Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Depositional conditions of the Upper Younger Loess during the Last Glacial Maximum in central and eastern Europe

Dzierżek Jan, Lindner Leszek, Chlebowski Roman, Szymanek Marcin, Bogucki Andriy, Tomeniuk Olena

Acta Geologica Polonica

|

2022

|

Vol. 72, no. 4

369--389

EN

This paper is a summary of the results of research on the accumulation conditions of the Upper Younger Loess (LMg) in Poland and Bug loess (bg) in Ukraine from the maximum stage (MIS 2) of the Vistulian (Weichselian) Glaciation in central and eastern Europe. These studies included an analysis of the morphological (topographic) situation of the loess cover, its grain size and heavy mineral composition, the preserved structures of loess sedimentation as well as mollusc and pollen analyses of this loess. They revealed that the accumulation of Upper Younger Loess (UYL) might have been more dependent on the prevailing moisture conditions than previously thought. These conditions could have been caused by cold air masses from an ice sheet and warm air masses from the Mediterranean Sea and Atlantic coming together in the Carpathians and the Holy Cross Mountains and favouring the formation of dust storms and precipitation. In this process, a loading of loess dust (formed from local rocks weathering in periglacial conditions) by atmospheric moisture particles was especially significant. The moist substrate not only favoured the periodic development of vegetation and molluscs but also enabled the interception of dust and the accumulation of an increasingly thick loess cover. Westerly and south-westerly winds predominated in the UYL as indicated by the topographic position of loess patches and the mineral composition of the studied loess. Periodically an increased air circulation from the east and northeast occurred.

2

Badanie wpływu zawartości minerałów ciężkich na naturalną promieniotwórczość skał miocenu zapadliska przedkarpackiego

Zagórska Urszula, Sikora Aleksandra, Łykowska Grażyna

Nafta-Gaz

|

2019

|

R. 75, nr 2

77--82

PL

W skałach miocenu zapadliska przedkarpackiego zauważono zjawisko zawyżania pomiarów promieniotwórczości naturalnej rejestrowanych w otworze wiertniczym dla mułowców. To zjawisko powoduje problemy w rozróżnianiu na podstawie profilowania naturalnej promieniotwórczości tych skał od iłowców, które charakteryzują się gorszymi parametrami petrofizycznymi. W niniejszej pracy badano kolejne możliwe źródło podwyższonej radioaktywności skał mułowcowych, to jest zawartość minerałów ciężkich, które wykazują tendencję do gromadzenia pierwiastków promieniotwórczych – uranu i toru. Minerały ciężkie, należące do grupy minerałów akcesorycznych, takie jak cyrkon, apatyt, monacyt, rutyl, granat i tytanit, charakteryzują się podwyższoną promieniotwórczością ze względu na podstawienia w sieci krystalicznej U i Th. Na testowych próbkach wykonano pomiar naturalnej promieniotwórczości metodą spektrometrii gamma, przy wykorzystaniu aparatu RT-50 firmy Georadis. Następnie z próbek skał wydzielono minerały ciężkie, przy użyciu cieczy ciężkiej, uprzednio rozdzielając próbki na frakcje ziarnowe, w celu ułatwienia separacji frakcji ciężkiej. Poszczególne frakcje ziarnowe pozbawione minerałów ciężkich złączono z powrotem i wykonano ponowny pomiar zawartości uranu, toru i potasu. Wykonano także obserwacje mikroskopowe w celu jakościowej analizy składu mineralogicznego wydzielonej frakcji ciężkiej. W badanych próbkach zidentyfikowano między innymi ziarna cyrkonu, turmalinu, granatu, rutylu, apatytu, chlorytu czy tytanitu. Przeprowadzone wyniki pomiarów naturalnej promieniotwórczości, przed i po wydzieleniu minerałów ciężkich, nie dają jednoznacznej odpowiedzi na postawiony problem zawyżonych wskazań sondy gamma. Konieczne jest zwiększenie ilości analizowanych próbek. Zaobserwowano trend spadku ilości U i Th w próbkach, z których wydzielono frakcję ciężką. Jednak zmiany promieniotwórczości są na tyle niewielkie, że nie pozwalają na wyciągnięcie ostatecznych wniosków. Dodatkowe analizy są potrzebne, aby ocenić wpływ pozostałych źródeł uranu i toru w badanych skałach, takie jak zawartość materii organicznej czy udział toru we frakcji ilastej.

EN

In the Miocene rocks of the Carpathian Foredeep, the occurrence of overestimating the measurements of natural radioactivity logs for mudstones was noticed. This phenomenon causes problems with recognition on the basis of natural radioactivity profiling of these rocks from claystones, characterized by inferior petrophysical parameters. In this study, another possible source of increased radioactivity of mudstone rocks, i.e. the content of heavy minerals that tend to accumulate radioactive elements - uranium and thorium - was investigated. Heavy minerals, belonging to the accessory minerals, such as zircon, apatite, monazite, rutile, garnet and titanite, are characterized by increased radioactivity due to substitutions of U and Th in the crystal lattice. Natural radioactivity of the test samples was measured using the gamma spectrometry method with the RT-50 device from the Georadis company. The heavy minerals were then removed from the rock samples using a heavy liquid, previously separating the samples into grain fractions to facilitate the separation of the heavy fraction. The individual grain fractions deprived of heavy minerals were put back together and the uranium, thorium (and potassium) content was remeasured. Microscopic observations were also made to qualitatively analyze the mineralogical structure of the separated heavy fraction. In the tested samples, among others: zircon, tourmaline, garnet, rutile, apatite, chlorite or titanite grains were identified. The results of the measurements of natural radioactivity, before and after the separation of heavy minerals, do not give a clear answer to the problem of excessive indications of the gamma logs. It is necessary to increase the number of analyzed samples. The trend of decreasing amounts of U and Th in the samples from which the heavy fraction was isolated was observed. However, changes in radioactivity are so small that they do not allow to draw final conclusions. Additional analyzes are needed to assess the impact of other sources of uranium and thorium in analyzed rocks, such as the content of organic matter or Th content in clays.

3

Hazardous radioactivity levels and heavy mineral concentrations in beach sediments of Lake Peipsi, northeastern Estonia

Järvelill J.-I., Koch R., Raukas A., Vaasma T.

Geologos

|

2018

|

Vol. 24, No. 1

1--12

EN

The present study discusses results of heavy mineral analyses and radioactivity of beach sediments of Lake Peipsi. Such analyses are commonly done globally, but had not yet been conducted for the fourth largest lake in Europe. The average heavy mineral content in Lake Peipsi beach sediments along the northern and western coast is higher than usual for Estonian coastal and Quaternary sediments. Concomitantly, elevated radioactivity levels have been measured in several places, with the highest concentrations observed at Alajõe (1885.5 Bq/kg), which is over five times more than the recommended limit. The aim of the present study is to find sites with higher radioactivity levels, because the northern coast of Lake Peipsi is a well-known recreational area.

4

Evolution of Early Pleistocene fluvial systems in central Poland prior to the first ice sheet advance – a case study from the Bełchatów lignite mine

Goździk J., Zieliński T.

Geologos

|

2017

|

Vol. 23, No. 2

89--107

EN

Deposits formed between the Neogene/Pleistocene transition and into the Early Pleistocene have been studied, mainly on the basis of drillings and at rare, small outcrops in the lowland part of Polish territory. At the Bełchatów lignite mine (Kleszczów Graben, central Poland), one of the largest opencast pits in Europe, strata of this age have long been exposed in extensive outcrops. The present paper is based on our field studies and laboratory analyses, as well as on research data presented by other authors. For that reason, it can be seen as an overview of current knowledge of lowermost Pleistocene deposits at Bełchatów, where exploitation of the Quaternary overburden has just been completed. The results of cartographic work, sedimentological, mineralogical and palynological analyses as well as assessment of sand grain morphology have been considered. All of these studies have allowed the distinction of three Lower Pleistocene series, i.e., the Łękińsko, Faustynów and Krzaki series. These were laid down in fluvial environments between the end of the Pliocene up to the advance of the first Scandinavian ice sheet on central Poland. The following environmental features have been interpreted: phases of river incision and aggradation, changes of river channel patterns, source sediments for alluvia, rates of aeolian supply to rivers and roles of fluvial systems in morphological and geological development of the area. The two older series studied, i.e., Łękińsko and Faustynów, share common characteristics. They were formed by sinuous rivers in boreal forest and open forest environments. The Neogene substratum was the source of the alluvium. The younger series (Krzaki) formed mainly in a braided river setting, under conditions of progressive climatic cooling. Over time, a gradual increase of aeolian supply to the fluvial system can be noted; initially, silt and sand were laid down, followed by sand only during cold desert conditions. These fluvio-periglacial conditions are identified in the foreground of the advance of the oldest ice sheet into this part of central Poland. The series studied have been compared with other fluvial successions which accumulated in the Kleszczów Graben during subsequent glaciations so as to document general changes in fluvial systems as reactions to climatic evolution. Thus, a palaeoenvironmental scenario has emerged which could be considered to be characteristic of central Poland during the Early Pleistocene.

5

Geologiczno-geofizyczna ocena perspektyw złożowych pierwotnych i wietrzeniowych minerałów tytanowych w rejonie ofiolitowego masywu Ślęży w Sudetach (SW Polska)

Wiszniewska J., Petecki Z.

Przegląd Geologiczny

|

2016

|

Vol. 64, nr 9

650--656

EN

Miocene aged heavy mineral (HMin) alluvial cones and regolith sands above ore-bearing gabbro and amphibolite/diabase rock zone were considered as a prospective metallotect in the area of Devonian ophiolite Ślęża Massif in the Sudets (SW Poland). The available research data from the Sobótka region indicated that the ultramafic gabbro intrusion has an interesting titanium ore enrichment with minerals such as ilmenite and titanomagnetite in the Strzegomiany-Kunów primary ultramafic rocks. The mean composition of ore gabbro samples taken from the surface contained eg; Fe -14.21%, TiO2 - 4.92%, V2O5 - 0,15. Conducted geophysical surveys in the vicinity of the presumed gabbroic rocks at thin Quaternary sediments cover, suggested the variable content ofa primary mineralization, which could be related to the increased content of heavy minerals fractions over the bed in the form of regolith or as a secondary deposit. Titanium minerals such as ilmenite, sphene, were enriched during the oxidation process and created secondary bed, where the concentrates of titanium oxides: rutile, leucoxene or oxidized ilmenite may have a high titanium content as high as 70-90%. Placer HMin sands are at present a major source of titanium deposits worldwide and the largest industrial value due to their large resources, simplicity and purity of exploitation and the ability to yield concentrates of HMin: ilmenite, rutile, pseudobrookite, anatase and leucoxene, sometimes in the company of valuable zircon, monazite or garnet. These deposits in the world are mainly used in metallurgical and chemical industries, eg; the production ofpaints and pigments used in the pharmacy, paper and paint industry. Similar observations have been reported from the region of Spain, Portugal, western Australia andfrom the south of India. Preliminary results of presented study indicate that the Strzegomiany-Kunów region can be considered as prospective not only because of the presence ofprimary titanium mineralization in gabbro, especially in diallage gabbro, amphibolite (diabase) and serpentinite, but also a presence of enriched titanium mineralization in regolith over gabbro and in clastic sediments on the foreland of Ślęża Massif.

6

Zastosowanie analizy minerałów ciężkich w geologii naftowej

Jonkis U.

Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu

|

2016

|

nr 209 wyd. konferencyjne

625--628

PL

W niniejszej pracy przedstawiono sposoby wykorzystania minerałów ciężkich w geologii naftowej oraz zaprezentowano metody wydzielania minerałów ciężkich, kluczowe dla wykonania końcowej analizy. Zaprezentowano również wewnętrzną procedurę wydzielania minerałów ciężkich opracowaną w Zakładzie Geofizyki Wiertniczej INiG – PIB, która jest dostosowana do niewielkich próbek (< 1 kg, < 0,5 kg) rdzeni wiertniczych. Opracowana metodyka została z powodzeniem wykorzystana do uzyskania frakcji ciężkiej z próbek piaskowców i będzie wykorzystana do analizy proweniencji materiału detrytycznego tych skał.

EN

This paper presents application of heavy minerals analysis in petroleum geology and methods of separation of heavy minerals that are crucial for the final analysis. An in-house procedure for separation of heavy minerals developed at the Well Logging Department of Oil and Gas Institute – NRI was presented. The procedure was adapted to small samples (< 1 kg, < 0.5 kg) of drill cores. The developed methodology was successfully used to obtain a heavy fraction of the sandstones samples. Separated minerals will be used to analyse the provenance of detrital material of these rocks.

7

Rare earth elements pilot studies of the baltic marine sands enriched in heavy minerals

Mikulski S. Z., Kramarska R., Zieliński G.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2016

|

T. 32, z. 4

5--27

EN

The carried out pilot work on the concentration of rare earth elements (REE) in the Baltic marine sands from the Odra and Słupsk Banks showed that in some places their accumulations are quite interesting in terms of the placer deposits and may be the subject of an interesting prospecting project. The results of ICP-MS and electron microprobe (CAMECA SX-100) investigation confirm the close relationship of REE concentration to heavy minerals content in the sediments of marine sands. It is indicated, in addition to monazite, as a primary mineral carrier of rare earth elements. The vast preponderance of light REE is noted in the samples of heavy mineral concentrates from the Odra and Słupsk Banks as well as in the beach sand sample from the Hel Peninsula. The highest concentrations are achieved mainly by cerium and almost two times less by lanthanum. The total REE in the most interesting considered samples range from c.a. 0.14% (trench on the beach) to 0.9% (heavy minerals concentrate from the Odra Bank). The high contents of REE are accompanied by a high concentration of Th (900–150 ppm). Neodymium (0.1–0.17% Nd), whose presence is associated with the presence of pyrochlore and Nb-rutile also appears in the heavy minerals concentrate samples. It is necessary to systematically identify heavy minerals resources in the Baltic sands. More detailed research should cover the prospective areas situated to the North-East from the documented placer fields of the Odra Bank, as well as tentatively identified areas of the Słupsk Bank and submarine paleo-slope of the Hel Peninsula.

PL

Przeprowadzono pilotażowe prace nad koncentracją REE w piaskach bałtyckich za pomocą metodyki ICP-MS oraz mikrosondy elektronicznej (CAMECA SX-100). Analizy chemiczne składu jakościowego i ilościowego pierwiastków ziem rzadkich w próbkach piasków z koncentratów minerałów ciężkich z Ławicy Odrzanej oraz z Ławicy Słupskiej jak również z wkopu na plaży na Półwyspie Helskim (16,6 km plaży wybrzeża) osiągają zawartości REE, które mogą być interesujące pod względem surowcowym. Wyniki oznaczeń potwierdzają zależność koncentracji REE od procentowej zawartości minerałów ciężkich w osadach piasków morskich. Wskazują ponadto na monacyt jako główny wśród minerałów nośnik REE. W zbadanych próbkach koncentratów minerałów ciężkich oraz w próbce z Półwyspu Helskiego jest zdecydowana przewaga LREE. Najwyższe koncentracje osiąga głównie cer, a prawie dwukrotnie niższe lantan. Suma REE w wyżej wymienionych najciekawszych pod względem zawartości REE próbkach mieści się w zakresie od około 0,14% (wkop na plaży) do około 0,9% (koncentrat z Ławicy Odrzanej). Wysokiej koncentracji REE towarzyszy wysoka zawartość Th (900–150 ppm). W próbkach koncentratu minerałów ciężkich pojawia się również neodym (0,1–0,17% Nd), którego obecność jest związana z pojawianiem się pirochloru oraz Nb-rutylu. Konieczne jest systematyczne rozpoznanie zasobów minerałów ciężkich w piaskach bałtyckich. Dokładniejszymi badaniami powinny być objęte obszary perspektywiczne położone na północny wschód od pól złożowych objętych dokumentacją zasobową „Ławica Odrzana”, wstępnie rozpoznane obszary na Ławicy Słupskiej oraz podwodny skłon (paleo-mierzeja) Półwyspu Helskiego.

8

Factors controlling sedimentation in the Toruń-Eberswalde ice-marginal valley during the Pomeranian phase of the Weichselian glaciation: an overview

Pisarska-Jamroży M.

Geologos

|

2015

|

Vol. 21, No. 1

1--29

EN

During the Pleistocene the Scandinavian ice sheet drained huge quantities of sediment-laden meltwaters. These meltwaters supplied ice-marginal valleys that formed parallel to the front of the ice sheet. Not without significance was the supply of ice-marginal valleys from extraglacial rivers in the south. Moreover, periglacial conditions during and after sedimentation in ice-marginal valleys, the morphology of valley bedrocks, and erosion of older sediments played important roles in the depositional scenarios, and in the mineralogical composition of the sediments. The mechanisms that controlled the supply and deposition in ice-marginal valleys were analysed on the basis of a Pleistocene ice-marginal valley that was supplied by northern and southern source areas in the immediate vicinity. Investigations were conducted in one of the largest ice-marginal valleys of the Polish-German lowlands, i.e., the Toruń-Eberswalde ice-marginal valley, in sandurs (Drawa and Gwda) supplied sediments and waters from the north into this valley, and on extraglacial river terraces (pre-Noteć and pre-Warta rivers), formed simultaneously with the sandurs and ice-marginal valley (Pomeranian phase of Weichselian glaciation) supplied sediments and waters from the south into this valley. A much debated question is how similar, or different, depositional processes and sediments were that contributed to the formation of the Toruń-Eberswalde ice-marginal valley, and whether or not it is possible to differentiate mostly rapidly aggraded sandur sediments from ice-marginal valley sediments. Another question addresses the contribution of extraglacial feeding of the Toruń-Eberswalde ice-marginal valley. These matters were addressed by a wide range of analyses: sediment texture and structure, architectural elements of sediments, frequency of sedimentary successions, heavy-mineral analysis (both transparent and opaque heavy minerals), analysis of rounding and frosting of quartz grains, and palaeohydrological calculations. Additionally, a statistical analysis was used. The specific depositional conditions of distribution of sediments in ice-marginal valley allow to distinguish new environment of ice-marginal valley braided river. The spectrum of depositional conditions in the Toruń-Eberswalde ice-marginal valley and their specific palaeohydraulic parameters allow to distinguish three coexisting zones in the ice-marginal valley braided-river system: (1) deep gravel-bed braided channel zone with extensive scours, (2) deep sand-bed braided channel zone with transverse bars, and (3) marginal sand-bed and gravel-bed braided channel zone with diamicton and breccia deposition, which were characterised in detail. Some of the results have been published previously, which is why they are discussed in the present paper within the context of new data.

9

Minerały ciężkie w profilu utworów miocenu w otworze wiertniczym Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 (północny skraj zapadliska przedkarpackiego)

Kramarska R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 461

53--59

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań uziarnienia i składu minerałów ciężkich w sześciu próbkach utworów środkowego miocenu (formacja z Machowa) z otworu wiertniczego Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1. Wyróżniona asocjacja granatów z cyrkonem, turmalinem, staurolitem i biotytem wskazuje na flisz karpacki jako najbardziej prawdopodobne źródło pochodzenia minerałów detrytycznych badanej formacji.

EN

The paper presents the results of grain size and mineral content studies of six samples taken from Middle Miocene deposits (Machów Formation) in the Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 borehole. The distinguished garnet association with zirconium, tourmaline, staurolite, and biotite suggests the Carpathian Flysch Belt as the most possible source area of the detrital minerals in the formation.

10

Charakterystyka jakościowo-ilościowa czarnych osadów z przedpola eksploatacji kopalni Osiecznica (Dolny Śląsk)

Muszer A.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2013

|

R. 54, nr 5-6

233--239

PL

W pracy scharakteryzowano czarny osad obecny w złożu wysoko wysortowanych piasków szklarskich z Osiecznicy. Czarny osad występujący na przedpolu eksploatacji w kopalni Osiecznica jest ekwiwalentem piasków szklarskich. W badanych koncentratach występują głównie tlenki tytanu (rutyl, anataz), cyrkon, śladowe ilości magnetytu z hematytem, tlenki i wodorotlenki manganu (psylomelan, piroluzyt) oraz materiał organiczny. Zawartość minerałów ciężkich w czarnym osadzie wynosi 2,87 % obj. Piaski szklarskie są silnie zanieczyszczone materią organiczną. Barwa czarna (brunatno-czarna) związana jest z obecności w szczelinach i pęknięciach w ziarnach kwarcu związków żelaza (hematytu), manganu (psylomelan, piroluzyt) oraz materiału organicznego.

EN

The composition of the black sediment from the glass sand in Osiecznica (Lower Silesia, SW Poland) was described. The Black sediment that occurs in the foreland of the mine operation is equivalent to Osiecznica glass sand. The studied concentrates consist mainly of titanium oxides (rutile, anatase), zirconium, small quantity of magnetite with hematite, manganese oxides and hydroxides (psylomelan, pyrolusite) and the organic material. The content of heavy minerals in the black sediment is 2.87% by volume. Glass sands are heavily contaminated with organic material. The black color (brownish-black) is related to the presence of perforation and cracks in the quartz of iron (hematite), manganese (psylomelan, pyrolusite) and organic material.

11

Heavy and light minerals as a tool for reconstructing depositional environments: an example from the Jałówka site (northern Podlasie region, NE Poland)

Woronko Barbara, Rychel Joanna, Karasiewicz Mirosław T., Ber Andrzej, Krzywicki Tomasz, Marks Leszek, Pochocka-Szwarc Katarzyna

Geologos

|

2013

|

Vol. 19, No. 1-2

47--66

EN

Part of northern Podlasie (NE Poland), shaped during the Wartanian stadial of the Odranian glaciation (Saalian), was situated in the periglacial zone during the Vistulian (Weichselian) glaciation. Both landforms and sediments were affected by the periglacial conditions. This is recorded at the Jałówka site, at the floor of a dry valley, where mineral deposits of 4.13 m thick, overlying organic deposits from the Eemian interglacial, were examined. These mineral deposits form four units, from bottom to top: a fluvial unit (I), a loess-like unit (II), a solifluction unit (III), and an aeolian unit with ice wedges (IV) on top of unit III. The heavy and light minerals were analysed, as well as the geochemistry, in order to find out about the parent material and to reconstruct the climatic conditions during deposition. The mineral analysis indicates that the Saalian till was predominantly derived from shallow-marine deposits; erosion accompanied by sorting of the heavy minerals took place on the basis of their mass and grain size. The original material of the till seems therefore to be sedimentary rocks from the eastern Central Baltic Basin. This material became strongly weathered under the periglacial conditions, resulting in the destruction of the quartz grains, as well as in leaching, leading to complete decalcification of the deposits. Aeolian activity resulted in infilling of ice wedges and the creation of thin layers. The intensity and the duration of these processes was limited, so that the effects of the aeolian abrasion are insignificant. Neither resulted the aeolian activity in significant reshaping of the landscape.

12

Minerały ciężkie w strefie kontaktu mezozoik/kenozoik w złożu węgla brunatnego Bełchatów

Pękala A., Hycnar E.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 444

171--175

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań mineralogicznych minerałów ciężkich obecnych w skałach strefy kontaktu mezozoik/kenozoik w złożu węgla brunatnego Bełchatów. Na podstawie badań mikroskopowych stwierdzono występowanie takich minerałów ciężkich, jak: dysten, staurolit, cyrkon, turmalin, tlenkowe minerały tytanu, monacyt oraz piryt i galena. Analiza ilościowa wykazała, że spośród minerałów ciężkich nieprzezroczystych dominują dysten oraz turmalin.

EN

The paper presents the results of mineralogical studies of heavy minerals in the Bełchatów lignite deposit from the Mesozoic/Cenozoic contact zone, based on microscopic investigations. The rocks contain disthene, staurolite, zircon, tourmaline, titanium oxide minerals, monazite, pyrite and galena. Quantitative analysis shows that disthene and tourmaline are predominant among opaque heavy minerals.

13

Zmiany kształtu ziaren kwarcowych oraz składu mineralnego piaszczystych osadów miocenu, pliocenu i niższego czwartorzędu w rowie Kleszczowa

Goździk J., Kenig K., Skórzak A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 438

33--50

PL

W osadach pobranych z kopalni węgla brunatnego Bełchatów zbadano skład minerałów ciężkich i lekkich oraz kształt ziaren kwarcu osadów należących do miocenu, pliocenu i przykrywających je osadów niższego czwartorzędu. Badane osady miocenu–pliocenu należą do jednostek litostratygraficznych nazwanych kompleksami: podwęglowym, węglowym, ilasto-węglowym oraz najmłodszym ilasto-piaszczystym. Osady niższego czwartorzędu wykształcone są w postaci serii aluwialnych. W składzie mineralnym trzech dolnych kompleksów osadów mioceńskich dominują przezroczyste minerały odporne: turmalin i dysten, czasem występujące przemiennie, oraz staurolit. Znacznie mniejsze zawartości osiąga rutyl i cyrkon. Charakterystyczną cechą tego zespołu mineralnego jest minimalny udział granatów oraz brak minerałów nieodpornych. Natomiast odmienny skład minerałów ciężkich obserwuje się w osadach należących do kompleksu ilasto-piaszczystego, gdzie następuje nagły wzrost udziału granatów, przy dalszej dominacji turmalinu i większej niż poprzednio, ilości staurolitu. Wśród minerałów nieprzezroczystych w osadach mioceńsko-plioceńskich powszechny jest ilmenit i hematyt. Skład minerałów ciężkich w osadach czwartorzędowych zalegających powyżej utworów plioceńskich jest podobny do obserwowanego w tych ostatnich, przy większej zawartości granatów. We frakcji lekkiej wszystkich badanych kompleksów osadów miocenu–pliocenu przeważają ziarna kwarcu ze zmienną zawartością minerałów siarczanowych, agregatów ilasto-żelazistych oraz okruchów węgla brunatnego. Kompleksy osadów wykazują wyraźną odrębność mineralną. Minerały siarczanowe licznie obecne są jedynie w dwóch dolnych kompleksach. Kształt ziaren kwarcowych z osadów miocenu–pliocenu jest mało zróżnicowany w profilu pionowym, o czym świadczy niski stopień ich zaokrąglenia wyrażony w skali Krumbeina. Natomiast mikrorzeźba powierzchni ziaren kwarcu z tych osadów odznacza się wyraźną zmiennością. W dolnej i górnej części zbadanych osadów występują w ogromnej przewadze ziarna typu EL (obtoczone błyszczące). W części środkowej następuje spadek zawartości ziaren EL a wzrost udziału ziaren ET (przejściowe). Można sądzić, że pierwotna powierzchnia ziaren zaokrąglonych błyszczących w wyniku trawienia chemicznego uległa znacznemu zniszczeniu. W osadach preglacjalnych należących do najniższego czwartorzędu i spoczywających bezpośrednio na utworach plioceńskich, pojawia się wyraźna domieszka ziaren RM (okrągłych matowych), których liczba wzrasta systematycznie, aż do wyraźnej ich dominacji w części stropowej. Jest to ważne kryterium ułatwiające postawienie granicy pomiędzy osadami górnego neogenu (pliocenu) a sedymentacją plejstoceńską. Natomiast skład mineralny aluwiów preglacjalnych oraz najniższej części aluwiów wyżej leżących jest podobny do obserwowanego w osadach plioceńskich. Dopiero powyżej pojawiają się skalenie, a ich udział zwiększa się ku stropowi aluwiów. Źródłem tego minerału były osady glacjalne.

EN

Samples of Miocene, Pliocene and overlying Lower Pleistocene deposits collected from the Bełchatów brown coal mine were analysed for the composition of heavy and light minerals and the shape of quartz grains. The Miocene–Pliocene deposits represent lithostratigraphic units called the subcoal unit, coal unit, clayey-coal unit and the youngest clayey-sandy unit. The Lower Pleistocene deposits are represented by alluvial series. Mineral composition of the three lowest Miocene units is dominated by transparent resistant minerals. They are represented by tourmaline and disthene, which occasionally occur alternately, and staurolite. Rutile and zircon contents are much lower. The characteristic feature of this mineral assemblage is a very low content of garnets and lack of non-resistant minerals. However, a different composition of heavy minerals is observed in deposits representing the clayey-sandy unit. An abrupt increase in the amount of garnets is observed here, again with the dominance of tourmaline and a greater content of staurolite. Opaque minerals are represented in the Miocene-Pliocene deposits by common ilmenite and hematite. The heavy minerals composition of the Pleistocene deposits is similar to that observed in the underlying Pliocene series, however the content of garnets is higher. The light fraction of all the Miocene–Pliocene units is dominated by variable amounts of quartz grains, proportional to the contents of the remaining constituents represented by sulphate minerals, clayey-ferruginous aggregates and lignite fragments. The individual lithological units exhibit distinct, specific mineral characteristics. Sulphate minerals are abundant in the lower two units. Quartz grains from the Miocene-Pliocene deposits show low shape variability in the vertical section. Microrelief of quartz grains from these deposits is conspicuous by pronounced variability. In the lower and upper parts of the deposits, EL-type (blunt shining) grains are definitely prevalent. In the middle part, the amount of EL grains decreases with the increase in ET grains (transitional). It allows suggesting that the original surface of rounded polished grains was largely destroyed by chemical etching. The preglacial deposits, included in the lowermost Quaternary and immediately overlying the Pliocene series, contain a considerable admixture of RM grains (round matt). Their amount constantly increases to become dominant at the top. This is a very important criterion facilitating placing the boundary between the Upper Neogene deposits (Pliocene) and the Pleistocene succession. Mineral composition of the preglacial alluvial deposits and the overlying alluvial series is similar to that observed in the Pliocene deposits. Feldspars appear only above and their content increases upwards in the alluvial deposits. They were derived from glacial deposits.

14

Węglanowość, obtoczenie ziaren i minerały ciężkie w formacjach paleogenu i neogenu środkowozachodniej Polski

Romanek A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 438

123--135

PL

W 40 próbkach pochodzących z czterech formacji paleogeńskich (oligocen) i czterech formacji neogeńskich (miocen) zbadano standardowymi badaniami litopetrograficznymi węglanowość, obtoczenie materiału ziarnistego i skład minerałów ciężkich. Cechy te dobrze charakteryzują analizowane osady i mogą służyć do określania ich pozycji litostratygraficznej. Ma to szczególne znaczenie w badaniach stratygraficznych krótkich odcinków rdzeni wiertniczych, które są głównym materiałem badawczym analizowanych osadów na Niżu Polskim. Formacje morskie oligocenu charakteryzuje podwyższona węglanowość i średnie obtoczenie materiału ziarnistego. Formacje te różnicuje skład minerałów ciężkich. Formacje lądowe oligocenu i miocenu odznaczają się niską węglanowością, na ogół złym stopniem obtoczenia ziaren i znaczną wewnętrzną odmiennością składu i udziału minerałów ciężkich.

EN

The most indicative qualities of four Paleogene formations (Oligocene) and four Neogene formations (Miocene), 40 samples of which have been the subject of the standard lithopetrographic analysis, prove to be carbonate content, grain roundness and composition of heavy minerals. Consequently, on the basis of these features, the lithostratigraphic position of the sediments may be determined, which is of high importance for stratigraphic examinations of short drill core intervals remaining the main research material of the analyzed deposits of the Polish Lowland. Oligocene marine formations are characterized by high carbonate content, medium grain roundness and varying composition of heavy minerals. As far as Oligocene and Miocene continental formations are concerned, low carbonate content and generally angular grains as well as significant differences in the heavy minerals’ composition and percentage may be observed.

15

Osady złotonośne doliny potoku Kraszówka (Pogórze Kaczawskie)

Urbański P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

375--388

PL

Analiza petrograficzna i mineralogiczna 25 panwiowych próbek korytowych umożliwiła rozpoznanie złotonośności holoceńskich aluwiów potoku Kraszówka na Pogórzu Kaczawskim. Wystąpienia złota okruchowego odnotowano w 18 próbkach pobranych na całej długości potoku, jednak jego największe nagromadzenie stwierdzono w środkowym odcinku potoku. Większość znalezionych złocin ma formę blaszkowo-płytkową lub cementacyjno-grudkową i wykazuje różnorodne deformacje mechaniczne. Głównym Źródłem złota okruchowego w osadach korytowych potoku Kraszówka są najprawdopodobniej paleogeńskie „białe” żwiry kwarcowe oraz wodnolodowcowe piaski złotonośne związane ze zlodowaceniami południowopolskimi. Ważną rolę w genezie złota okruchowego odegrały procesy chemicznego rozpuszczania i wtórnej precypitacji złota, prowadzące do powstawania tzw. złota „nowego”. W świetle teorii o odnawialności rozsypisk złotonośnych, istnieją duże szanse na rozpoznanie w osadach aluwialnych doliny Kraszówki stref o bilansowej zawartości złota okruchowego.

EN

Samples from alluvia of the Kraszówka Stream (Kaczawskie Foothills) were subjected to petrographic analysis. After this research, gold-bearing deposits of the Holocene Kraszówka alluvia have been diagnosed. Gold occurrence was reported all along the Kraszówka Stream, but its large concentration has been localized by the author within the middle part of the stream. Gold has been identified within 18 of 25 samples collected. Most of gold grains take the foliate-plate and cementation-popular forms and show various types of mechanical deformation. Palaeogene “white” quartz gravels and gold-bearing glaciofluvial sands of the South Polish Glaciations are probably the main source of placer gold. Chemical processes of gold dissolving and reprecipitation took an important part in the origin of placer gold, leading to the formation of so-called “new” gold. In the light of gold-placer renewable theory, there is a good chance to identify zones of economic placer gold concentration in alluvia of the Kraszówka Valley.

16

Główne przezroczyste minerały ciężkie w osadach czwartorzędowych Polski

Racinowski R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 438

99--105

PL

W pracy zaprezentowano skład przezroczystych minerałów ciężkich znajdujących się w czwartorzędowych osadach spoistych (gliny zwałowe, mułki, lessy) oraz osadach sypkich (fluwioglacjalnych, rzecznych, wydmowych). Podano propozycję wykorzystania tła spektrum mineralnego mogącego stanowić poziom odniesienia w trakcie prowadzenia szczegółowych badań problemowych.

EN

The paper is focused on the composition of transparent heavy minerals in both cohesive (glacial tills, muds and loesses) and non-cohesive (glaciofluvial, riverine and dune in origin) Quaternary deposits. The proposal is given how to use the background of mineral spectrum that can be a reference level while carrying out detailed problem research.

17

Bio- and lithostratigraphical investigations of eemian fluviolacustrine sediments and tills from the lower Peene valley (Ne Germany)

Meng S., Börner A., Strahl J., Thieke H. U.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2009

|

Vol. 25

37-48

EN

Corresponding biostratigraphical and lithological evidences permit to conclude that the drilled Eemian sediment was formed predominantly in fluviolacustrine facies in stagnant river lakes. The mollusc faunas investigated, therefore, is also of supra-regional significance and contains many mollusc species of the interglacial fluviolacustrine type. The stratigraphical classification of the sands as of the Eemian Interglacial age can be confirmed, finally, by the presence of Theodoxus fluviatilis. Moreover, the findings of Marstoniopsis scholzi were unknown so far from the Pleistocene in Germany. A constant pollen composition suggests a very short time of sedimentation during the Eemian namely from pollen zone 4 (cf. Erd, 1973) up to the beginning of pollen zone 5. The increasing rates of amphibole show an initial interglacial weathering impact. The surrounding morainic plateaus are covered only by a single Weichselian till (Mecklenburgian phase, qW3), which in the lower Peene valley directly overlays the Eemian fluvial deposits. A till of the younger Saalian (Warthian, qS2) underlays the fluviatile Eemian sands and the lowest till is classified as the lower Saalian glaciation (Drenthian, qS1). The Eemian fluvial sediments in the modern lower Peene valley argue for the existence of a pre-Weichselian river valley.

PL

Badania biostratygraficzne i litologiczne wykazały, że odwiercone osady interglacjału eemskiego powstały w jeziorze przepływowym występującym w dolinie rzecznej. Przeanalizowana fauna mięczaków ma znaczenie ponadregionalne i zawiera wiele gatunków charakterystycznych dla interglacjalnych warunków rzeczno-jeziornych. Na korelację piasków z interglacjałem eemskim wskazuje obecność gatunku Theodoxus fluviatilis. Stwierdzono obecność Marstoniopsis scholzi, który dotychczas nie był znany z osadów plejstoceńskich w Niemczech. Mało zróżnicowane spektrum pyłkowe dowodzi szybkiej sedymentacji w interglacjale eemskim podczas 4. i na początku 5. poziomu pyłkowego (por. Erd, 1973). Zwiększająca się zawartość amfibolu w osadach wskazuje na wietrzenie w pierwszej części interglacjału. Otaczająca wysoczyzna polodowcowa jest pokryta jednym pokładem gliny lodowcowej (faza meklemburska, qW3), która w dolnym odcinku doliny Peene bezpośrednio przykrywa eemskie osady rzeczne. Glina lodowcowa młodszego stadiału zlodowacenia Soławy (Warthian, qS2) podściela eemskie piaski rzeczne, natomiast niżej występująca glina lodowcowa została zakwalifikowana do starszego stadiału zlodowacenia Soławy (Drenthian, qS1). Eemskie osady rzeczne współczesnego dolnego odcinka doliny Peene wskazują na istnienie doliny rzecznej starszej od ostatniego zlodowacenia.

18

Mysterious high-pyrope detritic garnets in the Middle Jurassic clastics of the Cracow region

Aubrecht R., Meres S., Gradziński M., Sykora M.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 3/1

9-15

PL

W celu rozpoznania składu minerałów ciężkich środkowojurajskich piasków i piaskowców, analizie poddano utwory tego wieku z kilku odsłonięć okolic Krakowa (Dębnik, Dębnik-Czatkowice, Racławice, Paczółtowice). Wykazano w ich obrębie wysoki udział minerałów z grupy granatu, wskazując na duże podobieństwo do minerałów tego typu znanych z zewnętrznych Karpat Zachodnich. Tym niemniej bezpośrednie wskazanie obszaru źródłowego tych minerałów nie jest możliwe, a stwierdzić można jedynie, że ten enigmatyczny region obfitował w granulity, eklogity i perydotyty.

19

The Eastern Sudetic Island in the Early-to-Middle Turonian : evidence from heavy minerals in the Jerzmanice sandstones, SW Poland

Biernacka J., Józefiak M.

Acta Geologica Polonica

|

2009

|

Vol. 59, no. 4

545-565

EN

The Eastern Sudetic Island was an emerged area in the late Cretaceous shelf-sea of central Europe that delivered coarse siliciclastic material to adjacent basins. The extent of this land area during the Early-to-Middle Turonian has been reconstructed on the basis of a heavy-mineral analysis of the Jerzmanice sandstones from the North Sudetic Basin. The heavy minerals studied predominantly derive from medium to high grade metamorphic rocks, such as granulites and metabasites, calc-silicate rocks, mica schists and gneisses, and from garnet peridotites and pegmatites/granites. The interpretation of various heavy mineral species provides evidence that the major part of the detritus constituting the Jerzmanice sandstones was supplied from a relatively small area of the fore-Sudetic part of the Gory Sowie Massif and its immediate vicinity, approx. 50 km away from the depositional site. Heavy minerals and particularly the chemical characteristics of detrital garnets, Cr-spinels and tourmalines, have turned out to be excellent indicators of the provenance of these mature late cretaceous sandstones.

20

Beneficiation of uranium-rich fluorite from El-Missikat mineralized granite, central-eastern desert, Egypt

Raslan M. F.

Physicochemical Problems of Mineral Processing

|

2008

|

Vol. 42

185-194

PL

Występowanie i właściwości mineralogiczne fluorytu o wysokim stopniu radiacji, ze złoża w El-Missikat, były dyskutowane we wcześniejszych pracach. Zawartość uranu w próbce pobranej do badań nad fluorytem wynosiła 1950 ppm. Obecność uranu w strukturze fluorytu była ewidentna. Kryształy fluorytu wykazywały znaczą radioaktywność. Badania mikroskopowe, prowadzone pod kątem akcesoryjnych minerałów ciężkich, potwierdziły, że radioaktywny fluoryt reprezentuje około 20 % wagowych pobranej próbki skalnej. Również, radioaktywny fluoryt stanowił około 90% całości akcesoryjnych minerałów ciężkich obok tlenków żelaza i miki. Fizyczne wzbogacanie radioaktywnego fluorytu zostało przeprowadzone stosując techniki grawitacyjne i separacji magnetycznej. Przy zastosowaniu optymalnych warunków, jest możliwość wzbogacenie uranu do poziomu 1.0274% z końcowym uzyskiem 79.29 % (wag). Wychód masowy wynosi 15.05%, zaś zawartość uranu w nadawie wynosiła 0.1950%.

EN

In a previous study, the occurrence and mineralogy of unique highly radioactive fluorite rich granites from El-Missikat uranium occurrence was discussed. The uranium content of the bulk composite sample collected from the studied fluorite bearing granites equal 1950 ppm. The presence of uranium element in the core of fluorite is quite evident. The fluorite crystals are mainly responsible for the radioactivity in the granitic samples. Microscopic examination for the accessory heavy minerals revealed that radioactive fluorite represents about 20% by weight of the original rock sample. Also, radioactive fluorite represents about 90% of the total accessory heavy minerals in addition to iron oxides and mica (fluoro-phlogopite). Physical upgrading of radioactive fluorite was carried out using gravitative and magnetic separation techniques. Under optimum conditions it was possible to attain a good concentrate with an acceptable recovery. Accordingly, the final concentrate contains up to 1.0274% U with a final recovery of 79.29% in a weight of 15.05% out of the original sample assays 0.1950% U.