport directions (alluvial fans of the pra-Vistula or pra-Wieprz rivers) and differences in deposit (channel or flood) facies.

5

Mikrorzeźba powierzchni ziaren kwarcowych frakcji piaszczystej osadów preglacjalnych serii kozienickiej jako wskaźnik warunków transportu i depozycji w południowej części Niziny Mazowieckiej

Woronko B., Bujak Ł.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 438

137--154

PL

W celu określenia charakteru osadów źródłowych, warunków transportu i depozycji osadów preglacjalnych akumulowanych na Nizinie Mazowieckiej, przeanalizowano je pod kątem mikromorfologii powierzchni ziaren kwarcowych frakcji piaszczystej (0,8–1,0 mm) analizowanej w skaningowym mikroskopie elektronowym (SEM). Badaniom poddano osady ze stanowisk Stanisławice, Brzóza, Januszno i Mościska. Uzyskane wyniki pokazują, że niezależnie od położenia i wykształcenia facjalnego reprezentują one wyłącznie środowisko wysokoenergetyczne wodne. Najbardziej charakterystyczną cechą osadów preglacjalnych jest bardzo słaby, jednakowy dla wszystkich ziaren, stopień ich obtoczenia. Dominującym procesem kształtującym powierzchnię badanych ziaren było trawienie chemiczne postępujące w czasie ich transportu w środowisku wodnym. Efektem tego procesu jest powstanie błyszczącej, gładkiej powierzchni określanej jako dulled surface. Abrazja mechaniczną miała jedynie drugorzędne znaczenie w modelowaniu ich powierzchni. Najbardziej prawdopodobne jest, że dla utworów preglacjalnych źródłowe mogły być zwietrzeliny osadów o cechach wręcz identycznych do nich. Ich transport najprawdopodobniej odbywał się na stosunkowo krótką odległość.

EN

Surface micromorphology of quartz sand grains (0.8–1.0 mm) of preglacial sediments from the Mazovian Lowland (Poland) was analysed under scanning electron microscopy (SEM) in order to determine characteristic features of source material, and conditions of transport and deposition of the sediments. Samples were taken from the Stanisławice, Brzóza, Januszno and Mościska sites. Research results show that all the analysed grains represent a high-energy aqueous environment, irrespective of location and facies setting. The most characteristic features of the preglacial sediments is a very poor grain rounding, equal in all cases. Chemical etching progressing during transportation of the sediments was a dominant process shaping the micromorphology of the grains. This process led to development of a shiny, smooth grain surface called „dulled surface”. Mechanical abrasion played only a secondary role. Most probably, the preglacial deposits sourced from weathered sediments which had apparently identical features as the analysed sediments. They were transported most probably over a very short distance.