Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

System nauk o ziemi - jego powstanie i rozwój w Polsce (artykuł informacyjno-dyskusyjny)

Mikulski Z.

Przegląd Geofizyczny

|

2009

|

Z. 1-2

69-83

PL

W materiałach I Kongresu Nauki Polskiej (Referat Sekcji Nauk o Ziemi, 1951) przedmiot badań nauk o Ziemi został sprecyzowany następująco: "Nauki o Ziemi badają środowisko geograficzne i poszczególne jego elementy oraz odkrywają prawa przyrody kształtujące to środowisko. Dostarczają one wiadomości o warunkach naturalnych i środkach produkcji oraz o możliwościach ich opanowania, użytkowania i przeobrażania dla dobra społeczeństwa". W systemie nauk o Ziemi główne miejsce przypada geografii. Geografia I połowy XX w. podlegała powolnym przemianom, zachowując długo dwa podstawowe kierunki - fizyczny i ekonomiczny (dawniej antropogeograficzny). Wobec istnienia kilku kierunków badawczych w dawnej geografii fizycznej i usamodzielnienia się tych kierunków w odrębne dziedziny geografia fizyczna stała się już dziś zbiorem nauk fizykogeograficznych. Tak powstały dziedziny, a obecnie już samodzielne nauki: geomorfologia, klimatologia, hydrologia, biogeografia, geografia gleb, kompleksowa geografia fizyczna (dziś zwana geoekologią). Podobnie w geografii ekonomicznej, stanowiącej dziś raczej zespół nauk ekonomicznogeograficznych, powstały nowe dziedziny tej geografii, a to: ludności, rolnictwa, transportu, przemysłu, turyzmu. Odrębną dziedziną stała się już wcześniej geografia regionalna; takimi są też dydaktyka geografii, geografia historyczna i historia geografii. Odrębnie rozwija się geologia, która w II połowie XX w. stanowiła już zespół nauk geologicznych, a w niej: geologia podstawowa - historyczna, dynamiczna i regionalna; mineralogia i petrografia, geochemia, hydrogeologia, geologia inżynierska o wyraźnie utylitarnym charakterze, coraz bardziej związana z geofizyką. Geofizyka pojawiła się w końcu XIX w. Dopiero jednak utworzenie w 1919 r. Międzynarodowej Unii Geodezji i Geofizyki dało możliwość rozwinięcia w jej ramach unii specjalistycznych. Geofizyka, jako początkowo stosowany dział fizyki, miała swe źródło w naukach fizycznych i częściowo geografii fizycznej, a także w geologii. Jako przykład można podać meteorologię - wespół z szeroko pojętą klimatologią. Takim przykładem jest też hydrologia (początkowo jako hydrografia). Inaczej rozwijała się nauka o morzu - oceanografia/oceanologia. Pozostałe nauki o Ziemi: geodezja, kartografia, a szczególnie gospodarka wodna, mają charakter bardziej utylitarny i są potraktowane pobieżniej, choć ich rola wyraźnie wzrasta. W jakim kierunku pójdzie rozwój nauk o Ziemi? O tym dyskutowano 9-10 XI 2004 r. na konferencji Wydziału VII PAN (Nauk o Ziemi i Nauk Górniczych) w związku z 25-leciem powstania Wydzialu. Sprawozdanie z konferencji, pod redakcją prof. Bogdana Ney'a, ukazało się drukiem w 2007 r. nakładem Wydzialu VII PAN oraz w "Przeglądzie Geofizycznym" (2009, nr 1-2).

EN

In the materials from the I Congress of Polish Science the subject of the research in Earth sciences was made precise as follows: "Earth sciences study the geographical environment and its individual elements; they also discover the laws of nature which form this environment. They supply information on natural conditions and means of production and on the possibilities of their mastering, utilizing, and transforming for society's welfare". In the system of Earth sciences geography holds the main place. In the first half of the 20th century, geography was slowly changing, with two basic directions: physical and economic. Since the main branches of physical geography gradually became independent sciences, physical geography itself soon evolved into a complex of physicogeographical sciences. In this way, disciplines - nowadays independent sciences - such as geomorphology, climatology, hydrology, biogeography, soil geography, geoecology, had been formed. Analogously, new branches of economic geography - nowadays independent economicogeographic sciences - such as geography of population, of agriculture, transport, industry, tourism had been created. Regional geography became a separate discipline even earlier, as did educational geography, historical geography, and history of geography. Geology has developed separately; in the second half of the 20th century it was already a complex of geological sciences, including: basic geology (historical, dynamical and regional), mineralogy and petrography, hydrogeology, engineering geology (of a utilitarian character and closer related to geophysics). Geophysics appeared at the end of the 19th century. But only the founding in 1919 of the International Union of Geodesy and Geophysics made it possible to develop this science within specialist unions. Geophysics, being originally an applied branch of physics, had its origin not only in physical sciences, but also in physical geography and in geology. An example of this is meteorology, together with climatology in the wide sense of this term. Another example is provided by hydrology (originally hydrography). The science of the sea, oceanography/oceanology, had a different development. The remaining earth sciences - geodesy, cartography, and in particular water management - are of more utilitarian character and are discussed less thoroughly, although their role is clearly increasing. What will be the direction of the development of Earth sciences in the future? This was the topic of the conference of the 7th Department (Earth and Mining Sciences) of the Polish Academy of Sciences, which took place on November 9-10, 2004 on the occasion of the 25th anniversary of the founding of the Department. The Conference Proceedings, edited by Prof. Bogdan Ney, were published in 2007, by the 7th Department of the Polish Academy of Sciences, and in "Geophysics Review" (2009, no. 1-2).

2

Teledetekcja a zmiany środowiska

Olędzki J. R.

Prace Instytutu Geodezji i Kartografii

|

2001

|

T. 48, z. 104

131--141

PL

Jednym z zadań współczesnych nauk o Ziemi jest śledzenie zmian zachodzących w środowisku naszej planety. Nieocenione usługi oddaje tu teledetekcja – systemy satelitarne, które potrafią rejestrować dane o różnych komponentach środowiska w skali globalnej i regionalnej oraz systemy lotnicze, bardziej przydatne do badań w skali lokalnej. Umożliwia to uzyskiwanie obrazów i innych danych o przekształceniach środowiska ziemskiego zarówno dokonujących się pod wpływem procesów naturalnych, jak i tych spowodowanych działalnością człowieka, będącą obecnie najbardziej dynamicznym czynnikiem przekształcającym środowisko. Na podstawie wielu opracowań można wyróżnić kilka kierunków badań środowiska ziemskiego, które bez danych satelitarnych byłyby trudne lub wręcz niemożliwe do realizacji. Specyfika tych badań zależy od wysokości orbitalnej satelitów, rozdzielczości dostarczanych przez nich danych (przestrzennych i czasowych) oraz od zakresu i rozdzielczości radiometrycznej rejestrowanych danych. W artykule przedstawiono kilka dziedzin z zakresu nauk o środowisku, w których rola danych satelitarnych była szczególnie doniosła. Na koniec przedstawiono dwa przykłady wykorzystania zdjęć lotniczych do monitorowania zmian struktury przestrzennej terenów podlegających ustawowej ochronie środowiska.

EN

Monitoring of changes in environment of our planet is one of the tasks of present-day Earth sciences. Remote sensing place here invaluable role – using satellite systems, which can record data on various components of environment in global and regional scale, as well as aerial photographs, which are more useful in local scale. It enables to acquire images and other data on transformations of earth’s environment, caused by natural processes, as well as by man’s activity. This activity is nowadays the most dynamic factor changing environment, both by high-frequency processes and by low-frequency geodynamic processes. On the basis of the numerous works several directions of studies of Earth’s environment can be specified, in which satellite data are indispensable. These studies are specific, depending on orbital parameters of satellite, spatial and temporal resolution of data, their spectral range and radiometric resolution. Author presents in the article some disciplines related to environmental sciences, where role of satellite data was particularly significant. At the end two examples of using aerial photographs for monitoring changes of spatial structure of terrains subjected to legal protection of environment are presented.

3

Rewolucja w naukach o Ziemi

Dziewoński A.

Postępy Fizyki

|

2000

|

T. 51, z. dodatk

23-29