Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wytwarzanie i mikrostruktura osadzanych elektrolitycznie stopów Ni-Co i kompozytów TiO2 / Ni-Co

Ledwig Piotr, Dubiel Beata, Kopia Agnieszka

Hutnik, Wiadomości Hutnicze

|

2020

|

Vol. 87, nr 4

107--113

PL

Stopy Ni-Co oraz kompozyty TiO2/Ni-Co osadzono elektrolitycznie z kąpieli siarczanowo-cytrynianowych o względnej zawartości jonów Co:Ni równej 1:49, 1:24 i 1:9 stosując gęstości prądu 2,5, 5 i 7,5 A/dm2. Wpływ parametrów osadzania na morfologię powierzchni, mikrostrukturę, skład chemiczny i skład fazowy zbadano za pomocą skaningowej i transmisyjnej mikroskopii elektronowej, spektroskopii dyspersji energii charakterystycznego promieniowania rentgenowskiego oraz dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego. Wytworzone kompozyty charakteryzowały się globularną morfologią i nanokrystaliczną mikrostrukturą. Wykazano, że w osnowie kompozytów występują pojedyncze nanocząstki oraz aglomeraty TiO2. Zawartość TiO2 w kompozytach wynosiła około 4% mas. Stwierdzono, że wielkość ziarna kompozytów TiO2/Ni-Co zależy od obecności fazy umacniającej, warunków prądowych podczas osadzania oraz stężenia Co w osnowie Ni-Co.

EN

TiO2/Ni-Co composites were electrodeposited from citrate-sulfate bath with varying Ni:Co ratios. Effect of deposition conditions on chemical composition, surface morphology, microstructure and phase composition were investigated using scanning and transmission electron microscopy, energy dispersive X-ray spectroscopy and X-ray diffraction. Manufactured composites were characterized by typical cauliflower surface morphology and nanocrystalline structure. Nanocrystalline TiO2 particles were embedded in the Ni-Co matrix both in the form of dispersive nanoparticles and clusters. The concentration of nc-TiO2 in composites was about 4 wt. %. Grain size of TiO2/Ni-Co composites depended on the content of strengthening phase, deposition current conditions and Co concentration in the Ni-Co matrix.

2

The development of stable baths for electrodeposition of Sn-Zn-Cu lead free solder alloys

Słupska M., Ozga P., Świątek Z., Kazimierczak H.

Inżynieria Materiałowa

|

2013

|

Vol. 34, nr 3

196--200

EN

Sn-Zn-Cu alloy can be attractive as a lead-free solder for electric and electronic assembly. The main purpose of this work was a development of the stable baths for electrodeposition of Sn-Zn-Cu on the basis of the analyses of thermodynamic models of citrate baths and experimental investigations of baths stability. Baths were prepared with varying concentrations of copper(II) sulfate(Vl), and tin(II) sulfate(VI) at a ﬁxed concentration of zinc(II) sulphate(VI) based on predominance area diagrams for Sn(II), Zn(II), Cu(II) species. The effect of concentration of sodium citrate (complex agent) and pH on the stability of the bath were examined during experiments. The stable baths for electrodeposition of Sn-Zn-Cu alloys were made on the basis of the results. Alloys were electrodeposited at room temperature from citrate electrolyte at pH 5.5 on steel discs. The effect of potential and rotating disc electrode speed on the composition of the obtained coatings was examined. The received deposits were analyzed by chemical analysis (uXRF), which conﬁrmed the presence of Sn, Zn and Cu. The content of tin in the coatings varied from 47 to 81 wt %, the zinc content varied from 1 to 40 wt %, and the copper content varied between 4 and 20 wt %. The received results ofphase analysis (XRD) of the electrolytic Sn-Zn-Cu layers are in a good agreement with thermodynamic data for Sn-Zn-Cu system except presence of hexagonal ŋ-Cu6(Sn, Zn)5 phase instead monoclinic ŋ'-Cu6Sn5 phase.

PL

Stopy Sn-Zn-Cu mogą być stosowane jako lutowia bezołowiowe w montażu urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Głównym celem pracy było opracowanie stabilnych kąpieli do elektroosadzania stopów Sn-Cu-Zn na podstawie analizy modeli termodynamicznych kąpieli cytrynianowych oraz doświadczalne zbadanie stabilności wybranych kąpieli. Korzystając z diagramów form dominujących Sn(II), Zn(II), Cu(II) w roztworach cytrynianowych, sporządzono kąpiele o zmiennym stężeniu siarczanu(VI) miedzi(II) oraz cyny(II) przy stałym stężeniu siarczanu(VI) cynku(Il). Podczas doświadczeń zbadano także wpływ stężenia cytrynianu sodu (składnik kompleksujący) oraz pH na trwałość kąpieli. Na podstawie otrzymanych wyników sporządzono stabilne kąpiele do elektroosadzania stopów Sn-Zn-Cu. Stopy osadzano potencjostatycznie w temperaturze pokojowej z opracowanych elektrolitów cytrynianowych o pH równym 5.5 na stalowych dyskach. Zbadano wpływ potencjału oraz prędkości obrotowej elektrody dyskowej (RDE) na skład otrzymywanych stopów. Osady elektrolityczne poddano analizie chemicznej (uXRF), która potwierdziła obecność Sn, Zn i Cu. Zawartość Sn w powłoce wynosiła od 47 do 81% mas., zawartość Zn od 1 do 40% mas., a Cu od 4 do 20% mas. Otrzymane wyniki analizy fazowej (XRD) warstw elektrolitycznych Zn-Sn-Cu pozostają w dobrej zgodności z danymi termodynamicznego trójskładnikowego układu fazowego Zn-Sn-Cu w badanym zakresie składu chemicznego, z wyjątkiem obecności heksagonalnej fazy ŋ-Cu6(Sn, Zn)5 zamiast jednoskośnej ŋ'-Cu6Sn5.

3

Nanometale : wybrane technologie wytwarzania

Marzec A., Pulit J., Kwaśny J., Banach M.

Czasopismo Techniczne. Chemia

|

2012

|

R. 109, z. 1-Ch

95--107

PL

W artykule przedstawiono wybrane zagadnienia dotyczące nanotechnologii i nanomateriałów. Główną uwagę skupiono na omówieniu najczęściej stosowanych technologii wytwarzania nanometali metodami bottom-up (z pojedynczych atomów lub cząstek). Szczegółowo przedstawiono otrzymywanie nanometali w wyniku osadzania z fazy gazowej (zarówno fizyczne osadzanie z fazy gazowej PVD, jak i chemiczne osadzanie z fazy gazowej CVD) i ciekłej (osadzanie elektrolityczne, metody zol-żel).

EN

This paper presents selected topics on nanotechnology and nanomaterials. The main attention is focused on the discussion of the most common methods of nanometals manufacturing technology using methods called bottom-up (from single atoms or molecules). Fabrication of nanometals by vapor deposition was presented in detail (both physical vapor deposition PVD and chemical vapor deposition CVD) and liquid (electrolytic deposition, sol-gel methods).

4

Electrocatalytically active Ni-Re binary alloys electrodeposited with superimposed magnetic field

Żabiński P. R., Franczak A., Kowalik R.

Archives of Metallurgy and Materials

|

2012

|

Vol. 57, iss. 2

495-501

EN

The aim of this work was to obtain Ni-Re binary alloy by a simple method of electrodeposition. Nickel - rhenium alloys have been deposited from nickel sulfamate and ammonium perrhenate electrolyte with citrate-anion additives. The effect of magnetic field superimposed during electrodeposition was studied. The impacts of that parameter on hydrogen evolution process for obtained Ni-Re alloys were examined. The deposited layers were determined by optical and scanning electron microscopy (SEM), X-ray diffraction (XRD) and X-ray fluorescence (XRF).

PL

Celem pracy było uzyskanie stopów Ni-Re metoda osadzania elektrolitycznego. Stop niklowo renowy osadzano z elektrolitu zawierającego sulfaminian niklu oraz nadrenian amonu. Stosowano bufor cytrynianowy. Badano wpływ przyłożonego zewnętrznego pola magnetycznego podczas osadzania stopu na wydzielanie wodoru na tak uzyskanym stopie. Badano osadzone warstewki stopowe za pomocą mikroskopu optycznego oraz mikroskopu skaningowego i metodami XRD oraz XRF.

5

Nadstopy kobaltu otrzymywane chemicznie w stałym polu magnetycznym

Zieliński M., Miękoś E., Szczukocki D.

LAB Laboratoria, Aparatura, Badania

|

2011

|

R. 16, nr 5

24-28

6

Phase structure and texture of electrodeposited InSn alloys on copper substrate

Ozga P., Świątek Z., Michalec M., Onderka B., Bonarski J.

Archives of Metallurgy and Materials

|

2008

|

Vol. 53, iss. 1

307-315

EN

The In-Sn alloys are interesting as the materials used in the lead-free interconnection technology and as the replacement materials for toxic cadmium layers. This work investi gated the indium-tin layers electrodeposited from the complex citrate solutions. The citrate electrolytic baths are especially attractive as the non-toxic baths for the electrodeposition of alloys. The depositions were conducted in various hydrodynamic conditions by means of the rotatin g disc electrode technique (RDE). It was observed that the applied potential, hydrodynamic conditions, pH, composition of solution and additional organic compounds have a strong effect on the chemical composition, the phase structure and the texture of the electrodeposited layers. The phase equilibria in the Cu-In-Sn ternary system were calculated and the isopleths of the phase diagram were presented. The X-ray structural investigations of the thermal stability of the deposits on the copper substrate were carried out in the temperature range from 25 to 400°C.

PL

Stopy In-Sn są interesujące jako materiały dla technologii połączeń bezołowiowych oraz jako materiały zastępujące toksyczne warstwy kadmowe. W pracy badano warstwy indowo-cynowe osadzone z kompleksowych roztworów cytrynianowych. Kąpiele cytrynianowe są szczególnie atrakcyjne jako nietoksyczne kąpiele dla elektrolitycznego osadzania stopów. Osadzanie prowadzono w różnych warunkach hydrodynamicznych przy zastosowaniu wirującej elektrody dyskowej (WED). Stosowany potencjał, warunki hydrodynamiczne, pH, skład rorzworu i dodatki składników organicznych miały silny wpływ na skład chemiczny, strukturę fazową i teksturę osadzonych warstw. Obliczono równowagi fazowe w układzie Cu-In-Sn i przedstawiono izoplety diagramu fazowego. W zakresie 25 do 400°C przeprowadzono badania termicznej stabilności osadów na podkładzie miedzianym przy zastosowaniu strukturalnej analizy rentgenowskiej.

7

Production of Ni-Mo+Mo composite coatings with increased content of embeded Mo.

Niedbała J.

Archives of Materials Science

|

2006

|

Vol. 27, nr 2-3

121-127

EN

The composite coatings on a Ni-Mo alloy matrix with increased contents of Mo were electrodeposited under galvanostatic condition. The coatings were deposited at room temperature in the current density range of 100 to 300 mA/square cm. On the X-ray diffraction pattern of coatings the wide peaks indicated the presence of nanocrystalline Ni-Mo base and the peaks of crystalline Mo appeared. At the temperature up to 800 degrees centigrade the crystallization of the composite matrix and creation of the intermetallic Ni3Mo compound was observed. The Mo contents in Ni-Mo coatings determined by X-ray fluorescence method varied in the range from 20.7 wt.% (j=100mA/square cm) to 30.5 wt.% (jd=250 mA/square cm). The Mo content in Ni-Mo+Mo coatings obtained under identical conditions varied in the range from 57.1 wt.% (jd=250 mA/square cm) to 79.6 wt.% (jd=150 mA/square cm). An addition of Mo powder to the electrolyte caused considerable increase in Mo contents in Ni-Mo+Mo coatings. An increase in current deposition was accompanied by a decrease in the thickness of Ni-Mo+Mo coatings from 66 micrometres to about 133 micrometres.

8

Electrochemical synthesis and structural properties of Cu/Ni multilayers

Tokarz A.

Polish Journal of Applied Chemistry

|

2005

|

Vol. 49, nr 4

283-289

EN

Multilayers of Cu/Ni were electodeposited on monocrystalline Si (100) and polycrystalline copper foil substrates using a single bath containing nickel sulphamate, copper sulphate and boric acid. Voltammetric studies allow establishing the suitable potentials for Cu pure and Ni rich single layer. Based on these studies lower activity of silicon than cooper substrate was stated. SEM investigations confirm periodical structure of the prepared multilayers when the Λ period exceeds 50 nm. For lower bilayer thickness XRD method allowed determining Λ value after precise establishing diffraction lines S±i and ML. XRD investigations show that all deposited multilayers exhibited [100] texturing.

9

Texture and corrosion resistance of electrodeposited tin coatings

Wen S., Szpunar J. A.

Archives of Metallurgy and Materials

|

2005

|

Vol. 50, iss. 1

175-180

EN

Tin electrodeposition on mild steel substrates using stannous sulfate and sulfuric acid electrolyte was studied under dierent current densities. The morphology, macrotexture, and the orientations and sizes of individual grains were examined by FEG-SEM, x-ray texture goniometry and orientation imaging microscopy (OIM) respectively. The corrosion resistance of electrodeposited tin coatings was measured using a standard corrosion cell kit according to the ASTM standard G3-89 (94). It was found that tin coatings with two dierent texture, (100) and (301) fiber texture can be produced by electrodeposition at room temperature by varying current density. At a lower current density of 100A/m2, (301) fibre was obtained. At the current densities of 100 and up to 400 A/m2, only (100) fibre texture was observed. An increase in current density leads to a decrease in grain size. At a higher current density of 200 A/m2, the deposit was dense and smooth. The corrosion resistance of tin coatings increases with an increase in current density. The results suggest that operating parameters play an important role in controlling corrosion rate of tin based coatings.

PL

Przedmiotem badań było osadzanie elektrolityczne cyny na stali miekkiej przy zastosowaniu elektrolitu z siarczynu cynowego i kwasu siarkowego w zależnosci od różnych gęstości prądu. Morfologia, makrotekstura, orientacja i wielkość pojedynczych ziaren zostały określone przy użyciu FEG-SEM, rentgenograficznych badań tekstury oraz metody OIM. Odporność na korozję elektrolitycznie osadzonej powłoki cynowej była mierzona przy pomocy standardowego zestawu do badania korozji zgodnie z normą ASTM o numerze G3-89 (94). Wykazano, że w pokryciach cynowych z dwoma różnymi teksturami (100) i (301) włókniste tekstury mogą być uzyskane przy zmianie gestości prądu w czasie osadzania elektrolitycznego. Przy gęstości prądu niższej od 100A/m2 otrzymano teksturę włóknistą (301). Natomiast przy gęstościach prądu pomiędzy 100 a 400A/m2 otrzymywano jedynie teksturę włóknista (100). Wzrost gęstości prądu prowadził do zmniejszenia wielkości ziaren a przy gęstości powyżej 200A/m2 depozyt był gęsty i gładki. Odporność na korozję powłoki cynowej zwiększa się wraz z podniesieniem gęstości prądu osadzania. Otrzymane wyniki sugerują, że zmiana parametrów osadzania odgrywa istotna rolę w kontroli właściwości korozyjnych powłok cynowych.

10

Specific defects and thermomechanical properties of electrodeposited Cu foils

Groger V., Khatabi G., Kkotas-Betzwar A., Zimprich P., Mikułowski B., Boczkal G., Egger W., Merchant H. D., Weiss B.

Archives of Metallurgy and Materials

|

2005

|

Vol. 50, iss. 1

167-174

EN

Electrodeposition of copper foils is a commercially widely used technique whose potential for producing functionally graded materials by deliberate time variation of the deposition parameters has been shown. Due to the presence of superabundant vacancies (stabilized by hydrogen) structural instabilities are strongly enhanced. More detailed knowledge of microstructural details (especially defect changes during annealing and stability at elevated temperatures) is needed for a basic understanding. Electrical residual resistivity isochrones, positron annihilation, Young’s modulus and linear thermal expansion of copper foils of 35 um thickness of dierent grain size electrodeposited at commercially usual rates are investigated. For all samples structural changes have been observed during the measurements, the strongest influence seems to be due to the annealing out of single vacancies (presumably by releasing hydrogen) and to grain coarsening.

PL

Elektroosadzanie warstw miedzi jest szeroko stosowaną w przemyśle techniką produkcji funkcjonalnych materiałów gradientowych poprzez kontrole parametrów procesu wydzielania. Niestabilność struktury jest silnie uwydatniana dzięki obecności nadmiarowych wakancji stabilizowanych wodorem. Szczegółowa znajomość mikrustruktury (zwłaszcza zmian defektów podczas wygrzewania oraz stabilność w podwyższonych temperaturach) jest konieczna dla zrozumienia procesu. Przedmiotem badań była izochronowa szczątkowa oporność elektryczna, anihilacja pozytonów, moduły Younga oraz liniowa rozszerzalność termiczna eketroosadzanych (przy szybkościach osadzania stosowanych w przemyśle) warstw Cu o grubosci 35 um i o zróżnicowanej wielkosci ziarna. Zmiany strukturalne wszystkich próbek obserwowano podczas pomiarów, przy czym najsilniejszy wpływ spowodowany wygrzewaniem wydaje się być związany z pojedynczymi wakacjami (przypuszczalnie przez uwalnianie wodoru) i rozrostem ziaren.

11

Electrodeposition of ZnTe thin films

Bełtowska-Lehman E., Ozga P.

Archives of Metallurgy and Materials

|

2005

|

Vol. 50, iss. 2

319-326

EN

Zinc telluride thin films were prepared in a system with rotating disc electrode (RDE) by potentiostatic or galvanostatic electrodeposition from an aqueous sulfate and sulfate-citrate solutions. The influence of the electrolyte variables and operating parameters on the composition and morphology of the deposited film was investigated. For optimized electrodeposition parameters a compact ZnTe layers of the composition close to stoichiometry with a regular nodular morphology were obtained.

PL

Warstwy tellurku cynku wydzielano z wodnych roztworów siarczanowych i siarczanowocytrynianowych metodą potencjostatyczną lub galwanostatyczną w układzie z wirujacą elektrodą dyskową. Badano wpływ zmiennych elektrolitu i parametrów operacyjnych na skład i morfologie osadzanych warstw. Przy optymalnych parametrach elektroosadzania uzyskano zwarte, drobnokrystaliczne warstwy ZnTe o składzie zbliżonym do stechiometrycznego.

12

Warstwy kompozytowe wytwarzane na stali w procesie tytanowania próżniowego połączonym z elektrolitycznym osadzaniem stopu Co-W.

Kasprzycka E., Królikowski A.

Inżynieria Materiałowa

|

2000

|

R. XXI, nr 6

315-318

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących warstw węglikowych wytwarzanych na powierzchni stali w proces

EN

Diffusion carbide layers produced on steel surface by means of vacuum titanizing process have been studied.

13

Warstwy dyfuzyjne złożone typu TiC-Ni-Mo wytwarzane na stali w procesie tytanowania próżniowego, połączonym z osadzaniem elektrolitycznym.

Kasprzycka E., Królikowski A.

Inżynieria Materiałowa

|

1999

|

R. XX, nr 5

267-271

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących warstw węglikowych wytwarzanych na powierzchni stali w procesie tytanowania próżniowego. Opracowano nowy proces technologiczny polegający na łączeniu tytanowania próżniowego z elektrolitycznym osadzeniem stopu Ni-Mo, dla zwiększenia odporności korozyjnej wytwarzanych warstw węglikowych. Przeprowadzano badania dotyczące wpływu wstępnego osadzenia elektrolitycznego stopu Ni-Mo na powierzchni stali NC10, na strukturę i odporność korozyjną warstw węglikowych wytwarzanych w procesie tytanowania próżniowego. W wyniku badań otrzymano tytanowane warstwy złożone typu TiC-Ni-Mo na powierzchni stali NC10. Rentgenowska analiza strukturalna powierzchni tytanowych próbek ze stali NC10 pokrytych elektrolitycznie stopem Ni-Mo (70%Ni+30%Mo), wykazała obecność węglika tytanu TiC, NiTi, MoTi oraz ślady austenitu. Przedstawiono obraz mikroskopowy warstwy TiC-Ni-Mo na stali NC10 uzyskany za pomocą połączonych metod SEM+TEM oraz rozkłady pierwiastków w strefie dyfuzyjnej tej warstwy wyznaczone za pomocą EDS+TEM. Przedstawiono profile stężenia pierwiastków Ti, Ni, Mo, Cr i Fe w strefie dyfuzyjnej warstwy wyznaczone za pomocą mikroanalizatora rentgenowskiego oraz rozkład twardości w warstwie. Analiza strukturalna powierzchni tytanowych próbek ze stali NC10, bez powłoki elektrolitycznej, ujawniła obecność wyłącznie węglika tytanu TiC. Badania korozyjne przeprowadzono na próbkach z różnymi warstwami dyfuzyjnymi oraz na próbkach bez warstwy: (i) warstwy TiC-Ni-Mo na stali NC10, (ii) warstwy TiC na stali NC10, (iii) stal NC10 bez warstwy. Badania korozyjne próbek przeprowadzono w 0,1 M H2SO4, stosując metody: potencjodynamiczną oraz impedancji elektrochemicznej. Stwierdzono, że tytanowane próbki z warstwami TiC oraz TiC-Ni-Mo wykazują wyższą odporność na korozję niż próbki bez warstw. Próbki z warstwami tytanowanymi wykazywały samorzutną pasywację, przy czym stan pasywny utrzymywał się w szerokim zakresie potencjałów w odróżnieniu od próbek bez warstw, które szybko korodowały. Najwyższą odporność na korozję obserwowano dla próbek z warstwami złożonymi TiC-Ni-Mo, które wykazywały najniższą gęstość prądu w stanie pasywnym oraz najwyższą rezystancję przeniesienia ładunku. Otrzymane wyniki świadczą o tym, że wstępne osadzanie elektrolityczne stopu Ni-Mo na powierzchni stali zwiększa w sposób istotny odporność korozyjną warstw tytanowych wytwarzanych w procesie tytanowania próżniowego.

EN

Diffusion carbide layers produced on steel surface by means of vacuum titanizing process have been studied. A new technological process combining a vacuum titanizing with an electrolytic deposition of Ni-Mo alloy has been proposed to increase the corrosion resistance of carbide layers. The effect of preliminary electrolytic deposition of NiMo alloy on the NC10 steel surface on the titanized layer structure and its corrosion resistance has been investigated. As a result, diffusion complex layers of TiC-Ni-Mo type on the NC10 steel surface have been obtained. An X-ray structural analysis of titanized surfaces on the NC10 steel precovered with an electrolytic Ni-Mo alloy coating (70%Ni+30%Mo) revealed a presence of titanium carbide TiC, NiTi, MoTi and trace quantity of austenite. The image of the TiC-Ni-Mo complex layer on the NC10 steel surface obtained by means of joined SEM+TEM method and diagrams of elements distribution in the layer diffusion zone obtained by means of the joined EDS+TEM method are shown. Concentration depth profiles of Ti, Ni, Mo, Cr and Fe in the layer diffusion zone obtained by means of the X-ray microanalyses and microhardness of the layer are shown. An X-ray structural analysis of titanized surfaces on the NC10 steel, without Ni-Mo alloy layer, revealed only a substantial presence of titanium carbide TiC. For corrosion resistance tests the steel samples with various diffusion layers and without layers were used: (i) the TiC-Ni-Mo titanized complex layers on the NC10 steel, (ii) the TiC titanized carbide layers on the NC10 steel, (iii) the NC10 steel without layers. Corrosion measurements of samples under test have been performed in 0,1 M H2SO4 by means of potentiodynamic polarization and electrochemical impedance tests. It has been found that the corrosion resistance of titanized steel samples with the TiC and TiC-Ni-Mo layers is higher than for the steel without any layers. The steel samples with titanized layers exhibited spontaneous passivation and remained passive in a wide range of potentials, whereas the steel without layer corroded actively. The highest corrosion resistance was observed for samples with the TiC-Ni-Mo complex layers, which showed the least passive current density and the highest charge transfer resistance. The results obtained indicate that the preliminary electrolytic deposition of Ni-Mo alloy on the steel surface significantly increases corrosion resistance of titanium layers produced by means of vacuum titanizing process.

14

Artificial neural network approach to mixed boundary conditions identification

Ratajewicz-Mikołajczak E.

Archives of Electrical Engineering

|

1998

|

Vol. 47, nr 1

3-11

EN

The electric field model of a copper electrodeposition process on printed circuit board (PCB) by means of ultrasonic field is presented in this paper. The problems of copper plating, the current distribution in through-holes and ultrasonic intensification of the electrodeposition process are the subject of many investigations. The result of our measurement experiment indicates that a copper layer in a through-hole grows faster than on the flat surface of PCB. On the basis of measurements, the numerical (FEM) model has been proposed. The inverse problem have been formulated for those two coupled fields (by boundary conditions), making us possible to control the current density and the layer thickness. To solve this problem the artificial neural network (ANN) has been applied.

PL

Praca dotyczy modelowania procesu galwanicznego osadzania miedzi w polu ultradźwiękowym na płytkach obwodów drukowanych. Zagadnienia związane z osadzaniem miedzi wewnątrz wąskich otworów przelotowych i związane z tym trudności otrzymania warstw odpowiedniej jakości są wciąż przedmiotem badań. Zastosowanie pola ultradźwiękowego w tych procesach ma na celu przyspieszenie osadzania oraz poprawę jakości warstw. Przeprowadzone na modelu fizycznym płytki obwodu drukowanego doświadczenia wykazały, że w obecności pola ultradźwiękowego grubość otrzymanej w otworze warstwy jest większa niż na płaskiej powierzchni płytki. Na podstawie wyników pomiarów został stworzony model numeryczny układu. Dla pola elektrycznego procesu elektrolizy sprzężonego poprzez warunki brzegowe z polem ultradźdwiękowym sformułowano zagadnienie odwrotne. Rozwiązanie tego problemu daje możliwość kontroli rozkładu gęstości prądu na granicy faz metal - elektrolit, a tym samym grubości nanoszonej warstwy. Problem rozwiązano stosując metodę sztucznych sieci neuronowych.