Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wybrane zagadnienia dotyczące ochrony prawnej i faktycznej dóbr kultury współczesnej w Polsce

Żychowska Maria Jolanta, Gil-Mastalerczyk Joanna

Inżynieria i Budownictwo

|

2024

|

R. 80, nr 1-2

72--82

PL

Ochrona dziedzictwa współczesnego, w tym obecnego zasobu najwartościowszych obiektów architektury i urbanistyki, które bezwzględnie należy zachować i przekazać następnym pokoleniom, jest działaniem bezprecedensowym i w takim samym stopniu ważnym, jak dla dziedzictwa czasów odległych. Z tego względu celem podjętego badania stała się próba odpowiedzi na pytanie dlaczego efekty współczesnych działań prowadzą do dezintegracji obiektów, naruszeń ich wartości artystycznych i historycznych, a nawet wyburzeń jednych z najważniejszych ikon współczesnej polskiej architektury. W tym kontekście artykuł podejmuje analizę i ocenę aktualnej ochrony prawnej i faktycznej dóbr kultury współczesnej w Polsce, która od 2003 r. ma moc prawną i jest włączona do zadań planowania przestrzennego. Podstawowym przedmiotem badań stał się tekst prawny przepisów Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (z późn. zm.) oraz wszystkich aktów wykonawczych do tej ustawy. W celu naukowego zgłębienia problemu, równocześnie opierając się na metodzie studium przypadku - dokonano analiz cech jakościowych i wybitnych utraconych wartości ikon powojennego modernizmu. Wyniki analiz wykazały, że brak jest skutecznych działań ochronnych, a przepisy ustawowe nie tworzą wystarczających ram dla rozstrzygnięć i zakresów kompetencyjnych. Efektywną politykę ochronną zasobu może umożliwić wyłącznie wypracowanie spójnego systemu ochrony, w tym planistycznej, niezależnie od kompetencji organów. Równie ważne staje się zidentyfikowanie narodowego dziedzictwa kulturowego i stworzenie bazy danych dostępnej dla projektantów dokumentów planistycznych, środowisk artystycznych i badawczych. Tylko łączne spełnienie tych warunków umożliwi i zapewni nienaruszalność współczesnych dóbr.

EN

The need to protect the contemporary heritage, including the resource of the most valuable objects of architecture and urban planning, which must be necessary and delivered to generations, is unprecedented and equally important as for the heritage of distant times. For this reason, the aim of this study was to try to answer the question - why do the effects of contemporary activities lead to the disintegration of objects, the violation of their artistic and historical values and even the demolition of some of the most important icons of contemporary Polish architecture? In this context, the article undertakes an analysis and evaluation of the current legal and factual protection of contemporary cultural property in Poland, which has had the force of law since 2003 and is included in the tasks of spatial planning. The legal text of the provisions of the Act on Spatial Planning and Development of 27 March 2003 (as amended) and all implementing acts of the Act became the primary subject of the study. In order to explore the problem scientifically, at the same time - based on the case study method - analyses were made of the qualitative features and outstanding lost values of the icons of post-war modernism. The results of the analyses showed that there is a lack of effective protection measures and that the statutory provisions do not provide a sufficient framework for adjudication and terms of reference. An effective conservation policy for the resource can only be made possible by the development of a coherent system of protection, including planning, regardless of the competences of the authorities. Equally important is becoming the identification of the national cultural heritage and the creation of a database accessible to planners of planning documents, the artistic and research communities. Only the combined fulfilment of these conditions will enable and ensure the integrity of contemporary assets.

2

Wielkopolskie modernistyczne ośrodki wypoczynkowe w (historycznej) tkance miasta na przykładzie Wągrowca

Bogajewska-Danek Joanna

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2023

|

Z. 16

243--252

PL

Wągrowiec jest miastem o średniowiecznym rodowodzie, na którym swoją obecność w przestrzeni miasta odcisnęli Prusacy. Zaborcy, na obrzeżach istniejącego miasta, stworzyli na przełomie XIX i XX w. przestrzeń, która rozmachem architektonicznym miała przesłonić historyczne centrum powiatowego miasta. W wolnej Polsce ul. Kościuszki po 1918 r., aż do czasów współczesnych odgrywa ważną rolę w życiu miasta, pomimo pruskiej w większości architektury. To właśnie tam mieszczą się ważne dla mieszkańców instytucje (urząd miasta, starostwo powiatowe, sąd czy szkoły). W latach 60. XX w. na fali budowy ośrodków wypoczynkowych w Wągrowcu wybudowano modernistyczny ośrodek nad Jeziorem Durowskim oraz amfiteatr w sąsiedztwie historycznej zabudowy. W artykule autorka przedstawia historię Wągrowca, ul. Kościuszki. Omawia modernistyczną architekturę i jej relacje z otoczeniem, analizuje jej wpływ na pierwotny kształt ulicy. Ukazuje obecny wygląd ośrodka.

EN

Wągrowiec is a city with medieval origins, on which the Prussians made their mark in the urban space. The invaders, on the outskirts of the existing town, created a space at the turn of the 19th and 20th century, which with its architectural grandeur was to overshadow the historic centre of the county town. In the free Poland of 1918, until the present day Kościuszko Street has played an important role in the life of the city, despite its predominantly Prussian architecture. It is there that institutions important to the inhabitants are located (town hall, district office, court or schools). In the 1960s, in the wave of construction of leisure centres in Wągrowiec, a modernist centre was built on Lake Durowskie and an amphitheatre was built in the neighbourhood of the historic buildings. In the article the author presents the history of Wągrowiec, Kościuszko Street. She discusses modernist architecture and its relationship with the surroundings, and analyses its influence on the original shape of the street. She shows the current appearance of the centre.

3

Adaptacja i rozbudowa modernistycznej willi na przedpolu dzielnicy „Abisynia” w Poznaniu. Zagadnienia kontekstualne, konserwatorskie i budowlane w ujęciu współczesnym

Nadolny Adam, Giedrowicz Marcin

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2023

|

Z. 16

107--122

PL

W artykule opisano proces estetycznej modernizacji wraz z renowacją modernistycznej willi z roku 1932 zlokalizowanej na granicy poznańskiej dzielnicy „Abisynia”, powstałej w latach 30. XX w. Budynek nie został w pełni ukończony, a jego planowany pierwotny wygląd zewnętrzny do dziś pozostaje niewiadomą. Tym samym proces badawczy stanowi połączenie rekonstrukcji oraz hipotezy badawczej co do zamierzonej formy budynku. Wobec braku materiałów źródłowych podjęto decyzję o opracowaniu autorskiej metody badawczej. Metoda ta, dalej zwana katalogiem cech, została implementowana do projektu rekonstrukcji willi. Opracowany katalog i metoda badawcza wykazały zgodność propozycji projektowej (A) na poziomie 67% i 19% dla (B). Uzyskane wyniki sprawiły, że koncepcja (B) została odrzucona, natomiast koncepcja (A) udoskonalona do poziomu 86%. Podsumowanie artykułu wskazuje wyższość statystycznych metod badawczych nad tradycyjnymi metodami badania architektury historycznej.

EN

The article describes the process of aesthetic modernization along with the renovation of the modernist villa from 1932 located on the border of the Poznan district “Abisynia” built in the 30s of the 20th century. The building was not fully completed, and its planned original form appearance remains unknown to this day. Thus, the research process is a combination of reconstruction and the research hypothesis as to the intended form of the building. In the absence of source materials, it was decided to develop an authorship research method. This method, further referred to as the characteristics catalogue, was implemented in the villa reconstruction project. The developed catalogue and test method showed the conformity of the design proposal (A) at 67% and 19% for (B). In view of the results obtained, concept (B) was rejected, while concept (A) was improved to 86%. The summary of the article indicates the superiority of statistical research methods over traditional methods of historical architecture research.

4

Protection and renovation of public areas in a modernist city – the case of three streets in the historic city centre of Gdynia

Hirsch Robert, Łozowska Celina

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2023

|

Nr 15

125--143

EN

The paper concerns issues related to the preservation and restoration of public space in Gdynia city centre designed and built mainly in the 1920s and 1930s. In 2007, major part of the city centre was entered in the register of monuments as a historic complex of urban architecture. Moreover, in 2015, the area was declared a Monument of History. The renovation protection of a complex of urban architecture covers the historic buildings, but also, among others, includes the protection of public space that is an integral part of the historic complex. Therefore, the preservation of the historic shape and design of public space in the centre of Gdynia is one of the key conservation tasks and since the protection of this type of space in the relatively young historic centres that are less than 100 years old is a new issue, as viewed from the conservational perspective, it is therefore worth analyzing. The issues of protection and restoration of public space in the centre of Gdynia have been exemplified by three historic streets, built in the late 1920s, that are located within the historic complex entered in the register of monuments and that have been the subject of varying restoration investments in the few recent years. The streets differ in terms of historic conditions, renovation requirements, social expectations and investment plans and at the developmental stage of the investment all these factors lead to different assumptions and approaches, bringing, in each case, different results.

PL

Artykuł dotyczy problematyki zachowania i rewaloryzacji przestrzeni publicznych w śródmieściu miasta Gdyni, zaprojektowanym i zbudowanym w głównej mierze w latach 20. i 30. XX w. Znaczna część zespołu śródmieścia została w 2007 r. wpisana do rejestru zabytków jako historyczny układ urbanistyczny. Dodatkowo w 2015 r. obszar ten uznano za Pomnik Historii. Ochrona konserwatorska układu urbanistycznego obejmuje nie tylko historyczną zabudowę, ale także m.in. ochronę przestrzeni publicznych, które stanowią integralną część zespołu zabytkowego. W związku z tym zachowanie historycznego ukształtowania i wystroju przestrzeni publicznych śródmieścia Gdyni, jest jednym z kluczowych zadań konserwatorskich związanych ze sprawowaną ochroną. Ochrona tego rodzaju przestrzeni w stosunkowo młodych ośrodkach zabytkowych liczących mniej niż 100 lat, czyli takim jak śródmieście Gdyni, jest z konserwatorskiego punktu widzenia zagadnieniem nowym i dlatego wartym analizy. Problematykę ochrony i rewaloryzacji przestrzeni publicznych śródmieścia Gdyni przedstawiono na przykładzie trzech wybranych, historycznych ulic, ukształtowanych pod koniec lat 20. XX w. Wszystkie trzy są położone na terenie wpisanym do rejestru zabytków i były w ostatnich kilku latach obszarem inwestycji remontowych w różnej skali. Ulice te natomiast różnią się m.in. tym, że w przypadku każdej z nich inne były uwarunkowania historyczne, wymogi konserwatorskie, oczekiwania społeczne i także plany inwestycyjne. Te wszystkie czynniki sprawiły, że już na etapie projektu inwestycji przyjęto różne założenia i sposoby podejścia do tych przedsięwzięć, a więc w każdym z przypadków inny jest też uzyskany rezultat.

5

The Modern Movement in the sacred architecture of Wrocław between 1912 and 1933

Oleś Piotr Mateusz

Architectus

|

2023

|

Nr 4 (76)

25--34

EN

The topic of the article is the modern movement in the sacred architecture of Wrocław between 1912–1933. Text, which is a contribution to the study of the problem of ecclesiastical architecture created in the capital of Lower Silesia in the years 1900–1933, examples are given of five structures – built and designed. They include both Catholic and Protestant buildings – the designs of the crematorium and cemetery chapel at Osobowice by Max Berg, the Catholic Church of the Holy Family by Kurt Langer, the Protestant Gustav Adolf Memorial Church designed by Albert Kempter and the outstanding, but unrealized competition project for this church by Hans Scharoun and Adolf Rading. These buildings are characterised by stylistic and functional diversity. Text provides a glimpse into the development of the modern movement in the work of Wrocław’s architects from the radically avant-garde visions of Max Berg and Oskar Kokoschka working together on the crematorium project, through the classically modernist character of the Holy Family Church built for Sępolno, to the functionalist style of the Albert Kempter’s Gustav Adolf Memorial Church and finally the ahead of its time, clearly not fitting into the categories of conservative church architecture competition design by Scharoun and Rading for the same church. Modernity, like the avant-garde, as a heterogeneous phenomenon reveals itself on many levels – from ideas to construction to functionality. An analysis of the buildings discussed based on the current state of research and an archival search including surviving designs and press materials proves that the capital of the Silesian Province not only did not remain on the fringes of the emerging avant-garde, but, with the strength of the local artistic milieu of the local artistic community, concentrated among others around the Royal Academy of Arts and Crafts, actively co-created the avant-garde, incorporating the iconic architecture created here into the framework of the extremely dynamic modern movement, which was developing rapidly at the time.

PL

Tematem artykułu jest ruch nowoczesny w architekturze sakralnej Wrocławia w latach 1912–1933. W tekście, który stanowi przyczynek do badań nad problematyką architektury sakralnej powstałej w stolicy Dolnego Śląska w latach 1900–1933, przytoczone zostały przykłady pięciu budowli – powstałych i projektowanych. Wśród nich znalazły się zarówno budowle katolickie, jak i protestanckie – projekty krematorium i kaplica cmentarna na Osobowicach Maxa Berga, katolicki kościół św. Rodziny Kurta Langera, ewangelicki kościół Pamięci Gustawa Adolfa projektu Alberta Kemptera oraz wybitny, choć niezrealizowany projekt konkursowy dla tego kościoła autorstwa Hansa Scharouna i Adolfa Radinga. Budowle te charakteryzuje stylistyczna i funkcjonalna różnorodność. Tekst pozwala dostrzec rozwój ruchu nowoczesnego w twórczości wrocławskich architektów począwszy od radykalnie awangardowych wizji Maxa Berga i Oskara Kokoschki pracujących wspólnie nad projektem krematorium, przez klasycznie modernistyczny charakter zrealizowanego dla Sępolna kościoła św. Rodziny, po funkcjonalistyczny chłodny w stylu zrealizowany przez Alberta Kemptera kościół Pamięci Gustawa Adolfa i wreszcie wyprzedzający epokę, wyraźnie niemieszczący się w kategoriach konserwatywnej architektury sakralnej konkursowy projekt Scharouna i Radinga dla tego samego kościoła. Nowoczesność, podobnie jak awangarda, jako zjawisko niejednorodne ujawnia się na wielu poziomach – od idei, przez konstrukcję po funkcjonalność. Analiza budowli omówionych na podstawie aktualnego stanu badań i kwerendy archiwalnej obejmującej zachowane projekty i materiały prasowe dowodzi, że stolica Prowincji Śląskiej nie tylko nie pozostawała na rubieżach rodzącej się awangardy, ale siłami tutejszego środowiska artystycznego skupionego między innymi wokół Królewskiej Akademii Sztuki i Rzemiosła Artystycznego, aktywnie ją współtworzyła, włączając powstałą tutaj architekturę kultową w ramy niezwykle dynamicznie rozwijającego się wówczas ruchu nowoczesnego.

6

Modernistyczne zespoły wypoczynkowe w Wielkopolsce. Letniska zakładowe

Bogajewska-Danek Joanna

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2022

|

Z. 10

77--89

PL

Artykuł przedstawia fragment badań prowadzonych w lecie 2021 i 2022 roku nad modernistyczną architekturą i urbanistyką rekreacyjną w Wielkopolsce. Badania przedstawione w artykule dotyczą zagadnienia letniska, czyli miejsca wypoczynku tymczasowego, długotrwałego, atrakcyjnego turystycznie w Wielkopolsce. Autorka prezentuje przekrój letnisk powstałych w Wielkopolsce w latach 1945-1989, obszarowo zgodnej z województwem Wielkopolskim z okresu PRL’u przed reformą administracyjną z 1975 roku. Celem prowadzonych badań było zdefiniowanie cech zabudowy powstałych struktur przestrzennych, a także określenia ich typów. Badania zostały przeprowadzone metodą historyczno-interpretacyjną, w których bardzo ważne były wizje lokalne. W wyniku przeprowadzonych badań zdefiniowano cechy struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz zagospodarowanie terenu, które pozwalają na wskazanie typów letnisk (duże - o złożonej funkcji i małe - ograniczonej funkcji). Określono gdzie w Wielkopolsce powstały letniska i do którego typu się zaliczają. Wskazano także na przypadki szczególne, których nie obejmuje zastosowana typologia.

EN

The article presents partial results of research conducted on modernistic architecture and recreational urban planning in Greater Poland in the summer of 2021 and 2022. The study concerns a summer resort: a temporary or long-term recreation facility for tourists in Greater Poland. The author presents comprehensive view of summer houses established in Greater Poland between 1945 and 1989 respective to Greater Poland Voivodeship from the communist period before the administrative reform of 1975. The research aiming to classily recreational structures was carried out using the historical and interpretative method in which local visions were very important. As a result, the common features of buildings were defined, allowing the identification of types of recreational structures: large - providing complex functionality and small - with limited offering). It was determined where in Wielkopolska Voivodeship summer resorts were established and to which type they belong. The study indicates special cases that are not covered by the topology used.

7

Searching for forms of decentralized city development: Silesian early modernist housing estates in the Weimar Republic (1919–1929)

Ludwig Bogna, Lisowska Agnieszka

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 70

17--27

EN

The growing population of cities created a burning housing problem in the nineteenth century, and Silesia became a key region for new developments. This article attempts to examine the ways in which housing estates were a response to the recommendations of decentralized urban development theory. Inter-war estates were classified into three types. The suburban housing estates became inscribed into the natural landscape due to the limited height of buildings and the presence of greenery. The inner-city complexes were arranged in strips before changing gradually into free-standing “blocks” divided by green areas with service facilities. The solution of the so-called Flachbausiedlung was a specific combination of the two earlier concepts of shaping housing estates. Despite its urban spatial form, it had similar qualities to a village, being a well-thought response to the demands of the time.

PL

Rosnąca populacja miast stworzyła palący problem w XIX wieku, a Śląsk stał się kluczowym regionem dla nowej zabudowy. Artykuł podejmuje próbę klasyfikacji osiedli zrealizowanych według teorii zdecentralizowanego rozwoju urbanistycznego. Międzywojenne osiedla zostały sklasyfikowane w trzy typy. Podmiejskie osiedla wpisały się w naturalny krajobraz ze względu na ograniczoną wysokość budynków i obecność zieleni. Osiedla miejskie wpierw zaaranżowano w pasy, by następnie stopniowo zmieniać je w wolno stojące „bloki” podzielone przez obszary zielone z obiektami usługowymi. Rozwiązanie tzw. Flachbausiedlung było szczególnym połączeniem dwóch wcześniejszych koncepcji kształtowania osiedli mieszkaniowych. Pomimo swojej urbanistyczno-przestrzennej formy posiadały podobne cechy do wsi, będąc dobrze przemyślaną odpowiedzią na potrzeby swoich czasów.

8

The ideological sources of Ludwig Mies van der Rohe’s architecture: comments on Letters from Lake Como by Romano Guardini

Wąs Cezary

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2022

|

T. 50

357--373

EN

A collection of nine letters from the Catholic theologian Romano Guardini to his friend Fr. Josef Weiger was published in 1927. In Ludwig Mies van der Rohe’s library of several hundred items, it was a book that he used to formulate the basic principles of his own architecture. The aim of the paper is to present the content of Guardini’s book and its influence on the views and work of Mies van der Rohe. The architect’s insightful monographs, especially the book by Fritz Neumeyer, accurately document the relationship between the theologian’s statements and attempts to adapt them to the theory of architecture. The more recent analysis of these relationships presented in the article leads to the conclusion that Mies van der Rohe set himself the task of finding a pure spirit in the world of pure abstractions. His creative involvement was a form of contemplating and developing forces which, although contained in nature or technology, can also be considered transcendent.

PL

Zbiór dziewięciu listów katolickiego teologa Romana Guardiniego do jego przyjaciela ks. Josefa Weigera opublikowany został w roku 1927. W liczącej kilkaset pozycji bibliotece Ludwiga Mies van der Rohego była to książka o wyjątkowym znaczeniu, która posłużyła mu do sformułowania podstawowych zasad własnej architektury. Celem artykułu jest przedstawienie treści książki Guardiniego oraz jej wpływu na poglądy i twórczość Mies van der Rohego. Wnikliwe monografie poświęcone temu architektowi, w tym zwłaszcza książka Fritza Neumeyera, dokładnie dokumentują związki między wypowiedziami teologa a próbami ich adaptacji do teorii architektury. Przedstawiona w niniejszym artykule nowa analiza tych związków prowadzi do wniosku, że Mies van der Rohe postawił sobie zadanie odnalezienia czystego ducha w świecie czystych abstrakcji. Jego twórcze zaangażowanie było formą kontemplowania i rozwijania sił, które jakkolwiek zawarte w naturze czy technice, mogą być też uznane za transcendentne.

9

The architecture of the sports tribunes of the Second Polish Republic in the interwar period, 1919−1939

Kocki Wojciech

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2022

|

T.18, nr 2

7--17

EN

The tribunes are a group of sports facilities accompanying many sports facilities of various disciplines. These objects had many types of architectural forms, from small-scale wooden structures, through medium-sized steel structures, to large brick and reinforced concrete structures. The tribunes, depending on the rank of the sports facility, were designed as open or roofed. In some buildings, the function of the audience was combined with the back of sanitary rooms, cloakrooms, cash registers, entrances, restaurants, etc. Many of these buildings played a representative role. The stands built in the interwar period were one of the first facilities of this type. The later projects of the tribunes referred in their function and form to the examples from the Second Polish Republic

PL

Trybuny to zespół obiektów sportowych towarzyszących wielu obiektom sportowym różnych dyscyplin. Obiekty te miały wiele rodzajów form architektonicznych, od niewielkich konstrukcji drewnianych, poprzez średnie konstrukcje stalowe, aż po duże konstrukcje murowane i żelbetowe. Trybuny, w zależności od rangi obiektu sportowego, projektowane były jako otwarte lub zadaszone. W niektórych budynkach funkcję widowni łączono z zapleczem pomieszczeń sanitarnych, szatni, kas, wejść, restauracji itp. Wiele z tych budynków pełniło rolę reprezentacyjną. Budowane w okresie międzywojennym trybuny były jednymi z pierwszych obiektów tego typu. Późniejsze realizacje trybun nawiązywały w swej funkcji i formie do przykładów z II RP.

10

Nowa architektura mieszkaniowa. Zastosowanie betonu w nowoczesnym domu

Tulkowska-Słyk Karolina

Materiały Budowlane

|

2022

|

nr 9

2--7

PL

Współczesne mieszkanie ukształtowały pojęcia i standardy wypracowane na początku XX w. wprowadzające do istniejącego systemu nowe wartości, jak funkcjonalizm czy innowacyjna typologia układów. Użycie betonu, standaryzacja i prefabrykacja usprawniają proces realizacji. W artykule zaprezentowano rozwiązania projektowe, w których użycie betonu uzasadnione jest względami użytkowymi, estetycznymi i środowiskowymi.

EN

Contemporary dwelling was shaped by the concepts and standards developed at the beginning of the 20th century, introducing new values into the existing system, such as functionalism or innovative typology of layouts. The use of concrete, standardization and prefabrication improve the implementation process. In this article we look at design solutions where the use of concrete is justified for functional, aesthetic and environmental reasons.

11

Siła geometrii, redukcji i barwy. Osiedle TBS w katowickiej dzielnicy Giszowiec

Radwański Damian

Builder

|

2022

|

R.26, nr 8

42--45

PL

Podstawowym celem pracy jest kontestacja rozpowszechnianego i utrwalanego przekonania wskazującego, że opracowanie rozwiązania architektonicznego o wysokich walorach użytkowych i estetycznych w ramach programu TBS jest mało prawdopodobne. Postawiona w pracy hipoteza zakłada, że realizacja taniego budownictwa wielorodzinnego noszącego znamiona rozwiązania o wysokiej jakości jest możliwa wówczas, gdy przyjęta strategia projektowa odwołuje się do syntezy odpowiednio dobranych paradygmatów modernizmu. Przyjęta w pracy metodyka polega na kreatywnej i konsekwentnie ukierunkowanej korelacji odpowiednich warstw autorskiego rozwiązania architektonicznego ze wskazanymi poglądami wybitnych twórców. Ostatecznym rezultatem założeń wstępnych jest architektoniczny projekt koncepcyjny zespołu mieszkaniowego, w którym wysoka jakość rozwiązań jest pochodną strategii projektowej zakorzenionej w ponadczasowych tezach modernizmu. Najważniejszym wnioskiem z przeprowadzonej analizy jest przekonanie, że w ramach programu TBS, którego pryncypia są podporządkowane kryteriom niskich kosztów realizacji inwestycji, istnieją realne możliwości kreowania rozwiązań architektonicznych o wysokich walorach użytkowych i estetycznych.

EN

The primary purpose of this study is to contest the constantly spread and established belief indicating that the development of an architectural solution of high functional and aesthetic values within a TBS program is unlikely. The hypothesis posed in the paper assumes that the implementation of low-cost, high-quality multifamily housing is possible when the assumed project strategy is inspired by a synthesis of selected paradigms of modernism. The methodology adopted in the study is based on a creative, consistent and author-oriented correlation of the relevant layers of the author's architectural solution with the indicated views of prominent architects. The final result of the preliminary assumptions is the architectural conceptual design of a residential complex in which the high quality of the solutions is a derivative of a design strategy based on the proven, constantly up-to-date and timeless canons of modernism. The most important conclusion from the analysis is the idea that within the TBS programme, whose principles are subordinated to the criteria of low investment implementation costs, there are real possibilities of creating architectural solutions of high utility and aesthetic values.

12

Reception of modern movement architecture of second half of the XX century in local context comparative analisys method on examples of housing estates in İzmir, Turkey and the Upper Silesia Agglomeration, Poland

Żmudzińska-Nowak Magdalena, Güler Nakip Gizem

Builder

|

2022

|

R.26, nr 9

50--53

EN

Housing architecture - multi-storey houses, housing estates, and their urban layouts - of the second half of the XX century is a spectacular representation of the transformation process from traditional to modern architecture. Modernism, referred to as the “International Style”, created numerous variations depending on local conditions. The main thesis of this study is to reveal that the reception of the Modern Movement known as “International Style” in local contexts results in differences in the form of apartment buildings and their urban layouts, among others. We study this phenomenon by examining and comparing examples of housing estates. The effects of global Modernism in the local context will be compared with selected examples from Izmir, Turkey and the Upper Silesia Agglomeration, Poland in the second half of the XX century. Analyzing how two different regions adopted modernism under different conditions, their differences and similarities, are an important point of the research problem. The main goal of this article is to present the scientific problem of the study and the methodological approach for further in-depth studies on selected examples. It is advocated that the comparative research method to be applied to local modernism is a convenient approach for understanding the transformation of housing and settlement patterns.

PL

Architektura mieszkaniowa drugiej połowy XX wieku i jej rozwój stanowi spektakularną ilustrację procesu transformacji od architektury tradycyjnej do nowoczesnej. Modernizm, zwany „stylem międzynarodowym”, stworzył wiele odmian w zależności od lokalnych uwarunkowań. Główną tezą badawczą niniejszego opracowania jest wykazanie, że recepcja i adaptacja Modernizmu zwanego „stylem międzynarodowym” w kontekstach lokalnych skutkuje różnicami m.in. w formie budynków mieszkalnych i ich układach urbanistycznych. Proces zostanie zbadany poprzez porównanie wybranych przykładów osiedli z drugiej połowy XX wieku, z terenu Izmiru w Turcji oraz z Aglomeracji Górnośląskiej w aspekcie zgodności z wytycznymi modernizmu oraz lokalnych różnic. Głównym celem artykułu jest przedstawienie problemu oraz zarysu metody analizy porównawczej, która będzie rozwijana w toku dalszych pogłębionych badań na wybranych przykładach.

13

Duże drewniane domy letnie w okolicach Łodzi - potencjał adaptacyjny w świetle projektów studenckich

Pardała Wojciech

Builder

|

2022

|

R.26, nr 10

32--35

PL

Artykuł omawia drewniany podłódzki dom letniskowy: charakteryzuje go, analizuje strukturę budowlaną i charakter architektoniczny zakreślony na podstawie inwentaryzacji architektonicznych, a także kwerend w archiwach. Celem jest podsumowanie potencjału adaptacyjnego tych budynków i kierunku rewitalizacji na podstawie analiz projektów studenckich powstałych z zastosowaniem metody problem-based learning, gdzie studenci określają cel, definiują problem (i gdzie on leży), szukają optymalnego rozwiązania i je przedstawiają bez narzuconego kierunku przez prowadzącego. Z przeglądu projektów wynika, że najlepszym kierunkiem przekształceń dużych domów drewnianych jest funkcja kulturalna i społeczna, mniejsze najlepiej przebudować na mieszkania.

EN

A description of a wooden leisure house built in mid-war era, its characteristics, construction, structure and also its architecture drawn upon several architectural surveys, own archival research. Its scope is to sum up a feasibility studies made by students using a Problem-based learning method, where they define on their own a problem, seek an optimal solution and show it without any imposed by the tutor general direction. Evaluation shows, that the most common transformation of large house is into a public use, and of smaller ones just into flats.

14

Zachód II housing estate in Szczepin in Wrocław – a place built anew

Sobolewski Andrzej, Czajka Roman

Architectus

|

2022

|

Nr 1 (69)

119--128

EN

The Zachód II housing estate in Wrocław’s Szczepin is an example of new development created on the ruins of the former city, destroyed during World War II. Realisation of modernist urban concepts, which broke with historical patterns of shaping the urban structure on the basis of quarter and frontage buildings, completely changed the character of the western part of Wrocław. The article presents the housing estate Zachód II, built in the 1960s according to the project of the team of architects led by Witold Molicki. The new buildings are presented against a background of the historical development of Szczepin until 1939 as well as in the context of conditions of the post-war reconstruction. A contemporary assessment of the settlement must take these conditions into account, because architecture has never been created in isolation from socio-economic reality. The aim of the article is not only to present the urban and architectural masterpieces of post-war modernism, but also to draw attention to the need to protect the cultural heritage and construction of the communist period in Poland. Threats arise not only from the technical wear and tear of buildings, functional changes, etc., but also from the need to educate the public about them and to protect them. It also seems necessary to educate people and change people’s awareness in order to recognise the qualities and specificity of this architecture and to develop concepts for its modernisation and revitalisation, while preserving the most important original ideas of its authors.

PL

Osiedle Zachód II na wrocławskim Szczepinie jest interesującym przykładem nowej zabudowy powstałej na gruzach dawnego miasta, zniszczonego podczas II wojny światowej. Realizacja modernistycznych założeń urbanistycznych, które zrywały z historycznymi wzorcami kształtowania tkanki miejskiej w oparciu o kwartałową i pierzejową zabudowę, całkowicie zmieniła charakter zachodniej części Wrocławia. W artykule przedstawiono osiedle Zachód II w kontekście rozwoju Szczepina do lat 40. XX w. oraz uwarunkowań powojennej odbudowy. Współczesna ocena osiedla musi te uwarunkowania uwzględniać, architektura nigdy nie powstawała w oderwaniu od rzeczywistości społeczno-ekonomicznej. Celem artykułu jest nie tylko prezentacja wartościowego dzieła urbanistycznego i architektonicznego, ale również zwrócenie uwagi na potrzebę ochrony w Polsce kulturowego dziedzictwa i budownictwa okresu PRL-u. Zagrożenia wynikają nie tylko z technicznego zużycia budynków, zmian funkcjonalnych itp. Konieczna wydaje się również edukacja i zmiana świadomości ludzi, które pozwolą dostrzec walory i specyfikę tej architektury oraz wypracować koncepcje modernizacji, rewitalizacji, przy jednoczesnym zachowaniu najważniejszych założeń autorskich jej twórców.

15

Przekształcenia najbliższego otoczenia zamku piastowskiego w Legnicy po II wojnie światowej

Dudzic-Gyurkovich Karolina, Gyurkovich Jacek

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 65

66--77

PL

Na przemiany struktury przestrzennej miast wpływa wiele czynników; należą do nich także działania wojenne, które są zaliczane do tzw. megatrendów. Najtrwalszym elementem tej struktury jest plan urbanistyczny historycznych obszarów miasta, natomiast procesowi destrukcji i wymiany najczęściej ulega wypełniająca go tkanka zabudowy. W artykule przedstawiono studium przypadku odbudowy centrum Legnicy po zniszczeniach wojennych i powojennych, obrazujące zmianę paradygmatu związanego z kreowaniem współczesnego środowiska urbanistycznego w ostatnich 60 latach w odniesieniu do cennego dziedzictwa architektoniczno-urbanistycznego. W przywołaniu pamięci nieistniejącej struktury miasta pomocna okazuje się retrowersja. Jednak koegzystencja zabytków i współczesnych obiektów o historyzującym kostiumie zawsze budzi kontrowersje i pytania o granice autentyzmu w architekturze. Współczesne, twórcze interpretacje klimatu architektury historycznej, dzięki technologiom i rozwiązaniom materiałowym oraz możliwościom ekonomicznym, dają nadzieję na przywrócenie genius loci dawnej Legnicy.

EN

Transformations of the spatial structure of towns and cities are affected by numerous factors. One of them is warfare, classified as a “megatrend.” The urban plan of historic urban areas turn out to be the most durable element of this structure, the process of destruction and replacement most often affects its building tissue. This paper presents a case study of reconstruction Legnica’s center after the war, depicting a paradigm shift associated with the process of creating a contemporary urban environment over the last sixty years, with reference to valuable architectural and urban heritage. Retroversion is a tool that proves to be useful in restoring memory of no longer existing urban infrastructure. Nevertheless, the coexistence of historic and contemporary buildings clad in a historicizing costume is always controversial and raises questions as to limits of authenticity in architecture. Contemporary, creative interpretations of the climate of historical architecture, thanks to the available technologies and material solutions as well as economic opportunities, give hope for restoring the genius loci of former Legnica.

16

Osiedla mieszkaniowe z drugiej połowy XX wieku jako struktury dziedzictwa urbanistycznego – przykład zespołu osiedli mistrzejowickich w Krakowie

Gyurkovich Mateusz, Sotoca Adolf, Szarata Andrzej, Szczerek Eliza, Matusik Agnieszka, Poklewski-Koziełł Damian, Suchoń Filip

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 65

54--65

PL

Artykuł stanowi podsumowanie jednego z wątków kilkunastoletnich badań dotyczących genezy, waloryzacji i rewitalizacji wielkoskalarnych zespołów osiedli mieszkaniowych z drugiej połowy XX wieku, prowadzonych w kilku krajach europejskich. Wielkie osiedla mieszkaniowe były odpowiedzią na powojenną sytuację przestrzenno-funkcjonalną miast. Zespoły mieszkaniowe realizowane za pomocą technologii prefabrykowanych stały się od drugiej połowy ubiegłego wieku znaczącym składnikiem struktury przestrzennej miast, zwłaszcza w Europie Środkowej i Wschodniej, gdzie zniszczenia wojenne były największe, a ustrój komunistyczny promował tanie i efektywne rozwiązania w budownictwie mieszkaniowym. Pomimo objęcia ochroną niektórych obiektów architektonicznych z tego okresu, myśl urbanistyczna, głównie zrealizowane zespoły mieszkaniowe, nie jest w Polsce dostatecznie chroniona. Na przykładzie zespołu krakowskich osiedli artykuł przybliża konieczność ochrony wartościowych dokonań urbanistyki późnego modernizmu (nazywanego socmodernizmem).

EN

This paper summarizes one of the fields of research carried out over more than ten years, focusing on the origins, valorization, and revitalization of large-scale complexes of housing estates from the second part of the twentieth century, conducted in several European countries. Large housing estates, usually erected in edge areas, were an answer to the post-war spatial and functional reality of towns and cities. Housing complexes, built in prefabricated technologies, became a significant component of their spatial structure in the second half of the twentieth century, particularly in Central and Eastern Europe, where war damage was the greatest and the communist regime promoted cheap and effective housing solutions. Despite the fact that some architectural structures from that time are under statutory protection, the urban thought from that period, and housing estates in particular, are not sufficiently protected in Poland. On the example of housing estates located in Cracow, this paper highlights the need to protect valuable achievements of urban planning from the period of Late Modernism (also referred to as Socialist Modernism).

17

Miejska architektura Poznania w modernistycznej interpretacji Stefana Cybichowskiego

Białkiewicz Joanna Jadwiga

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 66

37--46

PL

Przedmiotem opracowania są poznańskie budowle użyteczności publicznej i architektury przemysłowej zaprojektowane przez Stefana Cybichowskiego w latach 1927–1934 w formach modernistycznych. Pierwsze eksperymenty Cybichowskiego z modernizmem w architekturze świeckiej datują się na połowę lat dwudziestych i wiążą z intensywnym ruchem budowlanym przed PWK oraz ogólnie z rozwojem miasta w okresie międzywojennym. Opisano chronologicznie budynki zróżnicowane pod względem funkcji: Szkołę Handlową, elektrownię na Garbarach, palmiarnię w parku Wilsona, internat Sióstr Urszulanek oraz fabrykę Pebeco. Cybichowski stosował dwa rodzaje „kostiumu modernistycznego”: surowy funkcjonalizm o inspiracjach bauhausowskich dla obiektów przemysłowych oraz modernizm z elementami neoklasycyzmu dla budowli o charakterze bardziej reprezentacyjnym. Należy odnotować jego pionierską rolę we wprowadzeniu funkcjonalizmu w architekturę miejską Poznania.

EN

The subject of this study are the Poznań public and industrial buildings designed by Stefan Cybichowski in 1927–1934 in Modernist forms. Cybichowski’s first experiments with Modernism in secular architecture date back to the mid-1920s and are connected with the intensive building movement before the General National Exhibition (PWK) and the development of the city in general during the interwar period. Buildings with a diverse range of functions were described: the School of Trade, the power plant on Garbary, the Palm House in Wilson Park, the Ursuline Sisters’ boarding school, and the Pebeco factory. Cybichowski used two types of “Modernistic costumes:” strict Functionalism with Bauhaus inspirations for industrial buildings and Modernism with elements of Neoclassicism for buildings of a more formal character. His pioneering role in introducing Functionalism to the urban architecture of Poznań should be noted.

18

Brasília: Ilha da Fantasia. Krótki szkic o mieście

Malinowska-Petelenz Beata

Środowisko Mieszkaniowe

|

2021

|

nr 37

26--36

PL

Brasília, fantastyczna wyspa - to jedno z najbardziej niezwykłych miast na świecie, które zostały zaprojektowane od początku i w miejscu starannie wybranym do tego celu. Stolica największego kraju Ameryki Południowej, przestrzeń „oswojona”, która nie istniała jeszcze na początku XX wieku, stanowi kwintesencję myśli modernistycznej przeniesionej na grunt latynoamerykański. Utopijna Brasília miała być miastem marzeń, zdekolonizowaną potęgą, realizacją socjalistycznej ideologii, opus magnum Kubitschka i Costy. Bez slumsów i kolonialnej, historyzującej zabudowy. I choć powstała w latach 60. ubiegłego wieku, nadal budzi skrajne emocje. Jak dziś rozwija się owo urbanistyczne arcydzieło i symbol brazylijskiego modernizmu? Co zostało z wyobrażeń i założeń funkcjonalistów?

EN

Brasília, a fantastic island - one of the world’s most extraordinary cities, designed from the ground up at a site carefully preselected for that specific purpose. The capital of South America’s largest country, a “domesticated” space, which did not exist at the start of the twentieth century, it is a quintessence of Modernist thought transplanted into Latin American soil. The utopian Brasília was to be a city of dreams, a decolonized power, the realization of socialist ideology, an opus magnum for Kubitschek and Costa. Without slums and colonial, historicizing development. And although it was built in the 1960s, it still stirs extreme emotions. How does this urban masterwork and symbol of Brazilian Modernism develop today? What has been left of the expectations and assumptions of the Functionalists?

19

Determinants of the Location and Architecture of the Provincial Office in Kielce

Piotrowicz Dariusz

Structure and Environment

|

2021

|

Vol. 13, no. 3

71--82

EN

The article presents a very modest state of research on the architecture of the then Presidium of the Provincial National Council in Kielce - currently the provincial and marshal's office. The research methodology was adopted to find new facts influencing the choice of place and the architectural form of the office. The study covered the period from the beginning of the 1950s to the end of the 1970s. An episode of socialist realism was shown, influencing its functionally and spatially planned location and the direction of modernism in architecture. Its similarity with the works of Le Corbusier was pointed out as a probable inspiration. As a result, a building was constructed that positively entered the postwar urban planning of the city. On the other hand, as an element of an unrealized modernist urban vision, it is a warning against the desire to irreversibly destroy the historic space of downtown Kielce.

PL

W artykule przedstawiono bardzo skromny stan badań architektury ówczesnego budynku Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach - obecnie Urzędu Wojewódzkiego i Marszałkowskiego. Przyjęto metodykę badań w celu poszukiwań nowych faktów, mających wpływ na wybór miejsca i formę architektoniczną budynku. Badaniem objęto okres od początku lat pięćdziesiątych do końca siedemdziesiątych XX wieku. Ukazano wpływ socrealizmu na jego zaplanowaną funkcjonalnie i przestrzennie lokalizację oraz kierunku modernizmu na architekturę. Wskazano na dzieła Le Corbusiera jako prawdopodobną inspirację. W ich efekcie zrealizowano budynek, który pozytywnie wpisał się na karty powojennej urbanistyki miasta. Z drugiej strony, jako element niezrealizowanej modernistycznej wizji urbanistycznej, jest przestrogą przed chęcią nieodwracalnego zniszczenia historycznej przestrzeni śródmieścia Kielc.

20

Problematyka ochrony historycznej zabudowy przemysłowej na przykładzie zespołu portowo-stoczniowego w Gdyni

Hirsh Robert, Łozowska Celina

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2021

|

Nr 11

27--42

PL

Na terenach portowo-stoczniowych Gdyni zachowanych jest wiele historycznych obiektów, które ze względu na zmiany w funkcjonowaniu portu oraz przekształcenia użytkowania terenów podlegają określonym zmianom. Najważniejsze z tych budynków są objęte ścisłą ochroną prawną poprzez wpisanie do rejestru zabytków. Zapewnia to ich zachowanie i często także rewaloryzację. Inne, także wartościowe, ale nieobjęte tak ścisłą ochroną – uwzględnione tylko w ewidencjach zabytków, podlegają adaptacjom i przebudowom, które powodują utratę niektórych walorów, ale umożliwiają przynajmniej częściowe zachowanie. Wiele budynków tego typu utraciło swoje funkcje, jest opuszczonych i oczekuje na powtórne zagospodarowanie. Ochrona zabytków w takich sytuacjach jest bardzo problematyczna i wymaga wypracowania kompromisów. Przekształcenia budynków historycznych są nieuniknione. W celu określenia zakresu ochrony i dopuszczalności ingerencji pożądane jest wypracowanie metody oceny wartości zabytkowych, która dałaby narzędzia do zobiektywizowania procesów przekształceń.

EN

There are many historical buildings preserved in the port and shipyard areas of Gdynia, which are subject to specific changes due to changes in the functioning of the port and land use transformations. The most important of these buildings are under strict legal protection by being entered in the register of monuments. This ensures their preservation and often also their revalorization. Others, also valuable, but not under such strict protection - included only in historic monuments registers, are subject to adaptations and reconstructions, which cause the loss of some values, but allow at least partial preservation. Many buildings of this type have lost their functions, are abandoned and await re-development. Historic preservation in such situations is very problematic and requires the development of compromises. Transformation of historic buildings is inevitable. In order to determine the scope of protection and permissibility of interference, it is desirable to develop a method of assessing historic values, which would provide tools to objectivize the transformation processes.