Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Model deformacji strefy krawędziowej centralno-wschodniej mikropłyty irańskiej w warunkach konwergencji płyt litosfery —na podstawie badań geologiczno-geofizycznych i modelowań numerycznych

Konon A., Barski M., Koprianiuk M., Nadimi A., Słaby E., Szaniawski R., Wysocka A.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

Vol. 58, nr 1

42-45

2

Rozwój litofacjalny późnej kredy Niżu Polskiego

Leszczyński K.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 443

33--53

PL

Praca jest podsumowaniem wieloletnich badań autora prowadzonych nad stratygrafią, litologią i paleogeografią kredy górnej Niżu Polskiego. W wyniku syntezy danych z 1018 otworów wiertniczych skonstruowano 6 map litofacjalno-paleogeograficznych, odpowiadających wydzielonym dla basenu późnej kredy na obszarze Niżu Polskiego cyklom transgresywno-regresywnym: K3-II–K3-III (wczesny cenoman–starszy późny cenoman), K3-IV (najmłodszy cenoman–środkowy turon), K4-I (późny turon–koniak), K4-II (santon–najstarszy kampan), K4-III (młodszy wczesny kampan–najstarszy mastrycht) i K4-IV–K4-V (młodszy wczesny mastrycht–późny mastrycht). Na mapach zastosowano jakościowe rekonstrukcje litofacjalne, ze wskazaniem na dominujący składnik litologiczny oraz składniki litologiczne towarzyszące. Wydzielono dziewięć kategorii litofacjalnych, odpowiadających określonym środowiskom i systemom depozycyjnym. Są to litofacje: kredy piszącej, węglanowa (wapienna), węglanowo-krzemionkowa, marglista, ilasto-marglista, mułowcowo-marglista, mułowcowo-piaszczysto-marglista, węglanowo piaszczysta i piaszczysta. W ramach prac nad prezentowaną w artykule wersją map, autor dokonał też kompleksowej analizy materiałów z wierceń Niżu Polskiego, uwzględniając przede wszystkim profilowania geofizyki wiertniczej. Niektóre profile wierceń zostały zweryfikowane i ponownie zinterpretowane. W szczególności, akcent położono na analizę poziomów twardych den, przerw sedymentacyjnych i wszelkich przejawów cykliczności sedymentacji. Umożliwiło to, w kilku przypadkach, logiczne korelacje odpowiadających sobie kompleksów litologicznych, które wcześniej stwarzały problemy interpretacyjne i były niewłaściwie skorelowane. Scharakteryzowano ogólne następstwo litofacji w basenie, zaprezentowano uwagi o subsydencji i batymetrii basenu oraz przedyskutowano pokrótce problem inwersji tektonicznej bruzdy śródpolskiej. Przedstawiona także została historia rozwoju litofacjalnego basenu późnej kredy.

EN

The report is a general overview of the author’s many-year studies on the Late Cretaceous stratigraphy, lithology and paleogeography of the Polish Lowlands. Six lithofacies maps are presented for individual transgressive-regressive cycles in the Late Cretaceous of the Polish Basin: K3-II–K3-III (Early–early Late Cenomanian), K3-IV (latest Cenomanian–Middle Turonian), K4-I (Late Turonian–Coniacian), K4-II (Santonian–earliest Campanian), K4-III (late Early Campanian–earliest Maastrichtian), K4-IV–K4-V (late Early–Late Maastrichtian). The maps were constructed using qualitative lithofacies reconstructions with the dominant lithofacies component and accessory components indicated. Nine lithofacies types, corresponding to specific sedimentary environments and depositional systems, have been identified within the Upper Cretaceous succession of the Polish Lowlands: chalk, carbonate, carbonate-siliceous, marl, claystone-marl, mudstone (siltstone)-marl, mudstone-sandstone-marl, sandy-carbonate and sandstone lithofacies. The present version of the maps is based on an integrated analysis of drilling materials, mainly wireline logs. Lithology and stratigraphy in some boreholes were verified and reinterpreted by the author. In particular, special emphasis was laid on analysing hardgrounds, sedimentary breaks and any signs of sedimentary cyclicity. It enabled logical correlations between corresponding lithological complexes, which were previously incorrectly correlated. General succession of lithofacies in the basin is characterised, remarks on its subsidence and bathymetry are presented and a brief discussion of the problem of Late Cretaceous tectonic inversion of the Mid-Polish Trough is given. The report also presents the history of lithofacies evolution in the Late Cretaceous basin.

3

Kreda w regionie lubelskim - sedymentacja i jej tektoniczne uwarunkowania

Świdrowska J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2007

|

nr 422

63-77

PL

Praca ma charakter przeglądowy; zawiera odniesienia do publikacji zajmujących się osadami kredy obszaru lubelskiego: ich pozycją strukturalną, litologią, warunkami sedymentacji i warunkami paleotektonicznymi. Ewolucja basenu została scharakteryzowana na podstawie map litofacji i tempa subsydencji 7 przedziałów czasowych. Podkreślono związki rozkładu litofacji i subsydencji ze strukturami paleozoicznego i prekambryjskiego podłoża. Ewolucję paleotektonicznych warunków, kształtujących przestrzeń depozycyjną, interpretowano na podstawie lokalizacji przypuszczalnych stref synsedymentacyjnych uskoków i fałdów. Przedstawiono przesłanki na rzecz początku inwersji lubelskiego odcinka bruzdy śródpolskiej we wczesnym mastrychcie.

EN

The aim of the study is to give an overview of research dealing with Cretaceous deposits in the Lublin region, i.e. their structural position, lithology, sedimentary and palaeotectonic conditions. Reconstruction of the Cretaceous basin evolution is based on lithofacies maps and on maps of subsidence rates made for 7 time spans. Relations of lithofacies and subsidence patterns with Palaeozoic and Precambrian basement structures are emphasized. Interpretation of synsedimentary faults and folds enabled conclusions on palaeotectonic conditions that created the depositional space. Some remarks concerning Early Maastrichtian timing of the onset of inversion processes is also presented.

4

Palaeotectonic mapping and subsidence modelling of the Outer Western Carpathians

Oszczypko N., Golonka J., Krobicki M., Leśniak T., Słomka T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2001

|

nr 396

117-117

5

Obserwowalność procesów triady: zmęczenie - pękanie - przemieszczanie skał

Kowalski W. C.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 3

259-262

PL

Wśród procesów wyróżniono: nieobserwowalne i obserwowalne, a wśród obserwowalnych: trudno-, średnio- i łatwo obserwowalne. Przechodzące w siebie procesy: zmęczenia skał, ich pękania i przemieszczania połączono w jedną triadę. Przedstawiono wyniki badań zmęczenia, pękania i przemieszczania skał w drugiej połowie XX w. w Polsce. Określono obserwowalność poszczególnych procesów badanej triady. Wskazano na wagę przedstawionych rozważań dla właściwego rozwiązania problemów geodynamiki współczesnej, paleodynamiki oraz tektoniki i paleotektoniki.

EN

There are distinguished among processes: inobserved and observed: hardly-, moderatly-, easily to distinguish. The transitive themselves processes: rock fatigue, rock fractures and rock displacements are jointed in one triad. There are presented results of studies in the rock fatigue, fracture and displacements in the second half of the XX Century in Poland. The observation of the particular processes in the studied triad is defined. Some consequences from the presented considerations for the proper solutions of the recently geodynamical, paleodynamical, tectonical andpaleotectonicalproblems were noticed.

6

Palaeo- and rock magnetism of mesozoic carbonate rocks in the sub-tatric series (Central West Carpathians) - palaeotectonic implications

Grabowski J.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2000

|

Vol. 5

1-88

EN

The paper presents new palaeomagnetic and rock magnetic data from the Mesozoic carbonates of the Fatric (Kriżna) and Hronic (Choć) units from the Polish part of the Tatra Mts. 55 independently oriented hand samples were col-lected in the Western Tatra Mts. from the Kriżna nappe (8 localities; Middle Triassic-Lower Cretaceous) and Choć nappe (1 lo-cality; Middle Triassic). The results are interpreted together with data already published from the High Tatric units and com-pared to the palaeomagnetic database of Mesozoic and Tertiary results from the Eastern Alpine-Carpathian-Pannonian area. The rock magnetic investigations include IRM experiments, hysteresis measurements, thermomagnetic analysis and Iow temperaturę susceptibility measurements. Ali palaeomagnetically investigated sedimentary rocks in the Tatra Mts. were remagnetized. The age of remagnetization was interpreted as 113-88 Ma during Cretaceous Quiet Zone of normal polarity, synchronously with the Late Cretaceous thrusting in the Central West Carpathians (CWC). Fold test in some Kriżna (Bobrowiec and Suchy Wierch) units revealed that the remagnetization took place before the internal deformations of these units took place. Remagnetization is related mostly to pseudo-single domain (PSD) magnetite. In one locality ("Biancone" limestones of Tithonian/Berriasian age) the mixed polarity component was noted. The component passed the reversal test and was preliminarily interpreted as primary. However, different hysteresis parameters and maximum unblocking temperatures in the normally and reversely magnetized samples indicate complex rock magnetic properties and further investigations should be performed to prove its primary naturę. Identification of syntectonic Late Cretaceous remagnetization let to determine the dip of strata in investigated tectonic units during thrusting. The most numerous and reliable data were obtained in this and earlier studies from the High Tatric parautochthon and Bobrowiec, Hawrań and Suchy Wierch units belonging to the Kriżna nappe. Parautochthon was remagnetized in roughly horizontal position (š5°) while the mentioned Kriżna units were dipping at least 10-20° to the S to S W during magnetization. This implies that horizontal compression might be an important factor of their emplacement. However in the two localities from some other Kriżna units palaeomagnetic directions indicate that rocks were magnetized dipping 20-60° to the north thus the attitude of strata during overthrusting was complex. Palaeolatitude of the Tatra Mts. in the Late Cretaceous amounts to 30-36° N. Possibly primary component isolated in the Tithonian/Berriasian limestones indicate palaeolatitude 21-23° N which is closer to the African/Adriatic than European plate. Palaeodeclinations of Mesozoic compo-nents reveal 20-50° clockwise rotation of parautochthonous unit and Kriżna nappe in relation to the European platform. These are most likely resultant values of ca. 60° counter-clockwise rotation after Oligocene and 80-110° clockwise rotation between Cenomanian-Turonian and Eocene. After subtracting the effect of Tertiary rotation, the Mesozoic palaeopoles from the Tatra Mts. are matched with pre-Gosau palaeopoles from the Northern Calcareous Alps (NCA). These two rotational events are most probably characteristic also for the CWC in Slovakia, howeyer their magnitude is variable due to local tectonic effects. Existing palaeomagnetic data point to palaeotectonic affinity of the CWC and NCA in the Mesozoic. On the other hand, the CWC reveal different rotation pattern than the areas belonging to the Adriatic plate (Southern Alps, Inner West Carpathians (IWC) and Northern Pannonia). It seems that different azimuth of the Cretaceous palaeodeclinations between the CWC (predominantly clockwise rotations) and IWC, and Outer West Carpathians (exclusively counter-clockwise rotations) point to Cretaceous rotational movements along the Pieniny Klippen Belt and Meliata suture zones.

PL

W pracy przedstawiono nowe i częściowo opublikowane dane paleo- i petromagnetyczne z mezozoicznych skał węglanowych płaszczowin reglowych dolnej (kriżniańska - Fatricum) i górnej (choczańska - Hronicum) w polskiej części Tatr. Próbki do badań paleomagnetycznych pobrano z 8 stanowisk (środkowy trias-dolna kreda) w płaszczowinie reglowej dolnej i 1 stanowiska (środkowy trias) w płaszczowinie reglowej górnej. Ogółem pobrano 55 niezależnie zorientowanych próbek ręcznych. Wyniki badań zinterpretowano razem z opublikowanymi już danymi z tatrzańskich serii wierchowych i odniesiono do paleomagnetycznej bazy danych z obszaru wschodnich Alp, Karpat i rejonu pannońskiego. Przeprowadzone eksperymenty petromagnetyczne obejmowały badania izotermicznej pozostałości magnetycznej (IRM), parametrów pętli histerezy, analizy termomagnetyczne i pomiary podatności magnetycznej w niskich temperaturach. Wszystkie badane skały uległy przemagnesowaniu. Wiek przemagnesowania zinterpretowano na przedział 113-88 mln lat temu, najprawdopodobniej podczas ruchów płaszczowinowych na obszarze Centralnych Karpat Zachodnich, w czasie trwania długiej zony o normalnej polarności ("Cretaceous Quiet Zone"). W jednym stanowisku (wapienie "biancone" wieku tyton-berias) stwierdzono obecność składowych namagnesowania o mieszanej polarności, które dają pozytywny wynik testu inwersji i zostały wstępnie zinterpretowane jako składowe pierwotne. Jednak zróżnicowane właściwości petromagnetyczne normalnie i odwrotnie namagnesowanych próbek (maksymalne temperatury odblokowujące i parametry pętli histerezy) sprawiają, że kwestia pierwotności namagnesowania pozostaje otwarta. Wyróżnienie syntektonicznego przemagnesowania późnokredowego pozwoliło na określenie położenia warstw w poszczególnych jednostkach tektonicznych podczas ruchów płaszczowinowych. Najliczniejsze i najbardziej wiarygodne dane uzyskano z jednostki wierchowej parautochtonicznej oraz z jednostek kriżniańskich Bobrowca, Suchego Wierchu i Hawrania. Parautochton uległ przemagnesowaniu w pozycji subhoryzontalnej (ą5°), podczas gdy wymienione jednostki reglowe uzyskały namagnesowanie zapadając 10-20° w kierunku S do SW. Wniosek ten może mieć znaczenie przy określaniu mechanizmu transportu płaszczowin reglowych: w tym wypadku wydaje się, że główną rolę odgrywała pozioma kompresja. Jednak w dwóch stanowiskach z innych jednostek kriźniańskich wtórne kierunki przemagnesowania wskazują, że skały zostały przemagnesowane zapadając 20-60° na N. Paleoszerokość Tatr w późnej kredzie wynosiła 30-36°, natomiast na przełomie jury i kredy 21-23°. Paleodeklinacje kierunków mezozoicznych z Tatr wykazują 20-50° prawoskrętnej rotacji w stosunku do platformy europejskiej. Jest to najprawdopodobniej wypadkowa wartość dwóch rotacji o różnym wieku: lewoskrętnej o kąt 60° po oligocenie i prawoskrętnej o kąt 80-110° między cenomanem/turonem a eocenem. Po odjęciu efektów rotacji trzeciorzędowych paleobieguny z Tatr stają się bliskie przedsenońskim paleobiegunom z północnych Alp Wapiennych. Wymienione dwie rotacje najprawdopodobniej objęły również cały blok Centralnych Karpat Zachodnich na Słowacji, jednak ich amplituda mogła być zróżnicowana wskutek efektów lokalnych. Dane paleomagnetyczne wskazują na bliskość Centralnych Karpat Zachodnich i północnych Alp Wapiennych w mezozoiku, natomiast wykazują różnice w stosunku do obszarów zaliczanych do płyty adriatyckiej (Alpy Południowe, Wewnętrzne Karpaty Zachodnie, Północna Pannonia). Zróżnicowane zwroty pokredowych rotacji tektonicznych w Centralnych Karpatach Zachodnich i obszarach położonych bezpośrednio na N i S od nich (tzn. w Wewnętrznych Karpatach Zachodnich i Karpatach Zewnętrznych) wskazują na możliwość rotacji tektonicznych wzdłuż linii pienińskiego pasa skałkowego i szwu oceanu Meliata.

7

Palaeotectonic evolution of the Baltic Syneclise during the Early Palaeozoic as documented by palaeothickness maps

Modliński Z., Jacyna J., Kanev S., Khubldikov A., Laskova L., Laskovas J., Lendzion K., Mikazane I., Pomeranceva R.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 3

285-296

EN

Analysis of palaeothickness maps of the uppermost Vendian -Lower Cambrian and Middle Cambrian of the Baltic Syneclise has shown that thickness variability of those sediments was controlled by subsidence differentiation and palaeorelief of the buried crystalline basement. During the Late Cambrian-Tremadoc uplifting movements dominated with the exception of the westernmost part of the Baltic Syneclise which was undergoing subsidence. During the Ordovician the Jelgava Depression was the most prominent palaeotectonic element. It embraced the northeastern part of the analysed area. Since the Early Silurian times a distinct subsidence increase had taken place. During the Early Silurian this phenomenon was restricted to the peripheral part of the Pre-Vendian Platform. Later, on in the Late Silurian times this process embraced the whole analysed area.

PL

W ramach współpracy międzynarodowej geologów polskich, litewskich, łotewskich i rosyjskich opracowano serię map paleomiąższościowych najmłodszego wendu-starszego paleozoiku syneklizy bałtyckiej. Analiza tych map pozwala na prześledzenie ewolucji paleotektonicznej obszaru w badanym okresie. Paleomiąższości najwyższego wendu-kambru dolnego ilustruje fig. 2. Dolnokambryjski zalew morski wkroczył na dość zróżnicowane morfologicznie podłoże. Na obszarze Polski najwybitniejszą paleostrukturą jest tzw. wyniesienie Zaręb w części centralnej całkowicie pozbawione osadów kambru dolnego. Na obszarze Obwodu Kaliningradzkiego i Litwy rejestrowane są wąskie grzędy rozdzielone obniżeniami, których pochodzenie związane jest ze zróżnicowaną morfologią fundamentu krystalicznego. W kambrze środkowym zmienność miąższościowa jest silniejsza niż w kambrze dolnym. Na obszarze Polski najbardziej zróżnicowane miąższości obserwuje się na wschód od Wisły. W Obwodzie Kaliningradzkim i na Litwie podstawowe trendy zmian miąższościowych w kambrze środkowym są podobne jak w kambrze dolnym. Kolejny etap rozwoju paleotektonicznego reprezentowany jest przez kambr górny-tremadok dolny. Ciągła pokrywa osadów tego wieku zachowana jest jedynie w zachodniej części badanego obszaru, gdzie wyraźnie zarysowane jest paleotektoniczne obniżenie Ławicy Słupskiej o kierunku W-E. Na pozostałym obszarze osady tego wieku zachowane są jedynie lokalnie w postaci płatów erozyjnych i brak jest tam wystarczających podstaw przeprowadzenia rejonizacji paleotektonicznej. Kolejna etapy rozwoju paleotektonicznego to ordowik dolny i ordownik środkowy-górny. Analiza map paleomiąższościowych wykazuje iż najwybitniejszym elementem paleostrukturalnym było wtedy rozległe obniżenie jełgawskie obejmujące większość obszaru Łotwy i część Litwy oraz przyległy akwen Bałtyku. Natomiast strefa wyraźnie zredukowanych miąższości w brzeżnej części platformy prewendyjskiej w rejonie Kościerzyny nie stanowiła prawdopodobnie wyniesienia, lecz obszar, w którym subsydencja nie była kompensowana przez sedymentację. W etapie dolnosylurskim większość istniejących wcześniej. lokalnych elementów paleostrukturalnych uległa rozformowaniu lub znacznej modyfikacji. W zachodniej części obszaru wzdłuż krawędzi platformy prewendyjskiej formuje się wyraźna skarpa strukturalna Bornholmu-Słupska o wysokim gradiencie zmian miąższościowych. W tym też rejonie w sylurze górnym została zarejestrowana najsilniejsza subsydeneja, a zrekonstruowane paleomiąższości osadów osiągają 2500-3000 m. Jak się przypuszcza (R. Dadlez, 1994) u schyłku syluru, w pridoli, nastąpiła pewna przebudowa planu strukturalnego polegająca na przesunięciu centrum subsydencji ze skrajnej części platformy w głąb kratonu w kierunku wschodnim w rejon Zatoki Gdańskiej.