W artykule przedstawiono zespół pałacowo-parkowy w Kościelcu, obecnie dzielnicy Chrzanowa, i składające się na jego genius loci wartości materialne i niematerialne, w tym różne formy sacrum tu występujące. Omówiono opracowane dla obiektu studia historyczno-krajobrazowe oraz projekt rewaloryzacji parku pałacowego, który stał się przestrzenią publiczną. Materiały kartograficzne pozwoliły w części odtworzyć historyczny układ komunikacji i wnętrz parkowych. Wobec bardzo skromnej ikonografii i materiałów źródłowych zastosowano studia porównawcze, wykorzystano też ówczesne poradniki zakładania ogrodów. Rozważano też potencjalne zagrożenia parku i sfery sacrum w sytuacji przekształceń i zmian funkcji.
EN
This paper presents the palace and park complex in Kościelec, which is currently a district of Chrzanów, and the tangible and intangible values that make up its genius loci, including various forms of the sacred present there. The historical and landscape studies focusing on the structure and a restoration design of the palace, which became a public space, were presented. Cartographic materials allowed for a partial recreation of the complex’s circulation layout and its park interiors. Due to very modest amounts of iconography and source materials, comparative studies were used as well as period garden design manuals. Potential threats to the park and the sphere of the sacred in the event of alterations and changes in use were discussed.
W artykule przedstawiono przegląd 6 wybranych historycznych parków publicznych (m.in. dawne ogrody rezydencjonalne i botaniczne) położonych w Polsce, Anglii i Niemczech, w kontekście ich wzbogacania o nowe elementy programowe, służące edukacji i nauce. Wprowadzanie nowoczesnych obiektów (budynków, konstrukcji) w otoczenie o historycznym rodowodzie niejednokrotnie wywołuje silne społeczne emocje i wątpliwości (dysonans przestrzenny). Końcowy efekt w dużym stopniu zależy od skali i jakości architektonicznej obiektu, trafności wybranej lokalizacji i atrakcyjności pełnionych funkcji. Podstawą badań były autorskie obserwacje terenowe, przeprowadzone w latach 2012–2016, w pełni sezonu turystycznego (wiosna-wczesna jesień).
EN
This article presents 6 historical public parks (including former residential and botanical gardens) located in Poland, England and Germany exploring ways in which they have been expanded with new didactic and scientific program elements. Introduction of modern facilities (buildings, structures) into historical surroundings is often met with distrust and concern of local communities (spatial dissonance). Final result to a large extent depends on architectural scale and quality of a particular object, selection of proper location and appeal of its utility. This research is based on authors’ on-site observations in the period between 2012-2016 in midst of tourist season (spring-early autumn).
Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie jak gospodarowanie parkami dworskimi w okresie PRL wpłynęło na ich obecny wygląd. Autorki na początku prac określiły tezę badawczą: ideologiczne podstawy PRL i zmiany społeczno-gospodarcze przyczyniły się do zatarcia pozostałych po drugiej wojnie reliktów swobodnej kompozycji parku na Zalesiu. Celem opracowania była analiza historii parku, ze szczególnym uwzględnieniem jego powojennych losów, na tle innych obiektów, co pozwoliło sformułować wnioski dotyczące badanego problemu. Założenia dworsko-parkowe w skutek wieloletnich zaniedbań nieodwracalnie znikają z przestrzeni społeczno-kulturowej. Powoli stają się zwykłymi przestrzeniami sportoworekreacyjnymi bez historii i tożsamości.
EN
The article is an attempt to answer the question how the management of manor parks in the communist period affected their present appearance. At the beginning of the research authors defined research thesis: the ideological base of the communism and consequently social changes have contributed to further blur of remaining relics of landscape park in Zalesie. The park history analysis, particularly its postwar alterations, with a wider background, allowed to formulate some conclusions to the presented issue. Due years of negligence manor-garden complexes disappear from the socio-cultural space. Deprived of history and identity they are becoming merely places for sport and leisure.
Celem pracy jest stworzenie koncepcji rewaloryzacji części przypalacowej zabytkowego parku w Gorzyniu w oparciu o wykonaną wcześniej inwentaryzację. Docelowo założenie ma stanowić przestrzeń atrakcyjną dla lokalnej społeczności. Ze względów na duże walory estetyczne, teren będzie miejscem wypoczynkowym, zachęcającym do turystyki i rekreacji. Przedstawiono ogólne informacje o miejscowości Gorzyń, a także rys historyczny zabytkowego parku. Druga część pracy dotyczy inwentaryzacji parku, która umożliwiła przeprowadzenie analiz i opisanie obecnego stanu założenia, a całość wzbogacono dokumentacją fotograficzną. W efekcie końcowym powstała koncepcja rewaloryzacji otoczenia pałacu w postaci graficznej.
EN
The aim of this work is to create a concept of restoration of a palace part of historie park in Gorzyń. It is based on previously made tree uwentory. It should be arranged as a public space, attractive for the local community. Due to the high aesthetic value, the area will be meant for leisure, thus encouraging tourism and recreation. The article provides generał information about Gorzyń, as well as the historical background of the palace park. The second part of the work concerns on the tree inventory of the park. The tree iwentory allowed to conduct various analysis and describe the current state of the park. The text is enriched with the photographic documentation. In the end, a concept of restoration of the palace park is provided in graphical form.
Romantyczny park krajobrazowy Petera Josepha Lennégo w Zatoniu koło Zielonej Góry jako przykład zabytku sztuki ogrodowej, współczesne przekształcenia i zagrożenia
6
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
The values which dictate whether a historic park is listed as a heritage site, and which justify the need for statutory protection, are its historical, artistic and scientific values. The lack of public understanding and respect for these values, and the failure to perceive historic parks as works of garden art, and not merely as biologically active areas used primarily as recreation sites, poses many serious threats to this group of heritage sites.
PL
Wartości, jakie decydują o objęciu parku historycznego ochroną prawną, uzasadniające konieczność tej ochrony to: wartość historyczna, artystyczna i naukowa. Brak społecznego zrozumienia i poszanowania dla tych wartości, brak postrzegania parków zabytkowych jako dzieł sztuki ogrodowej, a nie tylko terenów biologicznie czynnych, pełniących przede wszystkim funkcję rekreacyjną, prowadzi do wielu poważnych zagrożeń dla tej grupy zabytków.
7
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
The historic estate in Morasko has been the subject of transformation for years. Both owners as well as functions have been changing. New plots, existing after estate plot dismemberment, were covered with new buildings, which dominated both the manor and palace and changed the historic spatial design as well. The aims of the study were: to identify the threats rising from plot dismemberment and ownership changes, to determine the scale of historic value destruction and to determine the revalorization possibility. The achievement of those goals was possible after research and analytical methods were used. The applied methods allowed for the creation of scientific analysis and 3D models. Despite the fact that Morasko estate historic value is remarkably destroyed it is still suitable for partial restitution.
PL
Zabytkowy zespół dworsko-pałacowy w Morasku na przestrzeni lat podlegał wielu przekształceniom – zmieniali się właściciele, zmieniały się również funkcje obiektów. Na nowych, wydzielonych działkach powstawały budynki, które zdominowały historyczną architekturę i zachwiały zabytkowym układem przestrzennym. Celem pracy były: identyfikacja zagrożeń wynikających ze zmian własnościowych oraz parcelacji działek, a także określenie stopnia zniszczenia oraz możliwości rewaloryzacji obiektu badań. Osiągnięcie celów możliwe było dzięki badaniom i analizom, które pozwoliły na stworzenie trójwymiarowych modeli oraz sformułowanie wniosków. W efekcie przeprowadzonych badań stwierdzono, że zespół dworsko-pałacowy kwalifikuje się do częściowej rewaloryzacji wybranych elementów, pomimo znacznej ingerencji w substancję zabytkową.
8
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
The Edwardowo estate in the city of Poznan suffers from intense anthropopressure. Once calm and situated on the city’s outskirts, the estate is surrounded with establishments which interfere with its integrity nowadays. The aims of the paper were: to identify the threats rising from progressing urbanization, to determine a scale of historic value destruction and to make revalorization recommendations. The achievement of those aims was possible after analytical methods were used. The applied methods allowed for the creation of scientific analysis and 3D models. Despite the fact that the historic value of the Edwardowo estate is under threat, it is suitable for restitution.
PL
Założenie dworsko-folwarczne w poznańskim Edwardowie podlega ciągłej, intensywnej antropopresji. Niegdyś spokojny obiekt, zlokalizowany poza granicami miasta, dzisiaj otoczony jest obiektami coraz mocniej ingerującymi w integralność tego zabytkowego i cennego przyrodniczo miejsca. Celem pracy były: identyfikacja zagrożeń wynikających z postępującej urbanizacji terenów niegdyś podmiejskich, określenie stopnia zniszczenia tkanki zabytkowej oraz sformułowanie wytycznych do rewaloryzacji zabytkowego założenia dworsko-folwarcznego w Edwardowie. Osiągnięcie wymienionych celów możliwe było dzięki zastosowaniu metod analitycznych oraz rozbudowanego instrumentarium, które pozwalają na stworzenie analiz oraz trójwymiarowych modeli. W efekcie przeprowadzonych badań stwierdzono, że zespół dworsko-folwarczny kwalifikuje się do restytucji mimo intensywnej ingerencji w jego substancję zabytkową.
9
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
This paper presents examples of the risks identified in relation to the historical greenery and program of rescue – repair treatments used for endangered trees and the effects of its implementation.
PL
W artykule przedstawiono przykłady zidentyfikowanych zagrożeń w stosunku do zieleni zabytkowej oraz program ratunkowo-naprawczy, zastosowany dla zagrożonego zabytku i efekty jego wdrażania.
10
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
The article provides an overview of historic parks and gardens in Poland, including a percentage breakdown of particular categories of site, as determined from data held by the National Heritage Board of Poland. The most common reasons for the degradation of these heritage properties are identified as arising from the existing legal situation, a lack of social awareness regarding their value, lack of good models of conservation work in historic parks in Poland, underfunding of this group of sites, and problems associated with the protection of landscape contexts.
PL
W artykule scharakteryzowano na poziomie ogólnym zasób parków i ogrodów w Polsce, z uwzględnieniem procentowego udział poszczególnych kategorii obiektów, zgodnie z danymi Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Określono najczęstsze przyczyny degradacji tej grupy zabytków, wynikające z sytuacji prawnej, braku świadomości społecznej co do wartości tych obiektów, braku dobrych wzorców prac konserwatorskich w parkach zabytkowych na terenie Polski, niedofinansowania tej grupy zabytków oraz problemów związanych z ochroną kontekstu krajobrazowego.
11
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
There are approximately 44 parks in Wrocław, which are an essential component of the city’s green areas. During World War II, historical man-made park landscapes and gardens were partially destroyed. But the main reason for their later degradation was reconstruction incompatible with the original ideas and a degree of negligence in maintenance during the post-war years. In this paper, some historical man-made parks covered by historic preservation are presented. These parks are becoming more and more important in creating a more unified landscape for modern Wrocław.
PL
Wrocławskie parki, których obecnie jest około 44, stanowią istotny składnik zieleni miejskiej. Podczas II wojny światowej zabytkowe założenia parkowe i ogrodowe, podobnie jak zabudowa miejska, uległy częściowym zniszczeniom. Jednak główną przyczyną ich późniejszej degradacji była rekonstrukcja wbrew pierwotnym koncepcjom i wiele zaniedbań w prawidłowym utrzymaniu parków w latach powojennych. W artykule przedstawiono założenia parkowe objęte ochroną konserwatorską, odgrywające coraz większą rolę w kształtowaniu krajobrazu współczesnego Wrocławia.
12
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
The paper summarizes selected uses of historic parks as an educational setting and social space which should be protected. Education can be acquired in such educational envinronments and the milieu should be protected.
PL
W artykule przedstawiono wybrane obszary wykorzystania zabytkowych ogrodów w edukacji kulturalnej. Jednym z jej elementów może być edukacja w takim środowisku wychowawczym, które powinno być chronione.
Idea seminariów parkowych ma początek w dawnym NRD. Podczas seminarium parkowego w Wiesenburgu w 1976 r., obok wykładów i spacerów, po raz pierwszy połączono specjalistyczne wykłady z pracą praktyczną na rzecz pielęgnacji parku. Po zjednoczeniu Niemiec idea saksońskich seminariów parkowych była kontynuowana w innych regionach tego kraju. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej seminaria zaczęto organizować także w naszym kraju (Park Mużakowski, Morawa, Brody, Kliczków, Iłowa Żagańska). W niektórych miejscowościach, takich jak Brody, Kromlau, Morawa, seminaria parkowe stają się tradycją. W Brodach, w woj. lubuskim, w dawnej posiadłości hrabiego Henryka von Brühla (1700–1763) pod koniec października odbyło się już IV Międzynarodowe Seminarium Parkowe. Celem pracy jest rozpropagowanie idei seminariów parkowych w Polsce, szczególnie na Dolnym Śląsku.
EN
The concept of park seminars originated in the former German Democratic Republic. At the park seminar in 1976 in Wiesenburg, in addition to presentations and park walks, special lectures were held for the first time along with park maintenance activities that the public could take part in. After the reunification of Germany, the idea of organizing park seminars like those in Saxony spread to other regions of the country. When Poland joined the European Union, seminars were run there as well, like the seminar in Muskau Park or in parks in Morawa, Brody, Kliczków, or Iłowa Żagańska. Park seminars have become a custom in some places, such as Brody, Kromlau or Morawa. Located in Brody in the Lubuskie Province, the estate which was once owned by Heinrich, Count von Brühl (1700–1763), recently hosted the 4th International Park Seminar at the end of October. The purpose of this paper is to promote the idea of park seminars in Poland, with emphasis on Lower Silesia.
Celem opracowania jest analiza stanu istniejącego zabytkowych parków centralnych Poznania oraz wskazanie wytycznych do ich rewitalizacji. Badania dotyczące dwudziestu pięciu parków przeprowadzono na podstawie opracowań wykonanych przez studentów w Zakładzie Architektury Miejsc Pracy i Rekreacji na Wydziale Architektury Politechniki Poznańskiej. Na szczególną uwagę zasługują te parki, które znajdują się w klinach zieleni zaprojektowanych w Poznaniu przez Władysława Czarneckiego. Sporządzenie ogólnego planu zagospodarowania parków jest szansą na właściwe sporządzenie programu parku: wytyczenie nowych ścieżek, utwardzenie wybranych już istniejących, uzupełnienie za-drzewień, wprowadzenie elementów małej architektury wzbogacającej istniejące układy oraz podkreślenie strefy wejścia do parku - uwzględniające specyfikę danego parku. Rewitalizacja parków może stać się skuteczną metodą wzmocnienia już istniejących łączników ekologicznych, korytarzy, zielonych ciągów spacerowych i jezdnych.
EN
The goal of the treatise is to examine the state of Poznan's monumental parks and to point guidelines for its revitalization. Investigation concerning 25 parks was based on studies made by students of Division of Work Space's and Recreation Architecture on Architecture Faculty on Poznań University of Technology. On main attention deserve those parks, that are situated in the area of green wedges designed in Poznań by Władysław Czarnecki. Preparation of the general park development plan: marking new sidewalks out, paving existed ones, complementing tree covered areas, inserting small architecture elements which improve existing structures, emphasizing park entrance area which respects character of each park. Parks revitalization can be an efficient method to harden existing ecological connections - corridors, green walkways and roads.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.