Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Metoda socjotopografi czna i jej wykorzystanie w badaniach nad układem przestrzennym miasta na przykładzie Chrzanowa

Żurek D.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2018

|

Nr 53

76--86

PL

W artykule zaprezentowane zostały wybrane wyniki badań nad przestrzenią średniowiecznego i wczesnonowożytnego Chrzanowa. Analizy zostały przeprowadzone w oparciu o metodę socjotopograficzną. Jej zastosowanie pozwoliło na weryfikację wybranych funkcjonujących w literaturze tez dotyczących etapów formowania się miasta lokacyjnego oraz wysunięcie nowych spostrzeżeń w odniesieniu do przebiegu i zagospodarowywania przestrzeni miejskiej. Udało się określić prawdopodobne, pierwotne wymiary działki pełnokuryjnej oraz ich liczbę w poszczególnych pierzejach przyrynkowych u schyłku średniowiecza. Uściślono także przebieg linii obrony na odcinku południowym i południowo-wschodnim. Artykuł ma na celu zwrócić uwagę na potrzebę wykorzystania źródeł różnej proweniencji do badań nad przestrzenią miast doby przedrozbiorowej.

EN

The article presents selected results of the research on the space of medieval and early-modern Chrzanow. The analyses were conducted on the basis of the socio-topographic method. Its application allowed for verifying selected theses, functioning in literature, concerning formation stages of the chartered town, and making new observations relating to the process and development of urban space. It was possible to determine the probable, original dimensions of a fullcurial plot, as well as their number in particular market frontages towards the end of the Middle Ages. The defensive outline in the south and south-east section was also made more specific. The article is meant to draw attention to the need for using sources of various provenances in the research on urban space during the pre-partition period.

2

Grybów. Charakterystyka rozplanowania miasta lokacyjnego w oparciu o wyniki badań nad wielkością i kształtem działki siedliskowej

Malik R.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2017

|

Nr 50

64--73

PL

Grybów – jedno z najstarszych miast królewskich lokowanych na pograniczu Beskidu Niskiego i Pogórza Rożnowskiego – ujawnia w swej strukturze przestrzennej, mimo oczywistych przekształceń związanych z wielowiekowym funkcjonowaniem miasta, wiele niemal klasycznych cech średniowiecznych, zdefiniowanych planów rozwiązywanych w terenie w oparciu o zasadę ortogonu. Potwierdzają to prowadzone przez autora badania układu przestrzennego Grybowa w oparciu o wielkość i kształt parceli mieszczańskiej. Już sam wybór miejsca pod założenie miasta jest niemal typowy dla lokacji tego okresu. Również wielkość założonego tu miasta mieści się w zbiorze średnich wielkości powierzchni, jaką zajmowała niemal większość ówczesnych miast małopolskich. W stosowane wówczas kanony wpisuje się także operowanie globalnym bilansem terenu przewidywanego pod nadania siedliskowe, wielkość rynku oraz przestrzeń zajęta przez wewnętrzny układ komunikacyjny. Przytoczone tu cechy nie wyczerpują jednak całości zagadnienia. Możemy dodać do nich zasadę kształtowania przestrzeni miejskiej w oparciu o z góry przyjęty moduł i stypizowaną pod względem swoich wymiarów działkę siedliskową.

EN

Grybów – one of the oldest royal towns founded on the borderline of the Beskid Niski mountain range and Pogórze Rożnowskie, despite obvious transformations resulting from centuries-long functioning of the town, reveals in its spatial structure many almost classical medieval features, defined plans solved using the orthogon principle. It has been confirmed by the research of the spatial layout of Grybow on the basis of the size and shape of a burgher’s plot, carried out by the author. The selection of the site for establishing the town is almost typical for foundations of that time. Also the size of the town founded here fits into the set of average areas covered by the majority of towns in Lesser Poland at that period. Using a global balance of land intended for settlement grants, the size of the market square and the area covered by the internal communications layout also fit the canons applied at the times. However, the features quoted here do not exhaust the whole issue. We can add to them the principle of shaping the urban space on the basis of a module approved in advance and a settlement plot of standardized dimensions.

3

Wiślica – Pomnik Historii

Kuśnierz-Krupa D., Krupa M.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2017

|

T. 45

457--468

PL

Niniejszy artykuł poświęcono zagadnieniu uznania Wiślicy za Pomnik Historii. Ta forma ochrony zabytków jest jedną z pięciu wymienionych w Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Na listę Pomników Historii można wpisać zabytek, który posiada szczególne wartości kulturowe i ma wyjątkowe znaczenie dla polskiej kultury. Zdaniem autorów Wiślica posiada wymienione wyżej cechy, a co za tym idzie może pretendować do tego, aby jako zespół urbanistyczno-architektoniczny zostać uznana za Pomnik Historii Polskiej Kultury Narodowej. Ten zabytkowy ośrodek, będący w przeszłości miastem, a obecnie siedzibą gminy położony jest na terenie województwa świętokrzyskiego, w powiecie buskim. Na terenie Wiślicy do dzisiaj zachowały się wątki osadnicze z okresu wczesnego średniowiecza oraz relikty urbanistyczne i architektoniczne z przełomu XIII i XIV wieku, co czyni Wiślicę rzadkim przykładem złożonego zespołu osadniczego, w którym występują zasadniczo wszystkie formy rozwojowe urbanistyki wczesnego i dojrzałego średniowiecza.

EN

This article addresses the issue of acknowledging Wiślica as a Monument of History. That form of monument protection is one of the five listed in the Monument Protection Act. A monument that can be entered into the list of Monuments of History must possess a special cultural value and unique significance for Polish culture. According to the authors, Wiślica possesses the above mentioned features, and consequently can aspire, as an urban-planning-architectonic complex, to become acknowledged as a Monument of History of Polish National Culture. That historic centre, once a city and nowadays a municipality, is located in the Świętokrzyskie Voivodeship, in Busko County. In Wiślica settlement remains from the early medieval period and urban and architectonic relics from the turn of the 13th and 14th century have been preserved until today, which makes Wiślica a rare example of an elaborate settlement complex in which basically occur all forms of urban development from the early and high Middle Ages.

4

Mszana Dolna. Charakterystyka rozplanowania układu przestrzennego miasta lokacyjnego oparciu o wyniki badań nad wielkością i kształtem działki siedliskowej

Malik R.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2016

|

Nr 45

33--42

PL

O średniowiecznym rodowodzie Mszany Dolnej świadczą nie tylko znane nam źródła pisane, ale co istotne, także niemal klasyczny dla miast tego okresu dobór miejsca jej lokalizacji. Ze względu na skąpy materiał historyczny, także ten materialny, miasto posiada bardzo skromny zasób opracowań charakteryzujących budowę jego planu w przeszłości. Artykuł ten jest próbą uzupełnienia tej luki z wykorzystaniem pomiarowej metody badania planów miast średniowiecznych w oparciu o zagadnienie działki.

EN

The medieval origins of Mszana Dolna is confirmed not only by the known written records but also, what is significant, by the choice of its location site almost classical for the towns from this period. Because of scarce historical evidence, also the material one, the town can boast limited studies characterizing its building plan in the past. The article is an attempt to fill in this gap by using the measurement method of analysing medieval town plans on the basis of the plot issue.

5

Wokół lokacyjnego układu urbanistycznego miasta Słomnik

Skrężyna K.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2014

|

Nr 40

35--40

PL

R. Malik w artykule Słomniki. Charakterystyka budowy przestrzennej miasta średniowiecznego w oparciu o analizę wielkości działki lokacyjnej na podstawie przeprowadzonych badań i pomiarów działek dochodzi do wniosku, że fronty działek siedliskowych w Słomnikach w czasie lokacji miały szerokość 25 lub 50 stóp, z tym, że autor skłania się jednak ku 50 stopom. Inne tezy: o przedlokacyjności kościoła, dworze królewskim, obwarowaniach miasta w oparciu o materiał źródłowy zebrany przez autora i analizę wyników badan historyków wydają się mniej prawdopodobne.

EN

R. Malik in the article: Słomniki. Charakteristics of spatial layout of a medieval town based on the analysis of a set- tlement plot size on the examinations and measurements of plots comes to the conclusion that fronts habitat in Słomniki during the site were 25 or 50 feet, the fact that the author is inclined, however, to 50 feet. Other ideas: the construction of the church before the location, the royal court, fortification of the town based on source material collected by the author and analyze the results of the research of historians seem less likely.

6

Skała. Uwagi na temat budowy miasta średniowiecznego w świetle najnowszych badań nad wielkością i kształtem działki lokacyjnej

Malik R.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2013

|

Nr 36

46--53

PL

Współczesna Skala to niewielki ośrodek handlowo-usługowy położony około 21 km na północ od Krakowa w ramach tzw. Płaskowyżu Ojcowskiego. Założono go staraniem klasztoru klarysek z Zawichostu w roku 1267. Jego plan oparty został na prostej, ortogonalnej konstrukcji składającej się z 39 działek o wymiarach 36 × 72 łokcie zgrupowanych wokół prostokątnego rynku wielkości 210 × 354 stopy. 27 działek przypadało w sumie na wszystkie bloki przyrynkowe, zaś 12 na 3 bloki przekątniowe, czwarty zajmowała działka kościelna. Tak zagospodarowany teren obejmował około 3 hektarów powierzchni z 8, jakimi dysponowało miasto w chwili opasania go linią umocnień obronnych. O tym, że takowe Skala posiadać mogła, przekonuje nas schemat układu komunikacyjnego miasta, który niewątpliwie pochodzi z okresu jego lokacji, a który w prawie niezmienionej formie zachował się po dzień dzisiejszy.

EN

Modern-day Skala is a small commercial and service centre located approximately 21 km north of Krakow, on the so called Ojcow Plateau. It was founded thanks to the efforts of the Poor Clares convent from Zawichost in 1267. Its plan was based on the simple, orthogonal construction consisting of 39 plots measuring 36 × 72 ells grouped round a rectangular market place measuring 210 × 354 feet. Altogether 27 plots made up all the market blocks, while 12 plots made up 3 diagonal blocks, the fourth being occupied by the church plot. The so developed area covered around 3 hectares out of 8 the town had at its disposal when it was surrounded with a line of defensive fortifications. The fact that Skala might have possessed the latter is confirmed by the scheme of the communications layout of the town, which undoubtedly comes from the time of its foundation and which has been preserved in almost unaltered form until today.

7

The Holocene sea level rise in the Southern Baltic as reflected in coastal peat sequences

Lampe R., Janke W.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2004

|

Vol. 11

19-29

EN

Coastal peatlands depend in respect to their vertical growth totally on the sea level, are witnesses of its variations and, furthermore, preserve remnants of organisms which permit conclusions about the nutrient content and salinity of the flood water and thus of the surrounding sea. Black layers which occur frequently in the peat profiles point to evolution phases whereas the sea level fell or the mire became desiccated. Around thirty radiocarbon data, data from pollen and diatom analyses as well as from geochemical investigations provide the base to reconstruct the sea level history. The placement of particular transgression/regression stages could be determined with a higher accuracy than before and demonstrate a strong correlation to climate oscillations such as to the Late Bronze Age dry period or the Little Ice Age climate deterioration. Uncertainties still remain in regard to the regression magnitudes and to the length of the hiatuses in the peat sequences.

8

Changes to the coastline in the neighbourhood of the Medieval harbour in Puck, in the light of the research made by the Polish Maritime Museum in Gdańsk

Pomian I.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2004

|

Vol. 11

31-36

EN

The site was discovered in 1977 by amateur scuba divers. During preliminary excavation in the Puck Lagoon, a massive system of timber structures, fascine, and stone as well as earthen embankments scattered over an area of over 12 hectares, were found. Looking at the chronological arrangement of the site, slowly reconstructed on the basis of dendrochronological analyses and supplemented with radiological research, it should be assumed that the northern strip of the construction is a continuation of the quay strengthening construction, the root of a harbour pier. It is probably the earliest stage of the Puck harbour development. Taking both the layout of the construction, working as defences of the swampy alluvial estuary of the Płutnica river, parallel to the present coastline, as well as chronological layout of the stand, which gets younger and younger the closer it gets to the present shore line, it may be assumed that the changes in the location of the port construction were influenced by quite quick deepening of the basin and movement to the south of the medieval shore line.