Opracowanie przedstawia dzieje fabryki papieru w Młynowie koło Kłodzka. Zakład powstał w 1884 r. jako inwestycja rodziny Schoellerów. Początkowo wytwarzano tam papiery do pakowania i drukowania, a jako surowiec wy korzystywano wytwarzany na miejscu ścier drzewny. W 1922 r. kontrolę nad zakładem przejął Ewald Schoeller junior. Jeszcze w tym samym roku papiernia została włączona do zarządzanego przez niego koncernu papierniczego, skupiającego kilka innych papierni i celulozowni na Śląsku. W 1945 r., po włączeniu ziemi kłodzkiej do Polski, zakład w Młynowie znacjonalizowano. Z czasem przestawiono produkcję na papiery pergaminowe z masy celulo zowej. W 1997 r. papiernię zniszczyła powódź.
EN
The study presents the history of the paper mill in Młynów near Kłodzko. The plant was established in 1884 as an investment of the Schoeller family. Initially, paper for packaging and printing was produced there, and locally produced wood pulp was used as a raw material. In 1922, Ewald Schoeller junior took control of the plant. In the same year, the paper mill was incorporated into the paper concern he managed, which included several other paper and pulp mills in Silesia. In 1945, after the Kłodzko region was incorporated into Poland, the plant in Młynów was nationalized. Over time, production was switched to parchment papers made of cellulose pulp. In 1997, the paper mill was destroyed by flood.
Celem artykułu jest ocalenie od zapomnienia papierni „Marysin” w Miłkowie. Zakład ten powstał w 1882 r. – jako ścieralnia, a w latach 20. XX w. zaczęto w nim produkować karton. Po II wojnie światowej fabrykę znacjonalizowano. W 1965 r. zainstalowano maszynę do produkcji papieru toaletowego. Przez kilka dekad fabryka była dostawcą kartonu na bilety kolejowe oraz papieru toaletowego, wykorzystywanego m.in. w pociągach. W 1997 r. zakład sprzedano prywatnemu inwestorowi. Brak niezbędnych inwestycji doprowadził do upadku przedsiębiorstwa. W 2005 r. urządzenia posiadające wartość produkcyjną sprzedano, a pozostałe trafiły na złom. Dziś zakład znajduje się w stanie ruiny.
EN
The aim of the article is to save the “Marysin” paper mill in Miłków from oblivion. This plant was established in 1882 as a pulp mill, and in the 1920s it started producing cardboard. After World War II, the factory was nationalized. In 1965, a machine for the production of toilet paper was installed. For several decades, the factory was a supplier of cardboard for railway tickets and toilet paper, used, among others, in toilets. on trains. In 1997, the plant was sold to a private investor. The lack of necessary investments led to the collapse of the company. In 2005, equipment with a production value was sold and the rest was scrapped. Today the plant is in ruins.
Opracowanie przedstawia dzieje zakładu papierniczego w Brzeziu Karkonoskim koło Karpacza na Dolnym Śląsku. Powstał on u schyłku lat 70. lub na początku lat 80. XIX w. Początkowo wytwarzano w nim ścier, a od 1892 r. również papier. Do 1945 r. fabryka należała do rodziny Franke. W 1945 r., po włączeniu Dolnego Śląska do Polski, zakład został znacjonalizowany. W latach 80. XX w. powstały plany budowy w Brzeziu całkowicie nowej maszyny do produkcji papierów do pakowania tłuszczów, jednak z braku środków finansowych projekt nie został zrealizowany. Z powodu całkowitego wyeksploatowania fabryka została zamknięta w 1993 r. Pozostały po niej zabudowania, w których do dziś funkcjonuje skład materiałów budowlanych.
EN
The study presents the history of the paper mill in Brzezie Karkonoskie near Karpacz in Lower Silesia. It was established in the late 1879s or early 1880s. Initially, pulp was produced there, and from 1892 so did paper. Until 1945, the factory belonged to the Franke family. In 1945, after Lower Silesia was incorporated into Poland, the plant was nationalized. In the 1980s, plans were made to build a completely new machine for the production of fat packaging paper in Brzezie, but due to lack of financial resources, the project was not implemented. Due to complete exhaustion, the factory was closed in 1993. The buildings that remain are still used as a warehouse for building materials.
W 2019 r. w środowisku polskich papierników wywiązała się dyskusja na temat konieczności upamiętniania nieistniejących oraz likwidowanych zakładów papierniczych. Zapoczątkował ją na łamach „Przeglądu Papierniczego” Leszek Goetzendorf Grabowski, wieloletni członek Komisji Historycznej SPP. Do dyskusji włączył się prof. Paweł Wandelt, ówczesny redaktor naczelny pisma, oraz historycy z Muzeum Papiernictwa. W wyniku licznych rozmów została wówczas wypracowana koncepcja stworzenia portalu internetowego w postaci mapy, z naniesionymi punktami zawierającymi informacje o dawnych i współczesnych zakładach papierniczych.
W artykule przedstawiono dzieje papiernictwa na obszarze Raciborza. Celem opracowania jest zaprezentowanie historii poszczególnych młynów papierniczych i fabryk papieru oraz ustalenie ich potencjału wytwórczego i profilu produkcji.
EN
The article presents papermaking history of Racibórz. The aim was to show history of all paper mills and plants and to establish their papermaking potential and production profile.
Artykuł poświęcony jest historii fabryki papieru i tektury w Gliwicach. Budowę zakładu w 1872 r. rozpoczął przemysłowiec żydowskiego pochodzenia Joseph Kleczewski. Fabryka specjalizowała się w produkcji papieru słomowego, a z czasem jej głównym wyrobem stała się tektura na papę dachową i linoleum oraz na opakowania gwoździ i śrub. W latach 30. XX w. właścicielem zakładu został Pius Bartella. W 1945 r. fabrykę przejęto pod zarząd państwowy, a w 1951 r. formalnie znacjonalizowano, pozbawiając dawnego właściciela nie tylko majątku produkcyjnego, ale również wielu przedmiotów osobistych. Zakład eksploatowano do 1962 r., wytwarzając w nim tekturę na papę oraz tekturę izolacyjną dla przemysłu motoryzacyjnego.
EN
The article presents the history of the paper and board plant in Gliwice. The construction of the plant was started in 1872 by an industrialist of Jewish origin, Joseph Kleczewski. The factory specialized in the production of straw paper, and over time its main product became cardboard for roofing felt and linoleum, as well as for packaging nails and screws. In the 1930s, Pius Bartella became the owner of the plant. In 1945, the factory was taken over by the state, and in 1951 it was formally nationalized, depriving the former owner of not only production assets, but also many personal belongings. The plant was operated until 1962, producing cardboard for tar paper and insulation cardboard for the automotive industry.
Celem pracy było przedstawienie nieznanych dotąd wiadomości na temat pracowników papierni w Sukowie. Za inspirację do poszukiwań nowych informacji posłużyły źródła rękopiśmienne [1-10], a także źródła wykorzystane w opracowanej tabeli. Korzystano z wielu źródeł drukowanych [14-18, 23], kartograficznych [12, 18] oraz opracowania niepublikowanego [21]. Dużą pomocą w przygotowaniu tematu okazały się także publikacje [13, 17].
EN
The aim of the study was to present previously unknown information about the workers of the paper mill in Sukowo. The handwritten sources [1-10] as well as the sources used in the prepared table served as inspiration for the search for new information. Many printed [14-18, 23], cartographic [12, 18] and unpublished sources [21] were used. The publications [13, 17] also proved to be of great help in the preparation of the topic.
Celem pracy jest pokazanie niepublikowanych znaków wodnych stosowanych przez papiernię w Sukowie na przestrzeni pierwszej połowy XIX w. Posłużyło temu opracowanie [5] oraz własne badania autora (patrz tabela). Część prezentowanych filigranów, np. nr 6 (rys.12), pokazuje, że ówcześni papiernicy nie przestrzegali przepisów władz Królestwa Polskiego w sprawie stosowania znaków wodnych. Zwrócono także uwagę jak posługując się zbiorami filigranów danej papierni można wyciągnąć wnioski o jej kondycji ekonomicznej.
EN
The aim of the study is to show the unpublished watermarks used by the paper mill in Suków during the first half of the 19th century. It was supported by the study [5] and the author's own research (see table). Some of the presented watermarks, e.g. No. 6 (Fig. 12), show that the papermakers of that time did not comply with the regulations of the authorities of the Kingdom of Poland regarding the use of watermarks. Attention was also paid to how, using the watermarks collections of a given paper mill, conclusions can be drawn about its economic condition.
Praca wnosi nowe wiadomości na temat nieznanej w literaturze przedmiotu czerpalni papieru w Chotowie. Zasygnalizowano w niej również prawdopodobieństwo istnienia papierni w Motycznie. Do opracowania tematu posłużyły materiały źródłowe [1-5, 14, 17] oraz mapy [6, 15]. Informacji o Motycznie dostarczyły publikacje wydane w XIX w. [10, 13, 16], a także współczesne opracowania naukowe [7, 11]. Zostały również wykorzystane dostępne w internecie dane o miejscowościach wymienionych w tytule [8, 9, 12].
EN
The article presents knowledge about the Chotów paper mill, unknown in the literature. It also mentions probability of the existence of a paper mill in Motyczno. To write the article the source materials [1-5, 14, 17] and maps were used [6, 15]. Information about Motyczno was provided in publications issued in the 19th century [10, 13, 16], as well as contemporary scientific studies [7, 11]. Data available on the Internet about the places listed in the title [8, 9, 12].
Z powodu zagwarantowania dusznickiej papierni wyłącznego prawa do zbierania szmat, w Hrabstwie Kłodzkim do końca XVII w. działał tylko młyn w Dusznikach. Na początku XVIII w. na krótko prawa do pozyskiwania szmat w południowej części Hrabstwa przyznano papierni ze Stronia. Z początkiem XIX w. zniesiono w Prusach wszystkie feudalne przywileje, w tym wyłączne prawa do zbierania szmat. Dzięki temu mogły powstać nowe młyny papiernicze. Na ziemi kłodzkiej czerpalnie założono w Podborzu, Goworowie, Jaworku, Piaskowicach i Bystrzycy Kłodzkiej. Najlepiej rozwijały się papiernie w Piaskowicach i Podborzu, w których z czasem zastosowano maszynową technikę produkcji.
EN
Due to the exclusive right to collect rags in Duszniki, only the mill in Duszniki operated in the Kłodzko County until the end of the 17th century. At the beginning of the 18th century, the rights to collect rags in the southern part of the County were briefly granted to the Stronie paper mill. At the beginning of the 19th century, all feudal privileges were abolished in Prussia, including the exclusive rights to collect rags. Thanks to this, new paper mills could be developed. In the Kłodzko region, the mills were established in Podborze, Goworów, Jaworek, Piaskowice and Bystrzyca Kłodzka. Paper mills in Piaskowice and Podborze were doing better than the others as over the time machine production techniques were introduced there.
Zakłady w Malczycach (niem. nazwa Maltsch) są znane w środowisku polskich papierników jako producent masy celulozowej słomowej, sznurka i tulei papierowych. Taki właśnie asortyment opuszczał malczycką wytwórnię po II wojnie światowej. Z okazji przypadającej w bieżącym roku 110. rocznicy rozpoczęcia budowy fabryki warto przypomnieć jej dzieje. Początki zakładu związane były z produkcją masy celulozowej siarczynowej z drewna świerkowego oraz papieru. Wytwórnia masy słomowej powstała w Malczycach dopiero w latach 30. XX stulecia. W tamtym okresie malczyckie zakłady były jednym z największych i najnowocześniejszych na Śląsku producentów masy celulozowej i papieru. W 1945 r., po zajęciu Malczyc przez wojska radzieckie, urządzenia zostały zdemontowane i większość z nich wywieziono do ZSRR. Pozostałe zdewastowano i porzucono. Po przejęciu zrujnowanego zakładu przez polskie władze, zdecydowano o odbudowie celulozowni słomowej, która pracowała do końca 1978 r. Ponadto, po wojnie w Malczycach uruchomiono produkcje sznurka papierowego i tulei papierowych. Działalność tę kontynuowano do 2008 r. Opustoszałe i zrujnowane budynki zachowały się do dziś.
EN
The plant in Malczyce (German: Maltsch) is known in the Polish papermakers community as a producer of straw cellulose, twine and paper cores, because such products were made at the Malczyce factory after World War II. On the occasion of the 110th anniversary of the factory this year, it is worth recalling its history. The beginnings of the plant were related to the production of spruce based sulphite cellulose and paper. The straw cellulose factory was established in Malczyce only in the 1930s. At that time, the plant in Malczyce was one of the largest and most modern producers of cellulose and paper in Silesia. In 1945, after Malczyce was occupied by the Soviet army, the machines were dismantled and most of them were taken to the USSR. The rest were devastated and abandoned. After the ruined plant was taken over by the Polish authorities, it was decided to rebuild the straw pulp mill, which operated until the end of 1978. Moreover, after the war, the production of paper twine and paper cores was launched in Malczyce. This activity was continued until 2008. The deserted and ruined buildings have survived to this day.
Artykuł wnosi nową wiedzę na temat czerpalni w Kakawie i Rudzie Wieczyńskiej. Punktem wyjścia do szukania informacji o nieznanej papierni w Kakawie stały się źródła kartograficzne [19] oraz rękopiśmienne [2, 3]. Podobnie w przypadku Rudy Wieczyńskiej, pomocą w jej lokalizacji były niewykorzystywane dotychczas źródła kartograficzne [17, 23]. Do ujawnienia oraz charakterystyki właściciela papierni i pracowników posłużyły źródła rękopiśmienne [4-15] oraz drukowane [18, 20, 22 ]. Uzupełnieniem wiedzy o tej papierni są też publikacje [ 1, 16, 21].
EN
The study brings new knowledge about paper mills in Kakawa and Ruda Wieczyńska. The starting point for looking for information about an unknown paper mill in Kakawa were cartographic [19] and handwritten sources [2, 3]. Similarly, in the case of Ruda Wieczyńska, its location was found thanks to previously unused cartographic sources [17, 23]. Handwritten [4-15] and printed sources [18, 20, 22] were used to disclose and describe the owner of the paper mill and the employees. The publications about this mill are also supplemented by publications [1, 16, 21]
Artykuł dotyczy historii papierni w Janowicach Wielkich na Dolnym Śląsku. W Janowicach papier czerpano ręcznie przed 1614 r. W 1854 lub 1860 r. młyn przebudowano na maszynową fabrykę papieru. Na przełomie XIX i XX w. zainstalowano trzy nowe maszyny papiernicze, dzięki czemu zakład stał się jedną z największych papierni w regionie. Po II wojnie światowej fabrykę znacjonalizowano. Przez lata eksploatowano ją bez większych inwestycji. W 1991 r. zakład zamknięto, a w kolejnych latach uległ fizycznej likwidacji.
EN
The article describes history of the paper mill in Janowice Wielkie in Lower Silesia. In Janowice paper was made by hand before 1614. In 1854 or 1860, the mill was converted into a machine-based paper factory. At the turn of the 19th and 20th centuries, three new paper machines were installed, making the plant one of the largest paper mills in the region. After World War II, the factory was nationalized. Over the years it has been exploited without major investments. In 1991, the plant was closed, and in the following years it was physically liquidated.
Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie – czy w Wójcinie funkcjonowała czerpalnia papieru? Punktem wyjścia stała się informacja o istnieniu przysiółka Papiernia, stanowiącego integralną część tej miejscowości. Źródła kartograficzne pozwoliły zlokalizować obecny przysiółek oraz pokazać jego wcześniejsze położenie w stosunku do Wójcina. Dowody na istnienie papierni autor zebrał na podstawie dostępnych źródeł: akt metrykalnych oraz publikacji. Pozwalają one wnioskować, że czerpania papieru powstała między rokiem 1833 a 1841. Zakończenie działalności nastąpiło między latami 1845-1850.
EN
The aim of this article was to answer the question if there was the paper mill. The first information applied to the farmstead Papiernia (Paper Mill) belonging to Wójcin. Cartographic sources enabled to localize of farmstead and show its earlier placement according to Wójcin. On the base of available sources author gathered the evidences for the existence of paper mill. They suggest that the paper mill was erected in the years 1833-1841 and was closed 1845-1850.
W pracy przedstawiono wiadomości na temat cudzoziemskich pracowników papierni w Jeziornie z lat 1812-1896. Zebrano i zestawiono, nieznane dotychczas w literaturze przedmiotu, dane dotyczące tych pracowników. Opracowanie ma formę słownika, opartego na danych archiwów państwowych USC, ksiąg parafialnych i dostępnej literatury.
EN
The article presents information on foreign workers of Jeziorna paper mill between 1812-1896. Author collected and systematized data on these workers unknown up to date. The description has a form of lexicon based on data from National Archives, registry offices, parish books and available literature.
W artykule przedstawiono badania dotyczące dziejów papierni w Czarnotrzewie i Chudku. Informacje pozyskiwano z akt urzędów stanu cywilnego, publikacji historyków papiernictwa i map z początku XIX wieku. Przedstawiono powiązania między tymi papierniami, wynikające z ich lokalizacji. Ujawnione nieznane dotąd fakty.
EN
The article presents study on history of paper mills in Czarnotrzew and Chudek. The information was got from the files of the registry offices, paper-making historians publications and maps from the beginning of 19th century. The connections between these paper mills are presented. They result from neighborhood of Czarnotrzew and Chudek. Unknown facts are revealed.
Mając w pamięci wspaniałą osobę - Panią doc. dr hab. Jadwigę Siniarską-Czaplicką i wielką stratę, jaką było Jej odejście w 1986 r., bolesną tak dla rodziny, jak i dla badaczy papiernictwa, pragnę powrócić po wielu latach do jej naukowych dociekań dotyczących papierni Kopiec, a jednocześnie przedstawić własną drogę poszukiwań.