Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The effect of topographic factors and land use history on grassland biodiversity in the Polish carpathians

Zarzycki Jan, Korzeniak Joanna, Perzanowska Joanna

Geomatics, Landmanagement and Landscape

|

2023

|

no. 4

343--355

EN

Semi-natural, extensively managed grassland communities are among the most species-rich plant communities. The species number and floristic composition depend on numerous factors, both natural and associated with human activity, both present and past. In European countries, a system of subsidies for farmers is used to preserve extensive, usually unprofitable management of multi-species grassland communities. The development of specific recommendations requires knowledge of the main factors shaping grassland plant communities. A study was carried out in seven regions of the Polish Western Carpathians, in areas with traditional sheep grazing. Plant species composition (phytosociological relevés) of 517 plots were surveyed in different grassland types. For each plot, topographic parameters, i.e. slope, aspect and altitude, were recorded and land use in the past was read from historical maps. The aim of the study was to a) assess differences in the species composition of grassland vegetation between topographically and historically different regions of the Polish Carpathians, and b) to identify the main factors influencing species composition in each of these regions. Depending on the region, different factors contributed most to explaining the variation in the species composition and species numbers. Topographic factors played a decisive role. The type of past use (arable land or grassland) had little influence on current biodiversity. The results of the study indicate the need for a localised approach to developing principles for protection of grassland biodiversity.

2

The Efficiency of Small Reserves for the Conservation of Biological Diversity of Typical Landscapes of the Middle Pobuzhya

Matviichuk Oleksandr, Shevchuk Oksana, Holunova Liudmyla, Khodanitska Olena, Tkachuk Olesia, Polyvanyi Stepan, Vasylinych Tamara

Ecological Engineering & Environmental Technology

|

2022

|

Vol. 23, iss. 3

79--86

EN

One of the approaches to reduce the level of anthropogenic pressure on natural ecosystems is to form a network of protected habitats in areas that are intensively used by humans. An attempt was made to determine the abundance of flora and fauna and environmental efficiency in the context of intensive agricultural development in the small Podillya reserve «Ivankivskyi». The flora and fauna of the territory on the outskirts of the village Ivanky of Vinnytsia district (Lypovets territorial community) were studied with the help of generally accepted and modified methods. It was conducted to determine the environmental value of the territory, the possibility of functioning within its protected area and at the same time preserving the forms of traditional use by the locals. The birds of the territory as the largest structural component of its fauna are studied in the most detail. The factual material was collected during field research for all the seasons of 2019-2021. Materials of scientific publications, professional literature, oral reports of specialists, etc. were processed. For all species of birds, the nature of the stay on the territory, belonging to different ecological and faunal groups were established: by nesting place and dominant food spectrum. The flora and fauna of this territory have not been studied yet, as well as its environmental value has not been determined. Animal species that are protected by the Red Book of Ukraine, international protection conventions are identified. The results of the study testify to the fact that a specific floral and faunal complex was formed within the studied area, which includes 105 species of higher vascular plants belonging to 75 genera, 26 families and 3 divisions: division Equisetophyta (1 species), Pinophyta (2 species), Magnoliophyta (102 species); 82 species of animals of the Chordata type: class Amphibia (2 species), Reptilia (1 species), Aves (68 species), Mammalia (11 species). The results presented in this publication can be the basis for the organization of further monitoring of flora and fauna of the object, the development of a set of special actions for their preservation.

3

Usuwanie drzew lub krzewów a ochrona obszarów NATURA 2000

Gruszecki Krzysztof

Zieleń Miejska

|

2021

|

Nr 4

57--58

PL

Drzewa i krzewy są najczęściej spotykanymi składnikami środowiska przyrodniczego, które spełniają w nim mocno zróżnicowane funkcje. Są bowiem siedliskami gatunków chronionych. Stanowią istotny składnik korytarzy migracyjnych zapewniających spójność funkcjonujących form ochrony przyrody. Jedną z nich są obszary Natura 2000, o których mowa w art. 6 Ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (DzU z 2020 r. poz. 55).

4

Ochrona roślin na terenach zieleni w miastach

Baranowski Tadeusz

Zieleń Miejska

|

2021

|

Nr 5

40--43

PL

Mówiąc o ochronie roślin, najczęściej mamy na myśli stosowanie chemicznych środków ochrony roślin. Od szeregu lat zgodnie z zaleceniami Unii Europejskiej następuje wycofywanie wielu pestycydów, szczególnie tych, które mają negatywny wpływ na układ endokrynnych człowieka i zwierząt stałocieplnych, a także tych, które wykazują brak selektywności dla organizmów pożytecznych i zapylaczy oraz w sposób długotrwały ujemnie oddziałują na środowisko.

5

Zmienność cech fizycznych i chemicznych wód źródlanych w zlewni Zagórzańskiego Potoku (Pogórze Spisko-Gubałowskie)

Czarny Gabriela, Pociask-Karteczka Joanna, Nieckarz Zenon

Przegląd Geologiczny

|

2021

|

Vol. 69, nr 3

150--160

EN

The aim of the paper is to examine the variability of physical and chemical characteristics of two springs located in the Zagórzański Stream catchment (Spisko-Gubałowskie Foothills, Podhale region). Calcareous tufa occurs at one of the investigated springs. Field studies were conducted once a month from 25th March 2017 to 28thFebruary 2018. Water of the studied springs represents the bicarbonate-calcium-magnesium type during almost the whole year. The chemical composition of both springs is characterized by seasonal variability. The highest concentrations of most ions occurred in the summer, when the rainfall was the lowest and during winter drought; while the lowest concentration - in the period of increased rainfall. The variability of physical and chemical parameters of the spring with tufa is smaller than the other one. The spring with calcareous tufa stands out by the higher concentration of Mg2+ and SO42- and the presence of radon. The unique landscape values of the surroundings and hydrogeochemical features of the spring with calcareous tufa favour this place as an interesting hydro-tourism attraction in the Bukowina Tatrzańska region.

6

Presja turystyczna w rezerwacie przyrody nieożywionej „Skamieniałe Miasto” na Pogórzu Ciężkowickim (Karpaty) w sezonie wiosennym i letnim 2018 r.

Padoł Sonia, Klich Mariusz

Science, Technology and Innovation

|

2020

|

Vol. 9, no. 2

21--27

PL

Rezerwat „Skamieniałe Miasto” położony jest w województwie małopolskim, we wschodniej części Ciężkowicko-Rożnowskiego Parku Krajobrazowego. Przeprowadzone w 2018 roku badania ankietowe oraz obserwacje bezpośrednie dotyczące frekwencji wykazały, że rezerwat przyrody nieożywionej „Skamieniałe Miasto” jest odwiedzany przez liczne grono turystów. Podczas całodziennych obserwacji odbywających się w 10 niedziel rezerwat odwiedziło 22 867 turystów. Największą frekwencję stwierdzono wśród turystów z województwa małopolskiego. Wynosiła ona 74,7%, a większość z nich to osoby pomiędzy 35. a 60. rokiem życia. Wśród turystów odwiedzających rezerwat dominowały osoby posiadające wykształcenie średnie. Kobiety stanowiły prawie 60% turystów, a rezerwat odwiedzany jest najczęściej w godzinach popołudniowych. Zaobserwowano wzrost liczby turystów odwiedzających rezerwat. Duża liczba turystów powoduje wiele negatywnych dla środowiska konsekwencji. Najistotniejsze spośród nich to: zaśmiecanie terenu, wandalizm (napisy na skałkach i drzewach), kradzież minerałów, zadeptywanie i niszczenie szaty roślinnej, niszczenie skał poprzez sport wspinaczkowy, buldering, dzikie obozowiska i rozpalanie ognisk. Dla odpowiedniego utrzymania tego niezwykle cennego terenu konieczne jest planowe gospodarowanie oparte na najlepszych praktykach z zakresu konserwatorskiej i czynnej ochrony przyrody.

EN

The "Skamieniałe Miasto" reserve is located in Małopolska province, in the eastern part of Ciężkowicko–Rożnowski Landscape Park. The surveys carried out in 2018 and direct observations regarding the attendance showed that the nature reserve "Skamieniałe Miasto" is visited by a large group of tourists. During 10 days (Sundays), the reserve was visited by 22,887 tourists. The largest attendance is among tourists from the Małopolska province. It is 74.7%, and most tourists are people between 35 and 60 years old. Among tourists visiting the reserve dominate people with secondary education. Women make up almost 60% of tourists, and the reserve is most often visited in the afternoon. The number of tourists visiting the reserve increases year by year. Unfortunately, the high number of tourists brings many negative consequences for the environment. The most important are: littering, vandalism (inscriptions on rocks and trees), theft of minerals, trampling and destruction of vegetation, destruction of rocks through climbing sport, bouldering, wild camps, and lighting fires. For proper maintenance of this extremely valuable site, planned management is required. It should be based on the best practices in the field of conservation and active protection of nature.

7

Ocena przestrzennego rozmieszczenia parków narodowych i obszarów chronionego krajobrazu w państwach Europy Środkowej na tle prowincji fizycznogeograficznych

Badora Krzysztof, Nita Jerzy

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2020

|

nr 44 (2)

73--99

PL

Na podstawie analizy przestrzennego rozmieszczenia parków narodowych i obszarów chronionego krajobrazu Polski (parki krajobrazowe), Czech, Słowacji i Węgier oceniono czy tworzone w poszczególnych krajach systemy ochrony przyrody i krajobrazu są reprezentatywne również dla prowincji fizycznogeograficznych w granicach państw. Stwierdzono znaczną reprezentatywność w prowincjach głównie górskich i wskazano na dalsze możliwości ochrony. Na podstawie oceny stopnia integracji systemów ochrony przyrody i krajobrazu w rejonach przygranicznych określono obszary, które powinny uzupełnić system. Między poszczególnymi krajami występują różnice w przestrzennej organizacji parków narodowych i obszarów ochrony krajobrazu. Współpraca transgraniczna w ostatnich 30 latach znacznie się poprawiła. Większość przygranicznych parków narodowych i obszarów ochrony krajobrazu ma swoje kontinuum w kraju sąsiednim w formach podobnej rangi. Najsłabsze powiązania przestrzenne występują na granicy Węgier i Słowacji.

EN

Based on the analysis of the spatial distribution of national parks and protected landscape areas in Poland (landscape parks), the Czech Republic, Slovakia and Hungary, it was assessed whether the systems of nature and landscape protection created in individual countries are representative also for physico-geographical provinces within state borders. High representativeness was found in predominantly mountain provinces and further conservation options were indicated. Based on the assessment of the degree of integration of nature and landscape protection systems in border regions, areas that should complement the system have been identified. There are differences between individual countries in the spatial organization of national parks and landscape protection areas. Cross-border cooperation has improved significantly in the last 30 years. Most of the border national parks and landscape protection areas have their continuum in the neighboring country in forms of a similar rank. The weakest spatial connections are found on the border between Hungary and Slovakia.

8

The cartographic visualisation of spatial data. An example of nature protection areas in the Podlaskie Voivodship (north-eastern Poland)

Andruszkiewicz Anna, Korycka-Skorupa Jolanta

Polish Cartographical Review

|

2020

|

Vol. 52, No. 3

108--123

EN

The authors attempt to visualise nature conservation issues in the Podlaskie Voivodship using a series of small-scale thematic maps. Publicly available spatial and statistical data was used. The authors discuss the effects of applying the adopted methodological solutions. Some of them present a new approach to cartographic visualisation of spatial data. It may be an opportunity to look at various visualisation methods, their effectiveness, and the possibility of visualising nature issues on small-scale thematic maps.

9

Pomiędzy Lwą a Stwigą. Stanisław Kulczyński i jego projekt utworzenia poleskiego parku natury z 1932 roku

Łotysz Sławomir

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2020

|

T. 65, nr 2

29--48

EN

In 1928, when the Bureau for the Project of Amelioration of Polesie (a large marshy area in the eastern part of interwar Poland) began its field studies, environmental concerns were low on the list of its priorities. A year later, this brought the Bureau into serious conflict with the State Council for Nature Protection. When both institutions eventually came to terms with their contradictory ambitions and vaguely-defined competences to enter into substantial cooperation, the idea of reserving a large area of marshlands as a natural park came into being. In 1932, Stanisław Kulczyński, a botanist leading the Bureau’s peat bog research team and also a Council member, proposed protecting an area of roughly 100,000 hectares between the Lwa and Stwiga rivers. The future park would encompass most types of landscape typical of Polesie and, fortunately, most of its swamps, forests, dunes, and peat bogs were barely touched by human activity. The hydrogeological feature of the selected area safeguarded its immunity to the potential consequences of the amelioration works, if such were undertaken in any of the surrounding areas. This paper explores how the location and extent of the protection of the park were negotiated within the entangled networks of social, economic, and political agendas of national policy in inter-war Poland. The efforts to coordinate the pro-nature policy in Polesie with similar actions undertaken by the Soviets beyond the nearby border are also covered.

10

The engagement of commune self-governments in the functioning of legal forms of environmental protection by the example of selected communes in the Lubelskie Voivodship

Witkowski Jacek

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2019

|

z. 137

221--231

EN

The aim of this paper is to evaluate the engagement of self-governments in Polish communes in the creation of and support for functioning of legal forms of environmental protection. Its empirical part contains the presentation of the results of a questionnaire survey carried out on a group of 52 commune heads managing communes within the territory of the Lubelskie Voivodship situated in the south-eastern part of Poland. The conclusions drawn on the basis of said results make it possible to identify selected problems associated with the engagement of local communities in this essential, in terms of protection of natural values, field of activities and to supplement the relatively small, as far, number of previously published studies devoted to this issue. From the conducted analysis, it appears, among others, that very few protected objects have been launched by commune authorities in the period of last ten years. Additionally, attention has been paid to some unfavourable phenomena contributing to this situation and particularly to the insufficient level of financing of protection forms, unsatisfactory level of knowledge possessed by the staff of officials, generally insufficient identification of the potential of the natural environment resulting from long overdue or lacking stocktaking or from frequent omissions in the scope of the assessments of projects with an impact on the environment.

11

The idea of landscape cultivation by Adam Wodziczko

Gawor Leszek

Problemy Ekorozwoju

|

2019

|

Vol. 14, nr 1

131--137

EN

The article presents the concept of landscape cultivation of Adam Wodziczko, a Polish naturalist and propagator of environmental protection in Poland in the 1920s and 1940s. It demonstrates the importance of his idea of the contemporary trend of landscape ecology; his merits in the field of building the basics of the science of nature conservation; and the role he played in nature conservation in Poland.

PL

Artykuł prezentuje koncepcję uprawy krajobrazu Adama Wodziczki, polskiego przyrodnika i propagatora ochrony środowiska naturalnego w Polsce w latach 20-40 XX stulecia. Ukazuje znaczenie jego idei dla współcześnie popularnego nurtu ekologii krajobrazu; zasługi, jakie położył w zakresie budowy podstaw nauki o ochronie przyrody; oraz rolę, jaka odegrał w Polsce na gruncie ochrony przyrody.

12

Turystyka kulturowa w wymiarze przyrodniczym

Kasprzak Krzysztof

Polish Journal for Sustainable Development

|

2019

|

T. 23, cz. 2

25--36

PL

Turystyka stała się obecnie nie tylko masowym rytuałem o znacznym potencjale ekonomicznym, ale także ważnym przekazem kulturowym. Dotyczy różnych obszarów działalności człowieka i twórczości związanej z szeroko rozumianą kulturą, obejmując także aspekty dziedzictwa przyrodniczego. Na wzajemne zależności dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz konieczność traktowania ich jako integralnej całości zwraca uwagę szereg międzynarodowych aktów prawnych. Powszechna Deklaracja o Różnorodności Kulturowej określa, że różnorodność kulturowa wyraża się w oryginalności i mnogości tożsamości, cechujących grupy i społeczeństwa tworzące ludzkość. Zgodnie z Konwencją o Różnorodności Biologicznej ochrony wymagają także różnorodność kulturowa i tradycyjne gospodarowanie, z którymi są nierozerwalnie związane zagrożone wartości przyrodnicze. Człowiek jest ukształtowany biologicznie i kulturowo w konkretnych warunkach środowiska przyrodniczego. Swoje antropocentryczne wartości przenosi jednak na przyrodę, ogląda ją głównie poprzez mity ukształtowane w kulturze, która je rozpowszechnia i utrwala. Wiele celów turystyki kulturowej łączy się ściśle ze stanem zasobów przyrody i środowiska przyrodniczego. Istnieje głęboko humanistyczny sens badań przyrodniczych i ochrony przyrody. Ma to bowiem istotne znaczenie dla trwałości i jakości ludzkiej egzystencji.

EN

Tourism has now become not only a kind of mass ritual with significant economic potential, but also an important cultural message. Covering various areas of human activity, tourism also applies to works related to broadly understood culture, including aspects of natural heritage. A number of international legal acts point to the interdependence of natural and cultural heritage and the need to treat them as an integral whole. There are close links between the protection of cultural and natural diversity that are of interest to cultural tourism. The UNESCO Universal Declaration on Cultural Diversity states that cultural diversity will be expressed in the originality and multitude of identities that characterize the groups and societies that make up humanity. In accordance with the Convention on Biological Diversity, cultural diversity and traditional farming methods with which endangered natural values are inextricably also require protection. Man is biologically and culturally shaped in specific conditions of the natural environment, which he considers suitable for himself. However, he transfers his anthropocentric values to nature, which has nothing to do with them. He watches it mainly through myths shaped in a culture that spreads and perpetuates them. Many cultural tourism goals are closely linked to the state of nature resources and the natural environment. There is a deeply humanistic sense of natured research and nature protection. This is important for the permanence and quality of human existence.

13

Problems of Restoration of Historic Landscapes in the Light of Natural Protection Regulations

Milecka Małgorzata

Architektura Krajobrazu

|

2019

|

nr 3

4--25

EN

The protection and conservation of historical landscape in Poland in view of the legal regulations introduced in recent years is subject to procedures to a greater extent than before in the field of legal nature protection. Until 2018, all decisions regarding works in the areas entered into monument registers were issued by provincial conservators of monuments only on the basis of the Act on the Protection of Monuments. Currently, restoration permits to carry out works in the areas of historical garden premises are additionally issued based on the provisions of the Act on nature protection. This results in more compiled procedures and the need to extend project documentation to include aspects not yet always subject to analyses by designers. The article presents selected issues not previously covered in the historical landscapes renewal, and in view of the existing legal regulations more and more often required in the process of agreeing project documentation and at the stage of obtaining appropriate permits for conservation works. The author, based on the analysis of legal documents and based on her own experience, presented the issues that should be analyzed during the study of the historical landscape resource and included in the renewal documentation to ensure the correct course of conservation work, from obtaining the required arrangements to satisfactory completion of works revaluation. An additional reflection was to present the problem of ensuring the existence of animal habitats in the urban environment, and more precisely the undesirable ones in the historical garden for rooks. However, these birds need to be provided with adequate living places in order to be able to „displace” them from the park in a humane way. This problem is quite common, and its solution, as it turns out, has a broader dimension and concerns many other animal species for which adequate living places and migration corridors should be provided in an increasingly urbanized landscape.

PL

W artykule dokonano prezentacji wybranych zagadnień dotąd nieujmowanych w opracowaniach rewaloryzacji zabytkowych krajobrazów, a wobec zaistniałych regulacji prawnych coraz częściej wymaganych w procesie uzgadniania dokumentacji projektowej oraz na etapie uzyskiwania stosownych zezwoleń na wykonanie prac konserwatorskich. Autorka na podstawie analizy dokumentów prawnych i własnych doświadczeń zaprezentowała zagadnienia, które należy poddać analizom podczas badania zasobu historycznego krajobrazu i ująć w dokumentacji rewaloryzacji, aby zapewnić prawidłowy przebieg prac konserwatorskich, począwszy od uzyskania wymaganych uzgodnień po satysfakcjonujące zakończenie prac rewaloryzacyjnych. Refleksją dodatkową było przedstawienie problemu dotyczącego zapewnienia bytowania siedlisk zwierząt w środowisku miejskim, a dokładnie niepożądanych w historycznym ogrodzie gawronów. Ptakom tym jednak trzeba zapewnić odpowiednie miejsca życia po to, by w humanitarny sposób móc je „wysiedlić” z parku. Problem ten jest dość powszechny, a jego rozwiązanie, jak się okazuje, ma szerszy wymiar i dotyczy wielu innych gatunków zwierząt, którym należy zapewniać odpowiednie miejsca bytowania oraz korytarze migracyjne w coraz bardziej zurbanizowanym krajobrazie. Ochrona i konserwacja historycznego krajobrazu w Polsce wobec wprowadzonych w ostatnich latach regulacji prawnych podlega w znacznie większym stopniu niż dotychczas procedurom w zakresie prawnej ochrony przyrody. Do 2018 roku wszelkie decyzje dotyczące prac na terenach wpisanych do rejestrów zabytków były wydawane przez wojewódzkich konserwatorów zabytków wyłącznie na podstawie ustawy o ochronie zabytków. Obecnie konserwatorskie zezwolenia na prowadzenie prac na terenach zabytkowych założeń ogrodowych wydawane są dodatkowo na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody. Skutkuje to bardziej skompilowanymi procedurami oraz koniecznością rozszerzenia dokumentacji projektowej o aspekty dotychczas nie zawsze podlegające analizom wykonywanym przez projektantów.

14

Green Roofs as an Element of the Functional and Spatial Structure of a Metropolis

Zinowiec-Cieplik Kinga

Architektura Krajobrazu

|

2019

|

nr 3

54--65

EN

Due to the condensation and functional intensification, strongly built-up metropolitan areas are a place of strong investment pressure that results in displacing elements of the natural environment. The consequences of this phenomenon include disturbances in the functional and spatial structure of the city that are observable in various aspects, such as natural and social conditioning, breaking links within the natural system, which in turn leads to the impairment of its functioning, reduction in the level of resistance to dynamic changes, reduction in biodiversity. Therefore, nowadays paying closer attention to the possibility of implementing natural elements within the city structure seems to be one of the main foundations for creating a permanent and sustainable urban environment. The 1990s, as well as the first 15 years of the 21st century witnessed an intensive development in terms of searching for a modern complement to the so-called broken links within the natural system. The solutions introduced in order to improve the situation comprised complementing the elements of the city green infrastructure network by means of introducing, in particular, green roofs. Research conducted on such installations confirms the essential need for their introduction, as well as provides strong arguments that support the benefits obtained from the existence of such roofs.

PL

Silnie zabudowane obszary metropolii z racji kondensacji i intensyfikacji funkcjonalnej są miejscem silnej presji inwestycyjnej wypierającej elementy środowiska przyrodniczego. Pociąga to za sobą konsekwencje zaburzeń struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta w różnorodnych aspektach, m.in. uwarunkowań przyrodniczych, społecznych, zrywane są powiązania systemu przyrodniczego, co prowadzi do upośledzenia jego funkcjonowania, obniżenia odporności na dynamiczne zmiany, zmniejszania bioróżnorodności. Dlatego zwrócenie uwagi na możliwości implementacji elementów naturalnych okazuje się być jedną z głównych podstaw budowania trwałego i zrównoważonego środowiska miejskiego. Lata 90. XX wieku oraz pierwsze 15-lecie XXI w. ukazują intensywny rozwój poszukiwań nowoczesnego uzupełniania „przerwanych ogniw” systemu przyrodniczego poprzez poszerzenie elementów sieci zielonej infrastruktury m.in. za pomocą zielonych dachów, a prowadzone na nich badania ugruntowują niezbędną potrzebę i dają mocne argumenty na rzecz takich instalacji.

15

Przestrzeń przyjazna przyrodzie

Pietrzyk-Kaszyńska A.

Zieleń Miejska

|

2018

|

Nr 5

29--30

PL

Skuteczna ochrona przyrody nie polega tylko na wyznaczaniu obszarów chronionych, lecz zależy także od wielu działań podejmowanych poza nimi, przez różne instytucje i osoby – m.in. władze samorządowe, przedsiębiorców i deweloperów, a także wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe oraz samych mieszkańców.

16

Rewitalizacja terenu „przenikających się światów” - Żabie Doły w Bytomiu

Rostański K. M.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2018

|

T. 46

361--371

PL

Tereny poprzemysłowe bywają powszechnie postrzegane jako miejsca degradacji i zniszczenia. Gdy jednak przyjrzymy im się dokładnie, odkryjemy, jak wiele potrafi zdziałać przyroda, gdy pozwolimy jej przejąć inicjatywę. Żabie Doły to obszar na granicy Chorzowa, Bytomia i Piekar Śląskich, który ma status zespołu przyrodniczo-krajobrazowego. Podstawą ochrony są tu siedliska cennych gatunków fauny, szczególnie ptactwa. Najciekawszym zagadnieniem jest geneza tego obiektu. Tu nie poddano ochronie pozostałości dawnych, naturalnych i cennych ekosystemów. Miejsce to było pierwotnie użytkowane rolniczo, ale jego krajobraz uległ zmianie pod wpływem eksploatacji węgla kamiennego, rud cynku i ołowiu oraz żelaziaków brunatnych. Na skutek działalności górniczej poziom terenu obniżył się o 5-8 metrów i powstały tu niecki osiadań, które stopniowo wypełniły wody gruntowe. Teren poprzecinany jest nieużytkowanymi nasypami kolejowymi. Są tu również hałdy i osadniki poflotacyjne. Gleby, a szczególnie osady denne zbiorników wodnych zanieczyszczone są metalami ciężkimi. Mimo tak trudnej ekologicznie sytuacji teren zasiedla wiele gatunków ptaków, w tym chronionych prawem polskim i wspólnotowym. Obecnie potwierdzono występowanie 64 gatunków, choć wieloletnie obserwacje podnoszą tą ilość prawie dwukrotnie. Część z zastanych gatunków znajduje się w polskiej czerwonej księdze zwierząt. Poza ptakami występują tu również inne zwierzęta, w tym chomik europejski. Potwierdzona flora tego obszaru też jest znacząca, obejmuje 375 gatunków. Powstała w 2016 roku waloryzacja przyrodnicza stanowiła podstawę do opracowania w 2017 roku projektu rewitalizacji tego obszaru w granicach Bytomia. Jest to miejsce przenikania się „światów” - zwierząt z ich siedliskami, wędkarzy i zwolenników rekreacji ruchowej, entuzjastów obserwacji ptaków i ekologów. Współczesne tendencje ochrony przyrody narzuciły sposób rewitalizacji, w którym ochrona elementów rodzimej natury ma łączyć się z popularyzacją wiedzy przyrodniczej. Zaproponowano więc, by to przenikanie się świata przyrody, rekreacji i historycznej tożsamości regionu podkreślić i wyposażyć w sprzyjającą infrastrukturę. Wprowadza ona też kolejny wirtualny świat, jako nową warstwę treściową, atrakcyjną dla młodych pokoleń.

EN

Post-industrial areas are commonly perceived as degraded and destroyed. In thorough examination one can find how fruitful can be nature left alone with own initiative. Żabie Doły is a territory on the border of Chorzów, Bytom and Piekary Śląskie with status of nature-landscape protected complex. Its core values are habitats of rare species of animals, especially birds. Genesis of the place are the most interesting. Protection is not covering existing remains of natural ecosystems. Site was previously used for agriculture. Its landscape was changed by coal mine activity, exploitation of zinc, lead and brown iron ores. That caused ground subsidence of 5-8 m and appearing of troughs with ground water. Some no longer used railway high embankments are characteristic for the landscape as well as spoil heaps and settling ponds. Soils and pond bottoms are contaminated by heavy metals. In spite of the ecologically uneven situation the site is a habitat for many animals protected by national and community law, especially birds. It was confirmed now the presence of 64 species of them, but earlier published sources suggested nearly the twice higher number. There are observed many other animals, European hamster among them. Local flora collect 375 species. Valorisation done in 2016 was basic source for development plan prepared in 2017 for part of area within Bytom borders. Żabie Doły is the site of “intertwined worlds” of natural habitats, recreation, fishing, bird watching and ecological events. Present tendencies in nature protection imply the way of revitalization enhancing nature popularization. So overlap of functional layers was supported by specific infrastructure and new “world” of virtual reality was added to attract young generations.

17

From the Genealogy of the Environmental Thought:Marian Raciborski and Jan Gwalbert Pawlikowski

Gawor Leszek

Problemy Ekorozwoju

|

2018

|

Vol. 13, nr 1

87--93

EN

The article presents the views of two pioneers of environmental thought: Marian Raciborski and Jan Gwalbert Pawlikowski. The former was the author of a conservation programme of protecting nature which conceptualised valuable phenomena and objects of nature as natural monuments. The latter was the author of a peculiar ecological manifesto which demanded that nature should be treated as humans’ partner in the world, a partner deserving respect combined with care for its existence. In Poland, these were the first autonomous reflections at the beginning of the 20th century on the necessity of protecting nature and of humankind’s relationships with nature.

PL

Artykuł prezentuje poglądy dwóch pionierów myśli ekologicznej: Mariana Raciborskiego i Jana Gwalberta Pawlikowskiego. Pierwszy z nich był autorem konserwatorskiego programu ochrony natury konceptualizującą wartości zjawisk i obiektów natury jako pomników przyrody. Drugi był autorem specjalnego ekologicznego manifestu domagającego się traktowania natury jako ludzkiego partnera w świecie, zasługującego na szacunek i troskę o jego egzystencję. W Polsce początku XX wieku były to pierwsze autonomiczne refleksje nad koniecznością ochrony przyrody i humanitarnych związków z naturą.

18

Assessment of economic functions and tourist attractions of “Korzeniowy Dół” in Kazimierz Dolny in the light of sustainable development

Mazurek-Kusiak A. K., Sawicki B.

Ekonomia i Środowisko

|

2018

|

nr 3

170--180

EN

The purpose of this study is to determine the way of tourism management of the loess ravine “Korzeniowy Dół” in Kazimierz Dolny on the Vistula river, taking into account the principles of sustainable development. This report uses secondary results obtained from the City Hall of Kazimierz Dolny. These were electronic measurements of the tourist traffic on the Vistula Boulevard and the number of tickets sold to the Castle and the Tower as well as Góra Trzech Krzyży. In addition, diagnostic survey was conducted using the questionnaire and direct interview. “Korzeniowy Dół” is one of the products that create the image of Kazimierz Dolny as a tourist town and should be developed in such a way that erosion processes are maximally slowed down. This ravine should be completely closed for traffic.. The bottom of the ravine should be drained and water should be drained through a pipe to the ditch. The bottom of the ravine should remain a ground road used only for pedestrian traffic, as it is only possible way to this tourist and natural attraction preserve for other generations. Visiting the ravine should be paid, like the entrance to Góra Trzech Krzyży, which will contribute to the protection of attractions and will help raise funds for the expansion of accompanying tourist infrastructure. The originality of the work consists in indicating the way of commercialization of the loess ravine in Kazimierz Dolny.

19

Prawo miejscowe

Gruszecki K.

Zieleń Miejska

|

2017

|

Nr 3

48--49

PL

Elementem wspólnym przepisów znowelizowanej ustawy o ochronie przyrody jest to, że wprowadzone na ich podstawie rozwiązania będą przepisami prawa miejscowego uchwalanymi przez radę gminy.

20

The Anthropocentric Sozology of Julian Aleksandrowicz

Gawor L.

Problemy Ekorozwoju

|

2016

|

Vol. 11, nr 1

49--57

EN

The article presents original concepts of ecological conscience and prevention for human health by protection of the natural and social environment by Polish physician and scientist Julian Aleksandrowicz (1908-1988). Both of them in general contain threads of environmentalism, sozology, axiology with highlighted value of health and proposed medicine of tomorrow. In detailed considerations Polish researcher concentrates on issues of ecological conscience, diseases of civilization and social deformations – partly resulting from the degradation of nature, pacifism and standards for the physician of the future. In the article this matters are presented in three points: 1 Envi-ronmentalism; 2 Ecological Conscience; 3 Deformation of social and human health. Medicine of tomorrow. The text emphasizes the anthropocentrism in sozological aspect of Aleksandrowicz views. A proposal to recognize them in perspective sozophilosophy is also presented.

PL

Artykuł przedstawia oryginalne koncepcje polskiego lekarza i uczonego, Juliana Aleksandrowicza (1908-1988): sumienia ekologicznego oraz profilaktyki zdrowia człowieka poprzez ochronę środowiska naturalnego i społecz-nego. Są zawarte w nich na płaszczyźnie ogólnej wątki ekologizmu, sozologii, aksjologii z wyróżnioną wartością zdrowia i projektowanej medycyny jutra. Na obszarze konkretnym rozważania polskiego badacza dotyczą kwestii sumienia ekologicznego, chorób cywilizacyjnych, deformacji społecznych, po części będących skutkiem degradacji przyrody, pacyfizmu i wzorca lekarza przyszłości. Problematyka ta jest zawarta w trzech punktach: 1. Ekologizm; 2. Sumienie ekologiczne; 3. Deformacje społeczne a ludzkie zdrowie. Medycyna jutra. W tekście uwypuklony jest antropocentryzm sozologicznego aspektu poglądów Aleksandrowicza. Wyłożona jest też propozycja ujęcia ich w perspektywie sozofilozofii.