Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Procesy kształtowania się odpływu rzecznego jako podstawa do zarządzania zasobami wodnymi

Krężałek Katarzyna

Gospodarka Wodna

|

2022

|

Nr 3

28--33

PL

Odpływ rzeczny jest zjawiskiem złożonym i dokładny przebieg procesów, które zachodzą pomiędzy opadem spadającym na teren zlewni a odpływem, nie został do końca zbadany. Jest jednak wiele badań naukowych opisujących drogi, którymi woda zasila rzeki. Przegląd literatury z różnych stron świata pozwała zobaczyć szerszy obraz w stosunku do uproszczeń, które można znaleźć w badaniach i obliczeniach hydrologicznych. Stanowi też podstawę do rozważań o tym, które składowe odpływu są w danej zlewni dominujące i jakich narzędzi użyć w przyszłości do skutecznego opóźniania odpływu i zwiększania retencji.

EN

The river runoff is a complex phenomenon and the exact course of processes that occur between the precipitation falling in the basin and its runoff has not yet been entirely examined. However, there are many scientific researches describing the ways the rivers are supplied with the precipitation water. A review of literature from different parts of the worlds allows for elaboration of a broader picture as regards simplifications that can be found in researches and hydrological calculations. It also constitutes the basis for analysis of the dominating parts of the runoff in a given basin and the tools that can be used in the future to effectively delay the runoff and increase retention.

2

Wpływ zrzutów wód z planowanej kopalni wapieni na Przedgórzu Iłżeckim na przepływ w ciekach od V do II rzędu

Ciupa T., Suligowski R., Wiatkowski M.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2016

|

Tom 18, cz. 2

325--335

EN

In the paper, the influence of predicted mine water discharge from the planned excavation of Jurassic limestone from Marylin 1 deposit (Iłża Foothills) on two levels of exploitation (167 and 155 m a.s.l.) on runoff of 5th to 2nd streams order (5th – stream from Śniadków, 4th – Oronka river, 3rd – Szabasówka river, 2nd – Radomka river) was examined. Excavation with its surface catchment creates endorheic area of 32.25 hectares, which will be dewatered. The source material consisted of: topographic and thematic maps, digital elevation model, hydrogeological documentation and field survey results. The analysis included river catchments delimitation, rainfall calculation in the area of the planned excavation mine and its catchment during the average year, month and day with the highest total precipitation during the 10 and 15 minute storms, calculation of specific discharge in gauged and ungauged streams which drains the excavation pit, calculation of the amount of runoff entering the excavation pit and the mine water discharge forming the runoff in subsequent streams. Unreliable rainfall intensity was determined by various methods: Błaszczyk equation, Reinhold formula, Bogdanowicz-Stachy probabilistic model. Specific discharges and runoff of the stream of Śniadków, Oronka river and Szabasówka river were obtained using specific runoff methods, Iszkowski equation and Punzet formula. Runoff of the Radomka river was calculated based on IMGW data (Słowików water gauge). The total percentage of surface water and groundwater at the 155 m a.s.l. exploitation level conditions will reach: 287.0% (year), 297.8% (month) and 467.4% (day) of the average runoff. In the following streams this influence will be moderate: Oronka (up to about 47%), Szabasówka (up to 8%) and Radomka (up to 5%). The biggest hydrological consequences, as a result of surface inflow, will occur after the torrential rain (10-15 minutes) in the stream from Sniadków. The resulting discharge will depend on the time required to pump out water from the excavation mine. In the scenario of the most intensive 15 minutes rainfall (return period 10%), the optimal duration of pumping out the water in the 155 m exploitation level conditions will be about 14 hours. Then, the mine water discharge will not exceed the average year discharge in the stream from Sniadków.

3

Zmiany i zmienność sezonowej struktury odpływu rzecznego w świetle terminu połowy odpływu

Jokiel P., Tomalski P.

Gospodarka Wodna

|

2016

|

Nr 1

12--18

PL

Artykuł zawiera poszerzoną - zarówno w aspekcie terytorialnym, jak i metodyczno-merytorycznym - ocenę i analizę zmienności terminów połowy odpływu (TPOj) wykonaną dla wielolecia (serie 40-, 50-letnie) i dwu próbek rzek reprezentujących obszary nizinne i wyżynne środkowej Polski (14 rzek) oraz górskie - Karpat polskich (12 rzek). Termin połowy odpływu uzyskujemy, kumulując dobowe przepływy (odpływy) rzeki aż do momentu osiągnięcia połowy sumy rocznej [Bartnik, Jokiel 2005]. Jest to charakterystyka bardzo użyteczna przy ocenach rocznych i wieloletnich zmian reżimu rzecznego, a po zidentyfikowaniu jej statystycznego rozkładu może być cenna w zastosowaniach praktycznych, np. przy analizach dopływu rzecznego do zbiorników. Biorąc pod uwagę reżimy wybranych rzek, przepływy charakterystyczne, jak też ich fizyczno-geograficzne uwarunkowania, dochodzimy do wniosku, że oba zbiory zlewni znakomicie nadają się do zbadania rodzaju oraz oceny ilości i jakości informacji hydrologicznej, jaką niosą w sobie wieloletnie serie TPOj i jej pochodne oraz do wieloaspektowych analiz porównawczych, które mogą uczynić z tej charakterystyki prostą miarę, szybko wskazującą na klimatycznie lub antropogenicznie uwarunkowane zmiany sezonowej struktury odpływu, a może nawet zmiany samego reżimu rzecznego.

EN

The paper contains the assessment and analysis of the half-runoff dates (TPOj) changeability in multiannual periods (series of 40-50 years), performed for two samples of rivers, one representing the middle Poland lowland plains and upland areas (14 rivers) and the other the mountain area of Polish Carpathians (12 rivers). The analysis was deepened in the territorial, as well as methodological and content-related aspects. The ha If-run off date is obtained by cumulating daily runoffs (outflows) of the river until half of the annual total runoff value is achieved [Bartnik, Jokiel 2005]. This characteristic is very useful in yearly and multiannual assessments of the river regime changes and, after identification of statistical distribution, it may be a valuable input e.g. for the analysis of river inflow to reservoirs. Taking into account regimes of the selected rivers, their characteristic flows as well as their physical and geographical conditions, we come to the conclusion that both sets of rivers are perfect for examination of the type, assessment of the quantity and quality of hydrological information provided by multiannual TPOj series and their derivatives, as well as for multi-aspect comparative analyses that may transform such characteristic in a simple measure pointing out to the climatic or anthropogenic reasons behind the seasonal flow structure or even to the change of the river regime itself.

4

Wpływ zrzutów wód kopalnianych na wielkość przepływów wody w rzekach w początkowym okresie odwadniania odkrywki "Tomisławice" KWB "Konin"

Wachowiak G.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2011

|

R. 35, z. 4

153-166

PL

Odwodnienie odkrywki "Tomisławice" jest od 2009 roku kolejnym czynnikiem antropogenicznym zmieniającym stosunki wodne w zlewni górnej Noteci powyżej jeziora Gopło. Scharakteryzowano przepływy odbiorników wód kopalnianych, którymi są rzeki Pichna i Noteć w okresie poprzedzającym odwodnienie. Omówiono wielkości zrzutów wód kopalnianych według danych KWB "Konin" i poddano je weryfikacji na podstawie prowadzonych pomiarów hydrometrycznych. Porównano zweryfikowane wielkości zrzutów wód kopalnianych z przepływami charakterystycznymi rzek. Określono udział zrzutów w przepływie Pichny i Noteci. Wskazano na konieczność uwzględniania w ocenie wpływu odwodnienia odkrywki "Tomisławice" na odpływ rzeczny i zasoby wodne jeziora Gopło również innych czynników antropogenicznych, jak na przykład zrzuty wód do Noteci z kanału Warta-Gopło. Artykuł powstał na podstawie wyników badań uzyskanych przede wszystkim z monitoringu środowiska wodnego odkrywki "Tomisławice" prowadzonego przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy Oddział w Poznaniu we współpracy z Poltegor-Projekt z Wrocławia.

EN

Since 2009, dewatering of the Tomisławice Open Pit has become yet another anthropogenic factor changing hydrographic conditions in the catchment of the Upper Noteć River above Gopło Lake. The flow values of watercourses receiving mine water, i.e. the Pichna and Noteć rivers, recorded in the period before mine dewatering have been analyzed. The values of mine water discharges provided by the Konin Brown Coal Mine are discussed and verified against the results of conducted hydrometric measurements. The verified values of mine water discharge were compared with characteristic values of river flow. The percentage of mine water discharge in the flow of the Pichna and Noteć rivers has been calculated. The necessity to include also other anthropogenic factors such as water discharge from the Warta-Gopło Canal to the Noteć River in the estimates of the impact of the Tomisławice Open Pit dewatering on river discharge and water resources of Gopło Lake is indicated. The paper is based, for the most part, on the results of water environment monitoring of the Tomisławice Open Pit carried out by the Institute of Meteorology and Water Management National Research Institute Poznań Branch in cooperation with the Poltegor-Projekt (Wrocław).

5

Antropogeniczne zmiany reżimu odpływu rzecznego w zlewni Bierawki

Czajkowska A.

Gospodarka Wodna

|

2009

|

Nr 4

163-171

PL

W artykule przedstawiono zmiany odpływu rzecznego w zlewni rzeki Bierawki, zachodzące pod wpływem czynników antropogenicznych. Zamieszczono charakterystykę wybranych elementów hydrometeorologicznych w wieloleciu 1956-2000, wykonaną na podstawie danych pomiarowych IMGW. Tendencje zmian opadów i przepływów w zlewni Bierawki określono za pomocą liniowej analizy trendów, a charakter tych zmian oceniono na podstawie analizy wskaźników okresowości zjawisk. Początek zauważalnych zmian w odpływie rzecznym określono na podstawie metody krzywej kumulacyjnej przepływów. Uwzględniając rosnącą tendencję odpływu i spadkową tendencję opadów w zlewni, oszacowano wielkość antropogenicznej składowej odpływu oraz określono tendencję rozwojową jej przebiegu.

EN

The article presents water outflow changes in the Bierawka river basin, occurring as a result of anthropogenic factors. It contains the characteristics of the chosen hydrometerological elements in the years between 1956-2000, realised on the basis of the Institute of Meteorology and Water Management measurement data. The tendencies of precipitations and flow changes in the Bierawka river basin were determined with the use of linear trends analysis and the character of these changes was evaluated on the basis of the analysis of the phenomena periodicity indicators. The beginnings of noticeable changes in the river outflow were determined at the basis of the flow cumulative curve. Taking into consideration the tendency of increasing outflow and decreasing precipitations in the basin, the value of the anthropogenic component in the outflow was determined and the development tendency of its progress was defined.

6

Long-term trends in runoff from small lowland catchments

Szymczak T.

Journal of Water and Land Development

|

2005

|

no. 9

35-57

EN

Results of the long-term analyses of river runoff from small lowland catchments are presented in this paper. Two rivers with 35-year long data sets from the years 1966-2000 were selected for this study: Pniewniczanka (Strachówka profile) in the Liwiec catchment and Sona Zachodnia in the Wkra catchment (Nasierowo Dolne profile). Statistically significant (p < 0.05) decreasing trends were found for the annual maximum runoff and winter half-year (November - April). Changes in the reclaimed catchment of Sona Zachodnia with heavy soils amounted 24% of the mean value of annual maximum runoff (SWq) during 10 years. In the Pniewniczanka catchment with no reclamation measures and covered with light soils the trends equalled 27.4% of the SWq in 10 years. Mean annual runoff also tended to decrease during the study period. The rate of changes in the Pniewniczanka catchment was 14.4% of the SSq (mean annual runoff for the whole study period) per 10 years. Observed changes in runoff should be associated with global warming, particularly in the winter period, and with decreasing totals of annual precipitation. Statistically significant increasing trends were found for January and for the whole winter period and also significant increasing trends for mean monthly temperatures in January and April. Decreasing totals of precipitation and an increasing contribution of storms to the total precipitation were also found. In view of these results one should expect further decreasing of surface water resources in lowland areas of the country.

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczące oceny zmian odpływu rzecznego w małych zlewniach nizinnych w skali wieloletniej. Do badań wybrano dwie rzeki dla których dysponowano 35-letnimi ciągami obserwacyjnymi z okresu 1966-2000: Pniewniczankę (profil Strachówka) w dorzeczu Liwca oraz Sonę Zachodnią w dorzeczu Wkry (profil Nasierowo Dolne). Stwierdzono udowodnione statystycznie (na poziomie prawdopodobieństwa p < 0,05) malejące trendy maksymalnych odpływów jednostkowych rocznych oraz w półroczach zimowych. Tendencja zmian w zmeliorowanej zlewni Sony Zachodniej na ciężkich glebach wynosi 24,0% wartości średniego wielkiego odpływu SWq w ciągu 10 lat. W przypadku zlewni Pniewniczanki, gdzie nie prowadzono zabiegów melioracyjnych i gdzie dominują gleby lekkie, tendencja ta wynosi nieco więcej - 27,4% wartości SWq na 10 lat. Stwierdzono również zmniejszanie się w badanym okresie średniego rocznego odpływu. Tempo tych zmian w zlewni Pniewniczanki wynosiło 14,4% wartości SSq (średniego rocznego odpływu dla całego wielolecia) na 10 lat. Zaobserwowane zmiany w odpływie należy wiązać ze zmianami warunków meteorologicznych - ocieplaniem klimatu, zwłaszcza w półroczu zimowym oraz zmniejszaniem się sum rocznych opadów atmosferycznych. Wykryto bowiem istotne statystycznie rosnące trendy w odniesieniu do parowania terenowego w styczniu i całym półroczu zimowym oraz równie istotne trendy rosnące temperatur średnich miesięcznych stycznia i kwietnia. Stwierdzono także malejące tendencje zmian sum opadów atmosferycznych i jednocześnie zwiększanie się udziału opadów ulewnych w ogólnej sumie opadów. W świetle uzyskanych wyników badań należy spodziewać się dalszego zmniejszania się zasobów wód powierzchniowych na obszarach nizinnych kraju.

7

Problematyka wyznaczania przepływu nienaruszalnego w warunkach małych zlewni nizinnych

Szymczak T.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2002

|

T. 2, z. 1

137--154

PL

W artykule opisano metody określania wartości przepływów nienaruszalnych według kryteriów: hydrobiologicznego, ochrony przyrody, rybacko-wędkarskiego, sportu i turystyki wodnej. Rozwinięto zagadnienie obliczania przepływu nienaruszalnego według kryterium hydrobiologicznego w odniesieniu do małych cieków nizinnych. Oceniono możliwość stosowania metody opartej na zakładanym związku wartości tego przepływu z przepływem średnim niskim SNQ w danym profilu oraz minimalną niezamulającą prędkością ruchu wody zwaną prędkością miarodajną. Wykazano, że w przypadku małych cieków nizinnych wartości przepływów nienaruszalnych wyznaczone metodą opartą na związku między natężeniem przepływu a prędkością miarodajną są znacznie wyższe (od 1,8 do 28,2 razy) od przepływu średniego niskiego SNQ. Obliczany w ten sposób przepływ nienaruszalny obarczony jest błędem, przekraczającym w niektórych wypadkach 70%. Błąd spowodowany jest dużą zmiennością w czasie warunków hydraulicznych przepływu w korytach małych cieków nizinnych. Przepływy nienaruszalne obliczane zarówno na podstawie związku z prędkością miarodajną jak i z wielkością przepływu średniego niskiego mają przypadkowe wartości, które nie znajdują uzasadnienia z punktu widzenia niezbędnego minimum potrzebnego do zachowania życia organizmów wodnych. W tej sytuacji najlepszym rozwiązaniem jest indywidualne traktowanie każdego cieku i określanie przepływu nienaruszalnego w oparciu o parametry hydrauliczne koryta z uwzględnieniem ich sezonowej zmienności. Wymaga to opracowania odrębnej metodyki obliczeń przepływów nienaruszalnych. Stwierdzono znaczną niestabilność wartości przepływu nienaruszalnego wyznaczanego na podstawie przepływu średniego niskiego. Wynika ona z zależności przepływu SNQ od przyjętego do obliczeń okresu obserwacyjnego, nawet w przypadku dwudziestoletnich ciągów danych.

EN

The author describes the methods of estimating minimum acceptable flow according to the following criteria: hydrobiology, environmental protection, fish culture, angling, water sports and tourism. The assessment of the minimum acceptable flow values for small lowland catchments based on the hydrobiological criterion, is investigated in details. The metod based on the assumed relation between the minimum acceptable flow and the average low flow SNQ on the one hand, and the minimum non silt up flow for a specified river crosssection on the other, is evaluated. The investigation shows the frequency of flow with intensities below the minimum acceptable flow calculated according to the hydrobiological criterion and the variation of the average low flow for different calculation periods. The study is based on hydrometric measurements and systematic hydrological observations carried out between 1966 and 1995 in five small lowland catchments of areas varying from 32 to 82 km². Additionally, daily observations of the Narew river at Suraż cross-section (3376 km²) are included. The minimum acceptable flow, calculated with the use of the flow intensity – the minimum non silt up flow relation method, was considerably higher (from 1.8 to 28.2 times) than the average low flow SNQ. The minimum acceptable flow intensities error exceeded 70 % in some cases. The error depended mainly on the variation of the hydraulic flow conditions within the small lowland stream channels. It can be assumed, that for the small lowland rivers, the minimum acceptable flow equals the minimum non silt up flow. In such a case, the time of water consumption can be considerably elongated, but at the same time the flow intensities correspond to flow velocities Lower than velocities assumed for the minimum non silt up flow. It was also pointed out, that the minimum acceptable flow calculations based on the relation between the minimum non silt up flow velocity and the average low flow in the case of small lowland rivers, are of random values. Thus, they are useless for water wildlife preservation. The best solution seems to be the calculation of the minimum acceptable flow for a stream channel, taking into account seasonal changes and the specific hydraulic parameters. This requires developing a new methodology of the minimum acceptable flow calculations. In the case of the Narew river, whose catchment has considerably larger area, the minimum acceptable flow, calculated with the parametrical method as 50 % of the average low flow, describes conditions with no shortage of water during a year and during longer periods of time. The investigation also revealed a strong relationship between the average low flow values and the period of time taken for calculations. As a result, the values of the calculated minimum acceptable flow were unstable.