Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Przemiany klimatyczno-środowiskowe w późnym glacjale i holocenie na podstawie badań zespołów malakofauny i małżoraczków na obszarze południowego Bałtyku : wpływ na ówczesne biocenozy

Krzymińska J., Pikies R., Przezdziecki P.

Przegląd Geologiczny

|

2016

|

Vol. 64, nr 1

49--58

EN

The climate changes and related crucial environmental changes in the Late Glacial and Holocene in the Southern Baltic area can be investigated by mollusc and ostracod analyses. It is well known that accumulation of mineral and biogenic sediments in the Southern Baltic area began in the Late Glacial. The process took place in cold tundra lakes and mires. The presence of lake basins is confirmed by seismoacoustic investigations and the resulting 3D spatial model. Lacustrine sediments contain an assemblage of molluscs and ostracod fauna represented by freshwater species indicating cold climate, such as: Armiger crista f. cristatus, Gyraulus laevis, Lymnaea peregra, Pisidium casertanum, Pisidium casertanum f. ponderosa, Pisidium milium, Pisidium nitidum, Pisidium obtusale f. lapponicum, Valvata cristata, Pisidium conventus, Candona candida, Candona neglecta, Cytherissa lacustris, Darwinula stevensoni and Cypridopsis vidua. The accumulation in freshwater reservoirs was continued during the Early Holocene. Besides cold freshwater species, sediments of that age also contain freshwater species of molluscs and ostracods that required higher temperature: Bithynia tentaculata, Physa fontinalis, Pisidium amnicum, Candona compressa and Metacypris cordata. It indicates a climate warming in the Preboreal period. These lake sediments were partly destroyed and covered by marine sands during the Middle and Upper Holocene. Good indicators of changing from a freshwater to marine environment are the following marine species found in the sediments: Hydrobia ulvae, Hydrobia ventrosa, Cerastoderma glaucum, Mytilus edulis, Macoma balthica, Cyprideis torosa and Cytheromorpha fuscata.

2

Naturalne i antropogeniczne procesy kształtujące dno doliny Czarnej Nidy w późnym vistulianie i holocenie

Krupa J.

Folia Quaternaria

|

2013

|

nr 81

5--174

PL

Celem badań było rozpoznanie głównych etapów późnoglacjalnej i holoceńskiej ewolucji doliny Czarnej Nidy, która przecina dwie jednostki fizycznogeograficzne: Góry Świętokrzyskie i Nieckę Nidziańską. W pracy szczególna uwaga poświęcona jest zapisowi zmian klimatu i działalności człowieka w rzeźbie i aluwiach. W obrębie dna doliny Czarnej Nidy w jednym poziomie morfologicznym występuje szereg włożeń różnowiekowych. Włożenia te były formowane przez rzekę o różnym rozwinięciu koryta – roztokowym (vistulian) – makromeandry (późny glacjał) – układy wielokorytowe (eoholocen, subatlantyk) – małe meandry (holocen). Spowodowało to też różnice w wykształceniu aluwiów tych systemów, co zostało uchwycone dzięki analizom litofacjalnym i granulometrycznym. Ogólne tendencje późnoglacjalno-holoceńskiego cyklu erozyjno-akumulacyjnego nawiązują do prawidłowości znanych z dolin środkowej Europy i opisanych w licznych pracach. Oprócz ponadregionalnych faz powodzi, np. w mezoholocenie około 6200 BP, występują ślady lokalnych, pojedynczych zdarzeń ekstremalnych, które modelują zlewnie niższego rzędu. W dolinie nie zostały rozpoznane wyraźne ślady wzrostu aktywności fluwialnej związanej z rozprzestrzenieniem się prehistorycznego hutnictwa żelaza w okresie rzymskim. Dane z doliny Czarnej Nidy oraz analiza literatury z innych dolin środkowoeuropejskich wskazują na to, że koncepcja E. Falkowskiego (1971, 1975), dotycząca poźnoglacjalno-holoceńskiej transformacji koryt niżowych: rzeka roztokowa – wielkie meandry – małe meandry – rzeka roztokowa, może być stosowana również do rzek średniogórza. Powinna jednak zostać uzupełniona o holoceńskie systemy wielokorytowe (anastomozujące, rozgałęzione) funkcjonujące w eoholocenie i subatlantyku, które są coraz częściej opisywane także w innych dolinach europejskich.

EN

Studies on the impact of climate and human activity on evolution of river valleys, in various timescales, have been being conducted for many years in various academic centres (e.g. TROLL 1957; STARKEL 1960; FALKOWSKI 1967, 1975; SCHIRMER 1974; BECKER, SCHIRMER 1977; KOZARSKI, ROTNICKI 1977, 1978; SZUMANSKI 1977, 1982; ALEXANDROWICZ ET AL. 1981; STARKEL, THORNES 1981; FLOREK 1991; KALICKI 1991; VANDENBERGHE 1992). Today these problems have not lost anything from their topicality, which could be proved by numerous programs (e.g. INQUA-GLOCOPH, FLAG, PAGES), conferences, and publications from the last years (e.g. VANDENBERGHE, MADDY 2001; KLIMEK 2003; KUKULAK 2004; STARKEL 2005; KALICKI 2006; KOBOJEK 2009; NOTEBAERT, VERSTRAETEN 2010.). Prehistoric changes of the environment, both natural and anthropogenic, may be a base for forecasts in conditions of recent climatic changes and increasing anthropogenic pressure. Hitherto studies concentrated on investigations of main valleys, e.g. the Vistula river valley, in several parts, published in 6 volumes `Evolution of the Vistula River Valley during the last 15 000 years' in the years 1982-1996 and summarized in a monograph (STARKEL 2001). A row of published monographs concerned particular regions of Poland, e.g. the region of Lodz (TURKOWSKA 1988), Pomerania (FLOREK 1991), Bieszczady (KUKULAK 2004), or the entire Central Europe (KALICKI 2006). However, majority of these studies were focused on rivers of the first or second order, and only a few of them concerned rivers from the belt of uplands and old mountains (e.g. KLIMEK 1996, 1999, 2003; SNIESZKO 1985; TEISSEYRE 1991; MICHNO 2004; WÓJCICKI 2005, 2010). In the Holy Cross region the investigations on this subject were conducted in a few sections of valleys (among others the valleys of Swiślina, Psarka, Belnianka, Nida, Kamienna) in the 1950s and 1960s, and in the upper, source section of the Czarna Nida (in the fourth-order valleys of Lubrzanka and Belnianka) in the 1990s (LUDWIKOWSKA KĘDZIA 2000, KOWALSKI 2002a, b). The present study is an attempt of filling a gap in the Polish literature on this subject; regional on the one hand, and this concerning identification of record of the climate changes and the anthropogenic pressure in morphology and alluvia of the lower, third-order river systems on the other.

3

Historia torfowiska Taboły (Puszcza Knyszyńska) w późnym glacjale i holocenie

Drzymulska D.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2010

|

T. 10, z. 1

21-31

PL

Na torfowisku Taboły (Puszcza Knyszyńska) wykonano łącznie 20 odwiertów, charakteryzujących jego budowę geologiczną. W analizowanym materiale biogenicznym rozpoznano szczątki wegetatywne i generatywne 94 taksonów roślinnych. Rozwój torfowiska rozpoczął się w starszym dryasie, kiedy to zatorfienie zostało zainicjowane przez zbiorowisko Scorpidium scorpioides. Na przełomie allerod/młodszy dryas rozwinął się zbiornik wodny, którego zanik przypadł na przełom późnego glacjału i holocenu. W okresie preoborealnym na torfowisku dominowały zbiorowiska mchów brunatnych z udziałem brzóz krzewiastych oraz szuwary wielkoturzycowe. Od schyłku okresu subborealnego postępowała oligotrofizacja siedlisk, co doprowadziło do przekształcenia się złóża w torfowisko przejściowe. Spadek poziomu wód gruntowych znalazł odzwierciedlenie w podwyższonym stopniu rozkładu torfu, w najmłodszej fazie rozwoju torfowiska. Tempo akumulacji torfu było wówczas najmniejsze.

EN

In Taboły mire (the Puszcza Knyszyńska Forest) 20 drillings were made altogether. Vegetative and generative remains of 94 plant taxa were recognized. According to radiocarbon dating, the mire started to develop in the Late Glacial period. In the Preboreal period brown moss communities with and admixture of shrub birches and sedge rushes dominated in the mire. At the end of the Subboreal period habitat oligotrophication proceeded which resulted in the transformation of deposits into transitional bog. Groundwater decline was reflected in a higher intensity of peat decomposition. The rate of peat accumulation was then the lowest.

4

Zapis glacilimnicznej sedymentacji w basenie Niecki Skaliskiej - północna część Pojezierza Mazurskiego

Pochocka-Szwarc K.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

Vol. 58, nr 10

1014-1022

EN

The investigation area is situated in the north part of Mazurian Lakeland in NE from Węgorzewo in the borderland between Poland and Russia. It was covered with the ice sheet during the upper stage of the Vistulian Glaciation. During the recession of the maximum range of the ice-sheet (Pomeranian Phases) the 6 ice-sheet retreated were left. Skaliska Basin this is end depression, between two end moraine zones. The glaciolacustrine and lacustrine sediments was recorded late glacial and postglacial history. The results of the multidisciplinary investigations including cartographical, sedymentological methods indicate that in the ice-dammed lake in Skaliska Basin was existed in front of the ice. The outflow from Skaliska ice-dammed was connected with the ice sheet retreat (behind the Pregoła Valley) and development of the new erosion base level (like Pregoła Valley).

5

Malakofauna osadów jeziornych torfowiska Gajlik na Pojezierzu Sejneńskim (północno-wschodnia Polska)

Alexandrowicz W. P., Żurek S.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2010

|

T. 36, z. 4

491-504

PL

Analizie malakologicznej poddano skorupki ślimaków i małży występujące w gytiach wapiennych i kredach jeziornych wypełniających torfowisko Gajlik na Pojezierzu Sejneńskim. W sześciu analizowanych próbkach stwierdzono występowanie 13 gatunków mięczaków wodnych. Obserwowane zmiany składu i struktury zespołu mięczaków uzupełnione wynikami analiz palinologicznych i radiometrycznych pozwoliły na rekonstrukcję ewolucji torfowiska Gajlik w okresie późnego glacjału i dolnego holocenu. Skorupki mięczaków występowały wyłącznie w osadach związanych z cieplejszym i okresami (interfaza alleröd oraz preborealna i borealna faza holocenu). Nie pojawiały się one natomiast w osadach zimnych okresów późnego glacjału.

EN

Malacological analysis was conducted on snails and bivalve shells present in calcareous gytia and lacustrine chalk of the Gajlik mire in the Sejny Lake District. Thirteen species of water molluscs were identified within six analyzed samples. Changes observed in the structure and composition of molluscs, supplemented by palynological data, and the results of radiocarbon datings allowed for the reconstruction of the mire's evolution during Late Glacial and Early Holocene period. Molluscs' shells occurred solely in sediments associated with warmer periods (interphase Alleröd and Preboreal-Boreal phases of Holocene). Additionally, they were not present in sediments associated with cold Late Glacial periods.

6

Klimat Arktyki w późnym glacjale i holocenie

Marsz A. A.

Problemy Klimatologii Polarnej

|

2009

|

nr 19

33-79

PL

Praca referuje wyniki badań nad zmianami klimatycznymi w Arktyce, jakie zachodziły od początku późnego glacjału do momentu rozpoczęcia obserwacji instrumentalnych. Większą uwagę skupiono na zmianach klimatycznych, jakie miały miejsce w ciągu ostatnich 2500 lat. Zwrócono również uwagę na synchro-niczność zmian klimatycznych w Arktyce i wyraźnie rysujące się związki między zwiększonym dopływem wód atlantyckich do Arktyki, a kolejnymi fazami ociepleń.

EN

This work presents an overview of literature devoted to presenting the results of research into climatic changes in the Arctic noted from the beginning of Late Glacial up to the moment when instrumental observation started. Greater emphasis was put on climatic changes which occurred during last 2000-2500 years. It was noted that the climatic changes in the Arctic were synchronical, that the rate of changes from the cooler seasons to the warmer ones and in the other way was fast and that the correlations between the increased import of the Atlantic waters to the Arctic and the following phases of warming were clear. The final part presented how the intensity of the Atlantic waters inflow influences the way the ice cover controls the mechanism of climatic changes in the Arctic.

7

On the lower Vistula valley development in the light of geomorphological and sedimentological investigations

Kordowski J.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2009

|

Vol. 25

21-36

EN

The paper concerns the Lower Vistula River valley relief development from the Late Glacial until the present, based on the author’s geological and geomorphological mapping of this area. Relations between the older (originating prior to the last glacial advance) foundations of the valley and deposition modes within its edges during the last glaciation are described. Particular attention has been paid to traces of dead-ice blocks which had a huge impact upon the development of glaciofluvial and glacial terraces during the Late Glacial. Description of the Vistula River floodplain that reflects a morphological effect of an increasing human impact upon natural environment, its development, landforms and sediment properties, are presented in detail. Their analysis leads to the conclusion that the present-day floodplain resembles partly an initial stage of the anastomosing rivers.

PL

Na podstawie szczegółowego kartowania geomorfologicznego i geologicznego przedstawiono uwagi o rozwoju rzeźby doliny dolnej Wisły od schyłku ostatniego glacjału do czasów dzisiejszych. Na podstawie badań sedymentologicznych osadów wysnuto tezę o silnym uwarunkowaniu ich depozycji od starszych założeń doliny widocznych już w sposobie depozycji osadów glacjolimnicznych ze schyłku ostatniego zlodowacenia. Szczególną uwagę zwrócono na rolę brył martwego lodu warunkujących rozwój tarasów fluwioglacjalnych i fluwialnych. Omówiono rozwój sedymentologiczny równiny zalewowej Wisły, będącej morfologicznym efektem coraz silniejszego wpływu człowieka na środowisko naturalne. Wskazano na dużą stabilność koryta Wisły i pewne cechy osadów mogące świadczyć o inicjalnym stadium kształtowania się rzeki typu zbliżonego do anastomozującego.

8

[Delta^18]O and [delta^13]C isotope investigation of the Late Glacial and early Holocene biogenic carbonates from the Lake Lednica sediments, western Poland

Apolinarska K.

Acta Geologica Polonica

|

2009

|

Vol. 59, no. 1

111-121

EN

Stable isotope composition ([delta^18]O and [delta^13]C) of biogenic carbonates derived from the Lake Lednica sediments at Rybitwy, western Poland, was applied to obtain data on climatic changes during the Late Glacial and early Holocene. A wide range of carbonates occurring in the sediments was analysed for [delta^18]O and [delta^13]C records, including shells of several gastropod species, the bivalve genus Pisidium and carapaces of ostracods belonging to the subfamily Candoninae. The [delta^18]O and [delta^13]C records reveal changes commonly observed for the Late Glacial and early Holocene with the exception of the low oxygen isotope values of the Bolling and Allerod Interstadials. The latter is interpreted as a consequence of [^18]O-depletion of the lake water resulting from gradual melting of the dead ice that still filled the deepest parts of the Lake Lednica valley during the period described. The Younger Dryas Stadial begins with the isotopically lightest values in the sequence; however, due to the [^18]O-depleted values of the Allerod Interstadial the Allerod/Younger Dryas boundary is poorly marked. The Younger Dryas/Preboreal transition is documented by a significant shift in [delta^18]O values of about 2-3[per mil], resulting from an increase in the mean annual temperature. The [delta^13]C record reflects the productivity level in the lake, with [^13]C-enriched carbonates during the Bolling and Allerod Interstadials, and the Preboreal and Boreal, when photosynthetic activity of phytoplankton and macrophytes was the most intensive. Differences in [delta^18]O and [delta^13]C values between mollusc shells and ostracod carapaces reflect the specific season and subhabitat of each carbonate secretion.

9

Wytapianie się pogrzebanych brył martwego lodu w późnym glacjale i wczesnym holocenie a zdarzenia ekstremalne

Błaszkiewicz M.

Landform Analysis

|

2008

|

Vol. 8

9--12

10

Malakofauna późnoglacjalnych i holoceńskich węglanowych osadów jeziornych północnej Polski

Alexandrowicz W. P.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2007

|

T. 33, z. 4

395-420

PL

Późnoglacjalne i holoceńskie węglanowe osady jeziorne rozwinięte jako kredy jeziorne i gytie wapienne są bardzo rozpowszechnione na obszarze północnej Polski. Stanowią one wypełnienia paleojezior, które tworzyły się w okresie deglacjacji ostatniego lądolodu. Utwory te są zazwyczaj przykryte torfami. W omawianych osadach została znaleziona bogata i urozmaicona malakofauna. Analizie malakologicznej zostały poddane profile pochodzące z 54 stanowisk opracowanych przez różnych autorów. W całym badanym materiale zostało wydzielonych 18 zespołów mięczaków reprezentujących trzy typy siedlisk: środowiska lądowe, środowiska okresowych zbiorników wodnych i środowiska stałych zbiorników wodnych. Skład i struktura tych zespołów pozwalają na scharakteryzowanie klimatu i zróżnicowania siedlisk. Następstwa asocjacji malakologicznych umożliwiły zdefiniowanie trzech typów sekwencji malakologicznych. Na podstawie tych sukcesji został opracowany schemat ewolucji zbiorników jeziornych w czasie późnego glacjału i holocenu na północy Polski.

EN

Late Glacial and Holocene mollusc-bearing deposits developed as lacustrine chalk and/or calcareous gyttja are widespread in Northern Poland. They fill up water bodies formed during the final stage of deglaciation. These sediments usually contains rich assemblages of molluscs. Calcareous lake deposits and it's malacofauna were described in detail by several authors in 54 localities. Eighteen communities of snails and bivalves have been distinguished. They are represents three types of environment: land, temporary water bodies and permanent water bodies (lakes). The composition and structure of malacocenoses reflect changes of the climate and differentiation of habitats. Three types of malacological sequences can be define. The scheme of evolution water bodies during the Late Glacial and Holocene in Northern Poland was elaborated based on successions of molluscan communities.

11

Terrestrial deposits from the Słupsk bank as an evidence of the late glacial and early holocene Baltic sea level

Uścinowicz Sz., Zachowicz J.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2005

|

Vol. 16

133--141

EN

The site of Late Glacial and Early Holocene peat and limnic sediments at eastern part of Słupsk Bank were investigated by seismoacoustic profiling, lithological, pollen and molluscs analyses, and 14C datings of 3 sediments cores. There is an evidence that from the last deglaciation to the beginning of the Littorina transgression c. 8000-7500 years BP, the Słupsk Bank was a land area, and the maximum water level of the Baltic Ice Lake and the Ancylus Lake was lower then 24-25 m below the present sea level.

PL

Badania sejsmoakustyczne oraz analizy osadów (litologiczne, palinologiczne, malakologiczne), a zwłaszcza datowania radiowęglowe torfów, pozwoliły na szczegółową charakterystykę stanowiska późnoglacjalnych i wczesnoholoceńskich torfów i osadów jeziornych we wschodniej części Ławicy Słupskiej. Wykazano, że od deglacjacji do początków transgresji litorynowej, około 8000-7500 lat BP, Ławica Słupska była lądem, a maksymalny poziom wód w zbiornikach bałtyckiego jeziora lodowego i jeziora ancylusowego nie był wyższy niż 24-25 m poniżej współczesnego poziomu morza.

12

Zespoły mięczaków w osadach czwartorzędowych południowego Bałtyku

Krzymińska J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2001

|

nr 397

67-115

PL

Celem badań było prześledzenie zmienności składu gatunkowego mięczaków w osadach późnego glacjału i holocenu z obszaru południowego Bałtyku. Analizie malakologicznej poddano 465 próbek ze 119 rdzeni. Oznaczono 23 gatunki mięczaków słodkowodnych i 13 gatunków mięczaków morskich. Przedstawiono rozwój fauny mięczaków południowego Bałtyku na tle głównych jednostek podziału stratygraficznego czwartorzędu.

EN

The main goal of the investigations was an analysis of variability of species molluscs composition in Late Glacial and Holocene sediments of the Southern Baltic Sea area. On the basis of analysis 465 samples taken from 119 cores, 23 freshwater species as well as 13 marine species of molluscs were determined. It is presented, the developement of mollusc fauna in the southern Baltic Sea in correlation with the main stratygraphic units of Quaternary.