Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Water Quality Analysis, the Content of Minerals and Heavy Metals in the Drin I Bardh and Iber River

Dreshaj Adem, Shala Nexhdet, Selimaj Afrim, Hoxha Ibrahim, Osmanaj Arben

Ecological Engineering & Environmental Technology

|

2022

|

Vol. 23, iss. 3

130--137

EN

Water resources management in Kosovo faces many problems such as economic, legal, lack of experts in the field of environment, and various factors for the management of water basins. The study is a special feature for presenting the current, important, situation of water resources in Kosovo. The results of the research show the current state of the rivers, especially the two largest basins such as the river Drin I Bardh and Iber. Water management is of particular importance for the health of flora and fauna. Drinking water quality monitoring, to be analyzed with compliance over 95%, compliance with microbiological water quality standards, and 97.0% with international chemical standards. Assessing the quality of rivers is finding the solution to the problem of water treatment to fully meet the needs of aquatic ecosystems. Determination of physico-chemical parameters such as: (pH, TDS, TH, EC, etc.), are necessary for water quality analysis. Water quality depends on the management of industrial waste, especially heavy metals such as (Pb, Hg, As, Zn, Fe, etc.), determination of parameters of other elements such as: (Na, K, Mg, Ca, etc.), indicate the hardness of the water. The study included different methodologies: qualitative, quantitative analysis, and statistics.

2

Możliwości wędkarskiego wykorzystania małych, śródpolnych zbiorników wodnych na tle warunków środowiskowych

Brysiewicz A., Czerniejewski P.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2018

|

T. 18, z. 3

5--20

PL

W artykule przedstawiono podstawowe parametry określające presję połowową na 8 niewielkich zbiornikach wodnych na terenach rolniczych w województwie zachodniopomorskim. Oceniono warunki siedliskowe ryb i zróżnicowanie chemiczne wód w poszczególnych zbiornikach. Przedstawiono ichtiofaunę złowioną przez wędkarzy w każdym akwenie, określono współczynnik stałości występowania (Ci) i dominacji (Di) gatunków. Badania hydrochemiczne nie wykazały podwyższonego poziomu biogenów w badanych zbiornikach wodnych w porównaniu z akwenami o większej powierzchni. Łącznie ze wszystkich 8 zbiorników w dwuletnim cyklu badawczym odłowiono 501 ryb należących do 9 gatunków. Wśród złowionych ryb zanotowano największą liczbę karasi pospolitych (Carassius carassius L.), których łącznie w okresie dwóch lat badań złowiono 127 szt. Nieco mniej odłowiono okoni (Perca fluviatilis L.) i płoci (Rutilus rutilus L.) – w obu przypadkach po 92 osobniki. Największą wartość współczynnika dominacji odnotowano w odniesieniu do karasia pospolitego (25,25%), a najmniejszy – jazia (Leuciscus idus L.) (0,20%). Również największe wartości współczynnika stałości występowania (Ci) stwierdzono w przypadku karasia pospolitego (87,5%) i nieznacznie niższy – lina (Tinca tinca L.) (75,0%). W dwuletnim cyklu prowadzonych badań rozdano 99 ankiet wędkarskich, a zbiornikiem wodnym, na którym poławiało najwięcej wędkarzy, był ZW1 (35 wędkarzy).

EN

The article presents the basic parameters determining the fishing pressure on 8 ponds located on agricultural areas in West Pomeranian Region. The habitat conditions of fishes were assessed and the hydrochemical differentiation of individual ponds was given. The ichthyofauna caught by anglers in each ponds was presented, coefficient of occurrence (Ci) and dominance of ichthyofauna (Di) were determined. Hydrochemical studies did not show elevated nutrient levels in each reservoir water. In total, from all 8 ponds in a two-year study cycle, 501 fish belonging to 9 species were caught. Among the fish caught by anglers, the largest number of crucian carp (Carassius carassius L.) was recorded, a total of 127 fish of this species were caught in two years of research. Then the most frequently caught fish were perch (Perca fluviatilis L.) and roach (Rutilus rutilus L.) – in both cases 92 individuals. The highest dominance coefficient was recorded in crucian carp (25.25%), and the lowest was recorded in ide (0.20%). Also, the highest values of coefficients of constancy were found in crucian carp (87.5%), and tench (75.0%). In a two-year cycle of research, 99 angling questionnaires were distributed, and ZW1 (35 anglers) was the largest water reservoir with the largest number of anglers.

3

Planowanie małej retencji w lasach w oparciu o naturalne czynniki zwiększające zasoby wodne

Kocięcka J., Liberacki D.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2018

|

Tom 20, cz. 2

1302--1317

PL

Wielkopolska należy do jednych z najbardziej deficytowych pod względem zasobów wodnych obszarów w kraju. Obecny rozkład opadów atmosferycznych oraz występowanie coraz wyższych temperatur przyczynia się do pogłębiania niekorzystnego bilansu wodnego. Niezwykle ważne zatem jest zwiększanie zasobów wodnych obszaru. W tym celu realizowane są programy małej retencji. Pomimo licznych dowodów na potrzebę ich wdrażania na obszarach leśnych oraz unijnych dofinansowań, z realizacją programów zwiększających retencję związanych jest wiele problemów. W nadleśnictwach brakuje ekspertów z dziedziny hydrologii oraz odpowiednich baz danych umożliwiających wytypowanie potencjalnych miejsc do realizacji inwestycji. W takich przypadkach przy doborze odpowiedniej lokalizacji do wykonania urządzeń piętrzących przydatna może być obserwacja i analiza procesów kształtujących w sposób naturalny retencję wodną. W szczególności warto zwrócić uwagę na czynnik zoogeniczny jakim jest działalność bobra europejskiego. W pracy dokonano oceny wielkości retencji wywołanej przez gatunek Castor fiber oraz możliwości wykorzystania w przyszłości opuszczonych przez niego stanowisk do budowy urządzeń piętrzących. Badania przeprowadzono w Parku Krajobrazowym Puszcza Zielonka na odcinku rzeki Trojanki od obszaru źródliskowego – Stawów Huckich do przekroju zamykającego – Jeziora Zielonka. Prace terenowe obejmowały m.in. inwentaryzację zapór na cieku utworzonych przez bobra europejskiego. Szczegółowe pomiary przeprowadzono na piętrzeniu zlokalizowanym na jednym ze Stawów Huckich, gdzie odnotowano największą aktywność gatunku. W ramach badań wykonano za pomocą drona zdjęcia lotnicze zbiornika. Przy zastosowaniu echosondy i sprzętu geodezyjnego wykonano również pomiary batymetryczne. Uzyskane wyniki głębokości poddano testowi Shapiro-Wilka w programie Statistica celem zweryfikowania hipotezy o zgodności rozkładu wykonanych sondowań zbiornika z rozkładem normalnym. Następnie przy pomocy programu QGIS opracowano ortofomapę Stawów Huckich, mapę batymetryczną badanego stawu 1 oraz numeryczny model jego dna. Obliczono również ilość zgromadzonej w nim wody oraz określono o ile zwiększa się retencja w badanym zbiorniku na skutek działalności bobra europejskiego. Przeprowadzone badania wykazały, iż naturalne przetamowanie na stawie przyczynia się do zwiększenia zasobów wodnych nawet o 6000 m3 (29%). Stwierdzono również, że bóbr europejski instynktownie wybiera miejsca do budowy tam w lokalnych zwężeniach i wypłyceniach cieku Trojanka. Uzyskuje tym samym jak największą powierzchnię zalewu stosunkowo małym nakładem pracy. Lokalizacje do budowy piętrzeń wybierane przez gatunek są idealnym miejscem do realizacji inwestycji z zakresu małej retencji wodnej. Proponuje się zatem stworzenie w nadleśnictwach w oparciu o system geoinformacji szczegółowej bazy danych istniejących tam bobrowych. Po opuszczeniu stanowisk przez bobra europejskiego należy zastanowić się nad wykorzystaniem ich lokalizacji do realizacji inwestycji zwiększających retencję.

EN

Greater Poland Voivodeship is one of the regions that faces the highest water scarcity in the country. The current distribution of precipitation and higher temperatures are the cause of the increasing unfavorable water balance. It is extremely important to increase the water supplies of the area. To do so, several programs of small retention have been implemented. Despite much evidence for the need of the programs in the forest areas, as well as many donations from the European Union for that cause, there have been many issues involved. Forestry management lacks experts in the field of hydrology, as well as the database that would make it possible to identify areas for the investment. In those cases, the observation and analysis of the processes of natural water retention are very useful for finding the location for the water raising installations. In particular, it is worth taking into account the zoological factor of the European beaver activity. In this analysis, the retention capability created by the Castor fiber species along with the possibility of transforming abandoned dams built by the beavers into water raising installations have been evaluated. Research has been conducted in the Puszcza Zielonka Landscape Park from the source of the Trojanka river (Huckie Ponds) to the mouth of the river at Lake Zielonka. Fieldwork included among the others dam inventories on the path created by European beavers. Detailed measurements have been made on water raising installations located on one of the Huckie Ponds, where beaver’s highest activity has been observed. The drone pictures of the reservoir have been taken as a part of the research. The bathymetrical measurements have been made with the use of fathometer and geodesic equipment. The depth measurements were Shapiro-Wilk tested in the Statistica software to verify the hypothesis of the normality of the measurements of the bathometer. Next, an orthophoto of the Huckie Ponds and a bathymetric map of Pond 1 with its numeric model of the bottom have been developed using the QGIS program. The amount of water gathered in the reservoir, as well as the increase of retention levels caused by European beaver activity have been calculated. Research proved that the natural dam system causes water levels to increase up to 6000 m3 (29%). It was also stated that the European beaver chooses narrow and shallow parts of the Trojanka river to build the dams. Thanks to that, with relatively less effort, beavers gain bigger surface area throughout the river. The locations chosen by beavers to build water raising installations are perfect for the small retention investments. I suggest creating a database in the forestry based on the geographic information systems of the existing beaver dams. The use of the location of the abandoned beaver dams should be taken into consideration in the investments that aim at increasing the retention levels.

4

Wstępny monitoring poziomów wód powierzchniowych oraz gruntowych w wybranych małych zbiornikach wodnych na terenach rolniczych

Ligocka K.

Inżynieria Ekologiczna

|

2018

|

Vol. 19, nr 1

36--43

PL

Celem podjętych badań był wstępny monitoring poziomów wód gruntowych oraz powierzchniowych na terenach rolniczych. Dla zrealizowania postawionego celu wytypowano oczka wodne na terenach rolniczych. Badania prowadzono od 2015 do 2017 roku w następujących miesiącach: od marca do października. W okresie badań wykonywano pomiary poziomów wód powierzchniowych oraz wód gruntowych. Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, iż w szczególności poziom wód powierzchniowych analizowanych obiektów, pomimo zbliżonych sum opadów z roku na rok, ulegał obniżeniu. W szczególności oczka nr 2 i 3 zmniejszyły swoje powierzchnie. Poziomy wód powierzchniowych i gruntowych w okresie badań różniły się istotnie statystycznie w poszczególnych miesiącach.

EN

Studies were aimed to perform an initial monitoring of ground- and surface water levels in the agricultural areas. In order to reach this goal, ponds in the agricultural areas were chosen. The studies were performed in March and October of each year from 2015 to 2017. During studies, the measurements of surface- and ground water levels were carried out. On the basis of the obtained results, it can be stated that especially the water surface levels, despite similar precipitation levels, were reduced. Particularly, the surfaces of pond no 2 and 3 were reduced. The surface- and ground water levels were statistically significantly varied in the research period.

5

Monitoring stężeń biogenów w wodzie powierzchniowej małego śródpolnego zbiornika wodnego położonego w zlewni rolniczej

Ligocka K.

Inżynieria Ekologiczna

|

2018

|

Vol. 19, nr 2

9--14

PL

Badaniom poddano wodę powierzchniową śródpolnego oczka wodnego położonego w zlewni rolniczej. Celem podjętych badań był wstępny monitoring stężeń azotu amonowego i azotanowego oraz fosforu fosforanowego w wodzie powierzchniowej. Badania prowadzono w okresie od marca do października (2015–2017). Najwyższe średnie stężenie fosforanów stwierdzono w 2017 roku, natomiast najwyższe stężenia fosforanów wystąpiły we wszystkich latach badawczych w czerwcu. Najmniejsze średnie stężenie fosforanów stwierdzono w pierwszym roku badawczym (2015 roku), natomiast w kolejnych latach obserwowano wzrost średnich stężeń fosforanów. Stężenia fosforanów we wszystkich latach badawczych wzrastały od marca do czerwca, po czym ich koncentracja w wodzie się zmniejszała. Wykonane badania potwierdziły zależność, że w okresach niższych temperatur stwierdzano niższe stężenia azotu amonowego, niż w miesiącach o wyższej średniej miesięcznej temperaturze powietrza. Najwyższe średnie stężenie azotu amonowego stwierdzono w pierwszym roku badań (2015), wynoszące 0,29 mg·kg-1. Średnie stężenia azotu azotanowego wahały się w zakresie 0,15–0,24 mg·kg-1. Najwyższe stężenia azotanów stwierdzono we wszystkich latach badawczych w miesiącu czerwiec. Natomiast najniższe stężenia azotanów w 2015 i 2016 roku wystąpiły w sierpniu oraz w 2017 roku w lipcu.

EN

Studies were conducted on the surface waters of mid-field ponds in an agricultural watershed. The research aimed to perform introductory assessment of the concentrations of ammoniacal nitrogen, and nitric nitrogen as well as phosphates in the surface waters. The studies have been performed from March to October, 2015 to 2017. The highest concentrations of phosphates were detected in year 2017, whereas the highest concentrations of these compounds were experienced in June in every year. The lowest concentrations of phosphates were detected in the first year of studies (2015). The average concentration of phosphate increased every year. The concentrations of phosphates increased from March to October; however, the decline was experienced in the later period. The conducted research confirmed the dependence, that the concentrations of ammoniacal nitrogen in lower temperatures were generally lower than in the months with higher average temperature. The highest average concentration of ammoniacal nitrogen (0.29 mg·kg-1) was detected in the first year of studies (2015). The average concentrations of nitric nitrogen’s fluctuate from 0.15 to 0.24 mg·kg-1. In every year, the concentrations of nitrates were highest in June. The lowest concentrations of nitrates were experienced in August of 2015 and 2016, as well as in July of 2017.

6

Formation of floristic diversity of community of Eleocharitetum Palustris Šennikov 1919 association according to habitat conditions

Gajewski P., Grzelak M., Kaczmarek Z., Glina B., Owczarzak W., Tylman O., Knioła A., Murawski M.

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering

|

2017

|

Vol. 62, nr 3

93--97

EN

Research on the formation of floristic diversity of Eleocharitetum palustris Šennikov 1919 association according to habitat conditions was conducted in the years 2009-2013 in the Noteć valley, between Czarnków - Nowe Dwory - Lubcz Wielki. On the basis of floristic data collected in this area, syntaxons were differentiated, research on floristic variability was conducted and Shannon-Wiener’s diversity ratio was calculated. The selected community underwent natural valorization, and its utility value was estimated on the basis of dry mass crop and the figure of utility value. The research was supplemented with a soil science assessment of the analyzed habitats. The habitats had a little floristic diversity and a small percentage share of farm-valuable species. They are, however, a valuable element of local ecosystems. Soil parameters in the investigated habitats were differentiated and typical for the represented systematic units. Their system of air-water parameters was influenced mainly by texture as well as content and quality of organic mater.

PL

Badania nad kształtowaniem się różnorodności florystycznej zespołu Eleocharitetum palustris Šennikov 1919 pod wpływem warunków siedliskowych przeprowadzono w latach 2009-2013, w dolinie Noteci, na odcinku Czarnków - Nowe Dwory - Lubcz Wielki. Na podstawie zebranych w terenie danych florystycznych wydzielono syntaksony, przeprowadzono badania różnorodności florystycznej, obliczono wskaźnik różnorodności Shannona-Wienera. Wybrane zbiorowisko zostało poddane waloryzacji przyrodniczej, a także oszacowano jego wartość użytkową na podstawie plonu suchej masy oraz liczby wartości użytkowej (LWU). Badania uzupełniono oceną gleboznawczą analizowanych siedlisk. Siedliska charakteryzowały się małym zróżnicowaniem florystycznym oraz niewielkim procentowo udziałem gatunków wartościowych gospodarczo. Są one jednak cennym elementem lokalnych ekosystemów. Gleby badanych siedlisk wykazywały właściwości zróżnicowane, typowe dla reprezentowanych przez nie jednostek systematycznych. O występującym w nich układzie właściwości powietrzno-wodnych decydowały głównie: uziarnienie oraz zawartość i jakość materii organicznej.

7

Preliminary assessment of agriculture influence on heavy metal content in bottom sediments of small water reservoirs and in rushes

Szydłowski K., Podlasińska J.

Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich

|

2017

|

nr III/1

949--962

EN

The main purpose of the paper was to determine the influence of catchment management on the bottom sediments quality of small water reservoirs as well as to determine toxic metal content in rushes. Samples of bottom sediments were collected in winter 2013 year, form 4 sediment layers (0-5, 5-10, 10-20 and 20-30 cm) at three points along the body of water. The 48 samples were collected. Soil material was prepared according to the procedures used in soil science, the analysis was performed for the fraction with a particle diameter of less than 1 mm. Plant samples from single species aggregations were randomly cut from 5 to 10 locations of 20-50 m2 area. From these samples the average composite sample was prepared. The total content of such elements as Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni, Pb, Zn was determined by atomic absorption spectrometry (using the Thermo Scientific iCE 3000 series spectrometer) after prior digestion in the mixture (5:1) of concentrated acids HNO3 (65%) and HClO4 (60%). Total Hg content was determined by the AMA 254 analyzer. Between the small water reservoirs adjacent to the areas where organic farming is used, and the reservoirs adjacent to the areas with mineral fertilization there are statistically significant differences in the concentrations of such metals as nickel (layers: 0-5, 5-10, 10-20 and 0-30 cm), as well as cobalt, chromium and iron (in a layer 5-10 cm). It has been found that some plants accumulate higher amounts of heavy metals (average values). Based on obtained results it can be stated that rushes actively captures large amounts of elements reaching studied objects and thereby protect the surface water of the reservoirs from contamination.

8

Assessment of heavy metal pollution in bottom sediments of small water reservoirs with different catchement management

Podlasińska J., Szydłowski K.

Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich

|

2017

|

nr III/1

987--997

EN

The main purpose of this work was to determine the degree of negative impact of heavy metals accumulated in the water sediments to aquatic organisms. Samples of sediments were collected in winter 2013, from 4 layers of sediment (0-5, 5-10, 10-20 and 20-30 cm) at three points along the water reservoir. Sediments were prepared for analysis in accordance with the procedures applied in soil science. The analysis was carried out for the fraction with a particle diameter less than 1 mm. The total content of such elements as Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni, Pb and Zn, was determined by atomic absorption spectrometry (using the Thermo Scientific iCE 3000 series spectrometer) after digestion in a mixture (5:1) of concentrated acid HNO3 (65 %) and HClO4 (60%). The total Hg content was obtained by using the AMA 254 analyzer. Only the lead content in the analyzed samples of bottom sediments exceeded the contamination value given by polish law (the Regulation of the Minister of Environment). According to the classification of PGI samples of sediments are classified mainly as medium polluted sediments (Class II), with the exception of zinc and lead concentrations (Class III). Due to the value of the indicator of sediments ecological risk (Er) for cadmium, the examined sediments from small water reservoirs no. 1 and 2 should be classified as deposits with a higher rate of environmental contamination risk. The sediments from small water reservoirs no. 3 and 4 belong to the class of a much higher index of contamination risk. On the basis of the PER indicator (a degree of potential envi ronmental risk) the sediments from small water reservoirs located within the area of organic farming can be classified as contaminated by heavy metals to a moderate degree. On the other hand, the analyzed sediments of small water reservoirs no. 3 and 4 were classified as deposits with a severe degree of heavy metal contamination. On the basis of the LAW classification one can say that the bottom sediments of examined ponds were classified into different classes depending on the analyzed chemical element.

9

Charakterystyka osadów dennych oczek wodnych

Szydłowski K., Podlasińska J.

Inżynieria Ekologiczna

|

2016

|

Nr 47

40--46

PL

Głównym celem badań była ocena zanieczyszczenia osadów dennych małych zbiorników wodnych o różnym typie użytkowania zlewni wybranymi metalami ciężkimi. Do badań wybrano dwa oczka znajdujące się w miejscowości Mostkowo. Pierwszy mały zbiornik wodny otoczony jest polami, na których uprawiane są zboża bez użycia nawozów organicznych i mineralnych (NPK). Drugi zbiornik znajduje się w parku w pobliżu zabudowań wiejskich. Próby pobierano próbnikiem rdzeniowym osadów dennych KC Denmark. Próbki pobierano z 4 warstw osadów, z głębokość: 0–5, 5–10, 10–20 i 20–30 cm. Pobór próbek wykonano jednorazowo w okresie zimowym (2014 roku), spod lodu, z trzech punktów. Materiał osadów przygotowano do dalszej analizy, zgodnie z procedurami stosowanymi w gleboznawstwie. Zawartość metali ciężkich (Cd, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn) wyznaczono metodą atomowej spektrometrii absorpcyjnej aparatem ASA ICE 3000 Thermo Scientific po uprzednim wytrawieniu w mieszaninie (5: 1) stężonych kwasów (HNO3 i HClO4). Wyższe wartości pH miały osady oczka położonego w parku wiejskim, niż oczka położonego w obrębie pól uprawnych (odczyn obojętny i zasadowy). W obu badanych oczkach wodnych największe stężenia badanych metali ciężkich wystąpiły w najgłębszych punktach badawczych (głęboczki). W oczku położonym w obrębie upraw rolnych najwyższe stężenia kadmu, miedzi, ołowiu i cynku wystąpiły w warstwie 0–5 cm, zaś niklu i chromu w warstwie 20–30 cm. W oczku położonym w parku najwyższe wartości wystąpiły w punkcie badawczym położonym w środku oczka części w warstwie 10–20 cm. Oczko nr 2 charakteryzowało się największymi średnimi stężeniami metali ciężkich, z wyjątkiem ołowiu w warstwie 10–20 cm. Według geochemicznej oceny jakości osadów zaproponowanej przez Bojakowską i Sokołowską [1998] większość próbek należy do I klasy czystości, a reszta okazyjnie do II-giej.

EN

The main aim of the study was to assess the selected heavy metals pollution of bottom sediments of small water bodies of different catchment management. Two ponds located in Mostkowo village were chosen for investigation. The first small water reservoir is surrounded by the cereal fields, cultivated without the use of organic and mineral fertilizers (NPK). The second reservoir is located in a park near rural buildings. Sediment samples were collected by the usage of KC Denmark sediments core probe. Samples were taken from 4 layers of sediment, from depth: 0–5, 5–10, 10–20 and 20–30 cm. Sampling was made once during the winter period (2014 year) when ice occurred on the surface of small water bodies, from three points. The material was prepared for further analysis according to procedures used in soil science. The content of heavy metals (Cd, Cr, Cu, Ni, Pb and Zn) were determined by atomic absorption spectrometry by usage of ASA ICE 3000 Thermo Scientific after prior digestion in the mixture (5: 1) of concentrated acids (HNO3 and HClO4). Higher pH values were characteristic for sediments of pond located in a park than in pond located within the agricultural fields. In both small water bodies the highest heavy metal concentrations occurred in the deepest points of the research. In the sediments of the pond located within crop fields the highest concentration of cadmium, copper, lead and zinc were observed in a layer of 0–5 cm, wherein the nickel and chromium in a layer of 20–30 cm. In the sediments of the pond, located in the park the highest values occurred at the deepest sampling point in the layer taken form 10–20 cm. Sediments from second reservoir were characterized by the largest average concentrations of heavy metals, except the lead content in sediment form the layer of 10–20 cm. According to the geochemical evaluation of sediments proposed by Bojakowska and Sokołowska [1998], the majority of samples belongs to Ist purity class and occasionally to the IInd.

10

Methodology of surveying small bodies of water in urban areas

Jakubiak M., Panek E.

Geoinformatica Polonica

|

2016

|

T. 15

135--142

EN

The aim of the article was to present the development of methodology of surveying small water bodies in urban areas. The term “small body of water” is not precisely deﬁned. Most often, it is assumed that the surface of a small water body is up to 1 hectare. In addition to natural hazards, small water bodies in urban areas are subjected to an anthropogenic pressure. In many cases, this pressure leads to a rapid degradation or even a complete liquidation. Urban areas are characterized by a low rate of biodiversity. Therefore, the eﬀ orts to preserve the surface of waters are essential for the maintenance of biodiversity and improvement of aesthetic values of the landscape. Surveying of small urban water bodies is extremely important, as it is the ﬁ rst step to take protective measures. The proposed methodology takes into account a number of natural and hydrological parameters as well as potential threats. The methodology was presented in the form of a surveying sheet, including both photographic and cartographic documentation, as well as the descriptive data pertaining to a speciﬁc water body and a fragment of its catchment in the immediate vicinity.

PL

Artykuł prezentuje koncepcję metodyki inwentaryzacji małych zbiorników wodnych na terenach zurbanizowanych. W przepisach brak jednoznacznej deﬁ nicji powyższych zbiorników. Najczęściej przyjmuje się, iż są to obiekty o powierzchni nieprzekraczającej 1 ha. Oprócz naturalnych zagrożeń, akweny na terenach miejskich, poddane są szczególnej presji antropogenicznej, która prowadzi do szybkiej degradacji lub nawet całkowitej likwidacji. Ponieważ obszary miejskie charakteryzują się niskim wskaźnikiem różnorodności biologicznej, stąd też dążenie do zachowania powierzchni wodnych ma zasadnicze znaczenie dla jej utrzymania oraz podniesienia walorów estetyczno-krajobrazowych. Dlatego obiekty te powinny zostać objęte ochroną, której pierwszym etapem jest przeprowadzenie inwentaryzacji. W propozycji inwentaryzacji uwzględniono szereg parametrów przyrodniczych i hydrologicznych a także potencjalne zagrożenia. Zaproponowana metodyka ujęta została w formie karty inwentaryzacyjnej obejmującej zarówno dokumentację fotograﬁczną i kartograﬁczną oraz dane opisowe charakteryzujące zbiornik i fragment jego zlewnii w bezpośrednim sąsiedztwie akwenu.

11

Woda czynnikiem życia każdego organizmu

Małecka I., Staszewski Z.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska

|

2015

|

Nr 13

101-107

PL

Woda jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych związków chemicznych na Ziemi a zarazem decyduje o życiu organizmów w tym i człowieka. Dzięki właściwości występowania w warunkach przyrodniczych (naturalnych) w trzech stanach skupienia (ciekłym, gazowym i stałym) woda podlega stałemu krążeniu (cykl hydrologiczny). W warunkach małych zasobów wodnych Polski (na jednego mieszkańca przypada zaledwie 4,8 dm3 * d-1) nadrzędnym zadaniem gospodarki jest racjonalne użytkowanie zasobów wodnych. Ziemia jest planetą oceaniczną. Zasoby wodne świata są stosunkowo bardzo duże – 1.386 mld km3 wody. Polska pod względem wielkości rocznego opadu atmosferycznego znajduje się w pobliżu końca listy krajów Europy. W Polsce, w bilansie wodnym kraju istotną rolę odgrywają jeziora. Ogólna powierzchnia jezior wynosi ok. 318 tyś. ha., natomiast łączna pojemność zbiorników retencyjnych w Polsce wynosi około 3200 hm3.

EN

Water is one of the most common chemical substances on Earth and one which is crucial in sustaining life of any organism , including humans. Owing to its existence in nature in three physical states ( liquid, gaseous and solid) water is in constant circulation ( hydrologic cycle). Because Poland has limited water resources ( only 4.8 dm3* d-1 per one inhabitant) it is of primary importance for Polish economy to use water sensibly. Earth is a planet of oceans. The water resources of the world are huge and make 1386 billion km3 . As far as the volume of its annual precipitation is concerned , Poland occupies one of the final positions on the list of European countries. In Poland lakes play an important role in the country's water balance. On the whole, the area taken by lakes is 318 thousand ha, while the overall volume of water in retention reservoirs is approximately 3200 hm3.

12

Function of water in the landscape of the villages in the past and in present, on example of villages in Lower Silesia

Niedźwiecka-Filipiak I., Serafin L.

Journal of Ecological Engineering

|

2015

|

Vol. 16, nr 1

92--99

EN

Since ancient times, water was associated with colonization, being one of the main factors determining the localization of both cities and villages. Rivers, streams, water reservoirs were also the element contributing to the attractiveness of the rural landscape. Initially, the function of surface waters in the rural areas was limited to utility and connected with farm production. With time, the surface waters started being used for energy production and for industrial purposes. Proper management of surface waters also contributes to increase retention and reduce the risk of flooding. With time, streams and ponds became being used in mansion parks, which have been the endeavor enriching the composition. Today, rivers and water reservoirs in the villages no longer play such a significant utility and industrial role. Their function changed into mainly decorative and recreational. However, in many places the potential of using the areas adjoining rivers and ponds is not used by the village residents, which result in backfilling small water reservoirs in the villages and closing the visibility of flowing streams.

13

Geotechnical aspects of desludging sites– systematic solution

Masarovičová M., Slávik I.

Roczniki Inżynierii Budowlanej

|

2011

|

z. 11

117--122

SK

Existencia odkalísk predstavuje množinu geotechnických problémov (prieskum, projekt, výstavba, prevádzka, intenzifikácia, rekultivácia a využívanie odkalísk). Otázky stability hrádzových systémov, funkcie drenáží, priesaku vody, stekutenia a seizmických účinkov sú zdroje inžinierskeho rizika. Geotechnický audit je profesionálna analýza informácií o konkrétnom odkalisku. Predstavuje podklad pre interdisciplinárnu spoluprácu a posúdenie odkaliska.

14

Charakterystyka śródleśnych oczek wodnych na terenie leśnego zakładu doświadczalnego Siemianice

Korytowski M.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2011

|

Tom 13

1847-1863

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w latach hydrologicznych 2002/2003 i 2007/2008 w zlewniach śródleśnych oczek wodnych nr 1, 3, 5 i 6, usytuowanych w leśnictwach Wielisławice i Laski na terenie Leśnego Zakładu Doświadczalnego Siemianice Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu (rys. 1). Lasy tych leśnictw leżą w zasięgu Niziny Południowo-Wielkopolskiej, na Wysoczyźnie Wieruszowskiej, będącej zdenudowaną równiną morenową przeciętą biegiem górnej Prosny [6]. Omawiane tereny leżą w zlewni Niesobu i Pomianki, które są lewobrzeżnymi dopływami Prosny. Przeważającym typem siedliskowym lasu, w zlewniach analizowanych oczek, jest las mieszany świeży (LMśw), który zajmuje około 95% powierzchni, a dominującym gatunkiem drzewostanu jest sosna w wieku około 95 lat. W omawianych zlewniach, w terenach położonych najbliżej badanych oczek, występują w przewadze gleby bielicowo-rdzawe, o uziarnieniu piasku gliniastego, z wkładkami utworów mocniejszych.

EN

The paper presents the results of the research carried out in 2002/2003 and 2007/2008 hydrological years. Hydrological year 2002/2003 was a middledry year in terms of rainfall - 56 mm lower than multi-year, when the air temperature was 1,0°C lower than multi-year average air temperature. The second analyzed year, 2007/2008 was a dry year - the rainfall total was 103 mm lower than multi-year and the air temperature was 0,8°C lower than average. The research was carried out in catchments of ponds No. 1, 3, 5 and 6, lo-cated in Wielisławice and Laski forestries - area of Siemianice Experimental Forest Farm of Poznan University of Life Sciences. The forests of mentioned forestries are within range of Południowo-Wielkopolska Lowland, on Wysoczyzna Wieruszowska, which is differential morainic plain, cut with the river Prosna headwaters. Discussed areas are located in catchment of Niesob and Pomianka rivers, which are left-bank tributaries of Prosna river. Fresh mixed forest is predominating in analyzed ponds' catchments - it takes about 95% of the area, and pine in age of ab. 95 years is predominating species of the tree stand. In areas situated closest to the ponds in analyzed catchments, there is a predominance of proper podzol soils with grain size of loamy sand. The ponds, discussed in this paper, have features typical for water reservoirs, from which essential are: the presence of water table, the presence of clearly outlined recess of the area, presence of vegetation affiliated with wet areas. The ponds No. 1 and 6, which have gentle slope, are typical natural melt ponds, ponds no. 3 and 5 are the results of human activities, as evidence by their unnatural shapes. The ponds No. 1 and 3 have no outflow. The pond No. 5 situated at the foot of morainic slope - is intensively supplied by spring waters from adjacent areas and it has constant outflow. According to the information from the local residents, the pond no 5 used to be a fish pond, and pond no. 6 in XIX century used to have an outflow through the ditch - today there's only left 60 m long section. Drainage occurred only at high states, mostly during the spring thaws. Currently discussed pond does not have any drainage, which is mainly attributable to the incidence of lower water levels and silting of the ditch. Two wetlands having their own microcatchments, located in south-eastern and eastern part of the catchment, has an important role in the water management of pond's no 6 catchment. Results of the research confirm that in most of analyzed ponds meteorological conditions (precipitation and air temperature) had a significant impact on the change of the water level. The only exception was pond no. 5, where the changes of the water level were caused by intensive supply by the spring waters. Studies have also shown that an important element in the characteristics of forest ponds, in addition to their morphometric features, is the variability of water levels in these ponds. A key determinant of changes in water levels in analyzed ponds, was the course of meteorological conditions, as well as the nature and size. In the research period most variable were ponds no. 1 and 3, characterized by small size and outflow, and the smallest variability had pond no. 5, supplied by the spring waters. Basing on the results of research and analysis it was also found, that in ponds of small size and with no outflow, with the highest variability of water levels, water table may disappear completely. Disappearance of the water table falls in these ponds mostly during the summer half-years.

15

Zmienność wybranych elementów krajobrazu na sąsiadujących obszarach zlewni Iny i małej Iny w XX w.

Pieńkowski Paweł, Kupiec Michał, Smoter Przemysław

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2010

|

nr 13

54--62

PL

Na obszarze Pomorza Zachodniego od pierwszej połowy XIX w. obserwuje się gwałtowne zmiany warunków hydrologicznych, związane z prowadzeniem melioracji i regulacją dolin rzecznych. Działania te skutkowały zmniejszeniem się areału zajmowanego przez mokradła oraz zanikiem małych zbiorników wodnych. Pod koniec XX w. degradacja systemów melioracyjnych, mająca miejsce m.in. na obszarach badanych zlewni, wpłynęła na ponowny wzrost areału terenów podmokłych (torfowisk, bagien, podmokłych łąk i lasów), a także pojawienie się nowych zbiorników wodnych. W odniesieniu do struktury użytkowania terenu odnotowano wyraźny wzrost powierzchni leśnych, kosztem gruntów ornych. Krajobraz analizowanego międzyrzecza charakteryzuje się zatem dużą czasową i przestrzenną dynamiką, którą determinują głównie czynniki antropogeniczne.

EN

Hydrological changes connected with meliorations and regulations within river valleys are observed in the Western Pomerania region between the 19th and the 20th c. Such changes caused decrease of wetlands area and disappearance of small water bodies. The lack of proper maintenance of hydrotechnical objects on meliorated valleys in the last decade of the 20th c. caused increase of wetland areas and reappearance of small water bodies. However, aerial photos taken in the beginning of the 21th c. indicate reoccurring of terrestrialisation of wetland areas. Significant changes of space and time dynamics are observed on wetland ecosystems. Regarding land use structure changes, the significant increase of forest areas at the expense of the arable lands was observed. Landscape changes in selected area were determined by mostly anthropogenic factors with fluctuated space and time dynamics.

16

Distribution of small, water - filled depressions as a component of the analysis of icesheet retreat dynamics in young glacial areas

Pieńkowski P.

Landform Analysis

|

2008

|

Vol. 6

41--46

EN

The young glacial landscape of the nonhern Europe features numerous post-glacial structures, including drainless relief depressions which are usually filled with ater and are called ponds or kettle holes. Their prestence in Western Pomerania is associated mainly with a zonal arrangement of glacial forms related 10 the retreating icesheet front. Distribution of kettle holes was analysed in a region where their density is highly variable. The study covered mainly the Wełtyń Plateau, the Myślibórz. Lakeland, and the northern part of the Gorzów Plateau. About 11 thousand kettle holes smaller than 1.0 ha, marked on the late 19th century 1:25,000 topographic maps, were included in the analysis. The analysis of the kettle hole distribution, conducted with the aid of GIS software and spatial analysis statistics, demonstrates that the distribution of kettle hole dusters, the shape of the surrounding vegetation patches, and the kettle hole duster alingment may be important components of the retreat reconstruction. The elements mentioned, when factored in the analysis, may contribute to, i.a., understanding of the direction of the ice movement and the sequence of the icesheet front ranges.

17

Przemiany szaty roślinnej śródpolnych oczek wodnych w rejonie Czepina

Gamrat R., Burczyk P., Łysko A.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2006

|

T. 6, z. 1

115-131

PL

W pracy przedstawiono wyniki, prowadzonych w latach 1995-2001, badań florystyczno-fitosocjologicznych oczek wodnych. Analizą objęto obszar 1 km², położony w okolicach Czepina w województwie zachodniopomorskim. Oceniono układ szaty roślinnej w sześciu śródpolnych oczkach wodnych. Przedstawiono wyniki badań florystycznych i fitosocjologicznych w kolejnych latach, w czterech ekochorach koncentrycznie ułożonych wokół tafli wodnej.

EN

Small mid-field water holes in agricultural areas are under a high risk of anthropogenic changes. Six such ponds (situated in 1 km² arable land, near Czepino in zachodniopomorskie province) were studied for seven years since 1995 till 2001. The main aim of the study was to analyse floral and phytosociological differentiation in four zones of ponds: in open water, littoral, scarps and external zone. Sixty five species including one vulnerable to extinction were found in relatively small area of ponds. Existing habitats were classified to four types: rushes, scrub, nitrophilous trodden areas and arable fields. Rush communities Phalaridetum arundinaceae, Typhetum latifoliae and the community with Senecio congestus were dominating. There were also ruderal communities (Urtico-Aegopodietum podagrariae, Calystegio-Epilobietum hirsuti, community with Urtica dioica and Elymus repens), rare scrub communities (Calamagrostis canescens) and nitrophilous community in arable fields (Apera spica-venti). Unfavourable atmospheric conditions, land configuration and anthropogenic conditions caused floral and phytosociological changes. The lack of water resulted in permanent habitat transformation from an open water table to overgrowing ponds. Periodical water deficit caused also physical and floral changes in four plant zones. Some species of swampy (Phragmitetea) and aquatic (Lemnetea, Potametea) habitats retreated to the benefit of meadow (Molinio-Arrhenatheretea) and ruderal (Artemisietea, Stellarietea) plant species. Evaluation of habitat moisture in the littoral zone revealed changes from permanently swamp to swampy. Evaluation of communities showed that outstanding and unique communities transformed into moderately big. So the changes in water conditions caused permanent and irreversible changes in flora leading to the impoverishment of agricultural landscape.

18

Disappearance of ponds in the younger pleistocene landscapes of Pomerania

Pieńkowski P.

Journal of Water and Land Development

|

2000

|

no. 4

55-68

EN

The paper present the results of apreliminary historical analysis of changes in the occurrence and dimensions of ponds situated in the region of younger Pleistocene landscapes of Pomerania. The analysis was based on the comparison of topographical maps from 1888 and 1980. The area under study - 3200 km² - covered the region of the end moraine along with a fragment of fluvial plain zone of Mysliborz Lake District. Basing on the analyses of cartographic materials, the location of ponds with various forms of utilisation was established, their size and character of the surrounding zone was determined, the scale of pond disappearance was calculated and the area of its greatest intensity was established. It was found that out of 5433 ponds present on maps from the end of 19th century merely 31 % were left by the 80-ies of the 20th century. Majority of the ponds disappeared on the field area, the least on the built-up areas. Among 2690 midfield ponds, which in both the 19th and 20th century were located on the field areas 59 % disappeared completely, part of them underwent the process of land forming and only 28 % retained open water surface.

PL

Krajobraz Północnej Europy tworzą liczne formy polodowcowe, a wśród nich bezodpływowe zagłębienia terenowe wypełnione wodą, nazywane oczkami wodnymi. Oczka wodne, zwłaszcza śródpolne ulegają procesowi lądowienia, który w dużej mierze modyfikowany jest działalnością człowieka. W artykule przedstawiono wyniki analizy zmian w występowaniu czek wodnych na wybranym fragmencie Pomorza Szczecińskiego. Analizę przeprowadzono na podstawie map topograficznych w skali 1:25 000, a także zdjęć lotniczych z lat 1947 i 1996. Obszar badań, liczący 3200 km², obejmował obszar moreny czołowej wraz z fragmentem strefy sandrowej Pojezierza Myśliborskiego. Na podstawie analizy materiałów kartograficznych ustalono rozmieszczenie oczek na różnych formach użytkowania, odczytano ich wielkość i rodzaj pasa otaczającego zbiornik, wyliczono stopień zanikania oczek oraz ustalono obszary największego jego natężenia. Stwierdzono m.in., że z liczby 5433 oczek wodnych występujących na mapach z końca XIX w. pozostało do lat 80. XX w. zaledwie 31%. Najwięcej oczek zanikło na obszarze pól, a najmniej w terenie zabudowanym. Spośród 2690 oczek śródpolnych, które zarówno w XIX i XX wieku znajdowały się na obszarze pól, całkowicie zanikło 59%, część uległa procesowi lądowienia, a tylko 28% zachowało otwarte lustro wody. Dominowały małe zbiorniki do 0.2 ha, które w XIX w. stanowiły 86% wszystkich zbiorników do powierzchni 1 ha. One też zanikły w największym stopniu, a ich straty wyniosły 83%. Zbiorniki, których lustro wody graniczyło na mapach bezpośrednio z polem, zanikły w 80%, natomiast w najmniejszym stopniu zanikły oczka otoczone drzewami, tylko w 53%. Zaobserwowano również powstanie nowych zbiorników, głównie w miejscach wydobycia piasku, żwiru i torfu, a także w uprzednio zmeliorowanych zagłębieniach, gdzie w wyniku zniszczenia lub ograniczenia sprawności starej sieci melioracyjnej pojawiła się ponownie woda.