Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Interpretacja pomiarów wykonywanych w piezometrach sieci monitoringowej zakładu górniczego w celu określania parametrów filtracyjnych poziomu wodonośnego na podstawie danych z okresu odwadniania szybu R-XI KGHM Polska Miedź S.A.

Pikuła Maciej, Becker Roman

Przegląd Geologiczny

|

2023

|

Vol. 71, nr 10

503--512

EN

The article describes an attempt to analyse measurement data from a groundwater observation network of KGHM Polska Miedź S.A., from the period of dewatering of the R-XI shaft. The shaft was dewatered as a result of inflow of waters from the middle and lower Buntsandstein aquifer. A scheme was adopted in which the dewatered shaft is a pumping well and piezometers of the monitoring network are observation wells. The described data were interpreted using calculation methods provided for pumping test and tests based on rapid changes of borehole pressure, in the Aquifer Test Pro v10.1 software. The dewatering of the R-XI shaft in this case was carried out over a period of more than 16months, with an average flow rate of 115.6m3/h; the water table recovery after the dewatering took more than 43 months. The observation wells from which themeasurementdatawereinterpretedare0.1, 1.8 and 3.4 km away from the R-XI shaft.

2

Zmiany natężenia przepływu w rzece Sztole (rejon olkuski) w warunkach drenażu górniczego

Cień Damian, Motyka Jacek, d’Obyrn Kajetan

Przegląd Geologiczny

|

2022

|

Vol. 70, nr 10

761--769

EN

The Sztoła River is a left-bank tributary of the Biała Przemsza River, into which it flows on the outskirts of the Jaworzno city. Mining of the Quaternary backfilling sands in the Szczakowa sand pit, which is located near the estuary of the Szoła River, began in the mid-1950s. At the beginning of the 1960s, the excavations of the underground Olkusz mine of zinc and lead ores, which was built to the east of the upper part of the Sztoła River, began to be drained. The excavations occurred in Triassic carbonate rocks. The gravity drainage system of the Szczakowa sand pit was moving east, up the river, and at the same time the difference between the drainage affected and the natural groundwater level in the Sztoła Riverbasin increased. At the end of the1960s the level and length of the main drainage excavations in the Olkusz mine were already stabilized. The changing range of the Szczakowa sand pit drainage and the quasi-fixed drainage range of the Olkusz mine had an impact on the supply conditions of the Sztoła River, which was recharged by underground water from the Olkusz-Pomorzany mine. The paper presents the results of the analysis of the drainage impact of both mines on changes in the flow rate of the Sztoła River in the years 1959-2021 and an estimated forecast of the river condition after shutting down the drainage of the Olkusz area mines in December 2021.

3

Analiza możliwości przyspieszenia odbudowy zasobów wodnych w rejonie górnej Noteci i zalewanego wyrobiska końcowego odkrywki Lubstów (Polska środkowo-zachodnia)

Nowak Bogumił, Szadek Paweł, Rosa Jarosław

Gospodarka Wodna

|

2022

|

Nr 8

4--17

PL

Zlewnia górnej Noteci, położona na Pojezierzu Kujawskim, należy do najbardziej deficytowych w wodę obszarów w Polsce. Obszar ten cechuje się niskimi opadami i wysokim parowaniem, na które nakłada się silna antropopresja. Od dziesięcioleci teren ten poddawany był melioracjom, a główne rzeki zostały uregulowane jeszcze w XIX stuleciu. Od lat 80. XX wieku dodatkowy wpływ na stosunki wodne badanego obszaru miało górnictwo odkrywkowe węgla brunatnego. Głębokie odwodnienia górnicze związane z zalewaną obecnie odkrywką Lubstów i funkcjonującą odkrywką Tomisławice wywołały powstanie leja depresji, który doprowadził do obniżenia poziomu wód powierzchniowych i podziemnych w strefie objętej jego zasięgiem. W wyniku przesuszenia znacznych obszarów zlewni górnej Noteci rzeka ta stała się ciekiem okresowym, związane z jej doliną mokradła przestały funkcjonować, a w pobliskich jeziorach odnotowano znaczące spadki zwierciadła wody. W celu przeciwdziałania tym zjawiskom zaproponowano działania zmierzające do zahamowania dalszej degradacji ilościowej zasobów wodnych tego obszaru. Uwzględniając potrzeby wodne poszczególnych zlewni oraz dalsze perspektywy wydobycia węgla brunatnego z odkrywki Tomisławice, zaproponowano, aby większość wód kopalnianych, które pochodzą z odwodnienia tej odkrywki, przekierować do Noteci w strefę objętą największym wpływem oddziaływania górniczego i do jeziora Zakrzewek, w którym zanotowano największy spadek poziomu wody. Zastosowanie tego rozwiązania umożliwi przywrócenie całorocznych przepływów w Noteci, przełoży się na poprawę warunków hydrologicznych w dolinie rzeki i obszarach przyległych, przywróci historyczny poziom wody w jeziorze Zakrzewek oraz spowoduje szybsze zalanie wyrobiska po odkrywce Lubstów, co w konsekwencji przełoży się na trwałą odbudowę zasobów wód powierzchniowych i podziemnych w tej okolicy.

EN

The Upper Noteć River basin, located in the Kujawskie Lake District, belongs to regions experiencing the highest water deficit in Poland. This region is characterised by low precipitation and high evaporation of water, combined with heavy anthropopressure. For decades, this region has been subject to meliorations and main rivers were regulated as early as in the 195th century. Since the eighties of the 20th century, an additional impact on water relations in the analysed regions has been exercised by open-pit mining. Extensive drainage related to the flooded Lubstów working and the operating Tomisławice working led to formation of a depression crater, which lowered the level of surface water and ground water in its zone of influence. As a result of dryness in large areas of the Upper Noteć River basin, this river became an intermittent stream, the marshy grounds dependent on the valley stopped functioning and the lakes situated nearby recorded significant lowering of the water table. In order to counteract these phenomena, actions were proposed to hamper further decrease of water resources in this area. Taking into account water needs of different basins and future perspectives of the lignite extraction in the pit of Tomisławice, the proposal suggest that the majority of mining water originating from drainage of this site be directed to the Noteć River, to the zone the most affected by mining, and to the Zakrzewek Lake, where the most significant lowering of the water level was recorded. This solution will contribute to restoring year-round flows in the Noteć River, will improve hydrological conditions in the river valley and in adjacent areas, restore the historical level of water in the Zakrzewek Lake and lead to quicker flooding of the Lubustów pit, which will then allow restoration of surface water and groundwater resources in this area.

4

Środowiskowe uwarunkowania skutków odkrywkowej eksploatacji węgla brunatnego na Pojezierzu Gnieźnieńskim

Przybyłek Jan

Przegląd Geologiczny

|

2020

|

Vol. 68, Nr 8

645--654

EN

The paper focuses on the problem of water draining from brown coal pits, which has occurred since the 1950s in the Gniezno Lakeland in the western part of central Poland. Threats to hydrogeological systems and related lake systems under conditions of mining-induced drainage near the lakes located in the Powidz Landscape Park (PLP) are indicated. The lowering of water level in the PLP lakes exceeds 5 m, as compared to the pre-mining-induced drainage state. Such a rapid change may cause ecological disaster for these deep-water, healthy lake ecosystems with abundant submerged macrophyte (Charophyte) habitats (Natura 2000 protected area). Considering the regional context, the causes of hydrodynamic pressure leading to degradation of Lake Wilczyńskie and neighbouring, hydrologically connected lakes, are presented. The proposed mitigation actions for improving the ecological state of these lakes are presented in the contexts of (1) water balance assessment, (2) hydrotechnical issues related to the redistribution of water from the Slesiňski Canal (the Warta River - Lake Goplo) through water pipeline transmission, and (3) the accelerating groundwater reclamation of the Jóźwin IIB open mine pit area.

5

Identyfikacja źródeł mineralizacji wód podziemnych w warunkach drenażu górniczego kopalń Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego (LGOM )

Mądrala Mariusz

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2019

|

nr 475, Hydrogeologia z. 16

153--159

PL

Ustalenie źródeł mineralizacji wód podziemnych w warunkach drenażu górniczego wymaga skutecznego schematu klasyfikacji danych hydrochemicznych w jednorodne grupy. W artykule zastosowano techniki interpretacji hydrochemicznej obejmujące metody graficzne, wskaźniki hydrochemiczne i statystyki wielowymiarowe. Analizy chemiczne wód dopływających do wyrobisk poddano selekcji, obliczając błędy bilansu jonowego. Do obliczeń indeksów nasycenia wód względem wybranych faz mineralnych użyto programu PHREEQC. Bardzo przydatne i efektywne w identyfikacji źródeł mineralizacji różnych populacji wód kopalnianych, reprezentujących odmienne środowiska hydrogeochemiczne, okazały się metody analizy solanek złożowych towarzyszących strukturom roponośnym. Wody drenażowe z kopalń LGOM pochodzą z ewaporacji wody morskiej i/lub z ługowania ewaporatów przez wody paleoinfiltracyjne, które częściowo są rozcieńczane przez wody infiltracyjne. W analizowanych wodach stwierdzono wzbogacenie w Ca2+ oraz zubożenie w Mg2+ i SO4 2–, prawdopodobnie na skutek dolomityzacji, rozpuszczania anhydrytu oraz redukcji siarczanów.

EN

The determination of sources of groundwater mineralization under mining drainage requires an effective chart for the classification of hydrochemical data into homogeneous groups. The study makes use of hydrochemical interpretation techniques including graphic methods, ion ratios and multidimensional statistics. The database of chemical analyses of the waters feeding the mine excavations was subject to selection by the calculation of the ion balance errors. PHREEQC program was used for the calculation of the saturation index of waters with regard to selected mineral phases. Very useful and effective in the identification of mineralization sources of various populations of mine waters representing different hydrochemical environments was the use of the method of analyses of oilfield waters. Drainage water originated from seawater evaporation and/or from the leaching of evaporites by paleoinfiltrative waters which are partly subject to dilution by infiltrative waters. The analyzed waters were determined to show decreased Ca2+ and reduced of Mg2+ and SO4 2– concentrations, probably as a result of dolomitization, dissolution of anhydrite and reduction of sulphates.

6

Aktualne uwarunkowania drenażu górniczego w niecce bytomskiej

Pozzi M., Mzyk T., Gorol M.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2018

|

R. 59, nr 2

15--21

PL

W 1989 r. w Zakładach Górniczo-Hutniczych „Orzeł Biały” zakończono eksploatację złóż rud Zn-Pb w niecce bytomskiej. W tamtym czasie pod zrobami rudnymi eksploatację węgla prowadziło kilkanaście kopalń i dla ich ochrony podjęto decyzję o dalszym odwadnianiu zrobów rudnych z wykorzystaniem pompowni stacjonarnej przy szybie „Bolko” w Bytomiu. W ostatnich 30-tu latach w niecce bytomskiej zaszły duże zmiany w strukturze górniczej i sytuacji hydrogeologicznej, polegające na zlikwidowaniu kilku kopalń i kilku zakładów górniczych węgla kamiennego oraz zdecydowanym zmniejszeniem natężenia dopływu wody z triasowego poziomu wodonośnego do pompowni przy szybie „Bolko”. Zaistniały zatem powody, dla których podjęto dyskusję w sprawie ewentualnej zmiany systemu pompowania ze stacjonarnego na głębinowy, ze względu na zalety tego sposobu odwadniania, potwierdzone dotychczasowymi wieloletnimi doświadczeniami Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. Oddziału Centralnego Zakładu Odwadniania Kopalń w Czeladzi w odwadnianiu zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. W artykule przeanalizowano obecny i planowany sposób odwadniania kopalń węgla kamiennego i oceniono ewentualne zagrożenie dla prowadzenia ruchu w sytuacji tworzenia się zbiornika wodnego w zrobach porudnych w utworach triasowych, zawiązanego ze zmianą systemu odwadniania tych zrobów ze stacjonarnego na głębinowy.

EN

In 1989, mining process of Zn-Pb ore deposits conducted by Orzeł Biały Mining and Metallurgical Works in the Bytom syncline was discontinued. At that time, exploitation of coal deposits located beneath the abandoned ore workings was carried out by a dozen or so coal mines. To protect abandoned ore workings, there was made a decision on their further dewatering by using a stationary pumping station placed by the Bolko Shaft in Bytom. In the last 30 years, major changes in the mining structure and hydrogeological situation have taken place in the Bytom basin. They include liquidation of several hard coal mines and mining plants as well as a significant reduction in the inflow of water from the Triassic aquifer to the pumping station placed by the Bolko Shaft. Therefore, there arose reasons to start a discussion on a possible change of a pumping system, from stationary to a deepwater one, due to the advantages of this dewatering method, approved by the previous long-term experience of the Central Department of the Mine Dewatering Plant in Czeladź, belonging to the Mine Restructuring Company (SRK S.A.) in the dewatering of liquidated hard coal mines. The article analyses current and planned methods of dewatering hard coal mines and possible threats for mines operations in the situation of formation water reservoirs in the abandoned ore workings, resulted from the change of a pumping system, from stationary to a deepwater one

7

Badania zmian ilościowych i jakościowych rozpuszczonego węgla nieorganicznego w strefie drenażu rzecznego

Chmiel S., Hałas S., Janusz J., Głowacki S., Trembaczowski A.

Przemysł Chemiczny

|

2015

|

T. 94, nr 6

994-998

PL

Przedstawiono wyniki badań zmian ilościowych i jakościowych rozpuszczonego węgla nieorganicznego oraz stosunków izotopowych ¹³C/¹²C w obiegu hydrologicznym w rejonie Wygnanowic (Wyżyna Lubelska). W badanych wodach wysokie stężenie CO₂(aq) miało źródło porowe drenujące utwory wieku czwartorzędowego. Znacznie niższe stężenie CO₂(aq) miały wody glebowe oraz wody głównego kredowego zbiornika wód podziemnych drenowane przez źródło szczelinowe i rzekę Giełczew. Wartości δ¹³C wskazują, że duże stężenie CO₂, w wodach źródła porowego może być wynikiem przemian biochemicznych zachodzących w torfach i glebach kopalnych. Wyniki badań udokumentowały wzrost zawartości ditlenku węgla podczas podziemnej fazy migracji wody poza współczesnym poziomem gleb.

EN

Groundwaters of the Wygnanowice area (Poland) were studied for dissolved inorg. C and ¹³C/¹²C isotope ratio in CO₂. The concns. of CO₂ in spring draining porous Quaternary rocks were higher than that in soil waters and water in solid rocks of Cretaceous aquifer, which are drained to the spring and the Giełczew river. The anal. of ¹³C isotope showed a high CO₂ concn. in the spring water because of biogenic processes in peats and/or fossil soils. The enrichment of water in CO₂ took place during infiltration below the level of soil.

8

Zmiany składu chemicznego wód w utworach permu w kopalni rud Zn-Pb Pomorzany w rejonie Olkusza

Motyka J., Postawa A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/2

413--417

PL

W pracy przedstawiono wyniki prowadzonych od ponad 40 lat badań składu chemicznego wód w obrębie piętra permskiego w rejonie kopalni rud cynkowo-ołowiowych Pomorzany w rejonie Olkusza. Zostały opisane krótko i długoterminowe efekty prowadzenia działalności górniczej i odwadniania wyrobisk kopalni, poprowadzonych w utworach permu i nadległych utworach triasu.

EN

In a paper the results of over 40 years’ hydrochemical investigations of waters occurring within Permian sediments in Pomorzany mine near Olkusz are presented. Short-term and long-term effects of mining activities and dewatering of Permian and Triassic aquifers on groundwater chemistry are described.

9

Antropogeniczne przeobrażenia reżimu hydrogeologicznego rzeki Sztoły w południowej części rejonu olkuskiego

Czop M., Morman J.

Przegląd Górniczy

|

2012

|

T. 68, nr 7

126--132

PL

Południowa część rejonu olkuskiego charakteryzuje sie znacznym stopniem przeobrażenia naturalnych warunków hydrogeologicznych. Z miana ta jest wywołana oddziaływaniem systemów odwadniania podziemnej kopalni rud cynku i ołowiu „OlkuszPomorzany” i odkrywkowej kopalni piasku „Szczakowa”. Bezpośrednim drenażem objęte są węglanowe osady triasu, odwadniane chodnikami wodnymi w kopalni podziemnej oraz piaski czwartorzędowe drenowane na wielką skalę przez system rowów i kanałów w kopalni odkrywkowej. Ważnym wskaźnikiem, stopnia zaburzenia naturalnych stosunków wodnych na tym obszarze jest rzeka Sztoła. Począwszy od lat 70. XX wieku wody w rzece pochodzą głównie z odwadniania podziemnych wyrobisk górniczych kopalni „Olkusz-Pomorzany”. Dodatkowo w wyniku drenażu kopalni piasku „Szczakowa” przekształciła się ona z rzeki drenującej na zasilającą. W pracy przedstawiono wyniki pomiarów przepływu wody w rzece Sztoła, wykonane w połowie 2011 roku za pomocą młynka hydrometrycznego i obliczone metodą Harlachera. Wykonane badania zestawione z wynikami archiwalnych pomiarów z połowy lat 70. XX wieku potwierdzają sztucznie wymuszony, zasilający charakter rzeki Sztoły.

EN

The southern part of the Olkusz region is characterized by a relatively high level of the natural hydrogeologic condition transformation. These changes are connected with influences of the dewatering systems of the underground zinc and lead mine “Olkusz-Pomorzany” and open-pit mine for sand exploitation “Szczakowa”. Direct dewatering comprises Triassic carbonates, dewatered by drainage galleries of the underground mine and also Quaternary sands dewatered in a wide-range scale by the trench and channel system of the open-pit mine. The Sztoła river is an important indicator of the natural water environment disturbance level. At the beginning of the seventies of the XX century the main source of water in the Sztoła river are mine waters from dewatering of the underground workings of the zinc and lead mine “Olkusz-Pomorzany”. In addition as a consequence of the open-pit mine Szczakowa drainage, the Sztoła river was transformed from a draining river into a feeding river. The article presents water flow measurement results in the Sztoła river carried out in the half of 2011 by means of a typical hydrometric current meter and calculated using the Harbacher method. The current measurements compared with archival data from the half of the seventies of the XX century confirm the artificially induced, feeding character of the Sztoła river.

10

Wpływ zaprzestania odwodnienia ZG „Konrad” na chemizm wód podziemnych synkliny grodzieckiej w rejonie Iwin koło Bolesławca

Mądrala M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 440

101--110

PL

Synklina grodziecka znajduje się na Pogórzu Kaczawskim w pobliżu Bolesławca na Dolnym Śląsku. Początek wydobycia rud miedzi w kopalniach „Konrad” i „Lubichów” sięga początku lat 40. XX wieku. ZG „Konrad” zaprzestały eksploatacji rud miedzi z końcem 1988 r. Łączna powierzchnia odwodnionych utworów środkowego cechsztynu wyniosła 29 km2, a osadów czwartorzędowych około 64 km2. Poziom środkowego cechsztynu ze względu na silne zawodnienie, spowodowane dobrymi właściwościami filtracyjnymi skał oraz łącznością hydrauliczną z poziomem czwartorzędowym, decydował o zawodnieniu wyrobisk górniczych i odbudowie zwierciadła wód podziemnych w drenowanych poziomach wodonośnych po zakończeniu eksploatacji. Systematyczny drenaż górotworu prowadzono wyprzedzającymi eksploatację otworami wiertniczymi wykonywanymi bezpośrednio z głównych wyrobisk. Likwidację kopalni „Konrad” rozpoczęto w 2001 roku poprzez zatopienie wyrobisk. W poziomie cechsztyńskim przed zatopieniem wyrobisk dominowały wody typu HCO3–Ca–Mg i SO4–Ca–Mg, natomiast po 2001 roku pojawia się trzeci typ SO4–Cl–Na–K. W otworach ujmujących wody wyrobiska poziomu eksploatacyjnego 830 – AQ-1 i AQ-2 obserwowano znaczące obniżenie odczynu z początkowo alkalicznego (pH = 7,24) do słabo kwaśnego (pH = 5,29) oraz znaczący wzrost stężenia siarczanów oraz żelaza. Dla poziomu wodonośnego środkowego cechsztynu dodatkowym źródłem jonów SO42– obok rozpuszczania gipsu i anhydrytu jest najprawdopodobniej proces utleniania siarczków miedzi i żelaza. W piezometrach ujmujących wody cechsztynu, położonych poza obszarem wyrobisk górniczych, zaobserwowano jedynie wyraźny wzrost alkaliczności wód spowodowany rozpuszczaniem węglanów.

EN

The Grodziec Syncline is situated in the Kaczawskie Foothills near Boles³awiec in Lower Silesia. Copper ore mining activity in the “Konrad” and “Lubichów” mines began in the early 1940s. The “Konrad” mine stopped the copper ore exploitation at the end of 1988. The impact of long-term mining inflow resulted in the formation of a cone of depression in the Zechstein water-bearing horizon and indirectly in the Quaternary aquifer due to hydraulic connection. The total surface of the cone of depression in the in the Zechstein aquifer is 29 km2, whereas in the Quaternary aquifer it is about 64 km2. The most important role in the drainage of the “Konrad” mine was played by the Zechstein aquifer that is composed of porous-fractured-cavernous limestones. The “Konrad” mine closure began in 2001 and included two stages. During the mining activity, HCO3–Ca–Mg and SO4–Ca–Mg chemical water types were identified within the Zechstein carbonate-rock aquifer. After 2001, groundwater from old mineworking in the Zechstein aquifer observed at AQ-1 and AQ-2 piezometers and K-I and K-II mine shafts, became more acid and more contaminated by sulphates and iron. Oxidation of sulphides is the initial reaction of groundwater acidification, which is neutralized by limestone dissolution. At the piezometers located out of the mineworking area, groundwater quality changes in the Zechstein aquifer were not observed.

11

Wpływ antropopresji na chemizm wód poziomu plejstoceńskiego w rejonie kopalni piasku Maczki-Bór w świetle badań modelowych

Kaźmierczak J., Jakóbczyk S., Kowalczyk A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/1

231-240

PL

W artykule przedstawiono czasową i przestrzenną zmienność składu chemicznego wód plejstoceńskiego poziomu wodonośnego, wykształconego w skałach krzemionkowych dolnego odcinka doliny kopalnej Białej Przemszy (Sosnowiec, południowa Polska). Określono również czynniki oraz procesy wpływające na formowanie się składu chemicznego wód podziemnych. Zebrane dane pochodzą z archiwalnych analiz fizykochemicznych wód podziemnych dla wielolecia 1994-2008, przeprowadzanych w ramach monitoringu wód podziemnych w rejonie kopalni piasku Maczki-Bór i składowiska odpadów komunalnych w Sosnowcu, oraz z wyników badań terenowych i laboratoryjnych przeprowadzonych w kwietniu 2009 r. Wody rozpatrywanego poziomu plejstoceńskiego należą wg klasyfikacji Szczukariewa-Prikłońskiego do typów: Cl-Na, HCO3-SO4-Ca-Mg, Cl-SO4-Ca-Na-Mg, CI-SO4-HCO3-Na-Mg-Ca oraz charakteryzują się podwyższonymi stężeniami żelaza, manganu i cynku. Stężenia poszczególnych składników w latach 90. ulegały głównie podwyższeniu, a obecnie wykazują tendencję spadkową. Główną przyczyną zróżnicowania hydrogeochemicznego wód podziemnych są czynniki antropogeniczne (długoletnie obniżanie zwierciadła wody na skutek drenażu górniczego, obecność ognisk zanieczyszczeń takich jak składowiska odpadów pogórniczych i komunalnych). Zwiększenie miąższości strefy aeracji przyczyniło się do intensyfikacji procesów utleniania. Jednym z najważniejszych procesów geochemicznych wpływających na skład chemiczny wód rozpatrywanego środowiska jest utlenianie siarczków żelaza do siarczanów, co skutkuje dozowaniem do wód podziemnych sporych ilości jonów SO2-4 i Fe2+. Modelowanie procesów hydrogeochemicznych wykonano za pomocą programu PHREEQC.

EN

The paper presents time and spatial evolution of groundwater chemistry in the Pleistocene sandy aquifer situated in the lower section of the Biała Przemsza buried valley (Sosnowiec, south Poland). Factors and processes controlling chemical composition of groundwater were also identified. Gathered data come from archival hydrogeochemical analyses carried out in the period of 1994-2008 within the framework of the groundwater monitoring in the area of Maczki-Bór open sand pit and the landfill in Sosnowiec as well as from fieldwork and laboratory research carried out in Apri12009. Water of considered Pleistocene aquifer belongs according to Szczukariew-Prikłoński classification to the Cl-Na, HCO3-SO4-Ca-Mg, Cl-SO4-Ca-Na-Mg, CI-SO4-HCO3-Na-Mg-Ca types and is characterized by increased concentrations of ions such as iron, manganese and zinc. Concentrations of individual components in 90's were mainly increasing and nowadays show the decreasing tendency. Composition of groundwater is strongly linked to anthropogenic factors (longlasting lowering of the ground- water table connected with the mining drainage, pollution sources such as landfills of post-mining and communal wastes). Increased thickness of the unsaturated zone contributed to the intensification of the oxidation processes. One of the most important geochemical processes influencing the groundwater chemistry is oxidation of iron sulfides to sulphates, what results in releasing of large amounts of SO2-4 and Fe2+ into groundwater. The numerical simulations of the hydrogeochemical processes were performed by using PHREEQC codes.

12

Modelowanie przemian składu chemicznego wód podziemnych permskiego piętra wodonośnego w rejonie lubińsko-głogowskiego obszaru miedzionośnego

Mądrala M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 431, Hydrogeologia

153--159

PL

Eksploatacja rud miedzi w kopalniach lubińsko-głogowskiego obszaru miedzionośnego (LGOM) spowodowała intensywny i długotrwały drenaż górniczy. Główną rolę w kształtowaniu dopływu wód do wyrobisk kopalni LGOM odgrywa szczelinowo-krasowy poziom wodonośny wapienia podstawowego W-1 oraz pozostające z nim w łączności hydraulicznej poziomy dolomitu głównego, pstrego piaskowca i oligocenu. Rozwój leja depresji spowodował obniżenie zwierciadła wód podziemnych w utworach cechsztynu, obejmując również poziomy wodonośne miocenu, oligocenu i pstrego piaskowca. Posługując się klasyfikacją Monitiona, wydzielono 6 typów hydrochemicznych wód: Cl–Na, Cl–Na–Ca, Cl–SO4–Ca–Na, SO4–Cl–Ca–Na, SO4–Ca–Na i SO4–HCO3–Ca–Na. Stworzony model konceptualny zakładał, że głównym procesem kształtującym chemizm wód w poziomie wapienia podstawowego jest rozpuszczanie siarczanów i dedolomityzacja węglanów. Wykonane modelowanie specjacyjne, modelowanie odwrotne i wprost potwierdziły założenia przyjęte w modelu konceptualnym.

EN

The Lubin–Głogów Copper Region (LGCR) is an area of copper mining, where ore sediment is exploited at depths of 600–1200 m. Mine dewatering has influenced the Triassic, Permian, Paleogene (Oligocene) and Neogene (Early and Middle Miocene) aquifers. In the north ofLGCRoutcrops of carbonate-rock aquifer underlies the Triassic and Oligocene sediments, whereas in the south it dips beneath Tertiary sediments. Six chemical water types were identified in the carbonate-rock aquifer: Cl–Na, Cl–Na–Ca, Cl–SO4–Ca–Na, SO4–Cl–Ca–Na, SO4–Ca–Na and SO4–HCO3–Ca–Na. Generally, the total dissolved-solids concentration of water increases with depth. The predominance of sulphate over calcium and bicarbonate indicates that process controlling the chemistry of this water types is sulphate dissolution which involves dedolomitization of carbonates. Mining drainage forces groundwater moving through the Zechstein sediments initially dissolves anhydrite (or gypsum) and dolomite. The state of geochemical equilibrium, inverse mass balance and reaction path models in the carbonate-rock aquifer were calculated by using the computer model PHREEQC ver. 2.15.

13

Infiltracja efektywna w obszarze spływu wód podziemnych do odkrywkowego wyrobiska kopalni piasku Szczakowa

Kropka J., Wróbel J.

Przegląd Górniczy

|

2006

|

T. 62, nr 10

26-37

PL

Odkrywkowe wyrobiska kopalni piasku Szczakowa o powierzchni około 31,5 km2 jest największym tego typu wyrobiskiem górniczym w Polsce. Jego powierzchnia 29,64 km2 została zrekultywowana w kierunku leśnym w latach 1960-2005. Obszar spływu wód podziemnych do centrum drenażu górniczego wynosi 83,4 km2. Średni dopływ wody do wyrobisk piaskowni w latach 1995-2005 wynosił 1,345 m3/s. Autorzy opierając się na 154 pomiarach hydrometrycznych wykonanych w rowach i kanałach odwadniających wyrobisko oraz ciekach powierzchniowych przepływających przez obszar drenażu górniczego, a także szczegółowym rozpoznaniu gospodarki wodnej na omawianym obszarze, dokonali obliczeń infiltracji efektywnej w zasięgu obszaru spływu wód dla lat 1995-2002 i dwulecia 2004-2005. Szczegółowe prace terenowe prowadzone w latach 2004-2005 pozwoliły także na obliczenia infiltracji efektywnej w 15 zlewniach cząstkowych w granicach tego obszaru.

EN

Opencast working of the sand mine "Szczakowa" with the surface of 31.5 km[^2] is the biggest mining working of this type in Poland. Its area of 29.64 km[^2] has been reclaimed as a forest in the years 1960-2005. The area of underground waters run-off into the mining drainage centre amounts to 83.4 km[^2]. The average water inflow into the workings of sand mine in the years 1995-2005 amounted to 1.345 m[^3]/s. The Authors basing on 154 hydrometric measurements made in drainage ditches and drains dewatering the working as well as surface flows flowing through the area of mining drainage and also the detailed recognition of the water management on the area in question, made calculations of effective infiltration in the range of the water run-off area for the years 1995-2002 and 2004-2005.The detailed field works in the years 2004-2005 allowed also to calculate the effective infiltration in 15 partial drainage basins within the borders of this area.

14

Wpływ górnictwa rudnego na warunki przepływu wód podziemnych w triasowym piętrze wodonośnym niecki chrzanowskiej

Frączek R.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 11

937-942

PL

Działalność górnicza wywołuje duże zmiany w środowisku wód podziemnych. W wyniku drenażu dochodzi do naruszenia naturalnych warunków przepływu wód podziemnych i kształtowania się nowych systemów krążenia wód w rejonach, gdzie eksploatacja jest szczególnie intensywna. Celem niniejszego opracowania jest prześledzenie zmian w triasowym piętrze wodonośnym wywołanych działalnością kopalni Trzebionka. Na podstawie danych archiwalnych oraz obserwacji zwierciadła wód podziemnych w studniach gospodarskich i ujęciach, sporządzono mapy hydroizohips głównego triasowego piętra wodonośnego i określono zasięg leja depresji kopalni.

EN

Mining exploitation, often extensive, entails changes in water system. They results from the fact, that practically every mine must be drained. There are big changes of water environment in the region of mining exploitation. There are also new water systems being created. This paper presents the results of studies on the changes in Triassic aquifer caused by Trzebionka mine drainage. Based on the measurements of groundwater table, derived from water intakes and observation wells, maps of Triassic aquifer were compiled. Using old studies and maps the extent of Trzebionka mine depression cone was determined.

15

Wykorzystanie modelu warunków hydrogeologicznych w rejonie odkrywki na potrzeby zarządzania kopalnią

Pozzi M., Mzyk T.

Zeszyty Naukowe. Górnictwo / Politechnika Śląska

|

2002

|

z. 254

143--155

PL

Jednym z aspektów działalności kopalni odkrywkowej jest konieczność prowadzenia drenażu w rejonie złoża, co powoduje ponoszenie znacznych kosztów przez zakład. Długotrwała eksploatacja powoduje znaczne zmiany w układzie hydrologicznym złoża, co wiąże się ze zmianą wielkości dopływów do kopalni. Prześledzenie zmian zasięgu wpływów drenażu górniczego na każdym etapie rozwoju kopalni oraz w przypadku jej likwidacji pozwala na optymalne zarządzanie kopalnią. W niniejszej pracy przedstawiono wyniki modelowania hydrogeologicznego rejonu Kopalni Wapienia Strzelce Opolskie wykonanego na potrzeby opracowania strategii rozwoju kopalni. Modelowanie miało na celu prognozę zmian warunków hydrogeologicznych w rejonie złoża na skutek planowanego rozwoju kopalni dalszymi poziomami eksploatacyjnymi, późniejszą likwidacją i zatopieniem wyrobiska oraz zaprzestania eksploatacji na aktualnym etapie robót.

EN

One from aspects of activity of strip mine is necessity of leadership of drainage in region of deposit what causes bearing of considerable costs through institution. Long-lasting exploitation causes considerable change in hydrological arrangement of deposit what joins with change of size of tributaries to mine. Tracing of changes of range of takings of mining drainage on every stage of development of mine as well as in case of her of liquidation permits mine onto optimum management. In present work results of hydrogeological modelling region of Strzelce Opolskie Limestone Mine were introduced executed mineral for needs of study of strategy of development. Modelling had prognosis of changes of hydrogeological conditions in region of deposit in consequence of planned development of mine further exploational levels on aim, later liquidation and submergence of excavations as well as cessations of exploitation on current stage of works.