Wyniki wyszukiwania - BazTech

Ograniczanie wyników

2 Kwartalnik Geologiczny

2 1999

Znaleziono wyników: 2

Liczba wyników na stronie

Wyniki wyszukiwania

Wyszukiwano:
w słowach kluczowych: outwash

Sortuj według:

Ogranicz wyniki do:

Maximum limit of the Vistulian Glaciation in the vicinity of Nidzica, southwestern Mazury Lakeland

Morawski W.

Kwartalnik Geologiczny

1999

Vol. 43, Nr 1

61-68

Maximum limit of the Vistulian Glaciation in the southwestern Mazury Lakeland was determined on the basis of detailed geomorphologic and geologic fieldworks. The main obstacle for the advancing ice sheet were the end moraines, formed during the Mława Stadial of the Wartanian Glaciation. In spite of lacking tills and morainal features of the last glaciation, a maximum limit of the ice sheet of the Vistulian Glaciation was determined in this area, basing on southern limit of glacial channels, lakes and kettle holes. On the Nidzica Plateau which was a forefield of the ice sheet during the Vistulian Glaciation, there are depressions with biogenic sediments of the Eemian Interglacial, surrounded by patches of older till and its residual lag concentrates.

W dotychczasowych opracowaniach maksymalny zasięg lądolodu ostatniego zlodowacenia w rejonie południowo-zachodnich Mazur był wyznaczany głównie na podstawie danych geomorfologicznych. Szczegółowe prace geologiczno-zdjęciowe wykonane dla opracowania kolejnych arkuszy Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50000 dostarczyły nowych danych umożliwiających uściślenie linii maksymalnego zasięgu lądolodu zlodowacenia wisły na odcinku Dąbrówno-Nidzica-Muszaki-Wielbark oraz potwierdziły, że położona na południe od niej Wysoczyzna Nidzicka została uformowana w stadiale mławy zlodowacenia warty. W zachodniej części terenu zapora dla lądolodu był pas wzgórz morenowych w rejonie Szkotowa. Ku wschodowi, na przedpolu wysoczyzny występują ostańce erozyjne z niej wyodrębnione, uważane dotychczas za moreny czołowe maksymalnego zasięgu lądolodu ostatniego zlodowacenia. Stanowiły one pierwotnie ciąg dużych form akumulacyjnych - prawdopodobnie moren czołowych, powstałych w okresie zlodowacenia warty. Jest możliwe, że pomiędzy te formy (ostańce) wkroczyły ku południowi wąskie loby czy jęzory lodowe. Powierzchnia Wysoczyzny Nidzickiej jest zerodowana i zdenudowana. Charakteryzuje ją rozbudowana sieć drenażu, w który zostały włączone wszystkie zagłębienia bezodpływowe. Na obszarze tym brak jezior. W suchych dolinkach stwierdzono występowanie osadów organogenicznych, bez przykrycia osadami glacigenicznymi, datowanych palinologicznie na interglacjał eemski. Obszar na N od linii maksymalnego zasięgu lądolodu zlodowacenia wisły leży niżej niż Wysoczyzna Nidzicka. Cechuje go bardzo żywa rzeźba polodowcowa, z licznymi jeziorami i zagłębieniami bezodpływowymi, przeważnie nie włączonymi w bardzo słabo rozwiniętą sieć drenażu. Na obszarze tym występuje wyjątkowo gęsta sieć rynien subglacjalnych, których południowe zakończenia znaczą zasięg czaszy lodowej. Zakończenia rynien Łyny i Koniuszynu wykazują charakterystyczne wygięcia spowodowana zmianą kierunku płynięcia strumieni lodowych napotykających zaporę. W strefie maksymalnego zasięgu lądolód zlodowacenia wisły był ubogi w materiał morenowy i nie pozostawił znaczących form akumulacyjnych, a na przedpolu brak poziomu sandrowego związanego bezpośrednio z tym zasięgiem. Duże formy akumulacyjne występujące na północ od omawianego obszaru znaczą etapy recesyjne zlodowacenia wisły, zaś związane z nimi tarasy sandrowe tworzą na omawianym obszarze 6 poziomów. W strefie maksymalnego zasięga lądolodu występują silne deformacje glacitektoniczne (nasunięcia i wyciśnięcia), sięgające osadów oligocenu. Zdaniem autora, powyższe fakty przeczą opublikowanym ostatnio propozycjom (S. Lisicki, 1998; D. Gałązka i in., 1998) dotyczącym powstania wysoczyzny pomiędzy Mławą a Nidzicą w stadiale świecia zlodowacenia wisły i obniżenia - do stadiału -rangi omawianego zasięgu lądolodu.

Lithology of the Late Pleistocene sands for stratigraphic and palaeogeographic correlation in Muszaki area, southwestern Mazury Lakeland

Morawski W., Kenig K.

Kwartalnik Geologiczny

1999

Vol. 43, Nr 1

69-78

Detailed geologic studies in the Muszaki region enabled testing of lithologic analysis of sandy series for stratigraphic and palaeogeographic correlation. Significant variation in grain size, content of heavy minerals and roundness of quartz grains was found for sands of the plateau, erosive outliers and erosive terraces of the Middle Polish Glaciations (Saalian), as well as for outwash terraces of the Vistulian Glaciation.

W trakcie prac geologiczno-zdjęciowych dla opracowania arkusza Muszaki Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, rozpoznano ostańce erozyjne wyodrębnione z Wysoczyzny Nidzickiej z okresu zlodowaceń środkowopolskich. Pomiędzy ostańcami a wysoczyzną oraz wokół ostańców wyróżniono 6 poziomów tarasów sandrowych z deglacjacji ostatniego zlodowacenia. Tarasy I-III i VI są tarasami akumulacyjnymi, natomiast tarasy IV i V stanowią cokoły erozyjne, przykryte jedynie cienką i nieciągłą pokrywą sandrową. Zarówno ostańce erozyjne, jak i tarasy sandrowe są zbudowane z jednakowych makroskopowo piasków ze żwirami, o miąższości do ok. 80 m w ostańcach i do ponad 30 m na tarasach. Osady te zostały rozpoznane w profilach 7 wierceń badawczych (2 na ostańcach, 4 na tarasach i 1 na wysoczyźnie), gdzie zostały opróbowane, a próbki poddano badaniom laboratoryjnym. Dodatkowo wykonano kilkadziesiąt sond mechanicznych do głębokości 10-25 m, z których pobrano próbki piasków co 1 m. Duża różnorodność genetyczna i stratygraficzna osadów piaszczystych w bezpośrednio ze sobą sąsiadujących bardzo dobrze czytelnych formach przy szczegółowym rozpoznaniu stratygraficznym dawała wyjątkową szansę przetestowania przydatności badań litologicznych osadów piaszczystych dla wnioskowania stratygraficznego i paleogeograficznego. Dla 655 próbek z rozpoznanych serii piaszczystych zostały wykonane analizy uziarnienia, składu minerałów ciężkich, stopnia obtoczenia ziarn kwarcu oraz zawartości węglanu wapnia, Na podstawie badań litologicznych przeprowadzono analizę porównawczą serii piaszczystych w celu odróżnienia osadów budujących sąsiadujące ze sobą różne genetycznie i stratygraficznie formy. Celem tych badań było danie odpowiedzi na pytanie czy przy ogromnym zróżnicowaniu piaszczystych osadów plejstoceńskich jest możliwe uchwycenie przekonywających różnic lub podobieństwa. Badania te dały wyniki pozytywne. Porównanie zespołu cech litologicznym w ujęciu ilościowym pozwoliło z jednej strony stwierdzić podobieństwo serii piaszczystych budujących wysoczyznę, ostańce erozyjne z niej wyodrębnione oraz cokoły erozyjne im towarzyszące. Z drugiej strony stwierdzono pokrewieństwo serii piasków sandrowych budujących poszczególne tarasy akumulacyjne. W szczególności analizy składu minerałów ciężkich i stopnia obtoczenia ziarn kwarcu pozwoliły odróżnić osady wodnolodowcowe, o krótszym transporcie i bliższym związku z lądolodem, budujące ostańce i cokoły erozyjne, od osadów sandrowych, które podlegały droższemu transportowi. Odmienność ta jest czytelna mimo zróżnicowania facjalnego w obrębie osadów budujących ostańce i cokoły erozyjne, mimo zróżnicowania osadów budujących poszczególne tarasy sandrowe, jak również zróżnicowania w obrębie tych samych tarasów, co pozwoliło na wyróżnienie kilku stref przepływu wód sandrowych. Wyniki badań dostarczyły dodatkowych argumentów, które potwierdziły dokonane wcześniej ustalenia stratygraficzne i paleogeograficzne (W. Morawski, w druku a). Masyw Jastrzębiej Góry, dotychczas uważany za morene czołową z okresu ostatniego zlodowacenia (A. Mańkowska, W. Słowański, 1978), został zinterpretowany jako ostaniec erozyjny, podobnie jak ostaniec Złotych Gór. Ostańce te to prawdopodobnie moreny czołowe powstałe w stadiale mławy zlodowacenia warty. Tarasy IV i V wokół ostańców, uważane dotychczas za tarasy akumulacyjne z recesji ostatniego zlodowacenia (op. cit.), są cokołami erozyjnymi wyciętymi w osadach ostańców, jedynie z cienką pokrywą sandrową. Przedstawione wyniki badań mogą posłużyć do porównań ułatwiających interpretację paleogeograficzną i stratygraficzną piaszczystych poziomów międzymorenowych badanych w profilach wiertniczych.