Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Pomniki Historii, a doświadczenia Światowego Dziedzictwa - rozważania na przykładzie drewnianej architektury sakralnej

Siwek Andrzej

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2019

|

Nr 7

167--179

PL

Sukces i dynamiczny rozwój Listy Światowego Dziedzictwa ukazuje nośność koncepcji wskazania elitarnej grupy dóbr istotnych dla globalnej społeczności ze względu na wartość. Jednocześnie ewolucja listy ujawnia zagrożenia rozmywania się przekazu i dewaluacji wartości wpisów, po przekroczeniu ilościowej masy krytycznej. Na gruncie polskim można dostrzec analogiczne procesy i zagrożenia w stosunku do grupy dóbr najcenniejszych – Pomników Historii. Skłania to do pytań o analogie i różnice obu zbiorów dóbr szczególnych oraz o możliwość polskiej recepcji światowych koncepcji ochrony. Doskonałą grupą referencyjną ukazującą niespójności systemowe są polskie zabytki drewnianej architektury sakralnej. Na tym przykładzie omawiana jest koncepcja „Seryjnych pomników historii”. Związanie owej koncepcji z obowiązkiem opracowywania planów zarządzania, jako wyrazu aktywnej postawy ochronnej, może przyczynić się do optymalizacji systemu ochrony dóbr o najwyższej wartości. Jednocześnie zawarte w metodyce planów zarządzania analizy porównawcze mogą stać się narzędziem racjonalizowania nowych uznań za pomnik historii, określenia granic reprezentacji zjawiska. Odwoływanie się do grupy zabytków, a nie do pojedynczego, autorytatywnie wskazanego reprezentanta ma znaczenie zarówno dla stanowienia ochrony, jak i edukacji o dziedzictwie oraz prezentacji dziedzictwa kulturowego kraju. Nie ulega wątpliwości, że zbiór pomników historii i podzbiór dóbr światowego dziedzictwa powinny w polskim systemie ochrony zabytków wyróżniać się, jako dobra najcenniejsze, zarówno pod względem prestiżowym, jak i ze względu na skuteczność oraz standardy ochrony precyzowane w planach zarządzania.

EN

The success and dynamic development of the World Heritage List shows the carrying capacity of the concept of identifying an elite group of goods important to the global community in terms of value. At the same time, the evolution of the list reveals threats of blurring of the message and compromising the value of entries after exceeding the critical quantitative mass. In the Polish context, one can see analogous processes and threats in relation to the group of the most valuable property - the Monuments of History. This raises questions about analogies and differences between the two sets of special assets and about the possibility of the Polish reception of the world's concepts of protection. An excellent reference group showing system inconsistencies are Polish monuments of wooden sacral architecture. It is on this example that the concept of "Serial monuments of history" is being discussed. The connection of this concept with the obligation to develop management plans as an expression of an active protective attitude may contribute to the optimization of the system of protection of the property of the highest value. At the same time, comparative analyses included in the management plan methodology may become a tool for rationalizing new recognitions of monument of history, determining the limits of the phenomenon's representation. Referring to a group of monuments, and not to a single, authoritatively appointed representative, is important both for the establishment of protection and education about heritage, as well as for the presentation of the cultural heritage of the country. There is no doubt that the collection of historical monuments and the subset of world heritage in the Polish system of monument protection should stand out as the most valuable assets, both in terms of prestige and due to the effectiveness and standards of protection specified in the management plans.

2

Monitoring Pomników Historii – procedura, wyzwania, zagrożenia

Zalasińska Katarzyna

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2019

|

Nr 7

235--242

PL

Istotny wzrost liczby pomników historii w ostatnich latach rodzi nowe wyzwania, związane z potrzebą stworzenia sprawnego mechanizmu monitoringu stanu zachowania, jak i zarządzania pomnikami historii. Niniejszy artykuł stanowi omówienie system monitoringu pomników historii, który został wprowadzony na podstawie wytycznych Generalnego Konserwatora Zabytków z dnia 19 listopada 2018 r. Jego wdrożenie ma umożliwić stałą, regularną obserwację stanu zachowania, jak i procesów zachodzących w zabytkach uznanych za pomnik historii oraz ich otoczeniu. które mogą mieć wpływ na jego stan zachowania.

EN

The significant increase in the number of historic monuments observed in the recent years poses new challenges, entailing the need to create an efficient mechanism for monitoring and managing their condition. This article discusses a system for monitoring historic monuments, which was introduced following the Guidelines of the General Conservator of Monuments dated 19 November 2018. The system aims to enable continual and regular observation concerning the preservation of and the processes which may affect the state of preservation of monuments and their surroundings that have been recognised as historic monuments.

3

Lista Pomników Historii w ocenie studentów uczelni ekonomicznej

Laskowski Andrzej

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2019

|

Nr 7

61--73

PL

Artykuł przedstawia rezultaty zadania powierzonego studentom kierunku Towaroznawstwo na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie wiosną 2018 roku w ramach przedmiotu Ochrona dóbr kultury z aspektami celnymi. Na liście PH znajdowało się wówczas 91 miejsc i obiektów, a zadaniem studentów było krytyczne odniesienie się do zawartości listy poprzez wskazanie miejsc i obiektów, których obecność na liście budzi ich zdziwienie lub sprzeciw oraz zaproponowanie takich, które w ich ocenie powinny się na niej znaleźć, a jednak ich nie ma. W tej pierwszej kategorii najwięcej osób (aż 8 z 32 wypowiadających się) wyraziło zdziwienie umieszczeniem na liście stadniny koni w Janowie Podlaskim, z czego 5 uznało, iż obiektu tego nie powinno być na liście w ogóle. Bardzo krytycznie (3 głosy zdecydowanej dezaprobaty) oceniono też Łódź – wielokulturowy krajobraz miasta przemysłowego. Jeśli chodzi o uzupełnianie listy, to najwięcej osób (5) dostrzegło konieczność wpisania na nią Auschwitz Birkenau - niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady oraz Twierdzy Przemyśl (4), co w tym drugim przypadku stało się już faktem. Realizacja zadania pokazała, iż taka forma ochrony zabytków jest w Polsce potrzebna, a emocje, jakie budzi zawartość listy PH mogą mieć walor edukacyjny i popularyzatorski.

EN

The article presents the results of the task given to students of Commodity Studies at the Cracow University of Economics in the spring of 2018 within the framework of the subject Protection of Cultural Property with Customs Aspects. The students' task was to critically address the content of the list by indicating those places and objects which they found surprising or objectionable on the list and proposing those which in their opinion should be included but are not. In this first category, most people (as many as 8 out of 32 who spoke) were surprised at the inclusion of a stud farm in Janów Podlaski on the list, 5 of which decided that the farm should not be on the list at all. Łódź - a multicultural landscape of an industrial city - was also assessed very critically (3 votes of strong disapproval). As for adding new items to the list, most people (5) noticed the need to include Auschwitz Birkenau, the German Nazi concentration and extermination camp, and the Przemyśl Fortress (4), which has since actually happened in the latter case. The implementation of the task showed that such a form of protection of historical monuments is necessary in Poland, and the emotions aroused by the content of the MH list may have an educational and popularizing value.

4

Wiślica – Pomnik Historii

Kuśnierz-Krupa D., Krupa M.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2017

|

T. 45

457--468

PL

Niniejszy artykuł poświęcono zagadnieniu uznania Wiślicy za Pomnik Historii. Ta forma ochrony zabytków jest jedną z pięciu wymienionych w Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Na listę Pomników Historii można wpisać zabytek, który posiada szczególne wartości kulturowe i ma wyjątkowe znaczenie dla polskiej kultury. Zdaniem autorów Wiślica posiada wymienione wyżej cechy, a co za tym idzie może pretendować do tego, aby jako zespół urbanistyczno-architektoniczny zostać uznana za Pomnik Historii Polskiej Kultury Narodowej. Ten zabytkowy ośrodek, będący w przeszłości miastem, a obecnie siedzibą gminy położony jest na terenie województwa świętokrzyskiego, w powiecie buskim. Na terenie Wiślicy do dzisiaj zachowały się wątki osadnicze z okresu wczesnego średniowiecza oraz relikty urbanistyczne i architektoniczne z przełomu XIII i XIV wieku, co czyni Wiślicę rzadkim przykładem złożonego zespołu osadniczego, w którym występują zasadniczo wszystkie formy rozwojowe urbanistyki wczesnego i dojrzałego średniowiecza.

EN

This article addresses the issue of acknowledging Wiślica as a Monument of History. That form of monument protection is one of the five listed in the Monument Protection Act. A monument that can be entered into the list of Monuments of History must possess a special cultural value and unique significance for Polish culture. According to the authors, Wiślica possesses the above mentioned features, and consequently can aspire, as an urban-planning-architectonic complex, to become acknowledged as a Monument of History of Polish National Culture. That historic centre, once a city and nowadays a municipality, is located in the Świętokrzyskie Voivodeship, in Busko County. In Wiślica settlement remains from the early medieval period and urban and architectonic relics from the turn of the 13th and 14th century have been preserved until today, which makes Wiślica a rare example of an elaborate settlement complex in which basically occur all forms of urban development from the early and high Middle Ages.

5

Pomnik historii – Katedra Gnieźnieńska – dominantą krajobrazu miasta obecnie i w przeszłości

Meller Magdalena, Kowalska Karolina

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2017

|

Nr 4

15--20

EN

The study describes the history and current state of selected areas of urban greenery with the dominant monument of the history of Gniezno Cathedral. An analysis of the nine panoramas from different viewpoints of the city located on several hills. The paper describes the history of selected green areas of the city of Gniezno taking into account basic information concerning the history of the city, as they had a significant influence on their formation. For the area a comparative analysis of the state of the existing and archival state was made, as well as the study of the landscape. Attention was paid to the cultural, natural and tourist potential of the city. The obtained information allowed us to assess the panorama of the Gniezno Cathedral and to exploit the potential of the city in terms of cultural and natural resources.

6

Pomnik historii – i inne formy nobilitacji zabytku jako priorytety na rzecz powszechnego dostępu do dziedzictwa i jego promocji

Kwiatkowska-Kopka B.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2015

|

Nr 44

98--109

PL

Autorka podejmuje próbę refleksji nad istotą Pomnika Historii jako instytucji nobilitującej obiekty zabytkowe. Na pierwszej liście pomników historii umieszczone zostały trzy rezerwaty archeologiczne: Biskupin, Krzemionki Opatowskie i Lednica – wyspa. Ochrona i prezentacja zabytków archeologicznych łączy się ściśle z problematyką szeroko pojętej ochrony krajobrazu kulturowego, natomiast problem rezerwatów archeologicznych łączy w sobie zagadnienia z zakresu myśli konserwatorskiej i muzealnej w nowej formule muzeum społeczno-edukacyjnego, zaproponowano zatem wstępną klasyfikację stanowisk archeologicznych pod kątem prezentacji dziedzictwa archeologicznego w krajobrazie kulturowym.

EN

The author attempts a reflection on the essence of a Monument of History as an institution ennobling historic objects. The first list of monuments of history included three archaeological reserves: Biskupin, Krzemionki Opatowskie and Lednica – the island. Protection and presentation of archaeological monuments is closely connected with the issue of widely understood cultural landscape protection; but the question of archaeological reserves combines issues from the scope of conservation thought and museology in a new formula of a social and educational museum, therefore an initial classification of archaeological sites was proposed from the perspective of the presentation of archaeological heritage within cultural landscape.

7

Zamek w Wiśniczu – pomnik historii

Wójcik-Łużycki A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2009

|

Nr 25

88--95

PL

Za „Pomnik Historii” może być uznany zabytek o szczególnych walorach historycznych, architektonicznych i artystycznych, a także posiadający autentyczne, wyjątkowe powiązania z zachowanym otoczeniem, historycznym układem przestrzennym itd. Jedną z najcenniejszych historycznych rezydencji arystokratycznych w Polsce i Europie jest zamek w Wiśniczu. Obiekt ten został wzniesiony na styku średniowiecza i renesansu dla rodziny Kmitów, czołowego rodu magnackiego współtworzącego potęgę polsko-litewskiego państwa Jagiellonów w XV i XVI wieku. Swój ówczesny kształt zamek zawdzięcza najwybitniejszemu przedstawicielowi wspomnianego rodu, Piotrowi III Kmicie (1477-1553). Rezydencja została założona na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu, z czterema cylindrycznymi basztami na narożach. Poszczególne skrzydła posiadały obszerne sale w układzie amfiladowym. Z przekazów źródłowych wiadomo, że Piotr Kmita uczynił swój zamek jednym z czołowych ośrodków kultury odrodzenia w Polsce. Po wygaśnięciu rodu Kmitów, pod koniec XVI wieku Wiśnicz stał się własnością Lubomirskich. Najwybitniejszy przedstawiciel tego rodu, Stanisław Lubomirski (1583-1649) dokonał znaczącej przebudowy rezydencji. Zachowując zasadniczy kształt i układ przestrzenny zamku, wyposażył go w szereg elementów zdobniczych utrzymanych w duchu wczesnego baroku (kamienne i marmurowe obramowania okienne, portale i kominki, iluzjonistyczna dekoracja komnat itd.). Istotną zmianą było też przekształcenie zamku w rezydencję typu palazzo in fortezza za sprawą wzniesionej na planie pięcioboku platformy obronnej zaopatrzonej w pięciu narożni- kach w bastiony typu włoskiego i holenderskiego i połączonych potężnymi murami kurtynowymi. W jednej z nich umieszczono monumentalną bramę wjazdową do zamku, będącą podręcznikowym przykładem przenikania się form architektury manierystycznej i wczesnobarokowej. Nowością była też kaplica zamkowa, będąca rodzajem małego kościoła ukształtowanego jeszcze w duchu renesansowych kaplic kopułowych. Autorem tych przemian był nadworny architekt Lubomirskiego, wywodzący się z Włoch, Maciej Trapola, który u stóp wzgórza zamkowego zaprojektował założenie urbanistyczne Nowego Wiśnicza z kościołem farnym, ratuszem i modelowymi kamienicami mieszczański- mi. Po roku 1635 na sąsiednim do zamkowego wzgórzu Trapola wzniósł ufundowany przez Lubomirskiego zespół klasztorny Karmelitów, również posiadający fortyfikacje bastionowe. Malowniczy teren oraz ciekawe ulokowanie w nim owego monumentalnego zespołu (klasztor – zamek – miasto) stworzyło z Wiśnicza modelowy przykład prywatnego barokowego miasta sprzężonego ze wspaniałą rezydencję możnowładczą. Po wielu niekorzystnych wydarzeniach, jakie miały miejsce po połowie XVII wieku (m.in. najazd szwedzki, rozbiory Polski i likwidacja klasztoru Kar- melitów, pożary miasta i zamku w XIX wieku), z inicjatywy prof. Alfreda Majewskiego i według jego projektu od 1948 roku prowadzona jest kompleksowa rewaloryzacja zamku, mająca na celu rekonstrukcję obiektu i przywrócenie mu wyglądu z okresu świetności. Realizacji tego zamierzenia może dopomóc przyznanie zamkowi w Wiśniczu tytułu “Pomnika Historii”, na jaki w pełni zasługuje.

EN

The title of “A Monument of History” can be granted to a historic building of particular historic, architectural and artistic value, and displaying an authentic, unique connection with the preserved surroundings, historic spatial layout etc. One of the most valuable historic aristocratic residences in Poland and Europe is the castle in Wiśnicz. The edifice was erected at the turn of the medieval and Renaissance period for the Kmita family, an eminent magnate family who helped create the power of the Polish-Lithuanian monarchy of the Jagiellon dynasty in the 15th and 16th century. Its shape then the castle owed to the most outstanding representative of the family. Piotr III Kmita (1477-1553). The residence was built on the plane of a rectangle close to a square, with four cylindrical towers in the corners. Each wing possessed spacious chambers forming enfilade. It is known from recorded sources that Piotr Kmita made his castle one of the foremost centres of Renaissance culture in Poland. After the Kmita family died out, at the end of the 16th century Wiśnicz came into the hands of the Lubomirski family. The most eminent representative of the family, Stanisław Lubomirski (1583-1649) had the residence significantly remodelled. Preserving the original shape and spatial layout of the castle, he added several decorative elements representing early Baroque style (stone and marble window surrounds, portals and fireplaces, illusionistic decoration of chambers etc.). An essential change was converting the castle into a residence of the palazzo in fortezza type, by means of a defensive platform erected on a pentagon plane and equipped in its five corners with the Italian and Dutch type bastions joined by huge curtain walls. In one of them, a monumental entrance gate to the castle was located which was a handbook example of mannerist and early-Baroque architecture forms merging together. Another novelty was the castle chapel, resembling a small church shaped still in the spirit of the Renaissance domed chapels. The author of those changes was Lubomirski’s court architect of Italian descent, Maciej Trapola who, at the foot of the castle hill, designed the urban layout of Nowy Wiśnicz with the parish church, town hall and model tenement houses for burgesses. After 1635, on the neighbouring hill Trapola erected the Carmelite monastic complex, founded by Lubomirski, which also possessed bastion fortifications. Picturesque area and interesting location of the monumental complex (monastery– castle – town) made Wiśnicza a model example of a private Baroque town combined with a magnificent magnate residence. After several unfavourable events which took place after the mid-17th century (the Swedish invasion, the Partition of Poland and closing of the Carmelite monastery, fires which swept through the castle and town in the 19th century), since 1948 a complex revalorization of the castle has been conducted, on the initiative of Professor Alfred Majewski and based on his design, aimed at reconstructing the object and returning it to its former glory. Awarding the castle in Wiśnicz with the title of “A Monument of History”, which it fully deserves, could help in achieving this goal.