Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

New proposal for the former synagogue in Kielce

Doroz-Turek Małgorzata, Juruś Jagoda, Brynza Kataryna, Rubak Zuzanna

Structure and Environment

|

2024

|

Vol. 16, no. 1

34--47

EN

The current trend of conservation of immovable monuments is - in addition to ongoing maintenance and protection - adaptation. Simply taking care of a monument is not an effective way to keep it in good repair if it is not used. Utility is the primary function of architecture, as buildings are erected for this purpose only. No building can survive without function, especially a centuries-old one. This is because the lack of a user condemns any monument to destruction, which leads to ruin and, ultimately, to demolition. Therefore, proper adaptation to new functions and current technical conditions is necessary. In the process of adaptation, all the heritage values of the object should be brought out and only then should new ones be introduced, taking into account the integrity of the monument and ensuring authenticity. Sacred architecture has special cultural and historical values, both tangible and intangible, i.e. spiritual. Continually discussed adaptations of religious buildings in the case of Judaic religious buildings destroyed and abandoned after World War II proved to be the best way to reclaim synagogues. The Kielce synagogue is one of the early examples of adaptation to another function. The building, destroyed during World War II, was rebuilt in the 1950s in a different form than the original one, for use as an archive. This historic building, however, has been standing useless for more than a decade now, and this fact has a destructive effect on its heritage value, therefore it is necessary to take action as soon as possible. Numerous concepts for this building located in a prestigious area in Kielce can be produced, which will be presented and evaluated in terms of substantive potential of utilizing its value in a new incarnation.

PL

Nurtem współczesnej ochrony zabytków nieruchomych jest nie tylko bieżąca konserwacja i ochrona, ale adaptacja. Samo dbanie o zabytek nie jest skuteczną metodą utrzymania w dobrej kondycji każdego obiektu, jeśli nie będzie użytkowany. Użyteczność to podstawowe zadanie architektury, ponieważ tylko z tego powodu tworzone są budowle. Żaden budynek nie przetrwa bez funkcji, a szczególnie wiekowy. Brak użytkownika skazuje bowiem każdy zabytek na zniszczenie, co doprowadza do ruiny, a z czasem skazuje na rozbiórkę. Dlatego konieczna jest właściwa adaptacja na nowe funkcje i do obecnych warunków technicznych. W procesie adaptacji powinno się wydobyć wszystkie wartości zabytkowe obiektu i dopiero wprowadzać nowe, uwzględniając integralność zabytku i wpisujące się w autentyczność. Szczególne wartości zabytkowe ma architektura sakralna, zarówno te materialne, jak i niematerialne - duchowe. Cały czas poddawane dyskusji adaptacje obiektów sakralnych w przypadku zniszczonych i opuszczonych po drugiej wojnie światowej budynków kultu religii judaistycznej okazały się najlepszą metodą na odzyskanie synagog. Kielecka synagoga należy do wczesnych przykładów adaptacji na inną funkcję. Budynek zniszczony w czasie drugiej wojny światowej odbudowano w latach 50. XX wieku, w innej formie niż pierwotna z przeznaczeniem na archiwum. Obecnie jednak ten historyczny budynek od ponad dekady stoi bezużyteczny, a fakt ten ma destrukcyjny wpływ na zabytkową substancję, dlatego konieczne jest jak najszybsze podjęcie działań. Pomysłów na ten obiekt w prestiżowej lokalizacji w Kielcach jest wiele, zostaną one przybliżone i ocenione pod względem możliwości merytorycznego wykorzystania jego wartości w nowym „wcieleniu”.

2

Wybrane zagadnienia ochrony dziedzictwa kulturowego zespołu architektonicznego Jaszowiec w Ustroniu

Radziewicz-Winnicki Rafał

Builder

|

2024

|

R.28, nr 3

11--15

PL

Artykuł przedstawia obecną sytuację zespołu wypoczynkowego w Ustroniu Jaszowcu. Po okresie prosperity ośrodków wczasowych będących we władaniu przedsiębiorstw państwowych nastał okres prywatyzacji i przekształceń. Zaprojektowany kompleksowo w latach sześćdziesiątych zespół architektoniczny w wyniku braku ochrony prawnej oraz jednolitej wizji władz samorządowych został poddany miejscowym działaniom inwestorów prywatnych. Zagrażają one spójności założenia i zdaniem autora należy podjąć zdecydowane działania zapobiegające postępującej dezintegracji zespołu architektonicznego. Celem artykułu jest określenie kierunków ochrony wartości kulturowych Jaszowca. Najważniejsze postulaty to pilna potrzeba wykonania Studium Rewitalizacji i Rozwoju Dzielnicy Wczasowej oraz wpis zespołu do rejestru zabytków.

EN

The article outlines the current situation of the resort complex in Ustroń Jaszowiec. After a period of prosperity of holiday resorts owned by state enterprises, a period of privatization and transformation has followed. The architectural complex was designed comprehensively in the 1960s. In case of the lack of legal protection and a unified vision of local authorities, the complex has been subjected to local actions of private investors. They threaten the coherence of the assumption and, according to the author, decisive actions should be taken to prevent the progressive disintegration of the architectural complex. The aim of the article is to formulate guidelines for the protection of the Jaszowiec cultural values. The most important demands are the urgent need to carry out a Study on the Revitalization and Development of the Holiday District and the entry of the complex into the register of monuments.

3

Protection and renovation of public areas in a modernist city – the case of three streets in the historic city centre of Gdynia

Hirsch Robert, Łozowska Celina

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2023

|

Nr 15

125--143

EN

The paper concerns issues related to the preservation and restoration of public space in Gdynia city centre designed and built mainly in the 1920s and 1930s. In 2007, major part of the city centre was entered in the register of monuments as a historic complex of urban architecture. Moreover, in 2015, the area was declared a Monument of History. The renovation protection of a complex of urban architecture covers the historic buildings, but also, among others, includes the protection of public space that is an integral part of the historic complex. Therefore, the preservation of the historic shape and design of public space in the centre of Gdynia is one of the key conservation tasks and since the protection of this type of space in the relatively young historic centres that are less than 100 years old is a new issue, as viewed from the conservational perspective, it is therefore worth analyzing. The issues of protection and restoration of public space in the centre of Gdynia have been exemplified by three historic streets, built in the late 1920s, that are located within the historic complex entered in the register of monuments and that have been the subject of varying restoration investments in the few recent years. The streets differ in terms of historic conditions, renovation requirements, social expectations and investment plans and at the developmental stage of the investment all these factors lead to different assumptions and approaches, bringing, in each case, different results.

PL

Artykuł dotyczy problematyki zachowania i rewaloryzacji przestrzeni publicznych w śródmieściu miasta Gdyni, zaprojektowanym i zbudowanym w głównej mierze w latach 20. i 30. XX w. Znaczna część zespołu śródmieścia została w 2007 r. wpisana do rejestru zabytków jako historyczny układ urbanistyczny. Dodatkowo w 2015 r. obszar ten uznano za Pomnik Historii. Ochrona konserwatorska układu urbanistycznego obejmuje nie tylko historyczną zabudowę, ale także m.in. ochronę przestrzeni publicznych, które stanowią integralną część zespołu zabytkowego. W związku z tym zachowanie historycznego ukształtowania i wystroju przestrzeni publicznych śródmieścia Gdyni, jest jednym z kluczowych zadań konserwatorskich związanych ze sprawowaną ochroną. Ochrona tego rodzaju przestrzeni w stosunkowo młodych ośrodkach zabytkowych liczących mniej niż 100 lat, czyli takim jak śródmieście Gdyni, jest z konserwatorskiego punktu widzenia zagadnieniem nowym i dlatego wartym analizy. Problematykę ochrony i rewaloryzacji przestrzeni publicznych śródmieścia Gdyni przedstawiono na przykładzie trzech wybranych, historycznych ulic, ukształtowanych pod koniec lat 20. XX w. Wszystkie trzy są położone na terenie wpisanym do rejestru zabytków i były w ostatnich kilku latach obszarem inwestycji remontowych w różnej skali. Ulice te natomiast różnią się m.in. tym, że w przypadku każdej z nich inne były uwarunkowania historyczne, wymogi konserwatorskie, oczekiwania społeczne i także plany inwestycyjne. Te wszystkie czynniki sprawiły, że już na etapie projektu inwestycji przyjęto różne założenia i sposoby podejścia do tych przedsięwzięć, a więc w każdym z przypadków inny jest też uzyskany rezultat.

4

Application of experience gleaned from the WHL system in national heritage protection systems – opportunities and benefits

Szmygin Bogusław

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2023

|

Nr 17

129--136

EN

As part of the UNESCO World Heritage System, a unique methodology for the analysis of cultural properties and standards for their protection and management have been developed. The protection of UNESCO properties should be carried out in accordance with these standards. However, the protection of cultural property inscribed on the World Heritage List is carried out within the framework of national monument protection systems. Meanwhile, the standards, methodologies and procedures in force in the World Heritage system, developed by international experts, are in many respects not inconsistent with national heritage protection systems. Therefore, it is necessary to postulate the inclusion of the World Heritage methodology in national heritage protection systems. This is justified for two reasons – it will facilitate the protection of UNESCO properties in accordance with established standards, and it will improve the quality of national heritage protection systems.

PL

W ramach systemu Światowego Dziedzictwa UNESCO opracowano unikatową metodologię analizy dóbr kultury oraz standardy ich ochrony i zarzadzania. Ochrona dóbr wpisanych na Listę UNESCO powinna odbywać się zgodnie z tymi standardami. Tymczasem w praktyce ochrona dóbr kultury wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa odbywa się w ramach krajowych systemów ochrony zabytków. Jednak standardy, metodologie i procedury obowiązujące w systemie Światowego Dziedzictwa, opracowanie przez międzynarodowych ekspertów, nie są w wielu aspektach niespójne z krajowymi systemami ochrony dziedzictwa. Dlatego należy postulować włączenie metodologii Światowego Dziedzictwa do krajowych systemów ochrony dziedzictwa. Jest to uzasadnione w z dwóch powodów – ułatwi ochronę dóbr UNESCO zgodnie z ustalonymi standardami oraz wpłynie na podniesienie jakości krajowych systemów ochrony dziedzictwa.

5

Warszawskie Koloseum - analiza budynku dawnego zbiornika na gaz

Biernacki Jan, Drobiec Łukasz, Nowak Katarzyna, Szojda Leszek

Materiały Budowlane

|

2023

|

nr 2

9--14

PL

Uszkodzenia obiektów zabytkowych wynikają najczęściej ze zużycia technicznego, procesów starzenia materiałów, a także ze zużycia funkcjonalnego i środowiskowego. W najgorszym stanie znajdują się poprzemysłowe obiekty zabytkowe, które nie spełniają obecnie swojej funkcji. Chcąc utrzymać taki obiekt, często trzeba dokonać gruntownej modernizacji oraz adaptacji do innych funkcji użytkowych. W artykule przedstawiono analizę zabytkowej konstrukcji dawnego zbiornika na gaz zlokalizowanego w Warszawie, na podstawie której określono najsłabsze jej elementy, a także sprawdzono nośność pozostałych istotnych komponentów. Dokonano oceny najsłabszych elementów konstrukcji i sprawdzono wytężenia poszczególnych fragmentów konstrukcji murowej, stalowej oraz drewnianej. Na tej podstawie określono sposób adaptacji przedmiotowego obiektu do innych funkcji użytkowych.

EN

Damage to historic buildings is most often caused by technical wear and tear, ageing of materials, as well as functional and environmental wear and tear. In the worst condition are postindustrial historic buildings, which are currently not fulfilling their function. In order to maintain such a facility, it is often necessary to make a thorough modernization and adaptation to other usable functions. The article presents an analysis of the historic construction of the former gas tank located inn Warsaw, on the basis of which its weakest elements were determined, as well as the load capacity of other important components was checked. The weakest elements of the structure were assessed and the strengths of individual fragments of the masonry, steel and wooden structure were checked. On this basis, the method of adaptation of the object to other usable functions was determined.

6

Akty doktrynalne w ochronie zabytków a realia komunikacji samochodowej w miastach historycznych na przykładach Kutna i Łowicza

Szewczyk Kacper

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2022

|

Z. 11

135--146

PL

Ruch i transport to pojęcia nierozłącznie powiązane z istnieniem miast, a ich znaczenie zmieniło się znacznie od momentu powstania większości z nich.. Międzynarodowe akty doktrynalne w dziedzinie ochrony zabytków zdefiniowały problemy w tym zakresie i nakreśliły dobre praktyki służące zachowaniu wartości kulturowych historycznych ośrodków. W niniejszym tekście przeprowadzono analizę realiów komunikacyjnych dwóch miast w województwie łódzkim pod kątem ich zgodności z zaleceniami tzw. Karty Waszyngtońskiej i Dokumentu z La Valetty. W toku badania wykazano, że istnieją znaczne rozbieżności pomiędzy teorią konserwatorską a rzeczywistością ruchu pojazdów w obrębie wybranych miast (Kutna i Łowicza). Fakt ten wpływa negatywnie na możliwości rewaloryzacji zabytkowej przestrzeni i przyczynia się do znacznego obniżenia wartości krajobrazu kulturowego.

EN

Traffic and transport are concepts that are inseparably connected with the existence of cities. Transport conditions have changed significantly since the establishment of the vast majority of Polish cities. International doctrinal acts in the field of monument protection have defined problems in this area and outlined some good practices to protect cultural values of historic centers. In this text, two cities in the Lodzkie Voivodship were analyzed in terms of compliance with the recommendations of the so-called Washington Charter and the La Valetta Document. The study showed that there are significant discrepancies between the conservation theory and the reality of vehicle traffic within selected cities as case studies: Kutno and Łowicz. This fact has a negative impact on the possibility of revalorizing the historic space and contributes to a significant reduction in the value of the cultural landscape.

7

Wpisanie na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako proponowana forma ochrony w polskim systemie ochrony zabytków

Szmygin Bogusław

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 72

7--19

PL

50. rocznica uchwalenia Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego (1972) sprzyja podsumowaniu jej dokonań i ocenie wpływu na ochronę dziedzictwa. Ruch Światowego Dziedzictwa osiągnął znaczący sukces ilościowy, merytoryczny, wizerunkowy. Wypracowano unikatową, uniwersalną metodologię oceny dóbr dziedzictwa i standardy ich ochrony – są one oparte na współczesnym podejściu do ochrony i zarządzania dóbr kultury. Ochrona dóbr kultury Światowego Dziedzictwa odbywa się w ramach krajowych systemów ochrony zabytków. Standardy, metodologie i procedury krajowych systemów ochrony nie są spójne z systemem UNESCO. Dlatego ochrona i zarządzanie dóbr UNESCO nie mogą być realizowane w pełni. Dorobek, jakość i trwałość systemu Światowego Dziedzictwa uzasadnia włączenie go do krajowych systemów ochrony. W Polsce możliwe i zasadne jest uznanie „wpisania dobra na Listę Światowego Dziedzictwa” jako jednej z ustawowych form ochrony zabytków (art. 7).

EN

The fiftieth anniversary of the Convention concerning the protection of the world cultural and natural heritage (1972) is conducive to taking stock of its achievements and assessing its impact on heritage protection. The World Heritage movement has achieved significant quantitative, substantive, and image-related success. A unique, universal methodology for assessing heritage sites and standards for their protection have been developed—they are based on contemporary approaches to the protection and management of cultural sites. The protection of the World Heritage cultural sites is carried out within the framework of national systems of monument protection. The standards, methodologies and procedures of national protection systems are not consistent with the UNESCO system. Therefore, the protection and management of the UNESCO sites cannot be realized in full. The achievements, quality and sustainability of the World Heritage system justify its inclusion in national systems of protection. In Poland, it is possible and reasonable to recognize the inclusion of a site on the World Heritage List as one of the statutory forms of monument protection (Art. 7).

8

Historyczne szpitale – zapomniane dziedzictwo

Gerber Piotr

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 70

117--130

PL

Duża część szpitali w Polsce posiada zabytkowe wartości. Na Dolnym Śląsku stanowią one 30% wszystkich działających szpitali. Niemodernizowana przez lata infrastruktura obiektów ochrony zdrowia wymaga wielu inwestycji. W ostatnich latach finansowe wsparcie środkami Unii Europejskiej, środkami samorządów oraz finansami państwowymi przyśpieszyło ten proces modernizacji. Autor na podstawie prowadzonych badań nad architekturą szpitali omówił specyfikę zabytków ochrony zdrowia, prezentując najważniejsze zmiany, jakie zachodziły w budownictwie szpitalnym od końca XVIII wieku do czasów współczesnych. Opisuje najważniejsze modele przestrzenne, kształtowane pod wpływem rozwoju wiedzy medycznej i technicznej. Wskazuje podstawowe kryteria konieczne do uwzględnienia przy ocenie historycznych szpitali wymagających modernizacji. Przedstawione kryteria pozwalają na przygotowanie założeń do modernizacji szpitali z zachowaniem ich zabytkowych wartości.

EN

A large part of hospitals in Poland have historic value. In Lower Silesia, they account for 30% of all operating hospitals. The infrastructure of healthcare facilities, which has not been modernized over the years, requires considerable investment. In recent years, financial support from European Union funds, local government funds and state finances has accelerated this modernization process. On the basis of research on the architecture of hospitals, the author discusses the specificity of historical healthcare facilities, presenting the most important changes that have occurred in hospital construction from the end of the eighteenth century to the present day. This paper describes the most important spatial models, influenced by the development of medical and technical knowledge. It indicates the basic criteria that must be considered when assessing historical hospitals in need of refurbishment. The presented criteria allow for the formulation of assumptions for the modernization of hospitals while maintaining their historical value.

9

Układy przestrzenne przemysłowych obiektów pokopalnianych z lat 60-70. XX w. na przykładzie ZGH Bolesław, województwo małopolskie

Stankiewicz Barbara, Sąsiadek Zbigniew

Builder

|

2022

|

R.26, nr 7

30--33

PL

Artykuł prezentuje problem zasadności ochrony układów przestrzennych i obiektów zakładów przemysłowych wybudowanych w latach 60-70. XX wieku, które współcześnie zaprzestały produkcji. Przykładem są częściowo nieczynne zakłady ZGH „Bolesław”, które charakteryzują się szczególnymi cechami zagospodarowania przestrzennego, właściwymi dla okresu ich powstania. Wnioski dotyczą zastosowania ustawowych możliwości oceny wartości układów przestrzennych i obiektów budowlanych tych zakładów.

EN

The article presents the problem of the legitimacy of the protection of spatial systems and objects of industrial plants built in the 60-70s. 20th century when production was stopped. An example is the partially closed ZGH "Bolesław" plants, which are characterized by specific spatial development features, appropriate for the period of their construction. The conclusions concern the use of the statutory possibilities of assessing the value of spatial systems and building structures of these objects.

10

Cultural park: Between the pressure of globalism and the protection of local values, a case study

Myczkowski Zbigniew, Siwek Andrzej

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 68S

129--136

EN

The presented discussion concerns the cultural park as an autonomous form of monument protection. It is necessary to define the dependencies and differences between other forms of monument protection in Polish legislation in the context of opposing globalism, which forced appropriate comparisons. The evolution of the monument protection system in the sphere of cultural landscape protection has gone from the problem of views (view from and to the monument), to a comprehensive approach to landscape issues in the formula of a cultural park. Individual stages of the evolution of a cultural park as a form of protection are the result of experience and individual attempts to create and run these parks. Nevertheless, first, to present a complete picture of the phenomenon, it is necessary to present the doctrinal and legal conditions that work complementary or parallel to the monument protection system. A cultural park, in its genesis, was not constructed as a conscious counterbalance to globalism, but in practice, the protection of the identity of a clear place in the landscape becomes a natural obstacle to the pressure of globalization.

PL

Przedstawiona w artykule dyskusja dotyczy parku kulturowego jako autonomicznej formy ochrony zabytków. Konieczne jest zdefiniowanie zależności i różnic pomiędzy innymi formami ochrony zabytków w polskim prawodawstwie w kontekście przeciwstawienia się globalizmowi, co wymusiło odpowiednie porównania. Ewolucja systemu ochrony zabytku w sferze ochrony krajobrazu kulturowego przeszła od problemu widoków (widok z zabytku i na zabytek) do wszechstronnego podejścia do kwestii krajobrazowych w formule parku kulturowego. Poszczególne etapy ewolucji parku kulturowego jako formy ochrony są wynikiem doświadczenia oraz prób utworzenia i prowadzenia tych parków. Niemniej najpierw, aby przedstawić kompletny obraz zjawiska, konieczna jest prezentacja doktrynalnych i prawnych warunków, które działają komplementarnie lub równolegle względem systemu ochrony zabytków. W swojej genezie park kulturowy nie został skonstruowany jako świadoma przeciwwaga dla globalizmu, lecz w praktyce ochrona tożsamości czytelnego miejsca w krajobrazie staje się naturalną przeszkodą dla presji globalizacyjnej.

11

Assessment of the possibility of adapting historic buildings to the needs of people with disabilities, in the context of Nursing Homes and Special School and Educational Centers

Kwiatkowski Bartlomiej

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2021

|

T. 17, nr 4

EN

As a result of various historical and political conditions from the communist period in Poland, many historical palaces and manors in Poland were adapted to the needs of nursing homes and special educational centers. These facilities mostly fulfill these functions to this day. Changing regulations and design guidelines for disabled people very often force the managers of these facilities to carry out thorough modernization. The article attempts to answer the question regarding the scope and limits of such adaptations (on selected examples) in the context of the protection of historic tissue.

PL

W wyniku różnych uwarunkowań historycznych i politycznych z okresu PRL, wiele historycznych pałaców i dworów na terenie Polski zostało zaadaptowanych na potrzeby domów opieki, specjalnych ośrodków szkolno wychowawczych. Obiekty te w większości pełnią te funkcje do dnia dzisiejszego, Zmieniające się przepisy oraz wytyczne dla projektowania dla osób niepełnosprawnych, bardzo często zmuszają zarządzających tymi obiektami do przeprowadzenia gruntownych modernizacji. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie dotyczące zakresu możliwości i granic takich adaptacji (na wybranych przykładach) w kontekście ochrony tkanki zabytkowej.

12

Przywracanie do „życia” obiektów zabytkowych przez inwestorów prywatnych w świetle aktualnych przepisów

Fiutak Marcin

Przegląd Budowlany

|

2021

|

R. 92, nr 5-6

51--53

PL

Celem artykułu jest przybliżenie czytelnikowi fragmentu zagadnienia ochrony i opieki nad zabytkami wpisanymi do rejestru zabytków. Ukazuje problematykę skomplikowanego procesu przywracania substancji historycznej do dawnej świetności, jak również trudności we współpracy pomiędzy organami administracji a właścicielami obiektów zabytkowych. W artykule przedstawiono problemy, z którymi mogą spotkać się inwestorzy prywatni, nabywający obiekt wpisany do rejestru zabytków w czasie trwania procesu inwestycyjnego ich utrzymania, renowacji i rewitalizacji. Tematyka poruszona w artykule dotyczy konkretnego przypadku, który daje spojrzenie na brak dialogu pomiędzy uczestnikami procesu inwestycyjnego oraz jego negatywny wpływ na utrzymanie i ochronę spuścizny kulturowej.

EN

The aim of the article is to show the reader a fragment of the issue of the protection and care of monuments. Which are in the register of monuments. It shows the problems of the complicated process of reconstruction of monuments. Difficulties in cooperation between the administration and investors. The article presents the problems faced by private investors and owners of buildings entered in the register of monuments. It shows problems with their maintenance, renovation and revitalization. The subject matter of the article relates to a specific case. It shows the lack of dialogue the parties between the participants of the investment process. It has a negative impact on the maintenance and protection of cultural heritage.

13

Parki, ogrody oraz inne formy komponowanej zieleni – warunki brzegowe współczesnych interwencji

Sikora Dorota

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2021

|

Nr 11

143--160

PL

W artykule omówiono zasób polskich parków i ogrodów zabytkowych oraz stan ich zachowania. Podkreślono, że specyfika tej części dziedzictwa kulturowego wynika między innymi z wysokiego udziału tworzywa roślinnego (materii żywej) oraz niskiej trwałości substancji zabytkowej. Scharakteryzowano najczęściej występujące zagrożenia oraz sformułowano podstawowe zasady i warunki brzegowe dla ochrony, konserwacji oraz adaptacji do nowych funkcji dla tej grupy zabytków. Wskazano, że zakres powyższych działań powinien wynikać z przepisów prawa oraz dokumentów doktrynalnych. Omawiane zagadnienia zilustrowano polskimi i zagranicznymi przykładami - zarówno pozytywnymi, jak i negatywnymi. W podsumowaniu artykułu określono obszary, w jakich należałoby w pierwszej kolejności wzmocnić działania na rzecz ochrony i konserwacji tej grupy zabytków.

EN

The article discusses the resources of Polish parks and historic gardens and their state of preservation. It was emphasized that the specificity of this part of cultural heritage is due to, among others, high share of plant material (living matter) and low durability of historic substance. The most frequent threats were characterized, and the basic principles and basic conditions for the protection, conservation and adaptation to new functions for this group of monuments were formulated. It is indicated that the range of these activities should result from the law and doctrinal documents. The discussed issues are illustrated with Polish and foreign examples - both positive and negative. The article concludes by specifying the areas in which the activities for the protection and conservation of this group of monuments should be strengthened.

14

Ekspozycja reliktów architektonicznych we współczesnej tkance urbanistycznej. Zagadnienia prawne i konserwatorskie na przykładzie Wrocławia

Kmiecik Piotr, Szymaniec Piotr

Builder

|

2021

|

R.25, nr 9

44--47

PL

Duże miasta europejskie charakteryzują się zazwyczaj złożoną historią i wielowarstwową strukturą architektoniczno-urbanistyczną. Obok obiektów zabytkowych ciągle użytkowanych pojawiają się w niej pozostałości niemożliwe do adaptacji, a mające dużą wartość historyczną. Przykładem mogą być liczne pozostałości miejskich umocnień we Wrocławiu. Celem artykułu jest przedstawienie na przykładzie Wrocławia sposobów ekspozycji reliktów architektonicznych, a także wskazanie dopuszczalnych na gruncie obowiązujących przepisów o ochronie zabytków sposobów tej ekspozycji i możliwości jej polepszenia.

EN

European cities are usually characterized by a complex history and multi-layered architectural and urban structure. In addition to historic buildings that are still in use, there are remains that cannot be adapted, and at the same time are of great historical value. The numerous remains of city fortifications in Wrocław may be one of the examples. The aim of the article is to present, based on the example of Wrocław, ways of displaying architectural relics, as well as to indicate the methods of this exposure permitted under the applicable regulations on the protection of monuments and the possibility of improving it.

15

Przyczynek do badań nad historią konserwacji zabytków w Galicji

Mikrut Agata, Sikorski Krystian

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 62

16--27

PL

Świadomość potencjału wynikającego z nierzadko wielowiekowej historii czyniącej obiekt zabytkowy niemym świadkiem minionych wydarzeń wygenerowała potrzebę regulacji zasad dotyczących zagadnienia konserwacji. Podstawą zrozumienia aktualnego systemu ochrony zabytków i fundamentów funkcjonowania instytucji z tym związanych jest dorobek przeszłości i wszystkie czynniki mające wpływ na jego rozwój. Artykuł w sposób chronologiczny prezentuje proces kształtowania się konserwatorstwa w Galicji. Działalność pojedynczych osób, a następnie organizacji wywodzących się z tego terenu stała się podstawą wypracowania prawnego systemu opieki nad zabytkami. Głównym celem podjętych badań było przedstawienie oraz analiza złożonego i wielowątkowego zagadnienia dotyczącego zasad i metod konserwatorskich ukształtowanych w południowo-wschodniej Polsce.

EN

Awareness of the potential arising from a structure’s history that is often many centuries long and that makes the structure a silent witness to past events, has generated a need to regulate the principles of conservation. It is the work of the past that forms the basis for understanding the current monument protection system and the foundation of the operation of its associated institutions together with the sum of factors that affected its development. This paper chronologically presents the general process of the evolution of conservation in Galicia together with the associated subject matter. The work of individuals and later organizations active in the region became the seed for formulating a legal system of monument preservation. The main goal of this study was to present and analyze the complex and multi-threaded issue of conservation methods and principles that were shaped in south-eastern Poland.

16

Historical ruins – between conservation doctrine and social acceptance

Siwek Andrzej

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2020

|

Nr 10

101--114

EN

From the doctrinal take, ruin is perceived as a full-fledged historical monument representing autonomous values. Highly polemic against the doctrine and theory is the practice expressed in concrete interventions in the substance and surroundings of a historical monument. It can thus be stated that the entire post-war period was one of affirmation and praise of the Rebuilding/Reconstruction/Restoration project. The Rebuild slogan has taken root as a positive and creative idea. In order to implement the doctrinal concept of the protection of ruins, there is a purpose behind restoring the social skill of perceiving the beauty of historical ruins as signs in the landscape. And, there is a purpose in educating the community in terms of to what extent ruins, without a useful function of their own, may be useful or useable anyway – as a regional attraction, a imagination-inspiring magnet attracting tourists. This poses a considerable challenge to experts in cultural goods protection: not only should they demonstrate an in-depth recognition of restoration/conservation doctrines but also render themselves acquainted with information, educational, and negotiation techniques – in order to contribute to the decisions regarding the lot of historical monuments, historical ruins in particular.

PL

W ujęciu doktrynalnym ruina jest postrzegana jako pełnoprawny zabytek, o autonomicznych wartościach. Natomiast charakter wysoce polemiczny z doktryną i teorią ma praktyka wyrażająca się w konkretnych ingerencjach w substancję zabytkową i otoczenie zabytku. Można powiedzieć, że cały okres powojenny, to okres afirmacji, pochwały odbudowy. Hasło odbudowy zakorzeniło się, jako pozytywne i twórcze. Dla realizacji koncepcji doktrynalnej ochrony ruin celowe jest przywrócenie społecznej umiejętności postrzegania piękna ruin historycznych, jako znaków w krajobrazie. Celowe jest edukowanie społeczności na ile ruiny bez własnej funkcji użytkowej mogą być jednak użyteczne, jako atrakcja regionalna, magnes przyciągający turystów i budzący wyobraźnię. To duże wyzwanie dla specjalistów z zakresu ochrony dóbr kultury, którzy nie tylko powinni dogłębnie poznawać doktryny konserwatorskie, rozumieć istotę zabytku, ale także zaznajamiać się z technikami informacyjnymi, edukacyjnymi i negocjacyjnymi, by móc mieć wpływ na podejmowane decyzje o losach kolejnych zabytków, w tym szczególnie ruin historycznych.

17

Adaptacja Dworca Morskiego w Gdyni na Muzeum Emigracji

Hirsch Robert

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2020

|

Nr 9

43--56

PL

Artykuł dotyczy adaptacji historycznego Dworca Morskiego w Gdyni na Muzeum Emigracji. Budynek został zaprojektowany i zbudowany w latach 30. XX w. i jest wybitnym dziełem architektury modernistycznej. Budynek zlokalizowany na sztucznym pirsie portowym, służył do obsługi ruchu pasażerskiego i towarowego linii oceanicznych m.in. do Nowego Jorku. W 1943 r. budynek został częściowo zniszczony w czasie nalotu i nie odbudowano go już w pełnym kaształcie. Po II wojnie światowej budynek służył różnym celom, ale już nie odzyskał dawnej świetności.W 2012 roku narodziła się idea utworzenia w Gdyni Muzeum Emigracji. Projekt koncepcyjny zakładał odbudowę w nowoczesnej formie, zniszczonych w czasie wojny części budynku oraz rekonstrukcję wystroju wnętrz. Muzeum otwarto w 2016 r., a w następnym roku inwestycja została wyróżniona główną nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w konkursie "Zabytek zadbany".

EN

The article concerns the adaptation of the historic Gdynia Sea Terminal into the Emigration Museum. The building was designed and built in the 1930s and is an outstanding work of modernist architecture. The building is located on an artificial pier of a marine harbour. It was used to handle passenger and cargo traffic sailing to, among others, New York. In 1943 the building was partially destroyed during an air raid and was not fully rebuilt. After World War II the building served various purposes, but has not regained its former glory. In 2012 the idea of creating an Emigration Museum in Gdynia was born. The conceptual design assumed reconstruction, in modern form, of parts of the building destroyed during the war and reconstruction of the interior design. The museum opened in 2016, and the following year the project was awarded the main prize of the Minister of Culture and National Heritage in the competition "Monument well taken care of".

18

Praca pełna niespodzianek

Samblik Julia

Zieleń Miejska

|

2019

|

Nr 2

47--48

PL

Z Przemysławem Sałatowskim, inspektorem do spraw zabytków nieruchomych w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków we Wrocławiu (delegatura w Wałbrzychu), rozmawia Julia Samblik.

19

Zakłady „Telefunkena” na warszawskim Kamionku, cz. II

Dąbrowski J.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2018

|

Nr 54

121--128

PL

Zespół zabudowy przemysłowej przy ul. Owsianej 14 na warszawskim Kamionku składa się z trzech zasadniczych elementów: budynku biurowego usytuowanego wzdłuż ul. Owsianej, budynku produkcyjnego w głębi działki oraz pozostałości budynku kotłowni wraz z kominem, obniżonym o połowę po rozbiórce w końcu 2015 r. Całość dopełnia wąski zrujnowany budynek usytuowany wzdłuż wschodniej granicy działki. Budynek biurowy wzniesiony został w 1937 r. jako prostokątna w rzucie, dwukondygnacyjna budowla. W wyniku przebudowy w latach 1940–1941 budynek powiększono od strony północnej o „ścięty” bok usytuowany wzdłuż pierwotnej granicy działki, a także podwyższono go do pięciu kondygnacji. Budynek ma konstrukcję żelbetową, szkieletową, wypełnioną cegłą pełną ceramiczną. Charakteryzuje się prostymi, wieloosiowymi dłuższymi elewacjami, w których wyodrębniają się: wjazd na teren zakładu i klatka schodowa (w elewacji tylnej). Budynek produkcyjny – podobnie jak biurowy – wzniesiono w 1933 r. w konstrukcji żelbetowej, szkieletowej, wypełnionej cegłą pełną ceramiczną. Budynek ma wieloosiowe elewacje z dwoma wyraźnie zaakcentowanymi osiami mieszczącymi klatki schodowe. Budynek kotłowni został wzniesiony najpóźniej – w wyniku rozbudowy zakładów zapoczątkowanej w 1940 r. Był to budynek parterowy, jednoprzestrzenny, wzniesiony z cegły pełnej ceramicznej, od zewnątrz licowanej (jak pozostałe budynki zakładów) szarą cegłą cementową. Nakryty był dachem krążynowym krytym papą. Obok wzniesiony został wysoki, smukły, ceglany komin. Wszystkie budynki miały elewacje licowane szarą cegłą cementową – podobnie jak obiekty innych zakładów przemysłowych na Kamionku wznoszonych w okresie międzywojennym – Państwowych Zakładów Tele- i Radiotechnicznych czy Fabryki Aparatów Elektrycznych Kazimierza Szpotańskiego. Obiekty dawnych Krajowych Zakładów Telefunken SA są nieużytkowane od lat 90. XX w. Pomimo ujęcia ich w gminnej ewidencji zabytków Miasta st. Warszawy oraz ochrony uwzględnionej w projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jedynie nadanie im nowej funkcji i poddanie kompleksowej rewaloryzacji uchroni je od całkowitej zagłady. A są one w chwili obecnej jednymi z nielicznych materialnych świadków bujnego rozwoju przemysłu na Kamionku w okresie międzywojennym.

EN

The industrial building complex at 14 Owsiana St. in the Kamionek district in Warsaw consists of three fundamental elements: the office building located along Owsiana St., the production building deeper into the plot and relics of the boiler house with the chimney that is half its original height after the demolition at the end of 2015. The whole is completed with the narrow ruined building situated along the east border of the plot. The office building was erected in 1937 as a two-storey construction on a rectangular plan. As a result of renovation in the years 1940–1941, on the north side a “truncated” side situated along the original border of the plot was added to the building which was also made five-storey high. The building has a reinforced-concrete framework construction filled in with full ceramic brick. It is characterised by straight, multi-axes longer elevations in which the entrance to the factory and the stairwell (in the back elevation) are clearly distinguishable. The production building – like the office building – was erected in 1933, using the reinforced-concrete framework construction filled in with full ceramic brick. The building has multi-axes elevations with two clearly highlighted axes housing the stairwells. The boiler house was erected last – as a result of expanding the factory – commenced in the year 1940. It was a one storey, open-space building, built from full ceramic brick, on the outside lined (like the remaining factory buildings) with grey cement brick. It had a curved board roof covered with tar paper. Next to it a tall, slender, brick chimney was erected. All the buildings had elevations lined with grey cement brick – similarly to objects of other industrial plants in Kamionek erected during the inter-war period, e.g. National Tele – and Radio-engineering Factory or the Kazimierz Szpotański’s Factory of Electrical Apparatus. The objects of the former National Company Telefunken SA have not been used since the 1990s. Despite being entered in the district monument records of the capital city of Warsaw and protection included in the project of the local spatial development plan, only giving the buildings a new function and subjecting them to complex revalorization will save them from complete destruction. And at the moment, they are ones of the few pieces of material evidence of the vigorous industrial development in Kamionek during the inter-war period.

20

Sto lat ochrony zabytków w Polsce – założenia analizy

Szmygin B.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2018

|

Nr 56

63--69

PL

System ochrony zabytków w Polsce istnieje sto lat. Jest to okazja do podsumowania jego dorobku, oceny obecnej sytuacji w ochronie zabytków oraz sformułowania prognoz. Całościowe spojrzenie na system ochrony zabytków wskazuje, że ocena jego dorobku i perspektyw powinna być dokonana w czterech aspektach. Po pierwsze trzeba ocenić zrozumienie i wsparcie społeczeństwa dla ochrony zabytków. Po drugie trzeba ocenić system ochrony zabytków działający w strukturach współczesnego państwa. Po trzecie trzeba ocenić podstawy teoretyczne ochrony zabytków. Po czwarte trzeba ocenić wykorzystanie i gospodarcze funkcjonowanie zabytków. Z kolei w perspektywie czasowej zasadne jest wydzielenie trzech okresów: dwudziestolecia międzywojennego, okresu PRL, okresu po transformacji rozpoczętej w roku 1989. Analiza dokonań i systemu ochrony zabytków powinna być dokonana z uwzględnieniem wyszczególnionych zagadnień i okresów. Analiza ta pozwala stwierdzić, że kluczowe zasady funkcjonowania systemu ochrony zabytków w Polsce zostały określone 100 lat temu, w pierwszych regulacjach prawnych.

EN

The system of monument protection in Poland has existed for a hundred years. It is an occasion to sum up its achievements, to evaluate the current situation in monument protection and to formulate predictions. An overall view of the monument protection system indicates that an assessment of its achievements and perspectives ought to be conducted in four areas. Firstly, social awareness and support for the monument protection concept should be assessed. Secondly, the monument protection system operating within the structures of the contemporary state should be evaluated. Thirdly, the theoretical basis for monument protection needs to be assessed. And fourthly, the use and economic functioning of monuments has to be evaluated. From chronological perspective it is reasonable to distinguish three periods: the twenty-year inter-war period, the period of the PRL (Polish People’s Republic), and the period after the transformation commenced in 1989. An analysis of achievements and the monument protection system should be conducted considering the listed issues and periods. Such an analysis allows for stating that the key functioning principles for the monument protection system in Poland were established 100 years ago, in the first legal regulations.