Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ocena wpływu zróżnicowanego nawożenia mineralnego na zawartość przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu w glebie

Tkaczyk Przemysław, Bednarek Wiesław, Brodowska Marzena S., Bojanowska Monika

Przemysł Chemiczny

|

2020

|

T. 99, nr 4

642--644

PL

Poznanie procesów zachodzących w glebie po aplikacji nawozów mineralnych, w tym ocena wpływu nawożenia na zawartość dostępnych dla roślin form składników pokarmowych, ma istotne znaczenie nie tylko z naukowego, ale przede wszystkim z praktycznego punktu widzenia. Na podstawie przeprowadzonego 3-letniego doświadczenia polowego z tymotką łąkową (Phleum pratense L.) oceniono wpływ zróżnicowanego nawożenia mineralnego azotem, fosforem i potasem na zawartość w glebie przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu. Analiza uzyskanych wyników wskazuje, że zastosowane kombinacje nawozowe w większości obiektów istotnie modyfikowały zawartość przyswajalnych form pierwiastków w glebie. Badana gleba charakteryzowała się średnią do bardzo wysokiej zasobnością w fosfor przyswajalny, od bardzo niskiej do wysokiej w potas i od bardzo niskiej do średniej w przyswajalną formę magnezu.

EN

NH₄NO₃, superphosphate and KCl fertilizers were applied to soil to study the effect of diversified mineral fertilization on the content of absorbable P, K and Mg forms in the 3-year field experiment with meadow timothy (Phleum pratense L.). The soil showed a medium to very high content of available P, a very low to high content of available K, and a very low to medium content of available Mg.

2

Natural fertilization in the structure of fertilization in sustainable agriculture - on the example of Poland

Rudnicki Roman, Kluba Mieczysław, Jezierska-Thöle Aleksandra, Szyda Barbara, Wiśniewski Łukasz

Polish Journal for Sustainable Development

|

2020

|

T. 24, cz. 1

117--126

EN

The aim of this paper was to describe the state (as of 2010), structure by type (natural and mineral fertilisation, taking into account doses of nitrogen, potassium and phosphorus) and spatial diversification of fertilisation in the Polish agriculture (16 voivodships and 314 poviats). The studies of these issues concentrated on examining the impact of the external features of agriculture – natural and man-made ones. What has been demonstrated is the presence of a strong spatial diversification of fertilising procedures, mostly due to the impact of man-made conditions: historical and urban. It has transpired that the territorial patterns of fertilisation are bi-polar in nature: on the one hand, there are areas dominated by natural fertilisation (mostly north-eastern Poland); on the other hand, there are places where mineral fertilisation is prevalent (mostly northern and western Poland). Taking into consideration the planned Agricultural Census (2020) as well as the importance of pro-enviormental actions within The Common Agriculture Policy, the used metod of the comprehensive analysis of the feritilization for 2010 year constitutes a good starting point to the evaluation of the occurent changes.

PL

Celem pracy było rozpoznanie stanu (2010 r.), struktury rodzajowej (nawożenie naturalne i mineralne, z wydzieleniem dawek azotu, potasu i fosforu) i zróżnicowania przestrzennego nawożenia w polskim rolnictwie (16 województw i 314 jednostek powiatowych). Podjęto problem kształtowania się wymienionych cech pod wpływem zewnętrznych uwarunkowań rolnictwa – przyrodniczych i pozaprzyrodniczych. Przeprowadzone badania udowodniły silne zróżnicowanie przestrzenne nawożenia, określone przede wszystkim przez oddziaływanie czynnika historycznego i urbanizacyjnego. Wykazano, że układy terytorialne nawożenia mają charakter dwubiegunowy – od obszarów o przewadze nawożenia naturalnego (głównie Polska północno-wschodnia) do dominacji nawożenia mineralnego (głównie Polska północna i zachodnia). Biorąc pod uwagę planowany Powszechny Spis Rolny (2020) oraz rosnącą wagę działań prośrodowiskowych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, wypracowana metoda kompleksowej analizy nawożenia przeprowadzona dla roku 2010, stanowi dobry punkt wyjścia do oceny zachodzących przemian.

3

Ocena wpływu niezbilansowanego nawożenia mineralnego na zawartość sodu i chloru w roślinach uprawnych

Brodowska M.S., Filipek T., Kurzyna-Szklarek M., Haliniarz M.

Przemysł Chemiczny

|

2018

|

T. 97, nr 7

1117--1122

PL

Dokonano oceny wpływu niezbilansowanego nawożenia mineralnego na zawartość sodu i chloru w roślinach uprawnych. Badania oparto na czteroletnich doświadczeniach polowych przeprowadzonych na glebie ciężkiej należącej do II klasy bonitacyjnej. W ramach eksperymentu przygotowano i przeanalizowano 5 zestawów nawozowych. Zawartość Na i Cl oznaczono metodą ASA. Stwierdzono istotne różnice w zawartości badanych pierwiastków pod wpływem czynników doświadczalnych. Brak azotu, magnezu, potasu lub siarki w nawożeniu powodował w większości obiektów zmniejszenie zawartości sodu. Brak potasu wiązał się ze spadkiem zawartości sodu oraz chloru w większości roślin testowych, a pominięcie siarki powodowało odwrotną zależność. Lata badań istotnie wpływały na zawartość obu pierwiastków w roślinach, ale wpływ ten nie był jednoznacznie ukierunkowany.

EN

Five field expts. with winter, rape winter wheat, spring barley and sugar beet were carried out in 2005–2007 after application of complex N, P, K, Mg and S-contg. fertilizers to det. the accumulation of the fertilizers did not contain N, Mg, K or S, the content of Na was low. The low Cl and Na contents were obsd. when the fertilizer did not contain K (except for barley). An increased content of Cl was found when the fertilizer did not contain S.

4

Zróżnicowanie ewapotranspiracji niektórych gatunków roślin uprawnych w warunkach różnego nawożenia

Czyżyk F., Steinhoff-Wrześniewska A.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2017

|

T. 17, z. 4

25--36

PL

W pracy wykazano zależność ewapotranspiracji rzeczywistej roślin od wielkości dawek i rodzaju stosowanych nawozów. Wielkość ewapotranspiracji określono na podstawie badań lizymetrycznych, przeprowadzonych w okresie od 1 IV 2002 r. do 31 VII 2007 r. W kolejnych latach lizymetry obsiane były mieszanką traw, kukurydzą, burakami cukrowymi, gorczycą białą, pszenżytem i rzepakiem ozimym. W celu zbadania wpływu nawożenia na wielkość infiltracji i ewapotranspiracji zastosowano wariant bez nawożenia, dwa warianty nawożenia organicznego kompostem: K1 – 10 g N•m-2 i K2 – 15 g N•m-2 oraz dwa warianty nawożenia mineralnego: NPK1 i NPK2 z równorzędnymi dawkami N w postaci saletry amonowej oraz PK w postaci superfosfatu i soli potasowej. Do obliczenia ewapotranspiracji rzeczywistej na podstawie pomiarów lizymetrycznych zastosowano wzór na infiltrację efektywną. Otrzymane wyniki wykazały, że nawożenie gleby jest czynnikiem zwiększającym ewapotranspirację rzeczywistą roślin uprawnych. Ze zwiększaniem dawek azotu występuje tendencja zwiększania się ewapotranspiracji, a wpływ na wielkość ewapotranspiracji ma nie tylko wielkość dawek azotu, ale także rodzaj nawozu, w którym zostały zastosowane. Ewapotranspiracja roślin uprawnych nawożonych kompostem była większa niż w przypadku ich nawożenia równorzędnymi dawkami nawozów w formie mineralnej.

EN

The paper shows the dependence of real evapotranspiration of plants on the dosage levels and the type of fertilizers used. The evapotranspiration volume was determined on the basis of lisimetric studies carried out between 1 April 2002 and 31 July 2007. In the following years lisimeters was sown with a mixture of grass, corn, sugar beet, yellow mustard, triticosecale and winter oilseed rape. In order to investigate the effect of fertilization on the amount of infiltration and evapotranspiration, a variant without fertilization was applied, two variants of organic fertilization with compost: K1 – 10 g N•m-2 i K2 – 15 g N•m-2 and two variants of mineral fertilization: NPK1 and NPK2 with equivalent N doses in the form of ammonium nitrate and PK in the form of superphosphate and potassium salt. For the calculation of real evapotranspiration on the basis of lisimetric measurements, an effective infiltration pattern was used. The results showed that soil fertilization was a factor that increased actual evapotranspiration from the crop area. With the increase in nitrogen doses tend to increase evapotranspiration and the effect on evapotranspiration is not only the amount of nitrogen doses, but also the type of fertilizer in which they are used. The evapotranspiration of crops fertilized with compost was greater than in the case of their fertilization with equivalent doses in mineral form of fertilizers.

5

Ocena bioakumulacji wybranych metali ciężkich w produktach roślinnych w badaniach modelowych

Brodowska M. S., Kurzyna-Szklarek M.

Proceedings of ECOpole

|

2017

|

Vol. 11, No. 2

479--487

PL

Zarówno nadmiar, jak i niedobór mikroelementów może mieć niekorzystny wpływ na prawidłowy wzrost i rozwój roślin uprawnych. Do zachwiania odpowiedniej ich ilości przyczynia się między innymi chemizacja rolnictwa, dlatego ważnym zagadnieniem jest określenie wpływu zróżnicowanego nawożenia mineralnego na zawartość mikroelementów w roślinach uprawnych. W badaniach modelowych oceniono wpływ nawożenia siarką i magnezem przy różnych stosunkach N : P : K na zawartość miedzi i cynku w roślinach uprawnych. Zawartość wybranych mikroelementów oznaczono metodą atomowej spektrometrii absorpcyjnej zarówno w plonie głównym, jak i ubocznym w jarych formach rzepaku, pszenicy oraz jęczmienia. Uzyskane wyniki upoważniają do stwierdzenia, że aplikacja siarki i magnezu przy różnych stosunkach N : P : K wpływa na zamiany zawartości miedzi i cynku w roślinach testowych.

EN

Both excess and deficiency of micronutrients can adversely affect the normal growth and development of crop plants. To spoil the appropriate amount of micronutrients contributes among others the chemistry of agriculture. It is therefore important to determine the effect of differentiated mineral fertilization on the content of micronutrients in crop plants. In model studies, the effects of sulfur and magnesium fertilization with different ratios of N : P : K on copper and zinc content in crop plants were evaluated. The content of selected micronutrients was determined by atomic absorption spectrometry in both main and secondary crops in spring forms of rape, wheat and barley. The results obtained allow to conclude, that application of sulfur, magnesium with different ratios of N : P : K affects the content of copper and zinc in test plants.

6

Assessment of soil phosphatase activity, phosphorus and heavy metals content depending on the mineral fertilization

Lemanowicz J., Bartkowiak A.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2016

|

Vol. 25, No. 2

116--129

EN

The paper presents the results of research into the activity of alkaline and acid phosphatase, the content of available phosphorus, heavy metals and total organic carbon, against in soil with mineral fertilization only. The first experimental factor was phosphorus, potassium, magnesium, calcium and sulphur fertilization in six fertilizer combinations: 1: (PKMgCaS), 2: (KMgCaS), 3: (PMgCaS), 4: (PKCaS), 5: (PKMgS), 6: (PKMgCa). The second factor was made up of nitrogen fertilization at the rates of: 0, 50, 100, 150, 200, 250 kg·ha-1 of N. Increasing nitrogen rates and a lack of liming increased the soil acidity inhibiting alkaline phosphatase, decreasing the content of available phosphorus in soil. A lack of phosphorus fertilization resulted in an intensive increase in the activity of both alkaline and acid phosphatase in soil. Due to the experimental factors applied, the content of the heavy metals assayed was as follows: zinc> copper> lead> cadmium.

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań nad aktywnością fosfatazy zasadowej i kwasowej, zawartość przyswajalnego fosforu, metali ciężkich i węgla organicznego w glebie nawożonej wyłącznie mineralnie. Pierwszym czynnikiem doświadczenia było nawożenie fosforem, magnezem, wapniem i siarką w sześciu kombinacjach nawozowych: 1 (PKMgCa S), 2: (KMgCaS), 3: (PMgCaS), 4: (PKCaS), 5: (PKMgS), 6: (PKMgCa). Czynnikiem drugim - nawożenie azotem w dawkach: 0, 50, 100, 150, 200, 250 kg N·ha-1. Wzrastające dawki azotu i brak wapnowania spowodowały wzrost kwasowości gleby powodując inhibicje fosfatazy alkalicznej, zmniejszenie zawartości fosforu przyswajalnego w glebie. Brak nawożenia fosforem spowodował intensywny wzrost aktywności zarówno fosfatazy alkalicznej jaki i kwaśnej w glebie. Pod wpływem zastosowanych czynników doświadczalnych, zawartość metali ciężkich, kształtowała sie w sposób następujący: cynk> miedź> ołów> kadm.

7

Ocena produktywności ekosystemów łąkowych na podstawie pomiarów fotosyntezy brutto

Turbiak J.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2015

|

T. 15, z. 4

57--68

PL

Celem pracy było określenie produktywności ekosystemów łąkowych na podstawie pomiarów fotosyntezy brutto. Badania prowadzono w latach 2008‒2013 na sześciu stanowiskach zaliczonych do czterech kompleksów wilgotnościowo-glebowych. Fotosyntezę brutto określano metodą komorową. W okresie badań rośliny pobierały średnio w okresie wegetacyjnym od 1,08 kg C-CO2•m-2 na ekstensywnie użytkowanym kompleksie mokrym do 1,76 kg C-CO2•m-2 na intensywnie użytkowanym kompleksie wilgotnym. Stopień wykorzystania, pobranego w procesie fotosyntezy, węgla w plonie roślin był zależny od intensywności użytkowania łąk. Największy stopień wykorzystania węgla stwierdzono na kompleksie wilgotnym użytkowanym intensywnie jako łąka trzykośna – 20,7%, a najmniejszy na kompleksie mokrym użytkowanym ekstensywnie – 12,5%. Stwierdzono, że metoda oceny produktywności ekosystemów łąkowych na podstawie pomiaru fotosyntezy umożliwia porównywanie ich względnej produkcyjności niezależnie od intensywności użytkowania.

EN

The aim of the paper was to determine the meadow ecosystem productivity based on gross photosynthesis measurements. The studies were carried out in the years 2008–2013 on four soil-moisture complexes. The gross photosynthesis was determined by a chamber method. During the study period, plants absorbed on average from 1.08 kg C-CO2 m-2 on extensively used wet complex to 1.76 kg C- CO2 m-2 on intensively used moist complex in the growing season. The utilisation of photosynthetically absorbed carbon in plant yield depended on the intensity of grassland use. The highest degree of carbon utilisation (20.7%) was found on the moist complex used intensively as a thrice-cut meadow and the lowest (12.5%) – on the wet complex used extensively. The method of assessment of grassland ecosystem productivity based on photosynthesis measurement enables comparison of their productivity regardless of the intensity of management.

8

Efekty plonotwórcze zastosowania stabilizatora azotu w nawożeniu organicznym i organiczno-mineralnym kukurydzy

Sienkiewicz-Cholewa U., Grochot G.

Przemysł Chemiczny

|

2015

|

T. 94, nr 3

378-381

PL

Przeprowadzono doświadczenia polowe, których celem było zbadanie, czy inhibitor nitryfikacji zawierający mikrokapsułowaną substancję aktywną nitrapirynę ograniczy straty i zwiększy efektywność wykorzystania azotu w uprawie kukurydzy. Stabilizator zastosowano w trakcie 2-poziomowego nawożenia organicznego i organiczno-mineralnego. Wpłynął on na zwiększenie plonu ziarna kukurydzy o 5–8% przy nawożeniu gnojowicą oraz o 12–20% przy nawożeniu obornikiem z mocznikiem w stosunku do nawożenia tą samą dawką nawozów bez stabilizatora. Świadczy to o lepszym wykorzystaniu azotu w trakcie wegetacji kukurydzy, a więc skutecznym działaniu inhibicyjnym mikrokapsułowanej nitrapiryny.

EN

Com. 2-chloro-6-trichloromethylopyridine (nitrapyrin) nitrification inhibitor was used during org. and org.-mineral fertilization in maize growing (field exps.). Increases in grain yield 5–8% at slurry fertilization and 12–20% at manure with urea fertilization were obsd. when compared to the same dose of fertilizers without any stabilizer.

9

Możliwości wykorzystania nawozów wolnodziałających w integrowanej uprawie selera korzeniowego

Szeląg-Sikora A., Niemiec M., Cupiał M., Sikora J.

Proceedings of ECOpole

|

2015

|

Vol. 9, No. 1

321--331

PL

Celem pracy było określenie przydatności nawozów wolnodziałających do optymalizacji efektywności produkcji selera korzeniowego w warunkach integrowanej produkcji. Doświadczenie założono na glebie o składzie granulometrycznym gliny średniej. Rośliną testową był seler korzeniowy odmiany Diamant. Do nawożenia użyto nawozu wolnodziałającego o zawartości składników nawozowych N - 18%, P - P2O5 - 5% i K - K2O - 11%, saletry amonowej, superfosfatu potrójnego granulowanego oraz soli potasowej. Doświadczenie obejmowało 13 poziomów nawożenia i obiekt kontrolny. Doświadczenie założono 2.05.2012, rośliny zebrano 29.10.2012. Czynnikiem doświadczenia było zróżnicowane nawożenie. Uprawę oraz ochronę roślin prowadzono w oparciu o metodykę integrowanej produkcji selera korzeniowego. Zastosowano nawozy konwencjonalne (superfosfat, sól potasowa oraz saletra amonowa) oraz kombinacje nawozów konwencjonalnych i nawozów o spowolnionym uwalnianiu składników. We wszystkich poziomach nawożenia zastosowano nawożenie fosforowe, potasowe oraz mikroelementowe w ilości odpowiadającej zapotrzebowaniu roślin przy założonej wielkości plonu na poziomie 50 Mg · ha–1. Doświadczenie obejmowało 13 poziomów nawożenia i obiekt kontrolny. Na podstawie wyników przeprowadzonych doświadczeń obliczono wskaźniki obrazujące efektywność nawożenia azotowego: efektywność agronomiczną, współczynnik produktywności, efektywność fizjologiczną, efektywność odzysku oraz efektywność usunięcia. Plon roślin w obiekcie kontrolnym wynosił 32,1 Mg · ha–1. Nawożenie w ilości 200 kg agroblenu i pełnej dawki fosforu i potasu spowodowało zwiększenie plonowania o ponad 13 Mg. Największy plon, wynoszący 55,8 Mg · ha–1, uzyskano w obiekcie z dodatkiem 400 kg agroblenu i pełnej dawki fosforu i potasu. Najbardziej optymalne wartości wskaźników efektywności nawożenia uzyskano w obiektach z dodatkiem nawozu wolnodziałającego w ilości 200 i 400 kg · ha–1. Największy plon uzyskano w obiekcie nawożonym nawozami tradycyjnymi w ilości 150 kg N oraz pełnej dawki fosforu i potasu. Obliczone wskaźniki efektywności nawożenia sugerują, że optymalizacja nawożenia z udziałem nawozów wolnodziałających może kilkakrotnie poprawić efektywność nawożenia w stosunku do integrowanych metod produkcji z wykorzystaniem nawozów konwencjonalnych. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że optymalizacja nawożenia w warunkach intensywnej produkcji może ograniczyć ilość rozpraszanych w środowisku składników nawet o 50% przy utrzymaniu wysokich plonów roślin.

EN

The aim of the research was to estimate the usage possibilities of slow-release fertilizers in the process of effectiveness optimalization of celeriac production within the system of integrated production. The granulometric composition of the soil where the experiment was set up equalled the composition of medium plasticity clay. The test was carried out with the use of ‘Diamant’ celeriac. A slow-release fertilizer, the components of which amounted to N - 18%, P - P2O5 - 5% and K - K2O - 11%, ammonium nitrate, granular triple superphosphate and potassium salt, was used in the fertilization process. The experiment, set up on May 5, 2012, concerned 13 levels of soil fertilization and a checkpoint. Yield was collected on October 29, 2012. The factor of the experiment was diverse fertilizing. Both the cultivation and the protection of plants were conducted with regard to the methodology of integrated production of celeriac. The plants were given treatment with conventional fertilizers (such as superphosphate, potassium salt and ammonium nitrate) and with a combinations of convantional fertilizers with slow-release fertilizers. Phosphorus, potassium and microelements were used at all levels of fertilization, in the amount required for the fertilization of plants with the predicted crop size of 50 Mg · ha–1. The experiment concerned 13 levels of soil fertilization and a checkpoint. On the basis of the results obtained, the indicators of nitrogen fertilizing effectiveness were calculated and they included: agronomic effectiveness, productivity indicator, physiological effectiveness, recycling effectiveness and elimination effectiveness. The crop at the checkpoint was 32.1 Mg · ha–1. Fertilizing with 200 kilograms of agroblen and a full dose of phosphorus and potassium resulted in yield increase of over 13 Mg. The highest yield, amounting to 55.8 Mg · ha–1, was obtained with the use of 400 kilograms of agroblen and a full dose of phosphorus and potassium. The fertilization effectiveness indicator values were most optimal on the areas where the slow-release fertilizer was added in the amount of 200 and 400 kg · ha–1. The highest yield was obtained on the area fertilized with conventional fertilizers in the amount of 150 kilograms of N and a full dose of phosphorus and potassium. The calculated fertilization effectiveness indicators show that the optimization of the fertilization process with the use of slow-release fertilizers may increase fertilization effectiveness several times as compared to the integrated production methods with the use of conventional fertilizers. The results of the research prove that the optimization of the fertilization process in intensive farming may decrease the amount of components diffused in the environment by 50 per cent, while retaining high yield.

10

Effect of fertilisation on the changes of soil pH and exchangeable aluminium content in soil

Sporek M., Jurasz A., Ciesielczuk T.

Proceedings of ECOpole

|

2015

|

Vol. 9, No. 2

499--504

EN

We assessed the level of acidification of the soil and the content of exchangeable aluminium in relation to the type and dose of mineral fertiliser. The study was based on a vase experiment with barley of the brewery variety Propino. The results showed that mineral fertilizing with NPK combined with ammonium nitrate gave the highest acidification and the highest contents of exchangeable aluminium. Calcium sulphate applied in different doses did not change soil reaction, and the content of exchangeable aluminium was lower than when combination of NKP fertilizing and ammonium nitrate was applied.

PL

W pracy oceniono stopień zakwaszenia gleby oraz zawartość glinu wymiennego w zależności od rodzaju zastosowanego nawozu mineralnego oraz jego dawki. Badania prowadzono w oparciu o doświadczenie wazonowe z jęczmieniem jarym odmiany browarniczej Propino. Uzyskane wyniki wskazują, że największe zakwaszenie oraz największe zawartości glinu wymiennego stwierdza się w warunkach stosowania nawożenia w kombinacji NPK wraz z saletrą amonową. Zastosowany w różnych dawkach siarczan wapnia dwuwodny nie wpłynął na zmianę odczynu gleby, a odnotowana zawartość glinu wymiennego była niższa niż w kombinacji NPK wraz z saletrą amonową.

11

Dobór dawki nawozów mineralnych w gospodarstwie przy wykorzystaniu programu Nawozy-2

Cupiał M., Szeląg-Sikora A., Niemiec M.

Proceedings of ECOpole

|

2015

|

Vol. 9, No. 1

179--184

PL

We współczesnym rolnictwie bardzo ważne jest właściwe nawożenie mineralne. Stosowanie niewłaściwych dawek powoduje zmniejszenie plonów roślin, zwiększenie kosztów uprawy oraz wpływa niekorzystnie na środowisko. Ten ostatni aspekt staje się coraz ważniejszy, gdyż niewykorzystane przez rośliny składniki mineralne stanowią dla środowiska duże zagrożenie. W celu prawidłowego doboru nawożenia mineralnego rolnik może skorzystać ze specjalistycznego oprogramowania, które pomoże mu osiągnąć pożądane efekty. Alternatywą komercyjnych programów jest autorski program Nawozy-2, opracowany w celu umożliwienia doboru prawidłowej dawki nawozów. Wykorzystane w nim algorytmy są uproszczone, a interfejs przyjazny dla użytkownika. Program cieszy się zainteresowaniem rolników, umożliwiając wyliczenie prawidłowego nawożenia oraz dobranie dawki nawozów mineralnych. W pracy przedstawiono opis programu oraz zastosowane w nim algorytmy i techniki obliczeniowe.

EN

In the modern agriculture is very important to the proper application of mineral fertilizers. The use of incorrect dosages will reduce crop yields, increasing the cost of cultivation and adversely affect the environment. This last aspect is becoming increasingly important, because not used by plants minerals are the major threat to the environment. For proper selection of mineral fertilizers a farmer can use specialized software that will help him to achieve the desired results. An alternative to commercial software is author's program Nawozy-2, designed to allow the selection of the correct dosage of fertilizers. Used in this program the algorithms are simplified and interface is user-friendly. Program to attract the interest of farmers, enabling the calculation of the correct dosage adjustment of fertilization and quantity mineral fertilizers. The paper presents a description of the program and the algorithms and computational techniques used in it.

12

Dobór optymalnej technologii nawożenia w ujęciu logistycznym

Turski A., Piotrowska K., Caban J.

Logistyka

|

2015

|

nr 3

4870--4873, CD 1

PL

Przedstawiono program umożliwiający obliczenie współczynników nierównomierności rozsiewu dla różnych sposobów prowadzenia agregatu ciągnik-rozsiewacz na polu. Przeprowadzone obliczenia pozwalają na poszukiwanie optymalnej szerokości roboczej z zastosowaniem kryterium najmniejszej liczby przejazdów przy zadanym współczynniku nierównomierności.

EN

The paper presents a program for calculating an uneven dispersal coefficients for different ways of conducting of cultivator-tractor-spreader in the field. The calculations allow for searching for the optimal operating width using the criterion of the minimum number of passes at a given coefficient of inequality.

13

Przydatność testów enzymatycznych do oceny wpływu nawożenia naturalno-mineralnego na aktywność biologiczną gleby

Rybacki M., Polkowska M., Piotrowska-Długosz A.

Ekologia i Technika

|

2014

|

R. 22, nr 5

248--255

PL

Nawożenie jest jednym z najczęstszych zabiegów agrotechnicznych zmierzających do intensyfikacji rolnictwa. Stosowane w różnych formach i dawkach może ono odmiennie wpływać na właściwości gleby, a zwłaszcza na jej aktywność biologiczną. Wpływ nawożenia na enzymy glebowe zależy od typu gleby, formy nawozu i czasu jego stosowania, jak również charakteru samego enzymu. Celem badań było określenie wpływu wieloletniego nawożenia na aktywność enzymów glebowych (b-glukozydazy, ureazy, kwaśnej fosfatazy, proteaz, amylaz) i wybranych właściwości chemicznych gleby, jak również próba wyboru najlepszego wskaźnika enzymatycznego odzwierciedlającego wpływ zróżnicowanego nawożenia i uprawianych roślin na aktywność biologiczną gleby. Próbki do badań pobrano z poziomu powierzchniowego profilu glebowego z następujących obiektów nawozowych : 1. Kontrola, 2. obornik - OB, 3. słoma + NPK, 4. NPK, 5. NPK + Ca, 6. OB + NPK, 7. OB + NPK + Ca, pod koniczyną czerwoną, pszenicą ozimą i rzepakiem jarym uprawianymi w 53, 54, 55 roku po założeniu doświadczenia. Zarówno nawożenie, jak ii uprawiane rośliny oddziaływały istotnie na większości badanych cech glebowych. Aktywność amylolityczna i proteolityczna nie różniła się istotnie w zależności od uprawianej rośliny, natomiast b-glukozydaza i kwaśna fosfataza najaktywniejsze były pod rzepakiem jarym. Największą zawartość azotu ogółem, węgla organicznego, jak również aktywność enzymatyczną stwierdzono w glebie nawożonej obornikiem oraz słomą (z do datkiem N mineralnego) lub na obiektach, gdzie te nai wozy stosowano łącznie z nawożeniem mineralnym, w porównaniu do ich koncentracji i aktywności stwierdzonej na poletkach nawożonych wyłącznie mineralnie. Aktywność proteolityczna gleby należała do najlepszych wskaźników oddziaływania zróżnicowanego nawożenia na aktywność biologiczną gleby, zaś aktywność amylaz nie zmieniała się istotnie pod wpływem zróżnicowanego nawożenia we wszystkich latach badań.

EN

Soil fertilization is the main agrotechnical practice in the agriculture intensification process. If it is applied in different forms and doses, it can affects soil properties, especially its biological activity. The effect of fertilization on soil enzymes depends on the kind of enzyme, soil type, fertilizer form, and its application time. The aim of the study was to determine the effect of long-term fertilization on soil enzymatic activity (b-glucosidase, urease, acid phosphatase, proteases, amylases) and some chemical properties, as well as to select the most suitable enzymes to evaluate the influence of differentiated fertilization on soil biological activity. Soil was sampled from the Ap horizon from natural (farmyard manure - FYM), mineral (nitrogen-phosphorus-potassium - NPK, NPK + Ca) and natural-mineral fertilization (straw + mineral N, FYM +NPK, FYM + NPK + Ca) combinations under red clover, winter wheat and spring rape cultivated 53, 54, 55 years after foundation of the experiment. Both differentiated fertilization and cultivated plans have influenced significantly most of studied properties. Soil amylases and proteases activity was not influenced by the cultivated plants, while b-glucosidase and acid phosphatase activities were the highest under spring rape. The highest to tal N and organie C content as well as enzymatic activity was noted in sołl treated with farmyard manure, straw (with minerał N fertilization) or both these fertilizers applied together with mineral fertilization, as compared with the soil samples treated with mineral fertilization only. Proteases activity was among the best indicators reflecting the influence of differentiated fertilization on soil biological activity, while amylases were not influenced by differentiated fertilization in all investigated years.

14

Response of the selected varieties of common osier (Salix viminals) to organic and mineral fertilization in light soil

Kitczak T., Czyż H.

Agricultural Engineering

|

2014

|

Vol. 18, No. 4

135--142

EN

Research was carried out on light soil in 2010-2012 on plantations of a willow tree (Salix viminals founded in Spring 2010. The objective of the paper was to assess a response of two cultivars – Sprint and Boks of common osier on organic and mineral fertilization in light soil. The experiment included two varieties - Sprint and Boks and three fertilization combinations: without compost 0, 10 and 20 t·ha-1 of dry matter of compost produced from urban greenery waste. In facilities under experiment the following were used every year in the form of mineral fertilizers: 100 kg N, 80 kg P2O5 and 100 kg·ha-1 K2O. Detailed research included: the number of shoots on the plant, thickness of shoots on 10 cm height from the surface of soil and length of shoots and the yield of fresh and dry matter. Boks variety in all fertilization combinations formed less shoots on a plant but with a greater thickness and length in comparison to Sprint variety. Boks variety also characterized with greater production potential, reacted with higher increase of fresh and dry matter yield after the use of compost in 10 and 20 t·ha-1 doses compared to mineral fertilization.

PL

Badania przeprowadzono na glebie lekkiej w latach 2010-2012 na plantacji wierzby (Salix viminals) założonej wiosną 2010 roku. Celem badań była ocena reakcji dwóch odmian – Sprint i Boks wierzby krzewiastej na nawożenie organiczno-mineralne w warunkach gleby lekkiej. W doświadczeniu uwzględniono dwie odmiany – Sprint i Boks oraz trzy kombinacje nawozowe: bez kompostu 0, 10 i 20 t·ha-1 suchej masy kompostu wyprodukowanego z odpadów zieleni miejskiej. Na obiektach doświadczenia corocznie stosowano w formie nawozów mineralnych: 100 kg N, 80 kg P2O5 i 100 kg·ha-1 K2O. Badania szczegółowe obejmowały: ilość pędów na roślinie, grubość pędów na wysokości 10 cm od powierzchni gleby i długości pędów oraz plonu świeżej i suchej masy. Odmiana Boks na wszystkich kombinacjach nawozowych wykształciła mniej pędów na roślinie, ale o większej grubości i długości w porównaniu do odmiany Sprint. Odmiana Boks, także charakteryzowała się większym potencjałem produkcyjnym, reagowała większym przyrostem plonu świeżej i suchej masy, po zastosowaniu kompostu w dawkach 10 i 20 t·ha-1, na tle nawożenia mineralnego.

15

Zmiany składu mineralnego i plonowania pora pod wpływem nawożenia azotem, fosforem i potasem

Herman B., Biczak R., Rychter P.

Proceedings of ECOpole

|

2013

|

Vol. 7, No. 2

575--586

PL

W przeprowadzonym doświadczeniu wazonowym przebadano wpływ nawożenia azotem (25, 50, 75, 100, 150 mg · kg–1 gleby), fosforem (20, 50, 75, 100 mg · kg–1 gleby), potasem (30, 75, 100, 150 mg · kg–1 gleby) i łącznego nawożenia tymi składnikami (NPK) na plon suchej masy pora (Allium porrum L.) oraz zawartość składników mineralnych (N-ogółem, fosforu, potasu, wapnia i magnezu). Zastosowane kombinacje nawozowe prowadziły do zwiększenia plonu suchej masy pora, największy wzrost plonu wystąpił pod wpływem łącznego nawożenia azotem, fosforem i potasem (NPK). Zastosowane w doświadczeniu nawożenia w sposób istotny wpłynęły także na skład mineralny liści pora. Badania wykazały ponadto, że optymalne dawki nawożenia ze względu na zawartość składników mineralnych różnią się od dawek optymalnych ze względu na plon.

EN

In the pot experiments, the effect of mineral fertilization using nitrogen (25, 50, 75, 100, 150 mg · kg–1 of the soil), phosphorus (20, 50, 75, 100 mg · kg–1 soil), potassium (30, 75, 100, 150 mg · kg–1 soil) as well different levels of complex NPK fertilization on the dry matter yield of leek (Allium porrum L.) and mineral elements content (N-total, phosphorus, potassium, calcium, magnesium) has been investigated. Applied fertilizer combinations increased the dry matter yield of leek, the highest crop has been harvested for complex NPK fertilization. Fertilizer applied in the experiment which significantly affected the mineral composition of leek leaves. Moreover, fertilizing rates optimal for mineral elements content and yield of leek was different.

16

Effect of Varied Content of Molybdenum and Boron in Soil on Urease Activity

Kalembasa S., Kuziemska B.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2013

|

Vol. 20, nr 6

611--620

EN

The aim of the study was to determine the effect of varied content of molybdenum and boron in soil on urease activity. Soil in a three-year pot experiment, to which different amounts of molybdenum (0, 0.05, 0.1 and 0.15 mgMo kg–1 of soil on a one-off basis as an aqueous solution of Na2MoO4 2 H2O) and boron (5, 10, 15 mgB kg–1 of soil as an aqueous solution of borax Na2B4O7 10 H2O) were used for analyses. Orchard grass and crimson clover were cultivated in the experiment. Four re-growths of the test plants were harvested during each vegetation period. Soil during each year of the experiment was analysed, after each re-growth of the test plants. Urease activity was determined by the Hoffman and Teicher method based on colorimetric determination of ammonia following enzymatic hydrolysis of urea. The application of increased amounts of molybdenum significantly increased the enzyme activity in soil samples taken after the grass and clover were harvested. Urease activity in soil samples taken after clover harvest was higher each year than in soil taken after grass harvest. No effect of increasing boron content on urease activity was observed in soil taken after the cultivation of test plants.

17

Wpływ nawożenia mineralnego i kompostu na plon i skład chemiczny wierzby energetycznej

Nowak D., Jasiewicz C., Kwaśniewski D.

Inżynieria Rolnicza

|

2012

|

R. 16, nr 4, t. 1

295-301

PL

Badania miały na celu określenie wpływu nawożenia mineralnego i kompostu na plonowanie i skład chemiczny wierzby energetycznej w trzyletnim doświadczeniu polowym. Doświadczenie przeprowadzono na trzech poletkach, każde o powierzchni 58,8 m2, założonych na glebie o składzie granulometrycznym piasku gliniastego mocnego. Do badań wydzielono trzy obiekty: kontrolny, z nawożeniem mineralnym NPK oraz z nawożeniem kompostem. Każde poletko podzielono na dwie części, na których wysadzono dwa klony wierzby 1052 i 1059. Po pierwszym i trzecim roku doświadczenia, określono wielkość plonu głównego oraz pobrano próby roślin. W pierwszym roku prowadzenia badań nie wystąpiły znaczące różnice w wielkości plonu pomiędzy klonami wierzby oraz przy zastosowaniu NPK i kompostu w stosunku do obiektu kontrolnego. Natomiast w trzecim roku doświadczenia, zaznaczył się wyraźny wzrost plonu na poletkach z nawożeniem mineralnym i kompostem. Zawartość badanych makroskładników oraz pierwiastków śladowych w wierzbie wahała się w szerokim zakresie, w zależności od: klonu, badanego pierwiastka, roku pobierania próbek oraz zastosowanego nawożenia.

EN

The aim of this work was to determine the effect of compost and mineral fertilization on yield and chemical composition with willow in a three-year field experiment. Experiment was conducted on three plots, each with an area of 58,8 m2, on the soil granulometric composition of loamy sand, according to the following scheme: control object, the object with mineral NPK fertilizer and compost from the facility. Each plot was divided into two parts, in which two clones were planted willows. After the first and third years of experience, identified the principal and yield of plants sampled. In the first year of study there were no significant differences in yield between clones of willows and the application of NPK and compost compared to the control. In the third year of the experiment, marked by a significant increase in yield, both by using compost and mineral fertilization. Contents examined macronutrients and trace elements in willow varied widely depending on: maple, the test element, the year of collection samples and applied fertilizer.

18

Integrowana produkcja owoców jabłoni w zależności od rodzaju zastosowanego nawożenia

Tomaszewska Z

Inżynieria Ekologiczna

|

2012

|

Nr 31

129--136

PL

Głównym celem integrowanej uprawy owoców jest opłacalna ich produkcja z uwzględnieniem ochrony środowiska. Jednym z warunków który należy spełnić jest uprawa odmian odpornych na choroby i szkodniki. Dlatego w sadzie posadzono w 2001 roku drzewa jabłoni odporne na Venturia inaequalis odmiany Pinova i częściowo odporne Jonica i Šampion na podkładkach M-26 stosując rozstawę 2,0 na 4,0 m. Badania przeprowadzono w latach 2001-2008. W połowie sadu stosowano organiczne nawożenie obornikiem ( z własnego gospodarstwa) w ilości 30 t∙ha-1, co dwa lata, a od piątego roku, co trzy lata W drugiej połowie zastosowano każdego roku zrównoważone nawożenie mineralne W zrównoważonym pod względem odczynu i zbliżonej zasobności w przyswajalne formy makroskładników układzie warunków glebowych odnotowano podobieństwo działania pomiędzy nawożeniem organicznym a mineralnym. Natomiast odżywianie drzew określone na podstawie zawartości makroskładników w liściach wskazuje na optymalną zawartość N, P, K przy zastosowaniu nawozów mineralnych, natomiast nawożenie organiczne spowodowało tylko niską zawartość N i Mg .Wartość nawozowa obornika oceniana na podstawie sumy uzyskanych plonów, okazała się lepsza, pomimo mniejszej zawartości form przyswajalnych makroskładników w glebie.

EN

The experiment was conducted on rye soil classified as class IV (pH soil – 5,2). Cultivation methods of integrated fruits production were applied in orchard. The studies were carried out during 2003-2008. Trees of the ‘Pinova’ cultivar resistant on Venturia inaequalis and partly resistant ‘Jonica’ and ‘Šampion’ on M-26 rootstock were planted in 2001 at 2.0 x 4.0 m spacing. Five trees of each cultivars were planted in control objects from the side of the road as part of protective lent. Were being applied to the part of the orchard organic manuring with dung (from the own household) to 30 quantities t∙ha-1, P –38 kg.ha^-1, K –175 kg.ha^-1, Mg – 62.6 kg.ha^-1. Balanced mineral fertilization was used in a different part of orchard each year. Nitrogenous fertilizer N-50 kg.ha^-1 phosphatic fertilizer; P–38 kg.ha^-1), potassic fertilizers; K–175 kg.ha^-1) and magnesic-lime fertilizers(roaster dolomite 1000 kg.ha^-1; Mg – 125 kg.ha^-1) were used in spring. However, two doses of nitrogen (ammonium nitrate) and roaster dolomite were used in June. Chemical analysis was done by methods recommended by Chemical Agricultural Station in Olsztyn. The level of soil pH was determined according to PN ISO 10390, phosphorus (P) – PN-R 04023, potassium (K) – PN-R 04022, magnesium (Mg) – PN-R 04020 and K:Mg ratio was evaluated respectively. Content of dry matter in leaves was evaluated according to PN 88/R 04013, nitrate (N) –PB 0.5, phosphorus (P) – PB 94, potassium (K) – PB 03, magnesium (Mg) PB – 06 respectively.Activity of organic and mineral fertilization in the design of soil conditions, with equilibrated pH and level of available macro elements form is similar. It was found that fertilization value of manure, evaluated on the basis of sum of yielding was better in comparison to lower content of available form of macro elements in soil.

19

Wpływ nawożenia mineralnego i wysokości koszenia na systemy korzeniowe wybranych gatunków i odmian traw gazonowych

Dziamski A., Stypczyńska Z., Żurek G.

Ekologia i Technika

|

2012

|

R. 20, nr 2

96-101

PL

Badańia systemów korzeniowych i części nadziemnej traw gazonowych przeprowadzono w latach 2007-2009 w IHAR w Radzikowie na powierzchniach trawnikowych założonych w 2002 r. Obiektami doświadczenia były wybrane gatunki traw gazonowych, to jest Lolium perenne (Lp) odmiana Stadion, Poa praterisis (Pp) odmiana Conni, Deschampsia caespitosa (Dc) odmiana Brok i Fe-stuca rubra (Fr) odmiana Nimba. W doświadczeniu zastosowano dwa czynniki, to jest zróżnicowane dawki nawożenia mineralnego oraz zróżnicowana wysokość koszenia runi, to jest 3 i 6 cm. Oceniane gatunki i odmiany traw zależnie od nawożenia mineralnego jak i wysokości koszenia, różniły się istotnie masą wytworzonych korzeni i tempem ich wzrostu. Intensywne nawożenie mineralne i koszenie traw na wysokości 3 cm sprzyjało zwiększaniu masy korzeni u odmian życicy trwałej i kostrzewy czerwonej. Natomiast trawy koszone na wysokości 6 cm wyższą masę korzeni uzyskały w warunkach użytkowania ekstensywnego, zwłaszcza odmiany wiechliny łąkowej i śmiałka darniowego. Najwyższą masą korzeni, ze wszystkich ocenianych traw charakteryzowała się Poapratensis (od 1,03 kg- m-2do 1,25 kg- m-2), niezależnie od wariantu doświadczenia a najmniejszą Loliurn perenne (od 0,46 kg- m-2 do 0,83 kg- m-2), głównie w warunkach niskiego koszenia i nawożenia mineralnego. Największe tempo wrastania korzeni w glebę w zależności od wariantu doświadczenia stwierdzono u Lolium perenne i Deschampsia caespitosa, a najmniejsze u Festuca rubra.

EN

The research on root systems as well as aboveground parts of lawn grasses was conducted in 2007-2009 at the Plant Breeding and Aclimatisation Institute in Radzikowo (IHAR) on lawn grasses parcels set in 2002. The experiment subjects were represented by selected species of lawn grasses i.e. Lolium perenne (Lp) cultivar Stadion, Poa pratensis (Pp) cultivar Conni, Deschampsia caespitosa (Dc) cultivar Brok and Festuca rubra (Fr) cultivar Nimba. The experiment factors were: differentiated doses of mineral fertilisers and differentiated mowing height i.e. 3 and 6 cm. The evaluated species and cultivars of lawn grasses differentiated significantly in the mass of root systems and growth rate according to the mineral fertilisation and mowing height. Intensive fertilisation and mowing on a hight of 3 cm resulted in the increase of root system mass in both grasses: Lolium perenne and Festuca rubra. On the other hand, grasses mowed on a height of 6 cm achieved more root mass in extensive cultivation, especially varieties of Poa pratensis and Deschampsia caespitose. The largest mass of roots among the all evaluated species was characterised by Poa pratensis (from l,03 kg- m-2 to l,25 kg- m-2), irrespectively of the experiment variant, while the smallest by Lolium perenne (from 0,46 kg- m-2 to 0,83 kg- m-2), especially in low height of mowing and mineral fertilisation. The highest rate of root growth into a soil according to the experiment variant was stated in Lolium perenne and Deschampsia caespitosa, while the lowest in Festuca rubra.

20

Influence of Foliar Nitrogen and Magnesium Fertilization on Concentration of Ash Micronutrients in Potato Tubers

Ciećko Z., Mierzejewska A., Żołnowski A., Szostek R.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2012

|

Vol. 19, nr 7

677-688

EN

The paper contains a discussion of the results of an experiment concerning the effect of foliar nitrogen and magnesium fertilization on the concentration of ash macronutrients in edible potato tubers of a medium-early cultivar called Zebra. The trials were based on a three-year, two-factorial field experiment, carried out in 2005–2007 at the Research Station in Tomaszkowo, owned by the University of Warmia and Mazury in Olsztyn. The applied fertilization consisted of 80 kgN, 35 kgP and 100 kgK ha–1. The first experimental factor comprised foliar nitrogen fertilization in the range of doses 8–40 kgN ha–1 accompanied by simultaneously diminished doses of soil nitrogen fertilization. The second factor included three series: without magnesium, with magnesium introduced to soil in a rate of 24 kg ha–1 and with magnesium sprayed over potato leaves in a rate of 12 kgMg ha–1. Tuber samples were analyzed for the concentrations of phosphorus, potassium, magnesium and sodium. The content of these macronutrients tended to decrease under the influence of the increasing nitrogen fertilization, with the exception of phosphorus, whose concentration rose in the series unfertilized with magnesium under the effect of 8 and 16 kgN, and the concentration of sodium, which continued to increase in the Mg fertilized series up to the rate of 24 kg of N applied as a foliar fertilizer. The mean Ca : P = 0.28, Ca : Mg = 0.39 and K : Ca = 11.9 ratios suggest very poor calcium supply of the potato cultivar. In contrast, very broad ratios between K : (Ca + Mg) = 3.32 and K : Mg = 4.60 prove that the concentrations of potassium and magnesium were relatively high. The foliar application of nitrogen, tested in this experiment, had a significant effect on the ratios between ash elements in tubers. It has been demonstrated that as the top-dressing rate of nitrogen increased, the Ca : P and Ca : Mg ratios narrowed while the ratios of K : (Ca + Mg) and K : Ca were broader. The applied fertilization had no effect on the K : Mg ratio.

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczące oddziaływania dolistnego nawożenia azotem i magnezem na zawartość makroskładników popielnych w bulwach ziemniaka jadalnego średnio wczesnej odmiany Zebra. Za podstawę badań przyjęto 3-letnie, II-czynnikowe doświadczenie polowe, które realizowano w latach 2005-2007 na polu Ośrodka Dydaktyczno-Doświadczalnego w Tomaszowie, należącego do Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Zastosowane nawożenie wynosiło 80 kgN, 35 kgP ha-1 i 100 kgK ha-1. Czynnik I doświadczenia obejmował nawożenie dolistne azotem w zakresie (8; 40) kgN ha-1 zmniejszając jednocześnie doglebową dawkę azotu. Czynnik drugi uwzględniał trzy serie: bez magnezu, z magnezem stosowanym doglebowo 24 kgMg ha-1 oraz z magnezem stosowanym dolistnie w dawce 12 kgMg ha-1. Próby bulw analizowano na zawartość fosforu, potasu, wapnia, magnezu i sodu. Zawartość makroskładników w bulwach pod wpływem wzrastającego dolistnego nawożenia azotem generalnie ulegała obniżeniu. Wyjątek stanowiła zawartość fosforu, która wzrosła w serii nienawożonej magnezem pod wpływem 8 i 16 kgN oraz zawartość sodu, która w serii nawożonej Mg rosła do dawki 24 kgN stosowanego dolistnie. Średnie stosunki Ca : P = 0,28, Ca : Mg = 0,39 i K : Ca = 11,9 wskazują na bardzo słabe zaopatrzenie uprawianej odmiany w wapń, natomiast szerokie stosunki K : (Ca + Mg) = 3,32 i K : Mg = 4,60 świadczą o relatywnie wysokiej zawartości potasu i magnezu. Zastosowany dolistnie azot w istotny sposób wpłynął na kształtowanie stosunków pomiędzy składnikami popielnymi w bulwach. Stwierdzono, że raz ze wzrostem pogłównej dawki N następowało zawężanie stosunku Ca : P i Ca : Mg oraz poszerzenie K : (Ca + Mg) oraz K : Ca. Zastosowane nawożenie nie miało wpływu na stosunek K : Mg.