Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wody lecznicze Dolnego Śląska - historia eksploatacji i specyfika dokumentowania zasobów

Sokołowski Jakub, Sosnowska Małgorzata

Górnictwo Odkrywkowe

|

2022

|

R. 63, nr 1

17--25

PL

W artykule przedstawiono warunki występowania wód leczniczych na Dolnym Śląsku zwracając szczególną uwagę na specyfikę tego obszaru. Omówiono wielowiekową historię wykorzystywania dolnośląskich wód leczniczych oraz obecny stan udokumentowania ich zasobów. Na Dolnym Śląsku występuje wiele rodzajów wód leczniczych, m.in. szczawy, wody radonowe i lecznicze wody termalne, a także ich mieszaniny (szczawy termalne, szczawy radonowe). Wody te zawierają także szereg składników swoistych, takich jak żelazo, fluorki, kwas metakrzemowy i siarkowodór. Złoża tych wód w największym nagromadzeniu występują w Sudetach. Na obszarze bloku przedsudeckiego i monokliny przedsudeckiej są mniej liczne. Aktualnie na Dolnym Śląsku znajduje się 20 złóż wód leczniczych, z czego w 2020 r. wody wydobywano z 10 z nich. Wody lecznicze Dolnego Śląska są wykorzystywane głównie w balneoterapii i rozlewnictwie, także w rekreacji oraz do wytwarzania kosmetyków i produkcji naturalnego CO2. W artykule poruszono także najważniejsze zagadnienia związane z dokumentowaniem zasobów eksploatacyjnych ujęć wód leczniczych na Dolnym Śląsku.

EN

The article discusses the conditions of the occurrence of medicinal waters in Lower Silesia, paying special attention to the specificity of this area. The centuries-old history of the use of healing waters and the current state of documenting their resources are presented. There are many types of healing waters in Lower Silesia, incl. sorrel, radon and healing thermal waters, as well as their mixtures (thermal sorrel, radon sorrel).These waters also contain a number of specific components such as iron, fluorides, metasilicic acid and hydrogen sulfide.The deposits of these waters are mostly concentrated in the Sudetes.They are less numerous in the area of the Fore-Sudetic Block and the Fore-Sudetic Monocline.Currently, there are 20 healing water deposits in Lower Silesia, of which, in 2020, water was extracted from 10 of them.The curative waters of Lower Silesia are used mainly in balneotherapy and bottling, also for the production of cosmetics and the production of natural CO2.The article also deals with the most important issues related to documenting the exploitation resources of the Lower Silesian healing water intakes.

2

Wody podziemne zaliczone do kopalin : stan udokumentowania zasobów, stopień wykorzystania, perspektywy nowych odkryć, zadania na przyszłość

Sokołowski Jakub, Skrzypczyk Lesław, Sosnowska Małgorzata, Malon Agnieszka

Przegląd Geologiczny

|

2021

|

Vol. 69, nr 8

515--520

EN

Medicinal waters are most common in spas and towns of southern Poland, including the Sudetes and the Carpathians with the Carpathian Foredeep (over 70% of spas and towns with medicinal waters). In addition, healing waters occur in Western Pomerania and in several places in the Polish Lowlands. Thermal waters occur in a significant part of the Polish Lowlands, in the Carpathians and their foothills, and in the Sudetes. Brines (highly mineralized Cl-Na or Cl-Na-Ca waters) are common, especially in the Polish Lowlands, at great depths, on the order of several thousand metres below the surface. Currently, according to the latest published data as at December 31, 2019, the number of medicinal, thermal and saline water deposits is 142. In this figure, the vast majority are medicinal water deposits, of which there are 108. The remaining are 33 thermal water deposits and one deposit of brines.

3

Charakterystyka wybranych parametrów złożowych termalnych wód leczniczych Lądka-Zdroju

Liber-Makowska E., Kiełczawa B.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2017

|

R. 56, nr 2

117--130

PL

W pracy scharakteryzowano najważniejsze parametry złożowe termalnych wód leczniczych Lądka-Zdroju, takich jak: temperatura wody, wydajność ujęć oraz analizę pochodzenia jonów F– wraz z analizą ich pochodzenia. Lądeckie termalne wody lecznicze są zasilane z jednego złoża szczelinowego głębokiego krążenia. Sumaryczna ilość wody obecnie naturalnie wypływającej ze złoża jest prawie stała. Wartość tę można przyjąć jako sumaryczne zasoby eksploatacyjne. Eksploatowane wody termalne wykorzystywane są tylko do celów balneologicznych, aż 43% poboru nie jest w ogóle wykorzystywana. Ciepło z wód pozabiegowych też nie jest pozyskiwane. Aktualnie złoże eksploatowane jest w warunkach ustabilizowanych. Stan ten może być zaburzony w przypadku nadmiernej eksploatacji otworu L-2 i/lub innego głębokiego ujęcia takiego jak np. planowane nowe ujęcie wód termalnych.

EN

The paper presents the most important deposit parameters of the thermal waters in Lądek-Zdrój, such as: water temperature, discharge of intakes and analysis of F– origin. The medicinal thermal waters of Lądek-Zdrój are recharged from one deep circulation fissure deposit. The total amount of water flowing naturally out of the deposit is almost constant nowadays. This value can be taken as the summative reserve admissible volume of extracted groundwater of from all the intakes. The extracted thermal waters are currently used only for balneological purposes and as much as 43% of the drawn water is not used at all. The heat from post-treatment waters is not reused either. Currently, the deposit is exploited in stabilized conditions. These conditions can be disturbed in the event of the excessive exploitation of borehole L-2 and /or another deep intake such as the planned new thermal water intake.

4

Rozlewnie wód podziemnych w województwie małopolskim

Rajchel L.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 11/1

1009--1013

EN

The first groundwater bottling plant in Poland was established 210 years ago (1806-1808) in Krynica, and made this spa the birthplace of the bottling industry. The next such utilities were located in Głębokie, Żegiestów, Krościenko on Dunajec, Szczawnica, Szczawa and Wysowa. However, further development of the industry was inhibited for economic reasons in the Period of Partitions: the partitioners wanted to avoid competition of the annexed lands. At the beginning, water was scooped up first into amphorae, then into fired clay jugs, and at the end of the 19th century into glass bottles. The volume of the bottled water in Poland considerably jumped in the 1990s due to introducing the PET-type bottles. In the Małopolska Voivodeship, its groundwaters are currently bottled in 17 localities that provide natural mineral waters, springwaters and medicinal waters all over Poland. The consumption of the bottled waters in Poland has immensely grown from 0.1 dm3/person/year in the 1950s to 96 dm3/person in 2016.

5

Wody lecznicze regionu sudeckiego : wybrane problemy

Ciężkowski W., Kiełczawa B., Liber-Makowska E., Przylibski T., Żak S.

Przegląd Geologiczny

|

2016

|

Vol. 64, nr 9

671--682

EN

Mineralized waters used for medical treatment are common in the Sudetes. Due to reservoir rock types and the depth of groundwater circulation, two main types of groundwater deposits are distinguished. These are fissure deposits, the most often present in granites and gneisses, andfissure-porous deposits present first of all in sandstones. The main types of mineralized groundwater are CO2-rich waters, containing up to 99.5% of CO2 as the primary gas component, thermal waters characterized by the temperatures up to 87°C, which classifies these waters as the warmest in Poland, as well as radon waters, containing the highest activity concentrations of 222Rn, reaching above 2,000 Bq/dm3. All these groundwater types are infiltration waters. Discharge rates of the intakes in the Sudetes changes with time, which is influenced by changes in atmospheric parameters. The time of reaction is similar for all the intakes in the same hydrogeological structure. The process of mixing between the highly-mineralized, deep-circulation groundwater component and the shallow-circulation, low-mineralized component is intensely studied. Another problem is the presence of CO2 in the amount exceeding its solubility in the water. Juvenile CO2 flows from the deep crust through tectonic discontinuities, where it dissolves in groundwater, forming CO2-oversaturated waters, as well as itforms gas anomalies in soil air. CO2 concentrations may reach in soils more than 60 vol.%, and the flux of this gas reaches even 66 g/m2/d. Radon dissolves in groundwater in the zone of its out flow, where reservoir rocks are densely cracked, weathered, and cut by tectonic faults. The hydrogeochemical background of 222Rn in groundwater of the Sudetes is between 4 and 306 Bq/dm3.

6

Możliwości wykorzystania wód geotermalnych do celów rekreacyjnych i balneologicznych - aspekt techniczno-ekonomiczny

Janowski M.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2011

|

R. 50, nr 1-2

257-265

PL

Wykorzystanie wód termalnych w balneoterapii i rekreacji wiąże się z koniecznością utrzymania ich parametrów w określonym zakresie. Wody podziemne Niżu Polskiego są na ogół zmineralizowane w stopniu znacznie przekraczającym stopień dopuszczalny do zastosowań balneoterapeutycznych czy też rekreacyjnych. W związku z tym zachodzi konieczność rozcieńczenia wody termalnej wodą słodką (niskozmineralizowaną) przed skierowaniem jej do miski basenowej. Taki zabieg, ze względu na niską temperaturę wody rozcieńczającej, powoduje obniżenie temperatury wody kierowanej do basenu. Konieczne jest określenie sposobów prowadzenia strumieni mas wody oraz ich energii w sposób umożliwiający jak najszersze wykorzystanie wód termalnych dla poszczególnych typów basenów.

EN

The use of thermal waters in balneology and recreation is connected with a necessity to maintain their parameters in a defined scope. The mineralization level of the subterranean waters of Niz Polski, is generally more than the permitted level for use in balneology and recreation. As a result of this it is necessary to dissolve the geothermal water with sweet water before transmitting it to a swimming pool basin. These procedures, especially due to the low temperature of the dissolvent water, cause an overall temperature reduction of the water sent to the swimming pool. Therefore it's necessary to define a procedure that conducts the water stream while at the same time maintaining an optimum energy level for use in a different geothermal pool.

7

Charakterystyka warunków występowania i eksploatacji wód termalnych Lądka - Zdroju

Ciężkowski W., Liber-Makowska E., Ciekot B., Ogórek A.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2011

|

R. 50, nr 1-2

61-69

PL

Wody termalne Lądka Zdroju wykorzystywane są głównie do celów balneoterapeutycznych. Skałami wodonośnymi są dla nich proterozoiczne gnejsy gierałtowskie. Wody lecznicze eksploatowane są pięcioma naturalnymi źródłami i jednym głębokim odwiertem L-2. Obecnie sumaryczna wydajność wszystkich ujęć wynosi około 11,5 dm3/s i zbliża się do wartości wydajności długotrwałej. Eksploatację oraz obserwację ujęć wód prowadzą pracownicy Uzdrowiskowego Zakładu Górniczego Uzdrowiska Lądek-Długopole S.A. Wody termalne Lądka Zdroju są uznane jako wody lecznicze i wykorzystywane w leczeniu wielu schorzeń przewlekłych (m.in. choroby reumatologiczne, ortopedyczne, dermatologiczne i endokrynologiczne), w rehabilitacji oraz w profilaktyce.

EN

Thermal waters in Lądek Zdrój have been mainly used for therapeutics. The aquifer for these waters is Proterozoic gneiss from Gierałtów. Medicinal waters are exploited fromfive natural springs and one deep borehole L-2. Currently total discharge of all intakes is about 11.5 dm3/s and it is approaching long-term discharge. The exploitation and observations of water intakes have been carried out by personnel of the Department of Mining of Health Resort Spas Lądek-Długopole Co. Thermal waters of Lądek Zdrój are considered asmedicinal water and are used in the treatment of many chronic diseases (such as rheumatological, orthopedic, dermatologic, and endocrine diseases) in rehabilitation and prevention.

8

Analiza wydajności ujęć wód z samowypływem przy użyciu liniowej identyfikacji modelu ARMAX

Liber A., Liber E.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały

|

2005

|

Vol. 113, nr 31

129-134

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań autorów w zakresie modelowania zmienności wydajności ujęć wód leczniczych z samowypływem. W modelowaniu zastosowano liniową identyfikację ARMAX. Jako dane wejściowe zastosowano wyniki pomiarów wydajności ujęcia Jerzy w Lądku Zdroju w latach 1997-2003, Otrzymane wyniki porównano z wynikami modelowania ujęcia Jerzy przy użyciu sieci neuronowych GRNN oraz modelowania falkowego. Uzyskane rezultaty wskazują na możliwość zastosowania liniowej identyfikacji modelu ARMAX w badaniach hydrogeologicznych, w szczególności zaś w badaniach wydajności ujęć wód leczniczych. Otrzymywane rezultaty są podobne do rezultatów otrzymywanych przy użyciu sieci neuronowych GRNN.

EN

Paper presents the results of modeling the variability of discharge of medicinal waters with outflow. Linear identification of ARMAX model was used. Results of measurements of intake Jerzy (Lądek Zdrój) discharge from the 1997-2003 period were used as input data. Received results were compared with the results of modeling of intake Jerzy with usage of GRNN neural networks and wavelet modeling. Obtained results indicates possibilities of linear identification of ARMAX model usage in hydro-geological research, especially in medicinal waters discharge. Results are comparable with those obtained by neural networks GRNN usage.

9

Size estimation and protection of the areas supplying radon to groundwater intakes

Przylibski T.A.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2000

|

Vol. 26, no.1

55--71

EN

The paper characterises the method of estimating the size of the areas supplying radon to radon groundwater intakes. It is presented on the example of the intakes of radon groundwaters and radon acidulous waters of Lądek Zdrój, Świeradów Zdrój and Kowary. The results of appropriate calculations prove that the volume of rocks supplying radon to the groundwaters of particular intakes oscillates from over ten to several hundred thousand cubic metres. Considering the depth of the zone where radon saturation of these waters takes place, the area supplying this gas to particular intakes varies from several hundred to several thousand square metres. The largest areas of radon-222 supply are characteristic of the most discharge springs, while the smallest ones belong to the springs of low discharge, especially the intakes of groundwater mixture, where only one component supplies large quantities of radon-222. The recharge areas of groundwaters in which radon is dissolved are usually quite remote from the intakes and are not identical with the areas supplying these waters with radon-222. Currently, it seems to be important to extend slightly the existing zones of direct protection of the intakes, which could entirely safeguard the reserves of radon-222 through the protection of natural effective rock porosity in the area supplying the intakes with this gas.

PL

W pracy scharakteryzowano metodę szacowania wielkości obszarów zasilania radonem ujęć podziemnych wód radonowych. Jako przykładowe wybrano ujęcie wód radonowych i szczaw radonowych Lądka Zdroju, Świeradowa Zdroju i Kowar. W wyniku przeprowadzonych obliczeń wykazano, że objętość skał zasilających radonem wody podziemne poszczególnych ujęć waha się w granicach od kilkunastu do kilkuset tysięcy metrów sześciennych. Po uwzględnieniu głębokości strefy nasycenia tych wód radonem obszar zasilania ujęć tym gazem ma powierzchnię od kilkuset do kilku tysięcy metrów kwadratowych. Największymi obszarami zasilania radonem-222 charakteryzują się ujęcia o najwyższej wydajności, najmniejszymi zaś ujęcia o niewielkich wydajnościach, a zwłaszcza ujęcia mieszaniny wód podziemnych, z których tylko jedna składowa dostarcza znacznych ilości radonu-222. Obszary zasilania wód podziemnych, w których rozpuszcza się radon, leżą z reguły w znacznej odległości od ujęć i nie pokrywają się z obszarami zasilania ujęć tych wód w radon-222. Obecnie istotne wydaje się niewielkie rozszerzenie istniejących stref bezpośredniej ochrony ujęć, które to strefy w zupełności zabezpieczyłyby zasoby radonu-222 poprzez ochronę naturalnej porowatości efektywnej skał w obszarze zasilania ujęć tym gazem.

10

Wody mineralne, lecznicze i termalne - propozycja rewizji terminologii i uproszczenia klasyfikacji

Dowgiałło J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1999

|

nr 388 Hydrogeologia

49-59

PL

Terminologia wód podziemnych zaliczonych do kopalin wymaga uporządkowania. Wody dostarczające surowców chemicznych powinny być nazywane solankami lub szczawami przemysłowymi, wody użytkowane jako nośnik energii cieplnej - wodami termalnymi, przemysłowymi. Dzięki temu pierwsze przestaną być mylone z wodami leczniczymi typu Cl-Na lub HCO3 + CO2 , drugie - z leczniczymi wodami termalnymi. Tradycyjne nazewnictwo wód leczniczych oparte jest na podziale anionowo-kationowym oraz na przekraczającej wartości progowe zawartości składników swoistych i temperaturze. Wynikają stąd długie i skomplikowane nazwy oraz błędy obecne także w aktach prawnych. Proponowany podział anionowy i uwzględnianie jednego tylko składnika swoistego oraz temperatury znacznie uprości terminologię. Obejmuje on 43 zamiast 194 559 dotychczas możliwych typów i nazw wód leczniczych.

EN

Terminology of groundwaters recognized as mineral products requires reconsideration. Waters being a source of chemical raw materials should be called industrial brines or industrial carbonated waters, these serving as thermal energy carrier-industrial thermal waters. Then the first ones will not be mistaken with medicinal brines or medicinal carbonated waters and the latter with medicinal thermal waters. Designations of medicinal waters are presently based on main anions and cations concentration, the presence of specific components exceeding treshold concentrations and temperature. This results in lenghty names and frequent mistakes. To avoid this inconvenience only anions should be applied as classification criterion and only one specific component and/or temperature should be considered. Thus, the terminology becomes simplified and the classification includes 43 instead of 194 559 hitherto possible types of medicinal waters.