Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Pomniki w przestrzeni publicznej Wrocławia w latach 1945–1956

Majczyk Joanna, Tomaszewicz Agnieszka

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 58

91--103

PL

W październiku 1945 r., kilka miesięcy po zakończeniu działań wojennych i objęciu Wrocławia polską jurysdykcją, rozpoczęto akcję wyburzania najważniejszych pomników niemieckiego Breslau. Równocześnie władze miasta podjęły decyzję o budowie monumentu upamiętniającego „przyłączenie Dolnego Śląska do Macierzy”. Wspomniane działania miały charakter głównie propagandowy, niszczono bowiem symbole „niewoli i ucisku Polaków”. W latach 40. i 50. XX w. zorganizowano we Wrocławiu dwa konkursy rzeźbiarskie, pierwszy na projekt monumentu na cześć gen. Karola Świerczewskiego (1951 r.), drugi na projekt Pomnika Wyzwolenia (1955 r.). Zakładano, że statua gen. Świerczewskiego będzie pierwszym zrealizowanym w mieście przykładem pomnika proletariackiego o nowej formie i treści „głęboko przepojonej ideami postępu społecznego”. O ile dość szybko zdefiniowano symbolikę monumentu, o tyle kwestia jego usytuowania pozostawała długo nierozstrzygnięta. Inaczej potraktowano Pomnik Wyzwolenia, poza znaczeniami ideowymi, przypisano mu także rolę kompozycyjną – miał on bowiem stanowić dominantę placu Kościuszki, który w latach 50. XX w. stał się centrum nowego zespołu mieszkaniowego – socjalistycznej Kościuszkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej. Ostatecznie żadnego z monumentów nie zrealizowano, podobnie jak planowanych pomników poświęconych Adamowi Mickiewiczowi i Feliksowi Dzierżyńskiemu. W 1956 r., w południowej części Rynku ustawiono jedynie lwowski pomnik Aleksandra Fredry. W artykule zaprezentowano niemal zupełnie nieznaną historię monumentów, które wybudowano lub zamierzano wybudować we Wrocławiu w pierwszych latach po zakończeniu wojny.

EN

In October 1945, a few months after the war had ended and Wrocław found itself under Polish jurisdiction, the process of demolishing the most important monuments of German Breslau commenced. At the same time, the authorities decided to build a monument commemorating “Lower Silesia joining the Motherland”. The above activities were mostly propaganda, since the symbols of “slavery and oppression of Poles” were destroyed. In the 1940s and 1950s, two sculpting competitions were organised in Wrocław: the first for a design of a monument in honour of Gen. Karol Świerczewski (1951), and the other for a project of the Liberation Monument (1955). It was assumed that the statue of Gen. Świerczewski would be the first example of a proletariat monument with new form and the content “imbued with the ideas of social progress”, realised in the city. While the symbolism of the monument was fairly quickly defined, its location long remained undecided. The Liberation Monument was treated differently: besides its ideological significance, it was also attributed a composition role – it was to be the dominant of the Kościuszko Square which, during the 1950s, became the hub of the new residential complex – socialist Kościuszko Housing District. Eventually neither of the projects was realised, like the planned monuments dedicated to Adam Mickiewicz and Feliks Dzierżyński. In 1956, only the Lviv monument of Aleksander Fredro was put up in the south part of the Main Square. The article presents the almost unknown history of monuments that were either planned or built in Wrocław in the first year after the end of the II WW.

2

Pomnik na wzgórzu Kaim. O potrzebie ochrony miejsc wypieranych z pamięci

Marcinek Roman

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 59

115--123

PL

W setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości warto przypomnieć, że historia mogła też potoczyć się innym torem. Zimą 1914 na północ i wschód od Krakowa doszło do zaciętych walk armii carskiej i austro-węgierskiej. Kluczowe znaczenie miało starcie na wzgórzu Kaim (dziś w granicach miasta). Rosjan zatrzymano, a kontruderzenie odepchnęło ich w kolejnych tygodniach na wschód. Gdyby jednak Twierdza Kraków wtedy padła, do odrodzenia wolnej Polski mogłoby nie dojść. W 1915 na polu bitwy, w której zginęły trzy tysiące żołnierzy, postawiono pomnik. Prezydent Krakowa Juliusz Leo obiecał wówczas „zapisanie obrońców Krakowa przed nawałą nieprzyjacielską w historii naszego miasta złotymi głoskami”. Pamięć okazała się nietrwała i po roku 1918 została zmarginalizowana. Przez dziesiątki lat pomnik i pole bitwy były dewastowane. Miejsce, które powinno być symbolem odwagi, stało się przykładem braku troski o historyczną przestrzeń, identyfikację jej elementów, lekceważenia tożsamości miejsca. Zagrożeniami dla pomnika i jego otoczenia były: brak opieki konserwatorskiej, spontaniczny rozrost zieleni, zatarcie powiązań widokowych, wkraczająca na wzgórze chaotyczna zabudowa mieszkaniowa. Remont przeprowadzony w 2001 okazał się prowizorką. Władze miasta zainteresowały się obeliskiem na wzgórzu Kaim dopiero pod naciskiem opinii publicznej, kiedy obiekt został bezpośrednio zagrożony wielką inwestycją mieszkaniową. W kwietniu 2018 pomnik na wzgórzu Kaim wpisano do rejestru zabytków. Artykuł wskazuje potrzebę identyfikacji miejsc historycznych, które nie istnieją w powszechnej świadomości. Podkreśla znaczenie tożsamości. Upomina się o ochronę obiektów, które rozmaite „polityki historyczne” skazały na marginalizację, a z czasem na zapomnienie. Wzgórze Kaim to przykład na to, że brak troski konserwatorskiej i administracyjny klincz doprowadziły niemal do unicestwienia historycznej przestrzeni i materialnego śladu bitwy.

EN

On the one hundredth anniversary of Poland regaining independence, it is worth remembering that history might also have run a different course. In the winter of 1914 fierce fights between the tsarist and the Austro- Hungarian armies took place to the north and east of Krakow. The battle on Kaim Hill (nowadays within the city limits) was of key importance. The Russians were stopped, and the counterattack pushed them off further east in the following weeks. However, had the Krakow Fortress fallen then, Poland might never have regained its freedom. In 1915, a monument was erected on the battlefield where three thousand soldiers died. President of Krakow, Juliusz Leo, promised then that “the defenders of Krakow against the enemy onslaught will be recorded with golden letters in the history of our city”. The memory turned out to be fleeting and after 1918 the event was marginalised. For decades the monument and the battlefield were vandalised. The site which should be a symbol of bravery became an example of neglect and insufficient care of historic space, identification of its elements and ignoring the identity of the place. The monument and its surroundings were threatened by: lack of conservation protection, uncontrolled growth of greenery, obliteration of viewing relations, and chaotic building development encroaching on the hill. In 2001 a makeshift renovation was carried out. The city authorities showed some interest in the obelisk on Kaim Hill only under the pressure of public opinion, whet the object was directly threatened by a huge building development investment. In April 2018, the monument on Kaim Hill was inscribed in the monument register. The article shows the need to identify historic sites which do not exist in popular awareness. It emphasises the significance of identity, and demands protection for objects which various “historical policies” doomed to marginalisation and gradual oblivion. Kaim Hill is proof that lack of conservation care and an administrative stalemate almost led to annihilating a historic site and material traces of the battle.

3

Pomniki i tablice w Iwoniczu Zdroju upamiętniające zasłużonych lekarzy, prekursorów leczenia uzdrowiskowego

Cwanek J., Trybuchowicz A.

Problemy Nauk Stosowanych

|

2018

|

T. 8

147--154

PL

Wstęp i cel: W Iwoniczu Zdroju znajdują się trwałe pamiątki po lekarzach prekursorach leczenia uzdrowiskowego. Celem pracy jest przedstawienie lekarzy, którym postawiono pomniki lub zostali patronami pamiątkowych tablic. Materiał i metody: Każda pamiątka miała założoną kartę inwentaryzacyjną i dokumentację fotograficzną. W opracowaniu wykorzystano materiały z opracowań naukowych oraz z monografii. Wyniki: W Iwonicza Zdroju znajdują się dwa pomniki lekarzy: Wojciecha Oczki i Józefa Dietla oraz tablica pamiątkowa dr Józefa Aleksiewicza. W wydanym w 1578 r. dziele „Cieplice”, Oczko zaliczył Iwonicz do znanych uzdrowisk w Polsce i opisał jego walory lecznicze. Rok 1578 umownie przyjęto za początek lecznictwa uzdrowiskowego w Iwoniczu. Dietl był w Iwoniczu 1856 roku. W pracy „Źródła lekarskie w Iwoniczu”, nazwał Iwonicz księciem wód jodowych. Patronem tablicy pamiątkowej jest Józef Aleksiewicz, prekursor współczesnej ortopedii i rehabilitacji. Wnioski: Zadaniem trwałych pamiątek jest przypominanie o postaciach do których nawiązują, oddawanie im szacunku i przekazanie o nich wiedzy następnym pokoleniom. Wśród nich są lekarze, którzy mieli znaczący wpływ na rozwój lecznictwa uzdrowiskowego.

EN

Introduction and aims: In Iwonicz-Zdrój there are permanent remembrances of doctors precursors to spa treatment. The aim of the work is to present the doctors who were erected monuments or became patrons of commemorative plaques or streets. Material and methods: Each remembrance had an inventory card and photographic documentation. The study uses materials from scientific papers and monographs. Results: In Iwonicz Zdrój there are two monuments of Wojciech Oczko and Jozef Dietl and a memorial board of Jozef. Aleksiewicz. In “Cieplice” published in 1578, Oczko counted Iwonicz to well-known spas in Poland and described his healing qualities. The year 1578 was conventionally accepted for the beginning of spa treatment in Iwonicz. Dietl was in Iwonicz in 1856. In the work “Sources of medicine in Iwonicz” he called Iwonicz the prince of iodine waters. The patron of the memorial board is Jozef Aleksiewicz, the precursor of modern orthopedics and rehabilitation. Conclusions: The task of permanent memorabilia is to remind people of the characters to whom they refer, to give them respect and to pass knowledge about them to the next generations. Among them are doctors who had a significant impact on the development of spa treatment.

4

Architektura przestrzeni publicznej jako wyraz wielopokoleniowej pamięci

Tubielewicz-Michalczuk M.

Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej. Budownictwo

|

2017

|

Z. 23 (173)

316-324

PL

Przedmiotem artykułu jest analiza roli współczesnych miejsc pamięci oraz określenie wybranych, dominujących trendów w zakresie projektowania architektoniczno-krajobrazowego. Projektanci upamiętniają miejsca historyczne (pomniki, groby, parki pamięci) oraz ważne dla społeczeństwa, tragiczne wydarzenia poprzez podkreślanie w projektach ich symboliki i sposobu zachowania w pamięci. Praca pokazuje na wybranych przykładach, jak prawidłowo zaprojektowane współczesne przestrzenie publiczne o doniosłej roli kreują poprawę wizerunku i estetykę krajobrazu miasta, łącząc teraźniejszość z przeszłością.

EN

The article is an analysis of the role of today's memorial sites and to identify selected, the dominant trends in the design of architectural and landscape. Designers commemorate historical places (monuments, tombs, parks memory), and important for the society, the tragic events by emphasizing projects in their symbolism and behavior in the memory. The work shows selected examples, how properly designed contemporary public spaces with a significant role to improve the image and create the aesthetics of the landscape of the city connecting the present with the past.

5

Miejsca upamiętnienia akcji T4 jako przykład współczesnej interwencji w historycznych założeniach parkowych szpitali psychiatrycznych przełomu XIX i XX wieku

Staniewska A.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2017

|

T. 45

217--232

PL

Parki i ogrody przy szpitalach psychiatrycznych przełomu XIX i XX wieku to dzieła sztuki ogrodowej dowodzące terapeutycznej roli komponowanego krajobrazu. Przemiany w psychiatrii w ostatnich 100 latach skutkują zmianami zespołów służących nerwowo i psychicznie chorym, które są adaptowane do współczesnych celów. W ogrodach szpitalnych pojawiają się uzupełnienia o charakterze memorialnym. Upamiętniają one ofiary nazistowskiej eutanazji chorych psychicznie, która miała w latach II wojny światowej. Artykuł opisuje przykłady pomników akcji T4 i ich związek z historycznym krajobrazem parkowym i ogrodowym.

EN

Parks and gardens of psychiatric hospitals in the late 19th and early 20th centuries are a particular example of garden design art and testify to the role of designed landscape in therapy. Along with the evolution of psychiatry within the last 100 years, institutions for neurotic and mental patients have evolved too. Besides being adapted for contemporary purposes, hospital gardens have also become sites of commemoration of the victims of Nazi euthanasia of psychiatric patients, perpetrated during the Second World War. This article describes selected Aktion T4 memorials in their park and garden landscape context.

6

Ulica Święty Marcin - doświadczenia poznańskie

Szumigała P.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2017

|

T. 62, z. 4

83--110

PL

W artykule podjęto próbę przybliżenia zagadnień związanych z kształtowaniem ważnej sfery publicznej miasta Poznania – ulicy Święty Marcin, której przestrzeń jest przejawem wzajemnego oddziaływania potencjałów: historycznego, estetycznego, kulturotwórczego kolejnych pokoleń. To przestrzeń, która jest efektem ciągłego ścierania się „nowego” ze „starym”. Podejmowane zagadnienia przedstawiono w kontekście uwarunkowań artystycznych, funkcjonalnych, przestrzennych i architektonicznych.

EN

The article is an attempt to describe issues related with the development of Święty Marcin Street, which is an important public space in the city of Poznań. The place is the scene of interaction of the historical, aesthetic, culture-creating and human capital of many generations. This space is the effect of a constant confrontation between the old and the new. The issues described in the article are presented in the context of artistic, functional, spatial and architectural conditions.

7

Jak rzeźba wpływa na przestrzeń miejską. Przypadek Wrocławia

Szarypo A

Zeszyty Naukowe. Architektura / Politechnika Śląska

|

2014

|

z. 54

147--159

PL

Rzeźba miejska jest trójwymiarową bryłą, sposobem organizacji przestrzeni, a zarazem znakiem, nośnikiem idei zrozumiałej dla społeczności, w której powstała, i mającej związek z wartościami przez nią wyznawanymi (lub znakiem obcego panowania albo ideologii narzuconej). Kontekst przestrzenny może wzmocnić lub osłabić wymowę znaku – i odwrotnie – forma w zamierzeniu czysto dekoracyjna umieszczona w określonym miejscu miasta może zyskać znaczenie całkiem nieprzewidziane.

EN

Urban sculpture is a three-dimensional object, a way of organizing space and - on the same time – a sign, a carrier of ideas understandable to community, connected with its values (or a sign of foreign occupation or enforced ideology). Urban context can strengthen or weaken its meaning; on the other hand a purely decorative form in certain surroundings may gain unexpected significance.

8

Miasto – użytkownicy przestrzeni publicznej – pomniki. Wzajemny dialog w sferze wyobraźni

Skalski Janusz

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2011

|

nr 15

288--286

PL

Wypowiedzi dotyczące wartości materialnie nie istniejących muszą budzić podejrzenia, zwłaszcza gdy dotyczą krajobrazu kulturowego, który jest strukturą materialną. Jednak nasza wyobraźnia pozwala dostrzegać w krajobrazie zjawiska mające moc duchowego oddziaływania. Jest to często wykorzystywane przez twórców pomników, rzeźb, kompozycji przestrzennych. Rolą takich obiektów jest właśnie pobudzanie wyobraźni w sferze przeżycia. W przestrzeni publicznej miast powstają one jako celowe działania reżyserskie. Reżyseria przestrzeni może być podporządkowana celom estetycznym, politycznym, wspomaganiu tożsamości miasta czy tworzeniu narodowej jedności. Obiekty te są pożądanym społecznie dopełnieniem krajobrazu. Jednak przestrzeń publiczna miast wypełniana obiektami infrastruktury, reklamami, nieprzemyślanym decyzjami urbanistycznymi staje się niejednokrotnie niszcząca dla ich oddziaływania. Artykuł jest opisem czynników i sytuacji przestrzennych niszczących duchowe wartości pomników. Poligon badawczy to przestrzeń publiczna Warszawy.

EN

Statement concerning values which do not exist in material sense must awake suspicions, especially when it concerns a cultural landscape which is a material structure. However our imagination allow us to perceive in this landscape phenomena a power of spiritual influence. It is often used by authors of monuments, sculptures or spatial compositions which are numerous in every cultural landscape. The role of this kind of objects is exactly to stimulate our imagination to act in the sphere of spiritual experience. In public space of many cities these objects are created as intentional directorial actions. Directory of a space can be subordinated to aesthetical and political objectives, supporting identity of a city or creating a sense of a national unity. These kinds of object are socially desired and important complement of landscape. However, city public space filled up with urban infrastructure, advertisements or thoughtless planning decisions in many cases starts to lose its subtle power of spiritual influence on people. Range of research is the public space of Warsaw.