Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wstępna ocena możliwości pozyskiwania pierwiastków wartościowych z wód kopalnianych oraz wód termalnych i leczniczych w Polsce

Razowska-Jaworek Lidia, Pasternak Marcin, Karpiński Marcin, Będkowski Zbigniew, Kaczorowski Zbigniew, Wysocka Irena, Drzewicz Przemysław

Przegląd Geologiczny

|

2022

|

Vol. 70, nr 6

435--448

EN

Chemical components in groundwater from mine drainage or used in geothermal installations are a potential source of valuable minerals. At the Polish Geological Institute - National Research Institute, a study was carried out to identify the content of elements in mine waters, wells exploiting natural gas and oil as well as geothermal and therapeutic waters in Poland. The aim of the research was to recognize the concentration of potentially useful minerals in groundwater and the possibility of their recovery. It was the first project that focused on the recovery of elements from groundwater on a national scale in Poland. For this purpose, 67 sites were selected, in which 75 water samples were taken and the content of65 chemical components was determined. Then, the amount of minerals that could be recovered from mine waters and geothermal brines was calculated based on the amount of water pumped in each facility. The calculations involved the approximate efficiency and working time of the recovery installation. As a result of this research, it was found that the mine waters and geothermal brines in Poland contain resources of valuable elements in very different amounts. In more than half of the examined sites, the estimated resources of minerals are present in amounts that are not prospective. However, in 29 sites, mine waters and geothermal brines contain elevated concentrations of several elements, including - B, Br, I, K, Li, Mg and Mn. If they were successfully recovered, they could represent a potential additional income for the mining and geothermal industries. Dębieńsko Desalination Plant of mine waters in Upper Silesia is the most promising potential source of recovery of minerals from mine waters, where the total resources of minerals to be recovered from concentrated brine have been estimated as the highest. Rudna Copper Mine in Lower Silesia is in second place, with one of the highest resources and the largest amount of minerals to be recovered from groundwater. Other sites are: the SOLINO Salt Mine, “Olza” mine water collector, mine waters pumped from abandoned coal mines in the Upper Silesia (in Zabrze, Siemianowice Śląskie, Czeladź, Gliwice), and plants producing geothermal energy in Stargard, Pyrzyce and Bańska. Total amount of mineral resources that can be recovered from waters pumped from the most promising sites is over72 000 tonnes annually. Taking into account both the ecological aspect and the potential economic benefits of recovering minerals from mine waters and geothermal brines, it is necessary to continue the studies on the recovery of minerals from highly mineralized waters in Poland.

2

Inland Coal Mine Settling Pond as a Habitat for the Brackish-Water Plant Ruppia maritima

Halabowski D., Sowa A., Krodkiewska M.

Polish Journal of Ecology

|

2018

|

Vol. 66, nr 3

301--308

EN

The research conducted in settling ponds located in the coal basin in Upper Silesia (southern Poland), detected in one of them presence of the widgeon grass Ruppia maritima. Currently, it is the only inland site of this species in Poland. The widgeon grass creates underwater meadows in the shore zone of the settling pond and it grows in dense communities together with the common reed Phragmites australis in the coastal zone. Apart from these two plants, no other species were found. The morphological features of the vegetative and generative organs of the studied population of R. maritima is similar to those that have been reported from Europe. The bottom of the pond is atypical for R. maritima – it is covered by mine waste. The water of the settling pond has a high salinity and the water chemistry corresponds to the more natural environments that are inhabited by widgeon grass. This substitute habitat, which imitates the natural environment of R. maritima contributes to the good development of these species. However the studied settling pond offers unstable conditions due to the ongoing mining activity and requires permanent monitoring.

3

Modelowanie numeryczne w celu oceny wpływu eksploatacji rud miedzi w Lubińsko-Głogowskim Obszarze Miedzionośnym na warunki eksploatacji ujęcia „Sobin-Jędrzychów”

Zawistowski K.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 11/2

1403--1410

EN

Drainage of aquifers, processing of copper ores, and surface storage of extractive wastes (post-processing copper ore tailings) accompanying the mining activities in the Lubin-Głogów Copper Ore District (LGOM), SW Poland, affect the natural environment of the area, including surface and groundwaters. The paper focuses on assessment of the influence of this processes on operating conditions of the "Sobin-Jędrzychów ” groundwater intake. In order to simulate the aquifer and processes, a multiple (7) layer numerical model was developed and water balance calculations were performed. MODPATH computational particle tracking analysis was used to analyze migration ofpollutants from the foreground of the "Gilów” tailings storage into the subsurface, including deeper aquifers. The modelling studies have shown that the impact of mining drainage on groundwater resources is rather insignificant in the area of the "Sobin-Jędrzychów” intake. However, its southern part may be negatively influenced by migration of pollutants from the front of the "Gilów” tailings storage.

4

Ocena przydatności wybranych metod sztucznej inteligencji w prognozach przemieszczeń spowodowanych odwodnieniem górotworu na terenach górniczych

Witkowski W. T.

Przegląd Górniczy

|

2016

|

T. 72, nr 2

88--94

PL

W publikacji przedstawiono problem osiadań powierzchni spowodowanych przez odwodnienie górotworu, obserwowanych na terenach górniczych. Przedstawiono możliwość prognozowania tych ruchów z wykorzystaniem narzędzi sztucznej inteligencji. Omówiono dwie metody obliczeniowe: wielowarstwową sieć perceptronową oraz metodę wektorów podtrzymujących. Proces uczenia sieci wykonano na zestawie danych reprezentujących jeden z polskich terenów górniczych. Uzyskane wyniki zaprezentowano w postaci wykresów korelacyjnych danych prognozowanych przez sieci oraz oczekiwanych odpowiedzi (dane wysokościowe). Weryfikację poprawności wytrenowania sieci przeprowadzono na próbce danych nieuczestniczących we wcześniejszej procedurze obliczeniowej. Zaprezentowano najlepsze rezultaty z procesu uczenia sieci MLP oraz SVM. W podsumowaniu wskazano możliwości dalszego rozwoju badań w zakresie wykorzystania sztucznej inteligencji w zagadnieniu osiadań odwodnieniowych obserwowanych na terenach górniczych.

EN

This paper presents a phenomenon of surface subsidence caused by dewatering of rock mass observed in mining areas. The possibility of forecasting these movements by the use of artificial intelligence tools was presented, and two calculation methods discussed: Multilayer Perceptron Network (MLP) and the Support Vectors Machines (SVM). The teaching process of the network was performed on the basis of a data set, representing one of the Polish mining areas. Obtained results were presented in the form of correlation graphs of data forecasted by neural networks and expected responses (elevation data). Verification of network training correctness was conducted on a sample of data not involved in the earlier calculation procedure. The best results of the learning process of MLP and SVM networks were presented. The summary indicated the possibility of further development of research in terms of using artificial intelligence in the issue of drainage subsidence observed in mining areas.

5

Identification of hazards for water environment in the Upper Silesian Coal Basin caused by the discharge of salt mine water containing particularly harmful substances and radionuclides

Bondaruk J., Janson E., Wysocka M., Chałupnik S.

Journal of Sustainable Mining

|

2015

|

Vol. 14, iss. 4

179--187

EN

The Upper Silesian urban-industrial agglomeration is one of the most industrialized areas in Europe. The intense industrialization should be attributed mostly to the presence of coal and other minerals deposits and its extraction. Mining areas of hard coal mines comprise approximately 25% of the total catchment area of watercourses in the area of Upper Silesian Coal Basin, including the river basin of the Upper Oder River and the Little Vistula River. The mining, its scope and depth, duration of mining works, extraction systems being used and the total volume of the drainage fundamentally affect the conditions of groundwater and surface water in the studied area. In this paper, an overall characteristics of the coal mining industry in the area of USCB was made, including the issues of its influence on water environment in the light of the requirements of the Water Framework Directive (WFD) and its guidelines transposed into Polish law. An analysis of the collected data, obtained from collieries, relating to the quantity and quality of water flowing into the workings and discharged to surface watercourses, was performed. An approach to the requirements for wastewater discharge into the environment by these enterprises was presented regarding the physicochemical parameters, possible harmful substances and radionuclides measured in mine waters. The main goal of the paper is to recognize the condition of surface water bodies in the area of Upper Silesian Coal Basin and to make the assessment of the biological condition using Ecological Risk Assessment and bioindication methods.

6

Nowoczesne metody sterowania i badań diagnostycznych kopalnianych pomp głównego odwadniania

Szymański Z.

Napędy i Sterowanie

|

2013

|

R. 15, nr 2

54--61

PL

W artykule przedstawiono wybrane metody badań diagnostycznych układu napędowego pomp głównego odwadniania ze szczególnym uwzględnieniem diagnostyki układów: zasilania, sterowania oraz części napędowej pompy. W artykule zamieszczono przykładowy układ sterowania automatycznego pomp głównego odwadniania z wykorzystaniem sterowników przemysłowych. Zamieszczone wyniki badań przemysłowych oraz wybrane ekrany wizualizacyjne zapewniają bieżącą kontrolę parametrów stacji oraz sygnalizację stanów awaryjnych. Proponowane algorytmy sterowania zostały zweryfikowane w warunkach przemysłowych.

EN

In the paper presents a selected method of diagnostics research of main pump drive system with particular acceptation of diagnostics: supply system, control system and drive part of pumps. In the paper presented a selected automatic control of pump with application of PLC controller. Presented in the paper results of investigation and selected visualization screens enable on line monitoring of parameters and information of failure work states . Control algorithms prepared by Authors were verified in industrial plants with goods effect.

7

Ocena zmian warunków hydrogeologicznych podziemnych zakładów górniczych w GZW za pomocą modeli numerycznych

Niedbalska K.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/2

425--429

PL

W artykule podjęto próbę scharakteryzowania możliwości zastosowania modeli numerycznych w aspekcie ich wykorzystania dla prognozowania warunków hydrogeologicznych, zagrożenia wodnego, przebiegu likwidacji kopalń i zatapiania wyrobisk na potrzeby i w warunkach górnictwa węgla kamiennego w GZW. Przeanalizowano zarówno wyniki doświadczeń GIG, jak i informacje dostępne w zebranej literaturze. Ocenę przeprowadzono pod kątem możliwości wykorzystania modeli hydrodynamicznych jako podstawy do kreowania różnych rozwiązań problemów hydrogeologicznych i prognoz opartych na bieżąco uzupełnianych danych.

EN

In this article author attempted to characterize the applicability of numerical models in the context of their use for prediction of the hydrogeological conditions, water hazards, processes of mines closure and mine workings flooding up for purposes of coal mining in Upper Silesian Coal Basin. Results of the GIG experience and information from the subject literature were analyzed. The evaluation was carried out for the possibility of using hydrodynamic models as a basis for creating a various solutions of hydrogeological problems and predictions based on data systematically collected and applied to the model.

8

Model koncepcyjny systemu hydrogeologicznego obszaru oddziaływania Lubińsko-Głogowskiego Obszaru Miedzionośnego (LGOM)

Staśko S., Gurwin J., Wcisło M., Modelska M., Kryza H., Kryza J., Olichwer T., Buczyński S., Tarka R., Wąsik M., Becker R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 451 Hydrogeologia z. 13

203--210

PL

W Instytucie Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego opracowano numeryczny model hydrogeologiczny 3D (regionalny), uwzględniający strefę oddziaływania górnictwa rud miedzi LGOM. Stworzony i przetestowany szczegółowy model hydrogeologiczny obejmuje swym zasięgiem powierzchnię 3049 km2, w tym obszary górnicze KGHM Polska Miedź (650 km2). Zbudowany model ma za zadanie przeprowadzenie weryfikacji struktury hydrogeologicznej, rozpoznanie i ustalenie danych ilościowych systemu krążenia wód podziemnych, określenie zmian warunków przepływu wód podziemnych w trakcie prowadzonej eksploatacji złoża a w konsekwencji ustalenie bilansów wód podziemnych modelowanych poziomów wodonośnych oraz ocenę ilościową dopływów kopalnianych na podstawie uzyskanego odwzorowania hydrodynamiki systemu. W efekcie końcowym uaktualniany model posłuży do wykonania symulacji prognostycznych w nawiązaniu do przewidywanego rozwoju obszarów wyrobisk górniczych. W artykule przedstawiono model koncepcyjny systemu hydrogeologicznego badanego obszaru. Stanowił on zakończenie wstępnych etapów prac oraz podstawę przy konstruowaniu modelu numerycznego.

EN

3D numerical hydrogeological regional model has been developed in the Institute of Geological Sciences, University of Wrocław. The model takes into account the impact zone of copper ore mines Lubin-Głogów Ore District (LGOM). Detailed hydrogeological model has been created and tested covered area of 3049 km2 (in this the mining areas KGHM covered 650 km2). Built model is designed to verify hydrogeological structure, identification and determination of groundwater circulation system, to determine changes in groundwater flow during exploitation of the deposit. As a result developed model can determine groundwater balance and groundwater inflow to the mine based on the obtained image hydrodynamics of the system. In the end, updated model will be used to simulate the prognosis in relation to the anticipated development of mine workings.

9

Badania modelowe zmian stosunków wodnych w rejonie kopalni piasku podsadzkowego Maczki-Bór w związku z planami jej likwidacji

Niedbalska K., Bukowski P., Haładus A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 451 Hydrogeologia z. 13

185--189

PL

Model numeryczny warunków hydrodynamicznych w rejonie kopalni piasku podsadzkowego Maczki-Bór obejmuje obszar o powierzchni około 15,3 km2. Badania zrealizowano w oparciu o jednowarstwowy model hydrogeologiczny przy wykorzystaniu programu Processing MODFLOW Pro v. 7. Kalibracja i weryfikacja modelu przeprowadzona została w odniesieniu do zalegania zwierciadła czwartorzędowego poziomu wód podziemnych pomierzonego w piezometrach oraz ilości wód odprowadzanych z kopalni. W oparciu o uzyskane wyniki przeprowadzono symulację zmian w układzie hydrodynamicznym wynikającą z planowanej likwidacji wyrobisk i utworzenia zbiornika wodnego w obrębie pola Bór-Wschód.

EN

Numerical model of the hydrodynamic conditions in the Maczki-Bór sand pit space encompass an area of about 15,3 km2. The survey was fulfilled on a single layer hydrogeological model reconstructed with Processing MODFLOW Pro v. 7 software. Model calibration and verification was carried out with regard to the quaternary groundwater table measured in piezometers and amount of groundwater drained by the mine. Based on the results of the survey simulation of changes in the hydrodynamic system (resulting from planned closure of mining operations and forming water reservoir within the field Bór-Wschód) was accomplished.

10

Model numeryczny odwodnienia złoża węgla brunatnego Złoczew

Strzelecki T., Strzelecki M.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2011

|

R. 35, z. 2

557-566

PL

Praca zawiera obliczenia numeryczne metodą elementów skończonych odwodnienia złoża węgla brunatnego wykonane w ramach wstępnego studium zagospodarowania złoża węgla brunatnego Złoczew. Model numeryczny został wykonany w programie FlexPDE v. 6. Przy budowie modelu wykorzystano uprzednio wykonaną analizę warunków hydrogeologicznych i geologicznych, zawierającą między innymi ocenę warunków zasilania w wodę, propozycje sposobu odwodnienia i odprowadzania wód wgłębnych.

EN

The paper presents the results of numerical calculations of draining the Złoczew lignite deposit with finite element method. The paper is a part of pre feasibility study report. The numerical model was made using FlexPDE v 6 soft. At calculation of the model a previously performed analysis of hydrogeological and geological conditions containing among others of supplying water, proposals of the way of draining and carrying underground waters.

11

"Śląska Sztolnia Szczęśliwa" w Gierczynie - materialne świadectwo problemów technicznych XVIII wiecznego górnictwa rud i zabytek techniki wymagający ochrony

Madziarz M.

Cuprum : czasopismo naukowo-techniczne górnictwa rud

|

2011

|

nr 4

49-70

PL

Przedstawiono historię i zachowane pozostałości nieukończonej głębokiej sztolni odwadniającej kopalnię rud cyny "Hundsrucken" w Gierczynie, na tle rozwoju dawnych robót górniczych w tym rejonie. Poruszono zagadnienia dotyczące podstawowej roli i znaczenia sztolni w dawnym górnictwie, problematyki ich budowy oraz występowania reliktów dawnych wyrobisk na współczesnym terytorium Polski.

EN

The history of unfinished construction and remains of deep drainage adit in tin ore mine "Hundsrucken" in Gierczyn is presented. Old mining works in this region are described. In this paper the fundamental role of adits in old mining works, the principles of their building and relics of old excavations located on the territory of Poland are described.

12

Gospodarka wodna w Kompanii Węglowej S.A.

Mertas J., Kubicka D.

Przegląd Górniczy

|

2009

|

T. 65, nr 9

171-175

PL

Tematem artykułu jest gospodarka wodna, która została scharakteryzowana na podstawie danych z 2008 r. Opisano gospodarkę kopalnianymi wodami dołowymi, przedstawiając informacje nt. ilości wód dopływających do kopalń, sposobów wykorzystania wód dołowych, ilości wód zrzucanych do cieków powierzchniowych. W artykule przedstawiono także informacje dotyczące wód pobieranych z ujęć własnych powierzchniowych i podziemnych, wód zakupionych. Podano koszty jakie Kompania Węglowa S.A. ponosi z tytułu szczególnego korzystania z wód. Artykuł zawiera również opis najważniejszych przedsięwzięć związanych ze zmniejszeniem wpływu zasolonych wód dołowych na wody powierzchniowe.

EN

The water economics has been characterized basing on the data from the year 2008. The mine underground waters management is described presenting the information on quantity of waters inflowing into mines, way of underground waters use, quantity of waters disposed into surface water courses. Information about waters taken from the own surface and underground water intakes and bought. The most important undertakings connected with reduction of the underground salty waters influence on the surface waters are also included.

13

Wpływ wydajności pompy wirowej na rozkład ciśnień w końcowym odcinku przewodu ssawnego

Mikoś M., Kalukiewicz A., Wojciechowski J.

Mechanizacja i Automatyzacja Górnictwa

|

2007

|

R. 45, nr 5

5-12

PL

Koszty odwadniania kopalń stanowią znaczącą część nakładów ponoszonych w procesach wydobywczych. Optymalne funkcjonowanie pompowni w istotny sposób zależy m.in. od poprawnego przeprowadzenia regulacji poszczególnych jednostek. Mając na uwadze ilości energii zużywanej w procesach odwadniania, uprawnione wydaje się prowadzenie badań zmierzających do obniżenia kosztów regulacji wydajności pomp wirowych. Niniejsza praca zawiera wstępne wyniki badań, które dotyczą możliwości wykorzystania dodatkowego krętu zasysanej cieczy do energooszczędnej regulacji wydajności pomp wirowych.

EN

The costs of mine drainage make a significant part of outlays incurred in mining processes. The optimal operation of a water-drainage installation depends considerably among other things on a proper regulation of individual units. Taking into account the energy quantity used during drainage processes, it seems to be reasonable to do research contributing to cost reduction of output regulation of rotodynamic pumps. The present paper includes initial results of the research relating to a chance of utilization of the additional angular momentum of fluid to be sucked in, to energy-saving regulation of rotodynamic pump output.

14

Badania modelowe zmian stosunków wodnych w obrębie złoża piasków na obszarze górniczym Szczakowa III

Haładus A., Kania J., Kulma R.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2007

|

T. 23, z. 1

139-152

PL

W warunkach złożonej budowy geologicznej oraz bezpośrednich i pośrednich połączeń hydraulicznych istniejących między piętrami wodonośnymi czwartorzędu, triasu i karbonu prowadzona jest działalność wydobywcza Kopalni Piasku Szczakowa. Grawitacyjne odwadnianie tej kopalni prowadzone rozbudowanym systemem kanałów i rowów odwadniających spowodowało znaczące zmiany stosunków wodnych, głównie w obrębie piętra czwartorzędowego. Zmiany te potęgowane są przez drenujące oddziaływanie podziemnych wyrobisk kopań rud cynku i ołowiu oraz studziennych ujęć wodnych. Aktualne warunki formowania strumieni wód podziemnych zostały odtworzone na numerycznym modelu obszaru filtracji. Model ten wykorzystano również do wykonania obliczeń symulacyjnych i przedstawienia prognozy hydrogeologicznej związanej z przewidywanym zakończeniem wydobycia piasków podsadzkowych i rekreacyjnym przeznaczeniem terenów pogórniczych. Określony został docelowy układ hydrodynamiczny w piętrze czwartorzędowo-triasowym oraz spodziewane przepływy w ciekach powierzchniowych, kanałach i rowach. Wskazano także obszary objęte depresją bądź impresją zwierciadła wód podziemnych.

EN

The Szczakowa sand pit works the sand deposit in the area of complicated geological structure as well as direct and indirect hydraulic connections between the Quaternary, Triassic and Carboniferous groundwater horizons. Gravitational drainage of the pit, carried on with the dense systems of canals and ditches, caused significant changes in the aquatic environment, particularly in the Quaternary groundwater horizon. These changes are intensified by the influence of adjacent Zn-Pb ore mines and water wells. Current conditions of groundwater flows were reconstructed with the numeric model of filtration area. This model was applied to simulation and prognosing of hydrogeological conditions after the closure of mining operations and during the remediation of the pit towards the recreation purposes. The final hydrodynamic pattern was prognosed within the Quaternary-Triassic groundwater horizon together with the expected flow rates in natural surface flows, canals and ditches. Moreover, the areas of prognosed depression or impression of groundwater table were identified.

15

Wpływ zaprzestania odwadniania Ruchu II ZG Janina na wody podziemne

Frolik A., Kubica J., Świstak M.

WUG : bezpieczeństwo pracy i ochrona środowiska w górnictwie

|

2006

|

nr 8

24-29

PL

W roku 2003 zakończono eksploatację górnicza w Ruchu II ZG Janina. W maju 2005 roku zaprzestano odwadniania i rozpoczęło się napełnianie zrobów oraz górotworu w Ruchu II, które trwać będzie około 8,5 roku. Dopływ wody do szybu z rejonu wcześniej zatopionych zrobów spowodował gwałtowny wzrost zawartości w wodzie siarczanów oraz żelaza. W następnym okresie nastąpiła powolna stabilizacja zawartości obu składników. Głównymi procesami powodującymi znaczący wzrost zawartości siarczanów i żelaza w wodzie są rozpuszczanie produktów utleniania pirytów oraz mieszanie się wód stagnujących w zrobach zatopionej kopalni z wodami odpadowymi infiltrującymi poprzez przepuszczalne utwory nadkładu. Ponadnormatywny wzrost zawartości tych składników umożliwia wykorzystanie tych wód jako źródła zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi. Przewiduje się, że po ustabilizowaniu warunków hydrodynamicznych, wskutek znacznego zasilania zrobów wodami o niskiej mineralizacji, następować będzie wysładzanie wody i spadek w niej zawartości siarczanów.

EN

Mining exploitation of Ruch II ZG Janina ended in 2003. In May 2005 drainage was stopped and the filling of abandoned workings and rockmass in Ruch II had been started. It will be continued for 8.5 years. The inflow of water to the shaft from the area of earlier flooded abandoned workings has caused a violet increase of sulphate and iron content in the water. During the following period that the content of both components slowly stabilized. The main processes contributing to the considerable growth of sulphate and iron content in water is the dissolving of pyrite oxidation products and mixing of stagnant waters in abandoned workings of the flooded mine with rainwater infiltrating through permeable overlay formations. The above standard increase in the content of these components makes the use of these waters as a source of water supply for human consumption quite impossible. It is expected that after stabilization of hydrodynamic conditions, in result of considerable alimentation of abandoned workings with water having low mineral content, the water will become fresher and the content of sulphates in it will drop.

16

Hydrogeologiczne skutki zakończenia eksploatacji złoża piasków na obszarze górniczym "Szczakowa III"

Haładus A., Kulma R., Kania J., Bukowski P.

Przegląd Górniczy

|

2006

|

T. 62, nr 12

39-44

PL

Kopalnia Piasku "Szczakowa'" eksploatuje złoża piasków występujące w obrębie czwartorzędowego zbiornika wód podziemnych GZWP453 Biskupi Bór. Pozostaje on w bezpośrednie j i pośredniej więzi hydraulicznej z piętrami wodonośnymi triasu i karbonu. Grawitacyjne odwadnianie tej kopalni, realizowane rozbudowanym systemem kanałów i rowów odwadniających, spowodowało znaczące zmiany stosunków wodnych. Zmiany te nasilają się w wyniku drenującego oddziaływania podziemnych wyrobisk kopań rud cynku i ołowiu oraz studziennych ujęć wodnych. Obecnie istniejący stan hydrodynamiczny został odtworzony na numerycznym modelu obszaru filtracji. Model ten wykorzystano również do wykonania prognozy hydrogeologicznej związanej z przewidywanym zakończeniem wydobycia piasków i rekreacyjnym przeznaczeniem terenów pogórniczych. Określony został docelowy układ zwierciadła wód podziemnych w piętrze czwartorzędowo-triasowym oraz ilości drenowanych wód.

EN

Sand Mine "Szczakowa" exploits sand deposits occurring in the limits of Quaternary reservoir of underground waters GZWP453 Biskupi Bór. It has direct and indirect hydraulic connections with the water-bearing stages of Trias and Carbon. Gravitational drainage of this mine, realized by means of developed system of channels and drainage ditches, caused significant changes of water system. The present hydro-dynamic state has been reconstructed on the numerical model of filtration area. This model has been also used for preparation of the hydrological forecast connected with the foreseen termination of sand exploitation and use of post mining area for recreation. The target layout of underground water level in Quaternary - Trias stage has been determined as well as quantities of drained waters.

17

Koncepcje zmiany sposobu odwadniania wyrobisk górniczych położonych w niecce bytomskiej po likwidacji KWK "Pstrowski" i ZWSM "Jadwiga"

Bukowski P.

Przegląd Górniczy

|

2005

|

T. 61, nr 3

23-30

PL

Przedstawiono aktualną sytuację hydrogeologiczną po zatopieniu głęboko położonych wyrobisk górniczych niecki bytomskiej w obszarze Rejonu Pstrowski SRK S.A. Centralnego Zakładu Odwadniania w Czeladzi. Omówiono wybrane koncepcje zmian systemu odwadniania Rejonu Pstrowski i zabezpieczenia czynnego ZG "Bytom III" przed zagrożeniem wodnym. Scharakteryzowano niektóre możliwości sterowania procesem odwadniania wyrobisk górniczych położonych w rejonie dna niecki bytomskiej.

EN

The present hydro-geological situation of the Central Drainage Plant at Czeladź after flooding of deep mining workings of the Bytom syncline in the Pstrowski Region is presented. Selected conceptions of the Pstrowski Region drainage changes are discussed as well as protection of the working mine "Bytom III" against water hazard. Some possibilities of control of the drainage system of mining workings situated in the region of the Bytom syncline bottom are characterised.

18

Wpływ zatapiania wyrobisk górniczych na jakość wód kopalnianych pompowanych przez Centralny Zakład Odwadniania Kopalń

Janson E., Czapnik A.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2004

|

T. 20, z. 3

141-153

PL

W wyniku odwadniania zlikwidowanych kopalń, prowadzonego w celu zabezpieczenia czynnych zakładów górniczych przed zagrożeniem wodnym, do cieków powierzchniowych odprowadzane jest średnio 200 000 m3/d wód o sumarycznej zawartości chlorków i siarczanów wahającej się w granicach 0,5 - 8,0 kg/m3. W trzynastu rejonach Centralnego Zakładu Odwadniania Kopalń (CZOK) utrzymywane jest odwadnianien wyrobisk za pomocą pompowni stacjonarnych i głębinowych. Na przykładzie rejonów "Siemianowice" i "Paryż" omówiono uwarunkowania hydrogeologiczne i zmiany składu chemicznego wód dołowych w trakcie likwidacji i zatapiania wyrobisk. Z doświadczeń CZOK wynika, że prognozowane parametry jakości wód dla likwidowanych kopalń znacznie róznią się od obserwowanych, a analogie nie mają prostego przełożenia z uwagi na odmienne czynniki decydujące o ostatecznym składzie chemicznym wód. Brak możliwości zagospodarowania wód kopalnianych decyduje o ich bezpośrednim zrzucie do cieków powierzchniowych, w wyniku czego następują przeobrażenia flory i fauny odbiornika i zakłócenia procesów samooczyszczania.

EN

As a result of dewatering liquidated mines continued for protect working coal mines against water menace, at the average 200 000 m3/d is discharged with summary concentration of chloride and sulfate range from 0.5 to 8.0 kg/m3. In the thirteen fields of Central Departament of Mine Drainage (CDMD) dewatering are kept by two sorts of systems: pumping stations and submerged pumps. In the example of "Siemianowice" field and "Paryż" field, changes of hydrogeological conditions and water chemical constitution was elaborated during the liquidation and mine flooding. The Departament's experience reveals that forecasting mine water quality are much different that observed results, an analogy with earlier mines are not correct because of different conditions deciding of final mine water chemical constitution. There is no possibilities to use mine water for different aims, it decides that water is discharged into surface water races, caused changes of receiving flora and fauna and water self - purification process.

19

Badania modelowe zmian stosunków wodnych w warunkach likwidacji górnictwa rud cynku i ołowiu w rejonie olkuskim

Haładus A., Kulma R.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2004

|

T. 20, z. 2

89-107

PL

W rejonie olkuskim występują bardzo złożone warunki hydrogeologiczne. Kompleks wodonośny tworzą utwory typu porowego lub szczelinowo-krasowego, należące do czwartorzędowego, jurajskiego, triasowego i paleozoicznego piętra wodonośnego. Wzajemna ich więź ma miejsce poprzez różnego rodzaju kontakty hydrauliczne. Naturalne warunki hydrogeologiczne zostały silnie przeobrażone, zwłaszcza przez intensywny drenaż górniczy osiągający maksymalnie wydajność ponad 350 m3/min. W wyniku odwadniania powstał rozległy lej depresji o powierzchni kilkuset km2. Przewidywana do końca 2012 roku likwidacja kopalń rud cynku i ołowiu w rejonie olkuskim spowoduje zarówno ilościowe, jak i jakościowe regionalne zmiany stosunków wodnych. Wymusiło to także konieczność nowego spojrzenia na problematykę zaopatrzenia tego rejonu w wodę. W pracy przedstawiono prognozy hydrogeologiczne uwzględniające zmiany stosunków wodnych w rejonie olkuskim w warunkach likwidacji zakładów górniczych oraz możliwości zaopatrzenia w wodę. Prognozy zrealizowano w oparciu o badania na modelu obejmującym obszar filtracji o powierzchni około 937 km2. Model składa się z dwóch warstw wodonośnych, tj. górnej - obejmujący utwory czwartorzędowo-jurajskie i dolnej - czwartorzędowo-triasowo-dewońskie, rozdzielonych serią osadów słabo przepuszczalnych retyko-kajpru.

EN

The Olkusz area is characterized by very complicated hydrogeological conditions. The Quaternary, Jurassic, Triassic and Paleozoic groundwater horizons represent porous of fracture-karstic types. The groundwater horizons are in permanent hydraulic contact. Natural hydrogeological conditions were highly disturbed, mostly by intensive mine drainage, which reached peak discharge of 350 m3/min and resulted in the formation of depression cone covering several hundreds of square kilometers. The closure of zinc and lead ore mining activity in the Olkusz region, scheduled to be completed before 2012, will give rise to both qualitative and quantitative, regional changes in the aquatic environment. Hence, a new concept is necessary of water supply in the area. The paper presents hydrogeological prognoses which consider the changes in aquatic environment of the Olkusz area during mine closure and the presumed water supply. The prognoses were based upon modelling of filtration area extending over 937 km2. The model considers two groundwater horizons: upper, which includes Quaternary-Jurassic strata and lower. which embraces Quaternary-Triassic-Devonian sediments, both separated by low-permeable, Rhoethian-Keuper beds.

20

Schematyzacja złożonych warunków hydrogeologicznych dla prognozowania dopływów do kopalń na przykładzie rejonu olkuskiego

Haładus A., Kulma R.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2003

|

T. 19, z. 2

57-80

PL

Prognozy hydrogeologiczne coraz częściej są wykonywane metodami modelowania matematycznego. W stosunku do obliczeń wzorami analitycznymi wymagają znacznie mniejszego zakresu schematyzacji warunków hydrogeologicznych. Dotychczasowa praktyka autorów wskazuje, że nawet dla złożonych warunków występowania poziomów wodonośnych i przy uwzględnieniu czynników antropogenicznych można uzyskać wiarygodne wyniki obliczeń. W pracy przedstawiono model cyfrowy skomplikowanych warunków hydrogeologicznych na przykładzie rejonu olkuskiego. Budują go cztery zbiorniki wodonośne typu porowego lub szczelinowo-krasowego, tj. czwartorzędowy, jurajski, triasowy i paleozoiczny, związane ze sobą poprzez różnego typu kontakty hydrauliczne. Naturalne warunki w tym rejonie zostały bardzo silnie zmienione przez intensywny drenaż górniczy, osiągający wydajność ponad 300 m3/min, a także ujęcia wód podziemnych. W wyniku odwadniania powstał regionalny lej depresyjny o zasięgu kilkuset km2 i maksymalnym obniżeniu około 140 m. Do stworzenia modelu cyfrowego warunków hydrogeologicznych wykorzystano program z biblioteki HYDRYLIB. Model ma charakter dwuwarstwowy i składa się z warstwy górnej (czwartorzędowo-jurajskiej) i dolnej (czwartorzędowo-triasowo-dewońskiej). Został zweryfikowany w oparciu o dopływy do kopalń i pomiary zwierciadła wód podziemnych wg stanu na I kwartał 2001 r. Na modelu uzyskano bardzo wysoką zgodność tych wielkości z danymi rzeczywistymi. Model może zostać wykorzystany do prognoz hydrogeologicznych, w tym dopływów do kopalń w fazie ich likwidacji. Wiarygodność rozwiązań prognostycznych jest szczególnie istotna z uwagi na występowanie w tym rejonie dwóch głównych zbiorników wód podziemnych: jurajskiego i triasowego.

EN

Recently, mathematical modelling methods are still more commonly applied to hydrogeological prognosing. In comparison with analytical formulae calculations, the mathematical methods require much less schematization of hydrogeological conditions. According to author's experience, even complicated geological settings of groundwater horizons and consideration of anthropogenic factors do not preclude the credible results of calculations. The paper presents digital model of complicated hydrogeological conditions based upon the example of the Olkusz district. Four groundwater aquifers of porous or fracture-karstic type occur in the study area: Quaternary, Jurassic, Triassic and Paleozoic. The aquifers are interconnected by various hydraulic contacts. Natural conditions have been strongly modified by intensive mine drainage (over 300 m3/min) and groundwater intakes. The resulting regional depression cone covers some hundreds of square kilometers and reaches groundwater table depression about 140 meters. The HYDRYLIB software library was used for construction of digital model of hydrogeological conditions. The model includes two layers: upper (Quaternary-Jurassic) and lower (Quaternary-Triassic-Devonian). Verification of the model was provided by measured inflows to the mines and groundwater table positions (data for I quarter of 2001). Very high consistence was obtained for modelled and measured values. The model can be applied to hydrogeological prognoses including the inflow to the mines during closure and remediation. Credibility of prognoses is particularly important due to the presence of two main groundwater aquifers: Jurassic and Triassic in the study area.