Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wielokryterialna analiza wartości retrospektywnych kulturowego i naturalnego dziedzictwa podziemnych wyrobisk w aspekcie jego ochrony i adaptacji

Wieja Tomasz, Radziejowska Aleksandra

Wiadomości Konserwatorskie

|

2024

|

Nr 77

149--167

PL

Kilkusetletnia działalność wielu pokoleń górników ukształtowała w starych wyrobiskach fascynujący podziemny świat. Obecnie następuje reaktywacja nieczynnych wyrobisk jako produktu turystycznego. Współczesne metody wielokryterialne, których podstawą jest matematyczny model dyskretny, zawierający zagadnienia o policzalnej liczbie kryteriów i/lub decyzji, umożliwiają uzyskanie obiektywnej oceny zasobu kulturowego i naturalnego dziedzictwa podziemnych wyrobisk. Przedstawiony zbiór kryteriów oparty jest na analizie interdyscyplinarnej wartości antropogenicznych i georóżnorodności. Do ustalenia ważności badanych cech autorzy zaproponowali wykorzystanie metody AHP, natomiast do przeprowadzenia wielokryterialnej oceny danego obiektu podziemnego metodę wskaźników syntetycznych, w szczególności wskaźnik sumacyjny skorygowany. Pozwala to na obiektywną ewaluację zasobu i może być podstawą opracowania głównego planu kompleksowej interwencji technicznej i konserwatorskiej.

EN

The centuries-long activity of many generations of miners has shaped a fascinating underground world in old excavations. Currently, there is a revival of inactive excavations as a tourist product. Contemporary multi-criteria methods, based on a discrete mathematical model containing issues of a countable number of criteria and/or decisions, enable obtaining an objective assessment of the cultural and natural heritage stock of underground excavations. The presented set of criteria is based on an interdisciplinary analysis of anthropogenic and geo-diversity values. To determine the significance of the examined features, the authors propose using the AHP method, while for conducting a multi-criteria assessment of a given underground site, the synthetic indicator method, especially the adjusted summative indicator, is recommended. This allows for an objective evaluation of resources and may serve as the basis for developing the main plan of comprehensive technical and conservation interventions.

2

Dziedzictwo architektoniczne i kulturowe w krajobrazie województwa śląskiego — układy przestrzenne cmentarzy żydowskich

Chodura Karolina

Wiadomości Konserwatorskie

|

2024

|

Nr 77

91--106

PL

Cmentarze żydowskie stanowią w krajobrazie województwa śląskiego niezwykle cenne dziedzictwo kulturowe, świadectwo wielokulturowej i wielonarodowej historii regionu. W granicach województwa znajdują się obecnie 64 znane cmentarze żydowskie w różnym stanie zachowania. Nekropolie te są swego rodzaju zapisem historii społeczności, stąd ich analiza, nie tylko w zakresie epitafiów oraz sztuki nagrobnej, lecz także rozwiązań przestrzennych, jest ważnym polem badawczym. Celem badań było określenie, jakie układy kompozycyjne cmentarzy żydowskich występują na terenie województwa śląskiego, czy wykazują one wzajemne podobieństwa i czy możliwe jest wyłonienie typologii układów kompozycyjnych. Artykuł prezentuje wyniki tych badań – typologię układów kompozycyjnych wraz z omówieniem układów przestrzennych wybranych cmentarzy. Zaprezentowane są w nim autorskie plany cmentarzy wykonane na podstawie badań materiałów i dokumentacji archiwalnych oraz badań in situ.

EN

Jewish cemeteries constitute extremely valuable cultural heritage in the landscape of the Silesian Voivodeship, a testimony to the multicultural and multinational history of the region. There are currently sixty-four known Jewish cemeteries within the borders of the voivodeship in various states of preservation. These necropolises are a record of the history of the community, hence their analysis is an important field of research, not only in terms of the epitaphs and grave art, but also through their spatial solutions. The aim of the research was to determine what compositional layouts of Jewish cemeteries exist in the Silesian Voivodeship, whether they display mutual similarities and whether it is possible to identify a typology of compositional layouts. The paper presents the findings of this research—a typology of compositional layouts along with a discourse on the spatial layouts of selected cemeteries. It presents original cemetery plans based on archival materials and documentation, as well as in situ research.

3

Analysis of the technical condition of the inner facades of the Donjon at the Klodzko Fortress

Drobek Katarzyna, Trochonowicz Maciej

Budownictwo i Architektura

|

2024

|

Vol. 23, no 1

87--100

EN

The article presents an analysis of the technical condition of the interior facades of the Donjon in the Klodzko Fortress. The aim of the study is to understand the processes leading to the deterioration of the architectural heritage. The Klodzko Fortress, located in Lower Silesia, is one of the most important and largest fortifications in Poland, with a rich history dating back to the Middle Ages. Modern structures date mainly from the 17th and 18th centuries. The article focuses on the analysis of the technical condition of the internal facades of the donjon, which are exposed to various degradation factors such as weather conditions, human activity and time. The studies were carried out in 2016 and 2023. They aimed to determine the current condition of the donjon's internal facades and the causes of the observed deterioration. The two surveys made it possible to assess differences in damage and the speed of degradation processes and their impact on the current state of the facades.

PL

Artykuł przedstawia analizę stanu technicznego wewnętrznych elewacji Donżonu w Twierdzy Kłodzko. Celem badania jest zrozumienie procesów prowadzących do pogorszenia stanu architektonicznego dziedzictwa. Twierdza Kłodzko, położona na Dolnym Śląsku, jest jedną z najważniejszych i największych fortyfikacji w Polsce, z bogatą historią sięgającą średniowiecza. Współczesne struktury pochodzą głównie z XVII i XVIII wieku. Artykuł koncentruje się na analizie stanu technicznego wewnętrznych elewacji donżonu, które są narażone na różne czynniki degradacji, takie jak warunki atmosferyczne, działalność człowieka i czas. Badania przeprowadzono w latach 2016 i 2023. Miały one na celu określenie obecnego stanu wewnętrznych elewacji donżonu oraz przyczyn obserwowanego pogorszenia. Dwa przeglądy umożliwiły ocenę różnic w uszkodzeniach oraz szybkości procesów degradacji i ich wpływu na obecny stan elewacji.

4

Obiekty architektury sakralnej w fortyfikacjach austriackich XIX w. Otwarcie badań

Suchoń Filip

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2023

|

Vol. 1

31--48

PL

W artykule opisano przykłady dzieł architektury sakralnej, towarzyszących dziełom fortyfikacyjnym szkoły austriackiej z XIX w. Podjęto próbę określenia zasobu, ustalenia typologii, a także wyjaśnienia i interpretacji tego dotychczas niezbadanego zjawiska. Zainicjowana kwerenda może stanowić wstęp do nowych badań na szerszym polu.

EN

The paper describes examples of sacred architecture accompanying the fortification works of the Austrian school of the 19th century. An attempt was made to identify the primary resource, establish a typology, and explain and interpret the phenomenon, so far unexplored. The initiated study may prelude new research in a broader field.

5

Samorządowi konserwatorzy zabytków jako wykonawcy zadań wojewódzkich konserwatorów zabytków. Krótkie podsumowanie eksperymentu

Hirsh Robert

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2023

|

Nr 18

23--34

PL

Artykuł dotyczy kwestii realizacji jednego z zadań z zakresu ochrony zabytków przez samorządy lokalne. Przedstawiono kwestię wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej, przez samorządowych konserwatorów zabytków na podstawie porozumień wojewodów z samorządami lokalnymi. Rozwiązanie to związane były ze znacznymi oczekiwaniami środowiska konserwatorskiego. Po ponad 20 latach funkcjonowania samorządowych konserwatorów zabytków, wykonujących powierzone zadania WKZ można już częściowo podsumować efektywność tego rozwiązania. Doświadczenia nie są jednak jednoznaczne. Obok wielu korzyści i dobrego funkcjonowania współpracy organów państwowych i samorządowych na bazie porozumień, są też przykłady braku współpracy i w efekcie rozwiązywania takich porozumień, zwłaszcza w ostatnich 10 latach. Skłania to do wniosku, że rozwiązanie to nie może być traktowane jako optymalne i konieczne są dalsze zmiany w celu jego poprawy.

EN

The article deals with the issue of the implementation of one of the tasks of historic preservation by local governments. It presents the issue of the performance of tasks of government administration, by local government conservators of monuments on the basis of agreements between governors and local governments. This solution was related to the considerable expectations of the conservation community. After more than 20 years of operation of local government conservators performing the tasks entrusted to the WKZ, the effectiveness of this solution can already be partially summarized. However, the experience is not unequivocal. In addition to the many benefits and good functioning of cooperation between state and local government bodies on the basis of agreements, there are also examples of lack of cooperation and, as a result, dissolution of such agreements, especially in the last 10 years. This leads to the conclusion that this solution cannot be considered optimal and further changes are needed to improve it.

6

Topography of the 18th-century Rzeszów and its relics in the contemporary architectural and urban space of the city

Piekarski Maciej

Architectus

|

2023

|

Nr 1 (73)

17--29

EN

One of the icons of Rzeszów is the 18th-century perspective view of the city, known as the Wiedemann plan. The view shows the buildings and topography of the city, which was then surrounded by a system of ponds and backwaters. All representative buildings have been preserved to this day, although in slightly changed forms. Ponds and backwaters do not exist. The study described in the article was aimed at finding traces of the shores of these water reservoirs in the modern topography of the city, which is very much transformed. Maps and aerial photographs from the times when traces of the 18th-century topography were more visible were used for this purpose. The content of cartographic sources was used by overlaying digital versions of maps: historical and current, calibrating the image using a pair of points belonging to two distant objects with unchanged shapes. The information contained in the photograph was verified by making analogous geometric constructions on the photograph and on the current map. The culmination of the study was an in-situ reconnaissance. Many still clear traces of the former topography were found in the area, which may be imperceptible to an outside observer. The obtained results introduce a correction to the Wiedemann’s plan, which mapped the spatial structure of the city partly incorrectly. They supplement the knowledge base about Rzeszów, which does not sufficiently cover spatial and urban issues. They draw attention to the ignored element of the urban cultural landscape, which is the topography, often insufficiently protected.

PL

Jedną z ikon Rzeszowa jest XVIII-wieczny widok perspektywiczny miasta, znany jako tzw. plan Wiedemanna. Na widoku przedstawione są budynki oraz topografia miasta, które było wówczas otoczone systemem stawów i rozlewisk. Wszystkie reprezentacyjne budynki, chociaż w nieco zmienionych formach, są zachowane do dzisiaj. Stawy i rozlewiska nie istnieją. Celem autora w badaniu opisanym w artykule było odnalezienie śladów po brzegach tych zbiorników wodnych we współczesnej topografii miasta, która jest bardzo zmieniona. Posłużono się do tego mapami i fotografiami lotniczymi z czasów, kiedy ślady XVIII-wiecznego ukształtowania terenu były bardziej widoczne. Treść źródeł kartograficznych wykorzystano poprzez nałożenie na siebie cyfrowych wersji map: historycznej oraz aktualnej, kalibrując obraz za pomocą pary punktów przynależnych do dwóch oddalonych od siebie obiektów o niezmienionych bryłach. Informację zawartą w fotografii zweryfikowano poprzez wykonanie analogicznych konstrukcji geometrycznych na fotografii oraz aktualnej mapie. Zwieńczeniem badania był rekonesans in situ. W jego trakcie znaleziono w terenie wiele wciąż wyraźnych śladów dawnej topografii, które dla postronnego obserwatora mogą być niezauważalne. Uzyskane rezultaty wprowadzają korektę do planu Wiedemanna, odwzorowującego strukturę przestrzenną miasta częściowo błędnie. Uzupełniają stan wiedzy o Rzeszowie, która w niedostatecznym stopniu obejmuje zagadnienia przestrzenno-urbanistyczne. Zwracają uwagę na ignorowany element miejskiego krajobrazu kulturowego, jakim jest ukształtowanie terenu, często niedostatecznie chronione.

7

The role of isolated farmsteads in the open landscape protection on the example of Kashubia

Górka Anna

Architectus

|

2023

|

Nr 3 (75)

49--59

EN

As a result of the social and economic transformation of rural areas, open landscapes are disappearing. Former farmsteads are being devastated or beginning to lose their landscape context due to the spread of residential building development. At the same time, in many places, the farmstead form is clearly legible and remains an element with which the view is structured and enriched. The article was aimed at drawing attention to the multidimensional importance of isolated farmsteads and the need to recognise their surviving resources. Being distinguishing features with which the attractiveness of an open landscape can be determined, they inspire the development of a multifunctional rural economy led by the local community. Isolated farmsteads can respond to the city’s problems and function in many non-agricultural areas, including education, tourism and recreation, nature protection and health protection. Protection of the building development of former farmsteads may provide a tool to effectively support the shaping of spatial order in large areas. The article presents a method for describing the preservation condition of single-manor buildings developed at the turn of the 19th and 20th centuries. It is proposed that the study analyses the architectural features of farmsteads that play an important part in the recognition of such building development in the open landscape. Observation areas were selected based on the results of remote identification of the location of historic farmsteads and buildings. The field study was conducted in the central part of Kashubia, along selected scenic routes. These routes comprised 26 solitary homesteads. In half of the cases studied, the exposure of the farmstead buildings deteriorated due to the proximity of modern residential building development. The spatial layout of the majority of farmsteads has changed, which most commonly resulted from expansion beyond the former outline of the farmyard. Numerous historic buildings have been rebuilt. Despite the above-mentioned modifications, in the study area, the farmstead has remained a distinctive feature of the landscape and retained the potential for transformation to be used in the sustainable development economy. The results encourage the study to be continued. The identified resources and architectural values of the traditional farmstead could support the management and protection of the heritage of agricultural landscapes.

PL

Na skutek społecznej i gospodarczej transformacji obszarów wiejskich zanikają krajobrazy otwarte. Stare rolnicze siedliska ulegają dewastacji lub tracą kontekst krajobrazowy w związku z rozprzestrzenianiem się zabudowy rezydencjonalnej. Zarazem w wielu miejscach forma zagrody jest czytelna i pozostaje elementem strukturalizującym i wzbogacającym widok. Celem artykułu było zwrócenie uwagi na wielowymiarowe znaczenie samotniczych zagród i konieczność rozpoznania ich ocalałych zasobów. Jako wyróżniki decydujące o atrakcyjności krajobrazu otwartego inspirują one rozwój wielofunkcyjnej gospodarki wiejskiej kierowanej przez społeczność lokalną. Mogą odpowiadać na problemy miasta i funkcjonować w wielu pozarolniczych dziedzinach: w edukacji, turystyce i rekreacji, w ochronie przyrody i zdrowia. Ochrona zabudowy dawnych gospodarstw może stanowić narzędzie skutecznie wspomagające kształtowanie ładu przestrzennego na rozległych obszarach. W artykule przedstawiono metodę opisu stanu zachowania zabudowy jednodworczej ukształtowanej na przełomie XIX i XX w. Zaproponowano analizowanie cech architektonicznych zagród o istotnym znaczeniu dla ich rozpoznawalności w krajobrazie otwartym. Obszary obserwacji wytypowano, opierając się na wynikach zdalnej identyfikacji położenia historycznych zagród i budynków. Badanie terenowe przeprowadzono w środkowej części Kaszub, wzdłuż wybranych tras widokowych. Objęto nimi 26 samotniczych zagród. W przypadku połowy z nich odnotowano pogorszenie ekspozycji na skutek sąsiedztwa współczesnej zabudowy mieszkaniowej. Układ przestrzenny większości zagród uległ zmianie najczęściej na skutek rozbudowy poza dawnym narysem podwórza. Wiele historycznych budynków przebudowano. Mimo wymienionych modyfikacji zagroda na obszarze badania pozostała wyróżnikiem krajobrazu oraz zachowała potencjał transformacji do wykorzystania w gospodarce zrównoważonego rozwoju. Wyniki zachęcają do kontynuowania badań. Rozpoznane zasoby i walory architektoniczne tradycyjnej zagrody mogłyby wspierać zarządzanie dziedzictwem krajobrazów rolniczych i ich ochronę.

8

An integrated approach to the protection of cultural heritage on the example of Kolumna – a former summer resort near Łódź

Strumiłło Krystyna

Architectus

|

2023

|

Nr 2 (74)

49--58

EN

In recent years, the growing importance of protecting cultural heritage can be noticed. An integrated approach to the protection of cultural heritage reflects both the society’s attitude to the world of values and the very process of reinterpretation of values. The aim of the article is to present the results of the research conducted by the author on the cultural heritage in Kolumna (Łask district) near Łódź. These results shed new light on a holistic view of the issue of heritage protection in terms of European Union provisions. Empirical research was carried out consisting in direct observation, analysis and self-assessment, as well as archival queries and studies of the latest literature on the subject. Field observations concerned human interference and transformation of the green landscape. As a result of the conducted research, it should be stated that cultural heritage, whose values are not only material cultural goods, but also natural heritage and our memory and identity, is subject to constant evolution. Proper welfare management and the intensification of activities aimed at protecting these values are becoming crucial.

PL

W ostatnich latach można zauważyć rosnące znaczenie ochrony dziedzictwa kulturowego. Zintegrowane podejście do ochrony dziedzictwa kulturowego odzwierciedla zarówno stosunek społeczeństwa do świata wartości, jak i sam proces reinterpretacji wartości. Celem artykułu jest przedstawienie wyników przeprowadzonych przez autorkę badań dotyczących dziedzictwa kulturowego na terenie Kolumny (dzielnicy Łasku) niedaleko Łodzi. Rzucają one nowe światło na całościowe spojrzenie na zagadnienie ochrony dziedzictwa w aspekcie zapisów unijnych. Przeprowadzono badania empiryczne polegające na bezpośredniej obserwacji, analizie i ocenie własnej oraz kwerendy archiwalne i studia najnowszej literatury przedmiotu. Obserwacje terenowe dotyczyły ingerencji człowieka i przekształceń zielonego krajobrazu. W wyniku przeprowadzonych badań należy stwierdzić, że dziedzictwo kulturowe służy współczesnym celom, którymi są nie tylko materialne dobra kultury, ale także naturalne dziedzictwo przyrodnicze oraz nasza pamięć i tożsamość. Właściwe zarządzanie dobrostanem oraz intensyfikacja działań skierowanych na ochronę tych wartości stają się kluczowe.

9

Kryteria kontekstu i tradycji miejsca w ocenie obiektów architektonicznych - analiza i formalizacja aspektów oceny dla celów inteligentnych systemów wspomagania decyzji

Rumież Agnieszka, Świt-Jankowska Barbara

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2022

|

Z. 10

149--161

PL

Ochrona dziedzictwa kulturowego wymaga negocjacji na wielu szczeblach społecznej organizacji i angażuje osoby reprezentujące bardzo różne środowiska i tym samym - posiadające niejednokrotnie odmienne stanowiska i ideały. Znalezienie mechanizmów wspomagających procesy decyzyjne w obszarze dziedzictwa - w szczególności tego najnowszego - jest jednym z najpilniejszych zadań badawczych w dziedzinie. W artykule zaproponowano strategię i opisano I część badań, które mają prowadzić do stworzenia narzędzia opartego o adekwatny model inteligentnego systemu wspomagania decyzji. Przedstawione zostało uzasadnienie wyboru modelu decyzyjnego (DRSA). Zaproponowano takie przedefiniowanie 2 spośród 10 kryteriów oceny obiektów architektonicznych: kontekstu i tradycji miejsca, aby możliwe było rozdzielenie ich zakresów znaczeniowych i tym samym uniknięcie sytuacji redundancji.

EN

The protection of cultural heritage requires negotiations on many levels of social organization and involves representatives from very different environments and thus - often having different positions and ideals. Finding mechanisms to support decision-making in the area of heritage protection - especially contemporary objects - is one of the most urgent inquiry in the field. The article proposes a strategy and describes the first part of the research: creation of a tool based on an adequate model of an intelligent decision support system. The justification for the choice of the decision model (DRSA) was presented. It has been proposed to redefine 2 out of 10 criteria for assessing architectural objects: the context and place tradition (genis loci), so that it is possible to separate their semantic fields and thus avoid redundancy.

10

Komunikacja, samochód i miasto. Metamorfozy socjalistycznej urbanistyki polskiej a historyczna przestrzeń ośrodków miejskich

Marciniak Piotr

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2022

|

Z. 11

17--33

PL

Przebudowa i modernizacja wielu zespołów śródmiejskich w miastach polskich - rozpoczęta na progu lat 60. XX w. - opierała się w znacznym stopniu na doświadczeniach i wzorcach zachodnich, a także doktrynie zakładającej intensywny rozwój i uprzemysłowienie. Przemieszczanie się i transport były jednymi z głównych założeń Karty Ateńskiej, dokumentu kształtującego myślenie pokoleń urbanistów i architektów. Fascynacja jej twórców motoryzacją i zaletami indywidualnego transportu doprowadziły w efekcie do stworzenia modelu miasta dla samochodów. Przyjęcie tych założeń stało się punktem wyjścia do akceptacji szeregu komunikacyjnych ingerencji w zabytkowe struktury miast. Celem niniejszego artykułu jest określenie doktrynalnych przesłanek oraz analiza zjawisk w odbudowywanych miastach historycznych z punktu widzenia rozwiązań komunikacyjnych. W artykule omówiono założenia doktrynalne, ewolucję transportu i motoryzacji. Opisano także rozwój komunikacji w polskich miastach oraz ich wpływ na przekształcenia historycznie ukształtowanych obszarów śródmiejskich.

EN

The reconstruction and modernization of many inner-city complexes in Polish cities - started at the beginning of the 1960s - was largely based on Western models and experiences, as well as the doctrine of intensive development and industrialization. Movement and transport were one of the main assumptions of the Athens Charter, a document shaping the thinking of generations of urban planners and architects. Its creators, fascinated with motorization and the advantages of individual transport, designed a model of a city for cars. The adoption of these assumptions became the starting point for the acceptance of a number of transport interventions in the historic structures of cities. The aim of this article is to define the doctrinal premises and to analyze the phenomena in the reconstructed historical cities in terms of communication solutions. The article discusses the doctrinal assumptions, the evolution of transport and motorization, and describes the development of urban transport in Polish cities, as well as their impact on the transformation of historically shaped downtown areas.

11

Protection and shaping of the fortification’s greenery of the former Kraków fortress: theory, standards, practice

Środulska-Wielgus Jadwiga, Wielgus Krzysztof

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2022

|

T. 50

435--457

EN

At present, fortress greenery is a significant resource of urban greenery, composed for the purposes of concealing, defending, decorating and nourishing the former Kraków Fortress, based on the knowledge and experience of engineers at the turn of the 19th and 20th centuries, as well as the aesthetic principles of that era. The aim of this paper is to present conclusions formulated as part of a research project by the local municipality and university, concerning the proper interpretation of the masking greenery systems of the Kraków Fortress, and the definition of framework guidelines for the protection and shaping of green complexes. The development of the method of recording, valorizing and defining the rules of dealing with the green areas of the Kraków Fortress was based on the experience gained from searching for holistic methods of recording and valorizing the fortified landscape of the fortresses of Przemyśl, Zamość, Pula (Croatia) and Kotor (Montenegro). The development of rules for the conservation and legibility of system plantings may contribute to the effective protection of masonry and earth structures, as well as regaining landscape values and increasing the safety of visitors. In the preparation of the guidelines, general principles and detailed principles for selected, representative examples were developed (with an indication of the processes of change, development, possible use together with low-intervention zones).

PL

Zieleń forteczna stanowi współcześnie znaczący zasób zieleni miejskiej, komponowanej niegdyś dla potrzeb maskowania, obrony, zdobienia i żywienia dawnej twierdzy Kraków w oparciu o wiedzę i doświadczenie inżynierów przełomu XIX i XX wieku, a także pryncypia estetyczne ówczesnej epoki. Celem pracy jest przedstawienie wniosków sformułowanych w ramach projektów badawczych jednostki samorządu lokalnego i wyższej uczelni, dotyczących właściwej interpretacji układów zieleni maskującej twierdzy Kraków oraz określenia ramowych wytycznych dla ochrony i kształtowania zespołów zieleni (Opracowanie optymalizacji zasad i metod ochrony i rewaloryzacji zespołów zieleni fortecznej Twierdzy Kraków oraz konsultacja procesu ich wdrażania realizowanego przez Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie z 2020 roku oraz Karta identyfikacji, ochrony, utrzymania i rewaloryzacji zespołu zieleni fortecznej Twierdzy Kraków - rekomendacje użytkowania z 2021 roku). W opracowaniu metody zapisu, waloryzacji i formułowania zasad postępowania z zielenią twierdzy Kraków wykorzystano doświadczenia wyniesione z poszukiwania holistycznych metod zapisu i waloryzacji krajobrazu warownego twierdz Przemyśl, Zamość, Pula (Chorwacja) i Kotor (Czarnogóra). Opracowanie zasad konserwacji i uczytelnienia systemowych nasadzeń przyczynić się może do skutecznego zabezpieczenia struktur murowych i ziemnych obiektów, a także do odzyskania walorów krajobrazowych i zwiększenia bezpieczeństwa odwiedzających. Podczas sporządzania wytycznych wypracowane zostały zasady ogólne oraz szczegółowe dla wytypowanych, reprezentatywnych przykładów (ze wskazaniem procesów przemian, rozwoju i możliwości wykorzystania oraz wyznaczeniem stref o niskiej interwencji).

12

Material culture as a basis to strengthen local identity and re-direct development - urban intervention as a tool to protect local heritage: case study of Tarnowo Podgórne, a rural municipality in the Western Poland

Kaźmierczak Bartosz, Pazder Dominika, Zbierski-Salameh Suava

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2022

|

T. 50

131--145

EN

This paper tackles the questions of material culture and protecting heritage values through urban intervention. Urban intervention is understood as the identification of local heritage with a diagnosis of potential development profiles and application of the adopted solutions to underlie the formation of a new local centrality. It is underlined that the right urban intervention needs to be conducted for and with local inhabitants. Urban intervention, as proposed in this paper, is understood as a tool to properly direct the development of peripheral areas, especially rural ones. The basis for the research is the idea of spatial re-definition that aims to upgrade not only spatial but above all social attractiveness. An original two-stage methodology adopted for the purpose of the research with the use of the author’s AIA method was presented. This developed tool can harness the potential of material culture of local heritage. The shown research methodology is universal and can be applied in any urban interventions intended to transform places characterized by either partially or completely lost spatial and social identity.

PL

Prezentowany artykuł podejmuje problematykę ochrony kultury materialnej i wartości dziedzictwa poprzez interwencję urbanistyczną. Interwencja urbanistyczna rozumiana jest jako identyfikacja lokalnego dziedzictwa wraz z diagnozą potencjalnych profili rozwojowych oraz zastosowanie przyjętych rozwiązań jako podstaw kształtowania się pożądanego lokalnego krajobrazu urbanistycznego i wytworzenia centrum przestrzenno-społecznego gminy. Interwencja musi być realizowana dla lokalnej społeczności i z jej udziałem. Zaproponowana w artykule interwencja jest pojmowana jako narzędzie właściwego kierunkowania rozwoju obszarów peryferyjnych, zwłaszcza wiejskich. Podstawę badań stanowi idea redefinicji przestrzennej zmierzającej do podniesienia atrakcyjności zarówno funkcjonalnej, jak i społecznej. Opracowano dwuetapową metodologię przyjętą na potrzeby badań z wykorzystaniem autorskiej metody AIA. Sporządzone narzędzie daje możliwość wykorzystania potencjału i walorów lokalnego dziedzictwa. Przedstawiona metodologia badawcza jest uniwersalna i może być zastosowana w innych gminach wiejskich, poszukujących rozwiązań prowadzących do przekształcenia miejsc o ubogiej lub całkowicie utraconej tożsamości przestrzennej i społecznej.

13

Panorama miasta zabytkowego: między nieuniknioną potrzebą rozwoju a imperatywem ochrony dziedzictwa kulturowego

Kadłuczka Andrzej, Kołodziejczyk Katarzyna, Stala Klaudia

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2022

|

Vol. 2

88--110

PL

W artykule został omówiony współcześnie występujący na szeroką skalę problem ochrony dziedzictwa kulturowego w świetle dynamicznego rozwoju obszarów zurbanizowanych. Horyzontalna struktura murów obronnych i bram wielowiekowej zabudowy miejskiej jest ważnym źródłem dokumentacji. Wykorzystanie zabytkowych terenów pod wysokie budownictwo, prestiż i wartość renty gruntowej przyczyniają się do powstawania nowych akcentów przestrzennych, które często niszczą lub zniekształcają historyczne panoramy miast.

EN

This article discusses the contemporary large-scale problem of cultural heritage protection in light of the dynamic development of urbanised areas. The horizontal structure of the defensive walls and gates of centuries-old urban development is an important source of documentation. The use of historic areas for high-rise construction and the prestige and value of land rent contribute to the emergence of new spatial accents, which often destroy or distort historical city panoramas.

14

Laser scanning as a source of information in the analysis of the facades of heritage at risk - the mansion in Kliczewo Male

Dudzińska Emilia, Argasiński Karol

Materiały Budowlane

|

2022

|

nr 8

73--75

EN

The article presents the use of a point cloud in the analysis and documentation of facades of historic endangered objects. In the example of a scan of the mansion in Kliczewo Male, maps were made, and the possibility of their applications was presented. Analysis of deformations, cavities, and others were performed. The studies are the basis for vector documentation. The point cloud segment showing reliefs has been transformed into a MESH geometry, which allows it to be shared on online platforms and 3D printing.

PL

Artykuł przedstawia zastosowanie chmury punktów w analizie i dokumentacji elewacji zabytkowych obiektów zagrożonych. Na przykładzie skanu dworu w Kliczewie Małym wykonano mapy i przedstawiono możliwość ich zastosowania. Wykonano analizę odkształceń, ubytków i innych. Opracowania stanowią podstawę do prac związanych z dokumentacją wektorową. Wycinek chmury przedstawiający płaskorzeźbę został przekształcony w geometrię MESH, co umożliwia jego udostępnienie na platformach internetowych oraz druk 3D.

15

Niechciane przestrzenie. Transgraniczne i międzykulturowe uwarunkowania ochrony architektonicznego dziedzictwa współczesności

Marciniak Piotr, Grzeszczuk-Brendel Hanna, Rumież Agnieszka

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2021

|

Z. 7

5--11

PL

Prace realizowane w ramach projektu naukowego zatytułowanego „Niechciane przestrzenie. Transgraniczne i międzykulturowe uwarunkowania ochrony architektonicznego dziedzictwa współczesności – część II” były zakończeniem i dopełnieniem badań nad ważnym współcześnie zagadnieniem ochrony współczesnego dziedzictwa kulturowego. W pracy zaprezentowano autorskie studia i rozważania na temat wybranych zagadnień dotyczących kontekstu zjawisk modernizacyjnych, tak ważnych dla rozwoju architektury i budownictwa w okresie PRL. Celem pracy było odnalezienie kontekstów i materiałów wyjściowych polskiej modernizacji w latach 1945-1989, które staną się dopiero punktem wyjścia do przyszłej oceny najciekawszych oraz najbardziej wartościowych dokonań powojennej architektury oraz urbanistyki polskiej. Zawarte w niej treści są efektem systematycznych badań prowadzonych od kilkunastu lat przez autora nad architekturą i urbanistyką w Polsce okresu komunizmu. Zebrany materiał ikonograficzny został zebrany spośród dostępnej literatury, a także z archiwów polskich i niemieckich.

EN

Works carried out as part of the scientific project titled “Unwanted space. Cross-border and intercultural conditions for architectural protection of the heritage of modern times – part II”, were the completion and complement of research on the contemporary issue of protection of contemporary cultural heritage. The work presents original studies and reflections on selected issues concerning the context of modernization phenomena, so important for the development of architecture and construction in the period of the Polish People’s Republic. The aim of the work was to find contexts and starting materials of Polish modernization in 1945-1989, which will become the starting point for the future assessment of the most interesting and the most valuable achievements of post-war Polish architecture and urbanism. The contents contained in it are the result of systematic research carried out for over a dozen years by the author over architecture and urban planning in Poland during the communist period. The collected iconographic material was collected from available literature, as well as from Polish and German archives.

16

Underground mining heritage sites: Preservation and safeguarding

Wieja Tomasz

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 68S

53--61

EN

Old underground excavations are an immanent component of cultural and natural heritage. Bearing in mind the fact that each space formed as an underground excavation has unique features, the author of this study explores the fundamental principles having relevance to retrospective values represented by mining heritage created through formation and exploration of underground excavations, and recognizes the priorities for modern intervention schemes in the context of heritage preservation and safeguarding. Revitalization of old disused underground excavations gives rise to social, economic and ecological mechanisms at the stage of investment planning, implementation and operation and maintenance. That determines the continuation and development of aesthetic, social, economic and ecological processes, as well as land and urban growth being inherent components of sustainable development of towns and entire regions.

PL

Podziemne wyrobiska górnicze są immanentnym składnikiem dziedzictwa kulturowego i naturalnego, niezbywalną wartością dodaną w procesie przekształcania struktur geologicznych; mają także wpływ na kształtowanie przestrzeni architektonicznej, urbanistyki i krajobrazu naturalnego wokół realizowanych podziemnych obiektów. Mając świadomość, że każda przestrzeń uformowana jako wyrobisko podziemne ma indywidualne i niepowtarzalne cechy, w artykule sformułowano podstawowe zasady odnoszące się do oceny wartości retrospektywnych reprezentowanych przez dziedzictwo górnicze. Określono również priorytety dla współczesnej interwencji antropogenicznej w procesie jego ochrony i adaptacji. Rewitalizacja podziemnych nieczynnych wyrobisk generuje zachowanie i rozwój procesów estetycznych, społecznych, ekonomicznych, ekologicznych, krajobrazowych i urbanistycznych będących immanentnym składnikiem zrównoważonego rozwoju miast i regionów.

17

Rewitalizacja zabytkowych urządzeń dźwigowych – wyzwanie dla ochrony dziedzictwa sztuki inżynieryjnej w kontekście niespójności przepisów dozoru technicznego z prawem ochrony zabytków

Pietrzak Katarzyna

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 68

156--167

PL

Dziedzictwo inżynieryjne, zwłaszcza zabytkowe maszyny, wymaga odmiennego traktowania niż tradycyjnie postrzegane dzieła sztuki. Obiekty te są pozostałościami minionej kultury przemysłowej, a jednocześnie urządzeniami technicznymi wytworzonymi w celu wykonywania określonej pracy mechanicznej. W ich przypadku konieczne jest więc podejście do problemu ochrony dziedzictwa z dwóch perspektyw: konserwatora i inżyniera. W artykule przedstawiono najistotniejsze dla zabytkowych urządzeń dźwigowych przepisy prawa ochrony zabytków, dozoru technicznego oraz prawa budowlanego obowiązujące w Polsce. Głównym celem było sprawdzenie, czy prawo ochrony zabytków może współdziałać z technicznymi wymogami bezpieczeństwa, czy ich zapisy się nie wykluczają. Rozważania oparto na literaturze, analizie prawnej i doświadczeniach zawodowych autorki. Wykorzystano też informacje od inspektorów dozoru technicznego i konserwatorów dźwigów. Problem ten został podjęty i poddany dyskusji podczas konferencji naukowej 5ᵗʰ Joint PhD Students Conference POZ-MAR 2019 w Poznaniu.

EN

The engineering heritage, especially historical machines, requires different treatment than traditionally understood pieces of art. They are monuments, the remains of industrial culture, cultural heritage, and at the same time, technical equipment manufactured to perform specific mechanical work. It is necessary to approach the heritage protection problem from two different perspectives: that of the conservator and that of the engineer. This paper presents the primary international and Polish regulations on the protection and preservation of monuments, technical inspection, and construction law for the lifting devices. The paper’s main aim is to determine, on the Polish example, whether heritage preservation law could work in line with technical safety requirements or exclude each other. These considerations are based on the literature, law studies, and the author’s experience as an employee of the Heritage Conservator’s Office in Poznań. The article is also based on information obtained from inspectors of technical inspection and elevator conservators. This problem was partially discussed during the scientific conference 5ᵗʰ POZ-MAR 2019 Joint Ph.D. Students’ Conference in Poznań, Poland.

18

Qualitative analysis of architectural education in the protection of a historic city

Kuśnierz-Krupa Dominika, Kobylarczyk Justyna, Malczewska Joanna, Ivashko Yulia, Lisińska-Kuśnierz Małgorzata

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 65

20--25

EN

This paper presents the findings of a study in which students of architecture schools rated their need for education about the scope of conservation and respect for the historical cultural landscape, primarily including the values of historic cities and towns. This subject appears to be highly essential as historic cities and towns, particularly smaller ones, are currently under the risk of losing their values due to development pressure that is often uncontrolled. It should be noted that architects who design new buildings in historic city and town centres often have contribute to this phenomenon. Therefore, in the authors’s opinion, the education of architecture school students on the need to respect and conserve historic towns can be seen as an essential issue, as well as its quality level.

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących oceny przez studentów uczelni architektonicznych potrzeby edukacji w zakresie ochrony i poszanowania historycznego krajobrazu kulturowego, w tym przede wszystkim wartości zabytkowych miast. Przedmiotowa problematyka wydaje się bardzo istotna, gdyż miasta zabytkowe, szczególnie te mniejsze, są obecnie – w wyniku presji inwestycyjnej, często niekontrolowanej – narażone na utratę swoich wartości. Należy zauważyć, że niejednokrotnie w procesie tym mają swój udział architekci, projektujący nowe obiekty na terenach historycznych centrów miast. Zatem, zdaniem autorów, zarówno edukacja studentów uczelni architektonicznych w zakresie potrzeby poszanowania i ochrony miasta zabytkowego, jak i jej poziom wydają się niezwykle ważne.

19

Impact of legal protection on the preservation of a historical rural structure on the example of Frydman

Korzeniowska Agata

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 68S

158--167

EN

This paper discusses the functioning of the heritage of the village of Frydman, which is one of the most wellpreserved cases of Spisz layouts and features numerous architectural monuments. The layout, which persists in local natural conditions, appears unthreatened despite the occurrence of significant change in the cultural landscape in historical architecture. The discussion begins with an identification of surviving elements of Frydman’s structure and an investigation of the determinants of its origins, which were sequentially referenced to contemporary times and possible development trajectories. The research objective of the study was to answer the problem of the functioning of heritage in present-day legal conditions, specifically in terms of heritage conservation and spatial planning. This study clearly indicates the complexity of the problem, in which the synergy of legal provisions and the local community is a crucial area. To ensure it, both a systemic improvement of the regulation and the raising of public awareness on heritage conservation and management would be necessary.

PL

Artykuł dotyczy funkcjonowania dziedzictwa wsi Frydman, będącej jednym z najlepiej zachowanych przykładów układów spiskich, reprezentowanych przez liczne zabytki architektury. Trwające w uwarunkowaniach naturalnych, dziedzictwo to wydaje się niezagrożone podczas zmian krajobrazu kulturowego zachodzących w zabytkowej architekturze. Rozważania rozpoczyna zdefiniowanie zachowanych elementów struktury oraz uwarunkowań ich powstania, które kolejno zostają odniesione do czasów współczesnych i możliwych dróg rozwoju. Celem badawczym było znalezienie formy funkcjonowania dziedzictwa w ramach prawnych, m.in. z zakresu ochrony dziedzictwa oraz planowania przestrzennego. Badania jednoznacznie dowodzą złożoności problemu, w którym kluczowy jest wpływ realizacji zapisów prawa na życie lokalnej społeczności. W celu poprawy sytuacji konieczne są zarówno systemowa poprawa regulacji, jak i podniesienie świadomości społecznej na temat ochrony i zarządzania dziedzictwem.

20

Problematyka ochrony historycznej zabudowy przemysłowej na przykładzie zespołu portowo-stoczniowego w Gdyni

Hirsh Robert, Łozowska Celina

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2021

|

Nr 11

27--42

PL

Na terenach portowo-stoczniowych Gdyni zachowanych jest wiele historycznych obiektów, które ze względu na zmiany w funkcjonowaniu portu oraz przekształcenia użytkowania terenów podlegają określonym zmianom. Najważniejsze z tych budynków są objęte ścisłą ochroną prawną poprzez wpisanie do rejestru zabytków. Zapewnia to ich zachowanie i często także rewaloryzację. Inne, także wartościowe, ale nieobjęte tak ścisłą ochroną – uwzględnione tylko w ewidencjach zabytków, podlegają adaptacjom i przebudowom, które powodują utratę niektórych walorów, ale umożliwiają przynajmniej częściowe zachowanie. Wiele budynków tego typu utraciło swoje funkcje, jest opuszczonych i oczekuje na powtórne zagospodarowanie. Ochrona zabytków w takich sytuacjach jest bardzo problematyczna i wymaga wypracowania kompromisów. Przekształcenia budynków historycznych są nieuniknione. W celu określenia zakresu ochrony i dopuszczalności ingerencji pożądane jest wypracowanie metody oceny wartości zabytkowych, która dałaby narzędzia do zobiektywizowania procesów przekształceń.

EN

There are many historical buildings preserved in the port and shipyard areas of Gdynia, which are subject to specific changes due to changes in the functioning of the port and land use transformations. The most important of these buildings are under strict legal protection by being entered in the register of monuments. This ensures their preservation and often also their revalorization. Others, also valuable, but not under such strict protection - included only in historic monuments registers, are subject to adaptations and reconstructions, which cause the loss of some values, but allow at least partial preservation. Many buildings of this type have lost their functions, are abandoned and await re-development. Historic preservation in such situations is very problematic and requires the development of compromises. Transformation of historic buildings is inevitable. In order to determine the scope of protection and permissibility of interference, it is desirable to develop a method of assessing historic values, which would provide tools to objectivize the transformation processes.