Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Starorzecza doliny rzeki Pilicy

Góralczyk Aleksandra, Kołudzki Zbigniew, Wężyk Marcin, Kaźmierczak Marcin, Góralczyk Aleksander

Gospodarka Wodna

|

2023

|

Nr 10

16--19

PL

Artykuł przedstawia znaczenie i charakter starorzeczy Pilicy, dobrze zachowanych elementów systemu doliny rzecznej, który powstał głównie w późnym vistulianie i holocenie, tworząc różnorodne siedliska dla flory i fauny. Procesy fluwialne, zmiany w przepływie rzeki, erozja, osadzanie osadów rzecznych i działania ludzkie wpłynęły na ich kształt i charakter. Dotychczasowe badania naukowe nie są obszerne i skupiają się na ekosystemach starorzeczy, analizując biologiczną różnorodność, skład osadów i zmiany środowiskowe zachodzące w dolinie. Dane zgromadzone w ramach projektu LIFE Pilica pozwolą lepiej rozumieć procesy ekologiczne w tych obszarach oraz ustalić działania ochronne i renaturyzacyjne, mające na celu zachowanie i przywrócenie tych cennych ekosystemów.

XX

The article discusses the significance and nature of the Pilica oxbow lakes, which are well-preserved parts of the river valley system that were formed mostly during the late Vistulian and Holocene epochs, offering a variety of habitats for flora and wildlife. Fluvial processes, variations in river flow, erosion, sediment deposition, and human activities have all altered the structure and character of river and floodplain. To present, scientific research has been limited to oxbow lake habitats, analysing biological diversity, sediment composition, and environmental changes occurring in the valley. The data gathered as part of the LIFE Pilica project will help us to better understand biological processes in these locations and develop protection and restoration measures directed at protecting and restoring these rich ecosystems.

2

Microcrustacean (Cladocera, Copepoda) source-sink dynamics in a lowland river ecosystem with a dam reservoir

Karpowicz M.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2016

|

Vol. 45, No. 3

297--303

EN

Dispersal of crustacean zooplankton from a reservoir in a lowland river was observed over a relatively long distance. Zooplankton samples were collected by a unique technique from “the same water”. Large Cladocera (Daphnia cucullata and Diaphanosoma brachyurum) showed the greatest reduction in a river, but they were common over a distance of up to 130 km below a dam. These two planktonic species revealed a low potential for colonizing oxbow lakes. Eurytopic Chydorus sphaericus and Mesocyclops leuckarti transferred from the Siemianówka Reservoir had a great dispersal capacity in the Narew River and could effectively support local populations in oxbow lakes over a distance of 180 km. Similarity between the crustacean communities in the river and the reservoir significantly decreased with the increasing distance from the dam. At the same time, crustacean communities in oxbow lakes were not affected by the distance from the source. Dispersal from the large source of zooplankton to local communities is a very important process but the local environmental factors such as habitat heterogeneity, aquatic vegetation and the hydrological connectivity can be strong enough to affect the structure of local crustacean communities in oxbow lakes.

3

Geneza równin torfowiskowych w dolinach rzecznych dorzecza górnej Odry

Wójcicki K. J.

Landform Analysis

|

2015

|

Vol. 30

41--48

PL

Artykuł poświęcony jest problematyce genezy równin torfowiskowych w strefie „staroglacjalnej” południowej Polski. W objętych badaniami dolinach Kłodnicy i Osobłogi, torfowiska rozwinęły się głównie w obniżeniach starorzeczy. Akumulacja biogeniczna została zainicjowana w różnych fazach późnego glacjału i holocenu, w szczególności w młodszym dryasie i okresie preborealnym w przypadku form położonych u podnóży zboczy doliny, oraz w fazie subborealnej i subatlantyckiej w przypadku mniej licznych form zlokalizowanych w strefie proksymalnej równiny zalewowej. W dolinie Kłodnicy zostały zidentyfikowane następujące etapy rozwoju form akumulacji biogenicznej: (1) szybki przyrost osadów we wczesnym i prawdopodobnie środkowym holocenie, (2) ograniczenie tempa akumulacji u schyłku mezoholocenu(?) i w starszym neoholocenie, (3) ponowny wzrost tempa akumulacji osadów w młodszej części późnego holocenu. Rozwój większości form akumulacji biogenicznej został zatrzymany w ostatnim tysiącleciu na skutek antropogenicznego ożywienia procesów fluwialnych i denudacyjnych.

EN

The article discusses the origin of peatland plains in the ‘old glacial’ zone of southern Poland. In the studied valleys of the Kłodnica and Osobłoga Rivers, peatlands developed mainly in the depressions of oxbow lakes. Biogenic accumulation started in various periods of the Late Glacial and Holocene, particularly in the Younger Dryas and Preboreal phases in the case of forms at the foot of the valley sides, and in the Subboreal and Subatlantic phases in the case of less numerous forms within proximal floodplain. The following development stages of floodplain fens were identified in the Kłodnica valley: (1) the rapid growth of deposits in the Early and possibly in the Middle Holocene, (2) significant reduction in the accumulation rate at the end of the Middle Holocene (?) and in the earlier part of the Late Holocene, (3) the re-growth of sediment accumulation rate in the later part of the Late Holocene. Development of numerous biogenic landforms has been stopped as a result of human-induced acceleration of fluvial and denudation processes in the last millennium.

4

Kształtowanie się stanów wód w dolinie Narwi na granicy Narwiańskiego Parku Narodowego i w jego strefie buforowej

Kowalewski Z., Stankiewicz J., Kierasiński B.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2014

|

T. 14, z. 1

27--40

PL

Celem pracy jest porównanie położenia zwierciadła wody w części doliny Narwi przed regulacją jej koryta 1966 r. oraz po regulacji w 1993 r. i 2012 r. Dotyczy to dolnej części Narwiańskiego Parku Narodowego i niżej położonej strefy buforowej. Na tym tle przedstawiono problematykę gospodarowania wodą w tym rejonie, uwzględniając zarówno potrzeby ochrony środowiska, jak i częściowe użytkowanie doliny w strefie buforowej. Analizowano wyniki pomiarów w piezometrach, na wodowskazach oraz z wykorzystaniem profesjonalnego odbiornika GPS. Poziomy wód przedstawiono w postaci map hydroizohips oraz w wybranych przekrojach. Mimo zastosowania różnych środków zaradczych ograniczających niekorzystne oddziaływanie uregulowanego odcinka rzeki na obszar Narwiańskiego Parku Narodowego, nadal występują trudności z utrzymaniem wysokiego poziomu wód gruntowych, szczególnie w okresach braku opadów. W pracy podano zakres niezbędnych działań technicznych warunkujących osiągnięcie stabilizacji warunków wodnych. Najważniejsze jest utrzymanie piętrzenia na jazie Rzędziany na rzędnej 110,70 m n.p.m., najlepiej przez cały rok, oraz wykonanie dodatkowych progów piętrzących między jazami Rzędziany i Babino.

EN

The aim of this study was to compare the variations of water table level in part of the Narew River valley before the river bed regulation in 1966 and after regulation in 1993 and 2012. The study covered the lower part of the Narwiański National Park and its buffer zone. Measurements were made in piezometers and water gauges and with the use of professional GPS device. Water table levels were presented on maps of hydro isohypses in selected cross-sections. Despite implementation of various measures to limit negative impact of the regulated river section in the Narwiański National Park, it is still difficult to maintain high ground water table level, particularly in rain-free periods. Problem of water management in the region was outlined in relation to necessary fulfillment of the environmental protection and land use requirements in particular parts of the buffer zone. The scope was defined of necessary technical measures that need to be implemented to stabilize water conditions. Maintaining water level at Rzędziany gauge equal to 110.70 m a.s.l., preferably for the whole year, and construction of additional barrage between Rzędziany and Babino are the most important tasks for the future.

5

Peculiarities of sedimentation conditions in the oxbow lakes of Dubysa River (Lithuania)

Gaigalas A., Pazdur A., Michczynski D., Pawlyta J., Kleišmantas A., Melešyte M., Rudnickaite E., Kazakauskas V., Vainorius J.

Geochronometria

|

2013

|

Vol. 40, no. 1

22-32

EN

Abundant wood remains and buried trees have been found in the western part of Lithuania near Zakeliškiai and Lyduv?nai on Dubysa River (a tributary of Nemunas River) where deposits are rich in organic remnants and buried soils. In Zakeliškiai and Skiručiai sections of Dubysa River ox-bow sediments were investigated by various methods (dendrochronological, carbonate, granulometric, pollen and mollusc fauna analysis). In addition, these sections were dated using the radiocarbon method. Samples were collected from deposits of Dubysa River outcrops. The studied oxbow lakes have existed for more than 5 thousand years (from ca. 4300 BC to 1000 AD). During this period or-ganic rich deposits with trees and branches were formed in the oxbow lake. This indicates that at the end of Atlantic, during Subboreal and in the early Subatlantic periods there was a forest growing that contained mainly oaks which were falling down into an oxbow lake and later were covered by sandy and silty deposits. The granulometry of alluvial deposits, as well as the mixture of medium-grained sand and silt show different stages of Dubysa River palaeochannel formation: riverbed and oxbow lakes. Three climate warming cycles were revealed according to carbonate analysis data in all investi-gated sections. The rheophile thermophilous Holocene age molluscs species Bithynia tentaculata L., Unio cf. crassus Philipsson, Pisidium amnicum (Müller), Theodoxus fluviatilis (Linnaeus) have been found. The pollen composition and sequences have been divided into five local pollen assemblage zones (LPAZ) and described according to pollen spectra in each zone. In this way it is possible restore palaeoclimatic coherent evolution, trends and cyclical change.

6

Zmiana krajobrazu okolic wybranych starorzeczy Wisły w Warszawie poddanych presji urbanizacyjnej

Dobrzańska J.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2011

|

Vol. 20, No. 4

304--310

PL

Praca ta przedstawia analizę historii przekształceń okolic trzech wybranych starorzeczy Wisły znajdujących się na terenie Warszawy: Jeziora Gocławskiego, oraz kompleksu Jeziora Wilanowskiego i Jeziora Powsinkowskiego. Tereny te poddane są presji urbanizacyjnej o zróżnicowanym natężeniu. Dla badanych powierzchni badawczych podjęto próbę określenia sposobu użytkowania terenu dla pierwszej połowy XVIII, XIX, XX oraz XXI w.

EN

The study presents analysis of the history of changes of the neighborhoods of three chosen oxbow lakes of the Vistula River in Warsaw: Gocławskie Lake, and Wilanowskie and Powsinkowskie lakes that form a complex. These areas are under different urbanization pressure. For these terrains was made an attempt to asses landscape usage in the first half of XVIII, XIX, XX and XXI century.

7

Composition and density of plant-associated invertebrates in relation to environmental gradients and hydrological connectivity of wetlands

Obolewski K.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2011

|

Vol. 40, No.4

52-63

EN

Frequency of occurrence and intensity of the raised water stage determine the structure of invertebrates in the wetland ecosystems of wetland river floodplains. In order to assess the relationships in a regulated, lowland river of moderate climate, samples of water and invertebrates inhabiting submerged shoots of reed Phragmites australis Trin Ex. Stued. were taken from the middle section of the Słupia River and five of its oxbow lakes. The wetlands differed in hydrological activity (type of connection with the river). Redundancy Analysis (RDA) revealed that hydrological connectivity accounted for 37% of the total invertebrate variance, physico-chemical conditions - 21%, while the trophic state only - 7%. Linear regression showed that the highest species richness was observed in oxbow lakes connected to the river with one arm. Diversity and species evenness increased with the increasing hydrological connectivity. The study revealed that plant-associated invertebrates inhabiting wetlands can be the main source for the reconstruction of biodiversity after floods.

8

Effect of hydrological connectivity on the molluscan community structure in oxbow lakes of the Łyna River

Obolewski K., Glińska-Lewczuk K., Kobus S.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2009

|

Vol. 38, No.4

75-88

EN

During 2004 and 2005 research on the malacocenoses existing in oxbow lakes differ in terms of hydrological connectivity was conducted in the valley of the Łyna River. The results showed that the connection of an oxbow lake with the river is the key factor influencing the abundance and biomass of molluscs in the lake. Three types of oxbow lakes representing lentic, semi-lotic and lotic environments were considered. In the lentic oxbow lake Mollusca was dominated by Potamapyrgus antipodarum Gray, the semi-lotic by Viviparus viviparus L., and the lotic by Pisidium sp. The most hospitable conditions for the molluscs’ development were found in the semi-lotic reservoir where contact with the river was maintained by backwater in the downstream arm. The separation of the reservoir from the river caused a total reduction of the Bivalvia representatives. Diversity of the malacocenoses resulted mainly from different abilities to adapt to temporary oxygen deficits. Each type of oxbow lake is characterized by an individual pattern of oxygen distribution. To avoid anaerobic conditions and enable the development of biodiversity in floodplains, water bodies should be supplied by well-aerated river water.

9

The significance of oxbow lakes for the ecosystem of afforested river valleys

Koc J., Kobus S., Glińska-Lewczuk K.

Journal of Water and Land Development

|

2009

|

no. 13a

115-131

EN

The interest in significance of forest areas in water quality improvement has been increasing since creation of biogeochemical barriers became effective tools against the input of pollutants to surface water from diffuse sources. Along meandering river valleys, numerous floodplain lakes often appear as valuable water ecosystems but of advanced eutrophy. Their trophic status depends not only on the hydrological connectivity with the river but also land use in the direct vicinity of the reservoir. Research on water ecosystems in the postglacial river valleys in northern Poland contributed to identification of the role of woodland area in pollutants migration in the valley of the Łyna River. The study on the ecosystem concerned seasonal variation in nutrient concentrations (N and P) and bottom sediments properties in relation to hydrological conditions (water level fluctuations). Based on the collected data we attempted prediction of the reservoir lifetime. Depending on hydrological, geological and topographic conditions the origin of water supply of the basin is changing. Annual water level fluctuations in the range of 200 cm cause the basin capacity variation as much as 5 times. Nevertheless, water quality in the lake was conditioned by the riverine supply, the significant share in the lake feeding has groundwater supply from hillslope aquifer and seepage through alluvial aquifer. Contribution of every origin supply depends on river flow rate and valley water level, it depends on alluvial ground formations permeability and relief. Hillslope erosion of the concave bank was responsible for high nitrogen and phosphorus outflows. The research showed that primary and secondary production and freshets contributed to intensive deposition of bottom sediments in oxbow lake. The increase rate of sediment determined on the base of matter balance was 10 times higher than deposition rate of bottom sediments in glacial lakes. The accelerated processes of silting-up and shallowing and terrestialization of the valuable ecosystems indicate the necessity of floodpain lakes protection due to ecological functions they play in forestry landscape.

PL

Zainteresowanie funkcją, jaką pełnią obszary leśne w poprawie jakości wody, wzrastało od kiedy bariery biogeochemiczne stały się efektywnym narzędziem przeciwko zanieczyszczeniom obszarowym, wprowadzanym do wód powierzchniowych. Wzdłuż dolin rzek meandrujących pojawiają się liczne jeziora równin zalewowych jako cenne ekosystemy wodne, lecz o zaawansowanym stopniu eutrofizacji. Ich poziom troficzny zależy nie tylko od stopnia połączenia z rzeką, ale również od użytkowania przyległego obszaru. Badania prowadzone nad ekosystemami wodnymi rzek północnej części kraju przyczyniły się do poznania roli, jaką odgrywają obszary zalesione w migracji zanieczyszczeń w dolinie Łyny. Badania dotyczyły sezonowej zmienności koncentracji azotu i fosforu oraz właściwości osadów dennych w odniesieniu do zmiennych warunków hydrologicznych. W kontekście lokalnych warunków hydrologicznych, geologicznych i topograficznych zasilanie starorzecza ma różny charakter. Oscylacje poziomu wody w zbiorniku w cyklu rocznym w zakresie dochodzącym do ponad 200 cm determinowała ponad 5-krotną zmienność jego objętości i zdolności retencyjnej. Jednakże jakość wody w zbiorniku była uwarunkowana zasilaniem przez wody rzeki, istotny udział w zasilaniu zbiornika miały wody gruntowe zbocza doliny i wody aluwialne przesiąkające z koryta rzecznego. Ich udział jest zmienny w czasie i zależy bezpośrednio od wielkości przepływu w rzece i poziomu wód w dolinie, przepuszczalności utworów aluwialnych oraz rzeźby terenu. Erozja stromej skarpy brzegu wklęsłego zbiornika odpowiadała za duży spływ azotu i fosforu do jego wód. Procesami generującymi depozycję osadów dennych w starorzeczach były produkcja pierwotna i wtórna oraz wezbrania rzeczne. Bilans materii w zbiorniku odpowiadał za przynajmniej 10-krotnie szybszy przyrost osadów niż w jeziorach glacjalnych. Przyśpieszony proces odcinania, wypłycania i zalądowienia cennych ekosystemów wymusza konieczność ochrony w odniesieniu do funkcji, jakie pełnią one w krajobrazie leśnym.

10

Recent changes of sedimentation rate in three Vistula oxbow lakes determined by 210Pb dating

Gąsiorowski M., Hercman H.

Geochronometria

|

2005

|

Vol. 24

33-39

EN

Sediments of three oxbow lakes located in Vistula valley near Warsaw (Poland) were analysed for activity of 210Pb. The sediment age was calculated applying the CRS model. The sedimentation rate was determined for each lake based on the sediment age and thickness under the assumption of constant deposition between dated layers. Sedimentation rate varies in time and between lakes. The major changes of sedimentation rate were correlated with flood events and construction of flood dams that isolate the lakes from the river. The recent differences between the lakes seem to be related to different trophy state and productivity.

11

Charakterystyka i zróżnicowanie funkcjonalne starorzeczy w dolinach dużych rzek nizinnych

Puchalski W.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2004

|

nr 131(12)

319-325

PL

Starorzecza stanowią istotny element krajobrazu dolin rzek nizinnych. Na przykładzie starorzeczy doliny dolnej Wisły omówiono charakterystykę i wybrane aspekty funkcji biogeochemicznych ich ekosystemów, związanych z metabolizmem osadów dennych i funkcjami roślinności wodnej. Czynnikami różnicującymi starorzecza jest ich podatność na perturbacje związane z wezbraniami rzek oraz struktura (różnorodność) roślinności. Zróżnicowanie strukturalne przekłada się na zróżnicowanie zdolności retencyjnych w stosunku do ładunków związków biogennych, gdzie najkorzystniejsze cechy posiadają osady denne starorzeczy zalewanych wodami wezbraniowymi. Poszczególne gatunki roślin uzależnione są od specyficznych warunków środowiska, zmieniając często w przeciwstawny sposób parametry funkcjonowania ekosystemów. W zagospodarowaniu dolin rzecznych należy dążyć do wykorzystania starorzeczy jako sprawnej pułapki biogeochemicznej oraz stabilizującego i łączącego komponentu krajobrazu doliny rzeki, pod warunkiem zachowania dynamiki wezbrań.

EN

Oxbow lakes constitute an important element of the landscape of lowland river floodplains. The structural characteristics and chosen aspects of biogeochemical functions are described for oxbow ecosystems in the lower Vistula floodplain, considering metabolic properties of bottom sediments and functions of aquatic vegetation. Typology of oxbow lakes, based mainly on their susceptibility to flood disturbances and on vegetation structure and diversity is proposed. Patterns of structural diversity imply the variability of retentive properties for external nutrient loads, where sediments of periodically flooded lakes reveal the most desirable properties. Particular plant species, constrained by specific environmental variables, transform functions of their ecosystems in contrasting ways. Oxbow lakes may perform a role of effective biogeochemical traps as well as may increase the stability and connectivity functions of riverine landscapes. Such optimising of floodplain management demands at least partial restoration of flood dynamics for maintaining non-degraded functions of oxbow lakes. Functional assessment of vegetation and sediment analyses may help in establishing the most desirable restoration measures.

12

The application of the Geographic Information System and remote sensing in identification of the flooded and waterlogged areas

Grešková A.

Landform Analysis

|

2002

|

Vol. 3

41--45

EN

This paper concerns the application of remote sensing and the Geographic Information System (GIS) to the identification of standing water bodies during floods and the differentiation of landforms in flooded areas. The methodology was applied to the flood plain of the Morava, south of the vilage Vysoka pri Morave, Slovakia, with 2002 respect to the August 1985 flood.