Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Assessment of the possibility of implementing small retention reservoirs in terms of the need to increase water resources

Wiatkowski Mirosław, Wiatkowska Barbara, Gruss Łukasz, Rosik-Dulewska Czesława, Tomczyk Paweł, Chłopek Dawid

Archives of Environmental Protection

|

2021

|

Vol. 47, no. 1

80--100

EN

Currently, due to reduced water resources, there is a need to build reservoirs in Poland. Reservoirs perform important economic, natural and recreational functions in the environment, improve water balance and contribute to flood protection. In the construction of reservoirs, it is necessary to consider not only hydrological issues related to water quantity, but also its quality, silting, and many other factors. Therefore, the physiographic, hydrological, hydrochemical, and hydrogeological conditions of the projected reservoirs have to be taken into account to limit the potential negative effects of decisions to build them. In order to assess the suitability of eight projected small water retention reservoirs (to increase water resources in the Barycz River catchment in Lower Silesia and Greater Poland provinces, this article takes into account hydrological indicators (efficiency of the reservoir, operation time, dependence on the intensity of silting, and flood hazard indicator), water quality (phosphorus load and nitrogen load), hydrogeological conditions (type of geological substratum for the reservoir basin and filtration losses), and safety of the reservoir dam. To develop a theoretical model describing the regularities between the indicators, multivariate statistical techniques were used, including the Principal Component Analysis (PCA) and the Factor Analysis (FA). In order to assess the reservoirs, a synthetic indicator was developed to compare the reservoirs with each other in relation to the conditions. The Cluster Analysis (CA) was used for typological classification of homogeneous locations of projected small retention reservoirs. Own research procedure for identification of the most advantageous water reservoirs, with the use of multivariate statistical techniques, may be used as a tool supporting decision making in other facilities intended for implementation in provincial projects of small retention.

PL

Obecnie w Polsce z powodu zmniejszonych zasobów wodnych istnieje potrzeba budowy zbiorników wodnych. Pełnią one w środowisku ważne funkcje gospodarcze, przyrodnicze, rekreacyjne, poprawiają bilans wodny i przyczyniają się do ochrony przeciwpowodziowej. Budując zbiornik wodny, oprócz zagadnień hydrologicznych związanych z ilością wody, należy wziąć pod uwagę jakość wody, która będzie retencjonowana w zbiorniku, jego zamulenie oraz szereg innych aspektów. Bardzo ważna jest więc analiza uwarunkowań zbiorników planowanych, w tym fizjograficznych, hydrologicznych, hydrochemicznych i hydrogeologicznych, aby ograniczyć potencjalne negatywne skutki podejmowania decyzji o budowie takich obiektów. W celu oceny możliwości realizacji ośmiu planowanych zbiorników małej retencji wodnej w kontekście potrzeby zwiększania zasobów wodnych na obszarze zlewni Barycz w województwie dolnośląskim i wielkopolskim w niniejszym artykule uwzględniono wskaźniki hydrologiczne (sprawność zbiornika, czas eksploatacji ze względu na intensywność zamulania, wskaźnik potencjalnego zagrożenia powodzią), jakości wody (obciążenie ładunkiem fosforu i azotu), hydrogeologiczne (rodzaj podłoża geologicznego pod czaszę zbiornika wodnego i straty filtracyjne) oraz bezpieczeństwa zapory zbiornika. Do opracowania teoretycznego modelu, opisującego prawidłowości zachodzące pomiędzy tymi wskaźnikami, wykorzystano wielowymiarowe techniki statystyczne takie jak: Principal Component Analysis (PCA) i Factor Analysis (FA). W celu oceny planowanych zbiorników w aspekcie najbardziej korzystnych do realizacji opracowano syntetyczny wskaźnik, który umożliwił porównanie tych zbiorników w odniesieniu do rozpatrywanych uwarunkowań. Wykonano również z zastosowaniem Cluster Analysis (CA) typologiczną klasyfikację planowanych zbiorników małej retencji wodnej pod względem jednorodnych lokalizacji na analizowanym obszarze. Zaproponowana w niniejszej pracy autorska procedura badawcza identyfikacji najkorzystniejszych, spośród planowanych do realizacji, zbiorników wodnych z zastosowaniem wielowymiarowych technik statystycznych, może posłużyć jako narzędzie wspomagające podejmowanie decyzji przy innych obiektach planowanych do realizacji w wojewódzkich planach rozwoju małej retencji.

2

Wartość przyrodnicza szaty roślinnej a morfologia i jakość wody w niewielkich zbiornikach wodnych na terenach rolniczych

Klarzyńska A., Kryszak A., Kryszak J.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2018

|

T. 18, z. 2

25--40

PL

Celem pracy była ocena walorów przyrodniczych fitocenoz wykształconych w obrębie niewielkich zbiorników wodnych (tzw. oczek wodnych) oraz jakości wody w tych obiektach w zależności od ich morfologii i użytkowania terenów przyległych. W ramach prac terenowych wybrano 22 zbiorniki wodne, wydzielając wśród nich 7 grup różniących się usytuowaniem w krajobrazie rolniczym, tj. lokalizacją względem otaczających upraw. Określono ich parametry morfologiczne, tj. powierzchnię lustra wody, nachylenie skarp i głębokość, a także z każdego pobrano wody do analiz laboratoryjnych. Roślinność wykształconą w strefie brzegowej opisano na podstawie 240 zdjęć fitosocjologicznych. Badania te dały podstawę do oceny różnorodności szaty roślinnej i umożliwiły wskazanie cech, które wpływają na jakość wód. Analizowane oczka wodne charakteryzowało duże zróżnicowanie morfologiczne, przy czym zbiorniki usytuowane w otoczeniu trwałych użytków zielonych wyróżniały się największą powierzchnią i miały zawsze łagodne skarpy. Najmniejsza powierzchnia i jednocześnie najmniejsza głębokość wody cechowała oczka zlokalizowane wśród upraw kukurydzy oraz te, wokół których wykształcił się zwarty pas zadrzewień. Stwierdzono, że różnorodność gatunkowa w większym stopniu zależy od parametrów morfologicznych zbiornika wodnego niż od sąsiadującej uprawy. Zasobność wód analizowanych oczek wodnych w składniki biogenne jest zróżnicowana, lecz wskazuje na postępujący proces eutrofizacji, co wiąże się bezpośrednio z sąsiedztwem łąk kośnych oraz pól uprawnych i może stanowić zagrożenie dla różnorodności gatunkowej.

EN

The aim of the work was to assess the natural values of phytocoenoses developed within small water reservoirs and the quality of water of these places, depending on their morphology and the use of adjacent areas. As part of the fieldwork, 22 water reservoirs were selected, separated into 7 groups that differ in their location in the agricultural landscape, i.e. location relative to the surrounding crops. Their morphological parameters were determined, i.e. the size of the reservoir’s surface, the height of the slopes and the depth, moreover, the water for laboratory analyzes were taken from each water reservoir. The vegetation developed in the shore zone was described on the basis of 240 phytosociological releves. These studies provided the basis for assessing the diversity of vegetation and made it possible to identify the features that affect water quality. The analyzed ponds were characterized by a large morphological diversity, while water reservoirs situated in the vicinity of permanent grasslands are characterized by the largest area and have always mild slopes. The smallest areas and at the same time the smallest depth of water were characterized by ponds located among corn crops and those around which a dense belt of trees developed. It was found that the species diversity depends more on the morphological parameters of the water reservoir than from the neighboring crop. The water content of the analyzed ponds in biogenic components varies, but indicates the progressive eutrophication process, which is directly related to the neighborhood of hay meadows and farmlands and may pose a threat to species diversity.

3

Możliwości wędkarskiego wykorzystania małych, śródpolnych zbiorników wodnych na tle warunków środowiskowych

Brysiewicz A., Czerniejewski P.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2018

|

T. 18, z. 3

5--20

PL

W artykule przedstawiono podstawowe parametry określające presję połowową na 8 niewielkich zbiornikach wodnych na terenach rolniczych w województwie zachodniopomorskim. Oceniono warunki siedliskowe ryb i zróżnicowanie chemiczne wód w poszczególnych zbiornikach. Przedstawiono ichtiofaunę złowioną przez wędkarzy w każdym akwenie, określono współczynnik stałości występowania (Ci) i dominacji (Di) gatunków. Badania hydrochemiczne nie wykazały podwyższonego poziomu biogenów w badanych zbiornikach wodnych w porównaniu z akwenami o większej powierzchni. Łącznie ze wszystkich 8 zbiorników w dwuletnim cyklu badawczym odłowiono 501 ryb należących do 9 gatunków. Wśród złowionych ryb zanotowano największą liczbę karasi pospolitych (Carassius carassius L.), których łącznie w okresie dwóch lat badań złowiono 127 szt. Nieco mniej odłowiono okoni (Perca fluviatilis L.) i płoci (Rutilus rutilus L.) – w obu przypadkach po 92 osobniki. Największą wartość współczynnika dominacji odnotowano w odniesieniu do karasia pospolitego (25,25%), a najmniejszy – jazia (Leuciscus idus L.) (0,20%). Również największe wartości współczynnika stałości występowania (Ci) stwierdzono w przypadku karasia pospolitego (87,5%) i nieznacznie niższy – lina (Tinca tinca L.) (75,0%). W dwuletnim cyklu prowadzonych badań rozdano 99 ankiet wędkarskich, a zbiornikiem wodnym, na którym poławiało najwięcej wędkarzy, był ZW1 (35 wędkarzy).

EN

The article presents the basic parameters determining the fishing pressure on 8 ponds located on agricultural areas in West Pomeranian Region. The habitat conditions of fishes were assessed and the hydrochemical differentiation of individual ponds was given. The ichthyofauna caught by anglers in each ponds was presented, coefficient of occurrence (Ci) and dominance of ichthyofauna (Di) were determined. Hydrochemical studies did not show elevated nutrient levels in each reservoir water. In total, from all 8 ponds in a two-year study cycle, 501 fish belonging to 9 species were caught. Among the fish caught by anglers, the largest number of crucian carp (Carassius carassius L.) was recorded, a total of 127 fish of this species were caught in two years of research. Then the most frequently caught fish were perch (Perca fluviatilis L.) and roach (Rutilus rutilus L.) – in both cases 92 individuals. The highest dominance coefficient was recorded in crucian carp (25.25%), and the lowest was recorded in ide (0.20%). Also, the highest values of coefficients of constancy were found in crucian carp (87.5%), and tench (75.0%). In a two-year cycle of research, 99 angling questionnaires were distributed, and ZW1 (35 anglers) was the largest water reservoir with the largest number of anglers.

4

Analysis of Water Quality of the Stobrawa River at the Location of the Walce Small Retention Reservoir

Wiatkowski M., Gruss Ł., Tomczyk P., Rosik-Dulewska C.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2018

|

Tom 20, cz. 1

184--202

EN

Small water reservoirs have economic, hydropower, natural and recreational functions, and improve the water balance. When building a water reservoir, one should consider not only the amount of water that will be retained in it, but also its quality. Frequently, the use of a reservoir and its existence can be threatened by contaminants brought into it with water and rubble. It is important to conduct monitoring in the catchment areas of rivers on which small water reservoirs are to be built, as most often no water quality analyses are conducted in such catchments. Therefore, contamination of planned water reservoirs is a very important problem. The objective of the study was to analyze the quality of water of the Stobrawa river to determine the possibility of its retention in the planned small water reservoir Walce, included in the small retention program for the Opolskie Province. For the purpose of the study, an analysis of water quality of the Stobrawa river was conducted in the vicinity of the basin of the future reservoir, in two measurement periods (from November 2006 to October 2007, and from April 2011 to February 2012). The quality of water of the Stobrawa river was evaluated in terms of the physicochemical indicators NO3-, NO2-, NH4+, P tot., PO43-, BOD5, dissolved oxygen, water temperature, reaction and electrolytic conductivity. The primary function of the reservoir is to be a water storage for agriculture, fire-fighting, as well as recreation, leisure and angling, hence the importance of water quality. The study demonstrated that the contamination of water of the Stobrawa river in the profile of the planned Walce reservoir is considerable. Based on the data obtained from the study, the planned Walce reservoir was classified as an eutrophic. The analysis of the Stobrawa river catchment, as a supplier of matter to the Walce reservoir, revealed that the catchment is characterized by a high capacity for the supply of matter to the reservoir.

PL

Małe zbiorniki wodne spełniają funkcje gospodarcze, energetyczne, przyrodnicze, rekreacyjne i poprawiają bilans wodny. Budując zbiornik wodny, oprócz zagadnień ilościowych wody, należy także wziąć pod uwagę jakość wody, która będzie retencjonowana w zbiorniku. Często wykorzystaniu zbiornika, jak i jego istnieniu, mogą zagrozić zanieczyszczenia dopływające do niego głównie z wodą i rumowiskiem. Ważne są badania monitoringowe w zlewniach rzek na których zamierza się budować małe zbiorniki wodne, ponieważ w tych zlewniach najczęściej nie prowadzi się badań jakości wody. Bardzo ważnym problemem jest więc zanieczyszczenie zbiorników planowanych. Celem pracy jest analiza jakości wód rzeki Stobrawy dla określenia możliwości jej retencjonowania w planowanym, w programie małej retencji dla województwa opolskiego, małym zbiorniku wodnym o nazwie Walce. W pracy przeprowadzono analizę jakości wód rzeki Stobrawy w pobliżu czaszy przyszłego zbiornika, w dwóch okresach pomiarowych (od listopada 2006 r. do października 2007 r. oraz od kwietnia 2011 r. do lutego 2012 r.). Jakość wód rzeki Stobrawy oceniono pod względem wskaźników fizyczno-chemicznych: NO3-, NO2-, NH4+, Pog., PO43-, BZT5, tlenu rozpuszczonego, temperatury wody, odczynu i przewodności elektrolitycznej. Podstawową funkcją zbiornika ma być magazynowanie wody do celów rolniczych, przeciwpożarowych oraz rekreacji, wypoczynku i wędkarstwa, dlatego ważnym zagadnieniem jest jakość wód zbiornika. Przeprowadzone badania wykazały, że zanieczyszczenie wody rzeki Stobrawy w przekroju planowanego zbiornika Walce jest znaczne. Na podstawie uzyskanych danych zakwalifikowano projektowany zbiornik Walce do zbiorników eutroficznych. Przeprowadzona ocena zlewni rzeki Stobrawy jako dostawcy materii do zbiornika Walce wykazała, że zlewnia odznacza się dużą możliwością dostarczania materii do zbiornika.

5

Analiza skuteczności odmulania zbiorników wodnych Cierpisz i Kamionka jako efektywnej metody rekultywacji ekosystemów eutroficznych

Bartoszek L., Gruca-Rokosz R., Koszelnik P.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2017

|

Tom 19

600--617

PL

Odmulanie zbiornika jest jego jednoczesnym pogłębieniem i polega na usunięciu z jego czaszy nagromadzonych przez lata osadów dennych. Jest to najczęściej stosowana metoda rekultywacji płytkich, silnie zdegradowanych zbiorników małej retencji. Obiektami badawczymi były dwa zbiorniki małej retencji utworzone na rzece Tuszymka Duża na Podkarpaciu. Zbiornik wodny w Cierpiszu (o pojemności 22 tyś m3) powstał w roku 1953 i był poddany odmulaniu w roku 1990, natomiast zbiornik wodny w Kamionce (o pojemności 105 tyś m3) powstał w roku 1957 i został zmodernizowany oraz odmulony w roku 2007. Badania prowadzono w dwóch sezonach wegetacyjnych lat 2013 i 2014. Próbki wody i osadów dennych pobrano czterokrotnie w 2013 roku oraz pięciokrotnie w 2014 roku z 2 stanowisk badawczych na zbiorniku Cierpisz i 3 stanowisk badawczych na zbiorniku Kamionka. Zarówno w zbiorniku Kamionka, jak i w zbiorniku Cierpisz pomimo zaawansowanej eutrofizacji wód osady denne były bardzo ubogie pod względem zawartości materii organicznej, fosforu i azotu. Również zanieczyszczenie osadów metalami ciężkimi było umiarkowane i za wyjątkiem kadmu, chromu i ołowiu nie przekraczało tła geochemicznego. Ogólnie niska zawartość fosforu i materii organicznej nie wskazuje na możliwość występowania zasilania wewnętrznego toni wodnej i wpływu osadów na postęp procesu eutrofizacji w obu zbiornikach. Ilość nagromadzonych substancji w osadach obu zbiorników była nieco zróżnicowana i nie było to powiązane z okresem odmulania, lecz z oddziaływaniem antropogenicznym zlewni i warunkami hydrologicznymi.

EN

Reservoir desludging is its simultaneous deepening and involves the removal of the accumulated over the years sediments from the bowl. It is the most commonly used method of recultivation of the shallow, strongly degraded small retention reservoirs. Two small retention reservoirs created on the river Tuszymka Duża (Sub-Carpathian region) were the research objects. The reservoir in Cierpisz (with a capacity of 22,000 m3) was formed in 1953 and was subjected to desludging in 1990, whereas the reservoir in Kamionka (with a capacity of 105,000 m3) was formed in 1957 and modernized and dredged in 2007. The research was conducted in two vegetation seasons the years 2013 and 2014. The samples of water and sediments were collected four times in 2013 and five in 2014 from 2 stations on the Cierpisz reservoir and 3 stations on the Kamionka reservoir. The sediments both of Kamionka and Cierpisz reservoirs despite the advanced eutrophication were very poor in terms of organic matter, phosphorus and nitrogen contents. Also, contamination of the sediments with heavy metals was moderate and except for cadmium, chromium and lead did not exceed the geochemical background. Generally, low content of phosphorus and organic matter does not indicate possibility of the occurrence of the internal supply of the water column and the sediment impact on the progress of eutrophication in both reservoirs. The amount of the accumulated substances in the sediments of the two reservoirs was slightly differentiated, and it was not related to the period of the desludging, but with the anthropogenic impact of the catchment and hydrological conditions.

6

Rola, podział oraz klasyfikacja jakości osadów dennych zbiorników wodnych

Mielczarek M., Szydłowski K.

Inżynieria Ekologiczna

|

2017

|

Vol. 18, nr 3

194--201

PL

Znaczenie małych oczek wodnych dla środowiska polega na utrzymywaniu jego zróżnicowania biocenotycznego oraz na wpływaniu na cykl biologiczny poprzez zatrzymywanie substancji pokarmowych. Pełnią one również rolę rekreacyjną oraz gospodarczą. Kształtowanie oczek wodnych zachodzi na drodze zróżnicowanych procesów w środowisku. Ponieważ w osadach dennych małych oczek wodnych zachodzi proces akumulacji zanieczyszczeń i składników pokarmowych, mogą one służyć jako względnie prosty wskaźnik zanieczyszczenia środowiska. Celem artykułu jest przegląd cech małych zbiorników wodnych, z uwzględnieniem osadów dennych oraz ich zróżnicowanych klasyfikacji.

EN

The importance of small water bodies for the environment consists in keeping it’s biocenotic diversity and aﬀecting the biocycle by damming nutrients and other substances. They also have econonomical and recreational significance. Forming of ponds took place through various diﬀerent processes, and they are a subject of ever-changing environment. Since bottom sedmiments of small water bodies can accumulate contaminating nutrients and heavy metals, they are considered to be a relatively simple indicator of environment pollution. This paper aims to present an overview of small water bodies features and significance with emphasis on bottom sediments and their various classifications.

7

Ocena retencji glebowej miejskich terenów zieleni w warunkach niedoboru opadów na przykładzie Parku Szczytnickiego we Wrocławiu

Orzepowski W., Kowalczyk T., Pokładek R., Pęczkowski G.

Inżynieria Ekologiczna

|

2017

|

Vol. 18, nr 5

103--109

PL

W pracy przedstawiono charakterystykę stosunków wodnych i ocenę zmienności zasobów retencji glebowej na terenie fragmentu Parku Szczytnickiego we Wrocławiu. Oceny tej dokonano na podstawie pomiarów uwilgotnienia gleby wykonanych w roku 2015 i 2016 oraz wyników monitoringu i prac badawczych prowadzonych w latach wcześniejszych. Szczegółowymi badaniami objęto fragment parku o powierzchni około 8,6 ha, zlokalizowany na północ od Ogrodu Japońskiego, pomiędzy ulicami Mickiewicza i Kopernika. Pomiary uwilgotnienia przeprowadzono metodą TDR w 27 punktach, w środku powierzchniowych warstw gleby 0–25 cm oraz 25–50 cm. Na podstawie analizy przestrzennego rozkładu uwilgotnienia stwierdzono, że w rozpatrywanym okresie występowały znaczne, długotrwałe niedobory wilgoci czynnej warstwy gleby. Nawet na około 36% badanego obszaru w warstwie 25–50 stwierdzono wilgotność gleby poniżej punktu trwałego więdnięcia (PTW, pF = 4,2). Zbiornik wodny o powierzchni 1,1 ha, położony centralnie na badanym terenie, nie wpływał w okresie objętym badaniami na poprawę retencji gruntowo-glebowej. Było to spowodowane okresowym brakiem zasilania systemu wodnego parku z ujęcia na Odrze, której poziom obniżył się z powodu suszy.

EN

The paper presents a characterisation of water relations and an estimation of the variability pertaining to soil water retention resources in the selected area of the Szczytnicki Park in Wrocław. The estimation was performed on the basis of the measurements of soil moisture performed in the years 2015 and 2016, and the results of monitoring and research conducted in an earlier period. The detailed study was conducted on a fragment of the park with the surface area of about 8.6 ha, situated north of the Japanese Garden, between the Mickiewicza and Kopernika streets. Soil moisture measurements were conducted with the TDR method, at 27 points, within the soil layers of 0–25 cm and 25–50 cm. On the basis of the analysis of spatial distribution of soil moisture it was observed that considerable and long-lasting moisture deficits of the active layer of the soil have occurred during the period under study. Moisture levels below the permanent wilting point (PWP, pF = 4.2) were noted on approximately 36% of the study area, in the layer of 25–50 cm. The reservoir with an area of 1.1 ha, situated centrally in the study area, did not cause any improvement of soil-ground water retention during the period of the study. That was due to the periodic lack of supply of the water system of the park from the intake of Oder river in which the water level decreased as a result of a drought.

8

Ocena wartości rekreacyjnej i wykorzystania kompleksu zbiorników „Kobiór”

Halama A.

Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN

|

2016

|

No 262

89--98

PL

Zbiorniki wodne i ich otoczenie bez wątpienia wpływają pozytywnie na wypoczywających, zwłaszcza w okresach wysokich temperatur. Większość małych zbiorników retencyjnych zlokalizowana jest na obszarach wiejskich, zwykle ubogich w infrastrukturę turystyczną. Wydaje się zatem celowe rekreacyjne wykorzystanie istniejących akwenów, jak i rozwój turystycznych form rekreacji na sąsiadujących z nimi terenach. Lokowanie innych niż tradycyjnie rozumiane formy działalności gospodarczej i usługowej o charakterze rolniczym, przyczynia się do aktywizacji tych obszarów. Wielofunkcyjne 90 zagospodarowanie obszarów wiejskich poprawia jakość życia mieszkańców, zapobiega zjawiskom depopulacyjnym i umożliwia likwidację przeludnienia agrarnego [Salamon 2005, s. 146].

EN

Few carried out investments, such as small water reservoirs, on rural areas, should be utilized in the most effective way. The main objective of the work is the assessment of the recreational value of water reservoirs complex Kobiór and its recreational use. The assessment was based on the morphometric parameters of the reservoir, local development plans for the surrounding areas and present use of the reservoir and surrounding areas. Despite the fact that the morphometric parameters were not very favourable for recreation, local development plans allowed recreational use of the reservoir and investments in infrastructure followed. Howewer, considering forest environment of the reservoir, many cycling paths and large dis-tance from similar objects, recreational use of the reservoir should be regarded as reasonable.

9

Ocena zmienności zasobów retencji glebowej w parku południowym we Wrocławiu

Orzepowski W., Kowalczyk T., Pokładek R., Pęczkowski G., Faron S.

Inżynieria Ekologiczna

|

2015

|

Nr 43

160--165

PL

W pracy przedstawiono charakterystykę stosunków wodnych i ocenę zmienności zasobów retencji glebowej na terenie Parku Południowego we Wrocławiu. Oceny tej dokonano na podstawie pomiarów uwilgotnienia gleby wykonanych w roku 2012 i 2013 oraz wyników badań prowadzonych na tym terenie w latach wcześniejszych. Pomiary wilgotności przeprowadzono metodą TDR w powierzchniowej warstwie gleby 0–25 cm oraz 25–50 cm, w kilkudziesięciu punktach (ok. 60) na terenie całego parku. Pozwoliło to na wygenerowanie map przestrzennego rozkładu uwilgotnienia gleby. Na ich podstawie stwierdzono, że na powierzchni parku występuje zauważalne zróżnicowanie zasobów retencji gromadzonych w glebie. Wyraźnie wyższe wartości uwilgotnienia obserwowano w pobliżu stawu parkowego. Przeprowadzone badania i analizy wskazują, że nadmierne uwilgotnienie w badanych profilach glebowych na terenie parku występuje zazwyczaj w okresie wiosennym i po nawalnych deszczach. Największy wpływ na kształtowanie zasobów retencji glebowej ma wielkość oraz rozkład opadów atmosferycznych.

EN

The paper presents the characteristics of water relations and assessment of changeability of soil retention resources in the Southern Park in Wrocław. The assessment was done on the basis of measurements of soil water content in 2012 and 2013 also the results of field investigations from earlier years were taken into account. The measurements of soil water content were done using TDR method in the upper soil layers 0–25 cm and 25–50 cm in several dozen points (about 60) on the area of Park. It allowed to generate the maps of spatial distribution of soil water content. It was found that on the area of park there was observable diversity of retention resources accumulated in soils. Explicitly higher values of moisture were observed in the vicinity of park pond. The researches and analyses showed that excessive water content in analyzed soils in the area of Park occurred usually in spring and after torrential rains. The value and distribution of precipitation had the highest influence on soil retention resources forming.

10

Zmienność chemizmu wód małych zbiorników wodnych o zróżnicowanej strukturze użytkowania terenów przyległych

Bedla D., Misztal A.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2014

|

Tom 16, cz. 1

421--439

EN

Physicochemical composition of surface waters is a dynamic phenomenon, among others dependent on climatic and biological factors. Human utilization, including the use of catchment area definitely affects the disturbances of this natural changeability. Small water reservoirs are particularly sensitive to anthropopressure, susceptible to degradation and in extreme cases even to disappearance. The object of research was an assessment of differences in concentrations of selected water quality indices in the reservoirs in catchments of various land use and their seasonal changes. In order to realize the assumed objective, four endorheic basins with various forms of land use in their vicinity, including settlement and agricultural, agricultural, agro-forestry and forestry catchments were selected. The research demonstrated that some of the substances tested in the waters of the discussed reservoirs (O2, NO2¯, NO3¯, NH4+ and SO42¯), like pH, revealed significant seasonal fluctuations between the summer and winter half years. A possible cause of this phenomenon may result from variable atmospheric conditions in respective half years. Lower concentration of nitrogen compounds in the summer half-year may be explained by their intensified uptake by vegetation. In the winter period, when vegetation is inhibited, a clear reconstruction of dissolved nitrogen salt resources ensues. The use, as the factor modifying fluctuations of the analyzed ions concentrations, was best noticeable for reservoirs located in settlement and agricultural or agricultural catchment. The changes referred especially to water salinity indices. It should be noted, that the complexity of the environmental spatial processes causes that explicit indicating the causes of seasonal fluctuations of the substances dissolved in water is complicated.

11

Small water bodies formed after peat digging in Dobrzyńskie Lakeland

Koprowski J., Łachacz A.

Journal of Water and Land Development

|

2013

|

no. 18 [I-VI]

37--47

EN

Post-peat water bodies formed as a result of peat digging for fuel in the 19th and the first half of the 20th century are common in the middle part of Dobrzyńskie Lakeland. In many cases peat was dug almost completely to form small water bodies. In the studied part of the lakeland 56.24 ha or 10.20% of peatland area have been exploited. The share of peatlands in the surface area of particular regions varied from 3.79% to 9.81%. The degree of peat exploitation also varied. Peat coverage of 7.06% was larger than the mean for Poland (3.80%) but close to that in young glacial areas. A group of water bodies formed after peat digging differed in terms of water quality. Physical and chemical properties of waters in studied water bodies are typical of surface and shallow ground waters in young glacial areas. They are fresh waters of a slightly higher content of mineral ions and of neutral to alkaline pH. Their electrolytic conductivity ranged between 300 and 500 µS·cm–1. Bicarbonates and calcium dominated their ionic composition. Post-peat water bodies were colonised by pleustonic and rush plant communities. Their species composition indicates eutrophic habitat conditions. Despite the fact that post-peat water bodies were formed as a result of intense environmental disturbance, now they increase landscape diversity of the middle part of Dobrzyńskie Lakeland and are habitats of many rare and endangered plant species.

PL

W środkowej części Pojezierza Dobrzyńskiego często występują potorfia jako wynik wydobywania torfu na opał w XIX i pierwszej połowie XX wieku. W wielu przypadkach torf wybrano niemal zupełnie, tworząc małe zbiorniki wodne. W badanej części Pojezierza Dobrzyńskiego wyeksploatowano 56,24 ha, czyli 10,20% powierzchni torfowisk. Udział torfowisk w powierzchni poszczególnych rejonów wynosił od 3,79 do 9,81%. Zróżnicowany był również ilość eksploatacji torfów. Zatorfienie, wynoszące 7,06%, było większe niż średnio w całej Polsce (3,80%), a zbliżone do zatorfienia obszarów młodoglacjalnych. Właściwości wody grupy zbiorników powstałych po wydobyciu torfu są bardzo zróżnicowane. Właściwości fizykochemiczne wód badanych potorfii są typowe dla wód powierzchniowych i płytkich wód gruntowych na obszarach młodoglacjalnych. Są to wody słodkie, z nieznacznie większą niż średnia mineralizacją (ogólna zawartość jonów) oraz odczynem od obojętnego do zasadowego. Ich przewodnictwo elektrolityczne najczęściej wynosiło 300–500 µS·cm–1. W składzie jonowym dominowały wodorowęglany oraz wapń. Powstałe po wydobyciu torfu zbiorniki wodne były kolonizowane przez gatunki roślin. W wyniku tego wykształciły się zbiorowiska pleustonowe, a także szuwarowe. Ich skład gatunkowy wskazuje na eutroficzne warunki siedliskowe. Mimo że powstały w wyniku znacznego przekształcenia środowiska, obecnie potorfia występujące w środkowej części Pojezierza Dobrzyńskiego zwiększają różnorodność krajobrazową i stanowią siedlisko wielu rzadkich i zagrożonych gatunków roślin.

12

Constructed wetlands in Finnish agricultural environments: balancing between effective water protection, multi-functionality and socio-economy

Berniger K., Koskiaho J., Tattari S.

Journal of Water and Land Development

|

2012

|

no. 17 [VII-XII]

19-29

EN

This case study summarizes the current knowledge in Finland on the efficiency of constructed wetlands to improve water quality at the same time providing multiple benefits. The efficiency is highly dependent on the wetland's relative size compared to the upstream catchment area, and on the amount of agricultural land in the upstream catchment. The case study analyses the incentives designed to motivate landowners to construct wetlands in Finland such as the non-productive investment support and the agri-environment payment support for wetland management. Farmers think that the support system is heavy and bureaucratic, and thus the target number of new constructed wetlands is far from being met. Individual projects have been more successful in wetland construction than the official support system. General wetland plans drafted for hotspot areas is an example of enabling factors and strict eligibility rules form one of the barriers of wetland construction identified in this case study. In spite of the criticism of the current wetland incentives, a support system for wetland construction is needed. One option would be to give regional authorities more freedom to select priority areas according to e.g. River Basin Management Plans.

PL

Artykuł stanowi podsumowanie stanu wiedzy w Finlandii na temat wielofunkcyjności niewielkich sztucznych zbiorników wodnych, w tym szczególnie poprawy jakości wody. Efektywność takich zbiorników w ochronie wód w dużym stopniu zależy od stosunku wielkości tych akwenów do obszaru zlewni bezpośredniej i wielkości powierzchni użytkowanej przez rolnictwo w tej zlewni. Badania obejmowały analizę takich czynników, jak pomoc w planowaniu i organizacji lub udzielanie wsparcia finansowego w ramach programów rolnośrodowiskowych w motywowaniu rolników do budowy niewielkich zbiorników wodnych (ang. "constructed wetlands") na cele ochrony jakości wody na terenach rolniczych. Farmerzy uważają, że system wsparcia jest zbyt zbiurokratyzowany i dlatego liczba nowych zbiorników jest dużo mniejsza od spodziewanych. Indywidualne projekty podejmowane z inicjatywy rolników są dużo efektywniejsze w stosunku do oficjalnego wsparcia. Ogólnokrajowe plany skierowane głównie na obszary "hot spots" są przykładem jednej z barier ograniczających szerokie zastosowanie małych zbiorników do ochrony jakości wody. Mimo dość krytycznej oceny, oficjalny system wsparcia jest jednak niezbędny. Szersze zastosowanie niewielkich zbiorników wodnych do ograniczenia zagrożeń wody w wyniku dopływu zanieczyszczeń z obszarów użytkowanych rolniczo wymaga zwiększenia uprawnień władz lokalnych do typowania obszarów, na których celowa jest budowa tego typu urządzeń. Zadania związane z budową zbiorników do oczyszczania wody powinny być uwzględniane w zlewniowych planach gospodarowania wodą.

13

Małe zbiorniki wodne na obszarze powiatu wrocławskiego ziemskiego

Fatyga J., Górecki A., Helis M.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2007

|

T. 7, z. 2a

107-126

PL

Tematem opracowania jest liczebność i rozmieszczenie małych zbiorników wodnych na obszarze powiatu wrocławskiego ziemskiego w zlewniach II i III rzędu. Ich rolę i znaczenie w zagospodarowaniu przestrzennym i krajobrazie rolniczym przedstawiono na podstawie literatury. Ustosunkowano się do metod inwentaryzacji tych zbiorników oraz podjęto próbę ich klasyfikacji na badanym terenie. Stwierdzono, że najbardziej dokładne i wiarygodne dane uzyskano w badaniach własnych, przeprowadzając inwentaryzację zbiorników na podstawie map glebowo-rolniczych w skali 1:5 000 i tworząc oddzielną warstwę informacji w bazie danych o czynnikach przyrodniczych województwa dolnośląskiego w systemie GIS Arc Info. Próbę klasyfikacji zbiorników wodnych podjęto na podstawie cech określających ich usytuowanie w terenie przez porównanie treści map glebowo-rolniczej i topograficznej w skali 1:10 000. Badania wykazały, że na obszarze powiatu znajduje się 1312 zbiorników wodnych (na km2 przypada 1,2). Najwięcej ich występuje w zlewni Bystrzycy ze Strzegomką (433). Najgęstszą siecią zbiorników charakteryzują się zlewnie Oławy i Odry. Na 1 km² przypada odpowiednio 2,6 i 2,4 zbiornika. Najmniej zasobna w zbiorniki jest zlewnia Ślęzy. W zlewni tej zinwentaryzowano 256 zbiorników, a ich liczba na 1 km² wynosi 0,7. Zbiorniki występujące na obszarze badanego powiatu w większości powstały w wyniku działalności ludzkiej, jako dawne wyrobiska po wydobyciu gliny, piasku i żwiru. Na drugim miejscu są zbiorniki kopane z przeznaczeniem na przeciwpożarowe, stawy rybne i zbiorniki ozdobne. Mało jest zbiorników naturalnych - oczek wodnych, tzw. śródpolnych (w zasięgu pól uprawnych i użytków zielonych) oraz śródleśnych. Najwięcej zbiorników wodnych występuje w pobliżu terenów zabudowanych oraz starorzeczy. Osobną kategorię stanowią zbiorniki zaporowe na rzekach. Ogólne informacje na ich temat zaczerpnięto z opracowania dotyczącego małej retencji w województwie dolnośląskim.

EN

The primary content of the study is the number and location of small water reservoirs in the territory of Wroclaw land district in drainage basins of the II and III order. Their role and importance in the spatial management and agricultural landscape is presented based on the literature. A stance on the inventory methods of these reservoirs was taken and their classification in the studied area was attempted. It was found that the most precise and reliable data were obtained in own research by making inventory of reservoirs based on soil agricultural maps in the scale of 1:5 000 and creating a separate layer in the database of the environmental factors of Lower Silesia voivodship in the GIS ARC INFO system. An attempt of their classification was made on the basis of features defining the water reservoirs' location in the field through comparison of the content of soil agricultural maps with a topographic map in the scale of 1:10 000. The examination revealed 1312 water reservoirs (1.2 per km²) in the district territory. Their greatest number was found in the drainage basin of the Bystrzyca with Strzegomka (433). The densest network of reservoirs (2.6 and 2.4 per km²) is characteristic of the drainage basins of the Oława and the Odra. The drainage basin of the Ślęza is poorest in reservoirs. In this drainage basin 256 reservoirs were inventoried and their density was 0.7 per 1 km². The reservoirs in the district territory originated mainly from human activity as the former pits remained after clay, sand and gravel excavation. Second frequent are dug reservoirs intended for: fire control reservoirs, fishponds and decorative reservoirs. Natural reservoirs - the so-called midfield water holes (within the reach of cultivated fields and grasslands) and mid-forest ones are scarce. Altogether in the district territory most water reservoirs can be found in the vicinity of built-up areas and oxbow lakes. Dam reservoirs on rivers belong to a separate category. General information on the latter was gathered from a study on small water retention in the Lower Silesia voivodship.

14

Change in the number of ponds in the Wyskoć catchment basin in the years 1980-2003 and characteristics of the newly excavated ponds

Juszczak R., Kędziora A., Leśny J., Olejnik J.

Journal of Water and Land Development

|

2006

|

no. 10

107-120

EN

The article presents the results of analyses of changes in the number of ponds in the Wyskoć catchment basin carried out in the years 1980-2003 and the characteristics of ponds excavated in that period. Only water reservoirs of an area less than 2 ha were considered. Analyses were based on topographic maps in the scale of 1:10 000 and aerial photographs taken in 1996. The results indicated that the number of filled ponds increased, especially those located in fields and grasslands. However, forest and wetland ponds were the most resistant to the processes of quantitative degradation because not even a single pond was filled during the analysed period. Over 70% newly excavated water bodies were made as an effect of exploitation of mineral and peat resources. However, nowadays ponds are more often created as a result of intentional human activities and are used for fish farming, recreation and as water retention reservoirs used in irrigation of small agricultural and gardening areas.

PL

W artykule przedstawiono wyniki analiz zmian liczby małych zbiorników wodnych na obszarze zlewni rowu Wyskoć w latach 1980-2003 oraz wybrane charakterystyki zbiorników wodnych wykopanych w tym okresie. Analizie poddano wyłącznie zbiorniki małe o powierzchniach poniżej 2 ha. Wszelkie analizy wykonywano na podstawie map topograficznych w skali 1:10 000 oraz zdjęć lotniczych z 1996 r. Uzyskane wyniki jednoznacznie wskazują, że liczba małych zbiorników wodnych w zlewni rowu Wyskoć się zwiększa. Jest to szczególnie widoczne w przypadku zbiorników zlokalizowanych na polach uprawnych i użytkach zielonych. W znacznie mniejszym stopniu zwiększyła się liczba zbiorników śródleśnych oraz zbiorników zlokalizowanych na mokradłach. W analizowanym okresie nie zasypano ani jednego zbiornika zlokalizowanego w lesie bądź na terenie podmokłym, tak więc stwierdzić można, że zbiorniki zlokalizowane na tych użytkach są najbardziej odporne na procesy degradacji ilościowej. Bezpośrednią przyczyną wykopania około 70% zbiorników wodnych była eksploatacja surowców mineralnych (żwiru, pospółki, gliny), bądź torfu. Obecnie jednak małe zbiorniki wodne są coraz częściej tworzone w wyniku celowych działań, jako zbiorniki przeznaczone do hodowli ryb, wędkarstwa, rekreacji, lub jako zbiorniki retencyjne wód wykorzystywanych do małoobszarowych nawodnień rolniczych i ogrodniczych.

15

Współczesne kierunki przekształceń małych zbiorników wodnych na obszarach rolniczych Pojezierza Olsztyńskiego

Skwierawski A.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 13

166-173

16

Wpływ zagospodarowania terenu na parametry hydrochemiczne wód i osadów dennych małych zbiorników wodnych dzielnicy Kortowo w Olsztynie

Tandyrak R., Grochowska J., Dunalska J.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 13

190-191

17

Skład chemiczny osadów dennych małych zbiorników wodnych jako odzwierciedlenie nasilenia procesów antropopresji w krajobrazie rolniczym

Skwierawski A.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2003

|

Vol. 10, nr S1

159-169

PL

Badano miąższość, strukturę oraz podstawowe wskaźniki fizykochemiczne osadów dennych zbiorników wodnych Pojezierza Olsztyńskiego. Do badań wytypowano 10 zbiorników wodnych o powierzchni poniżej 1 ha, różniących się parametrami morfometrycznymi, i położonych w różnych typach zlewni. Osady pobrano sondą rdzeniową, wyodrębniając warstwy różniące się morfologicznie i każdą z tych warstw poddano analizom. Analizy laboratoryjne wykazały występowanie znacznego zróżnicowania zarówno zawartości materii organicznej (od 4,2 do 84,6% s.m.), jak i składników biogennych (N: 1,6-50,1 g . kg-1 s.m.; P: 0,15-1,18 g . kg-1 s.m.; K: 0,3-12,1 g. kg-1 s.m.; Ca: 0,2-191,8 g. kg-1 s.m.) w osadach poszczególnych zbiorników wodnych. Zróżnicowanie dotyczyło także warstw występujących w obrębie poszczególnych rdzeni osadów i wykazywało ogólną tendencję zmniejszania się koncentracji biogenów w kierunku głębszych warstw rdzenia. Taki układ zaznaczał się szczególnie pomiędzy pierwszą i druga warstwą osadu, natomiast osady o charakterze torfowym, zalegające w głębszych partiach rdzeni trzech spośród badanych zbiorników, charakteryzowały się odmiennymi właściwościami: większą zawartością materii organicznej, azotu i wapnia, małym stężeniem fosforu i potasu. Przeprowadzone badania pozwoliły stwierdzić, że osady denne są głównym ogniwem akumulacji składników biogennych w ekosystemie oczek wodnych, decydując o funkcjonowaniu tych zbiorników wodnych jako barier biogeochemicznych ograniczających odpływ zanieczyszczeń ze źródeł związanych z obszarami wiejskimi.

EN

Small water reservoirs are very common element in the agricultural landscape in northern Poland. A great number of the reservoirs make them an important factor reducing the nutrients outflow from rural areas. Small water reservoirs play a role of natural settlers, with the bottom sediments as a place of the pollutants immobilization. Bottom sediments from 10 small water bodies in the Mazury Lake District were investigated. The reservoirs are less than 1 ha of area and have different catchment usage. Thickness of cores, structure and chemical parameters of sediments were analyzed. Analyses showed considerable differences in organic matter content (from 4.2 to 84.6% of dry mass) and nutrients (N: 1.6-50.1 g . kg-1 d.m.; P: 0.15-1.18 g . kg-1 d.m.; K: 0.3-12.1 g. kg-1 d.m.; Ca: 0.2-191.8 g. kg-1 d.m.) in various reservoirs. Differences in chemical composition were observed in particular sediments cores, too. The main trend was following: the deeper layer of a core the lower content of nutrients in a sediment. Investigations showed that bottom sediments are the main place of nutrients accumulation in small reservoir ecosystem. Thus, the sediments decide on the functioning of small water reservoirs as a first biogeochemical barrier for nutrients outtlow from agriculturally used catchments.

18

Impact of reservoir systems on stream outflow in lowland catchment

Szymczak T., Kowalewski Z.

Journal of Water and Land Development

|

2001

|

no. 5

3-14

EN

The paper presents results of a simulation study on the impact of a set of reservoirs on the outflow from a small lowland catchment of an area of 106 km². The study was carried out in the catchmment of the Dzierzba - left tributary to the Skroda River. Using the software package elaborated in the Institute of Land Reclamation and Grassland Farming we performed simulated calculations of the transformation of water flow through a set of reservoirs in selected hydrological years. Calculated variants differed in the number and location of retention reservoirs and in hydraulic parameters of the outflow devices. It was found that several retention reservoirs of a capacity of several dozen to several hundred thousands cubic meters would reduce culmination of floods and decrease low waters during the periods of water deficits. There is a possibility to reduce Qmax to c. 15 % during the summer floods and to reduce Qmax to 76 % during the snow-melt floods (of greater capacity).

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań symulacyjnych dotyczących oddziaływania zespołu zbiorników na kształtowanie się odpływu z małej zlewni nizinnej o powierzchni 106 km². Obiektem tych badań była zlewnia rzeki Dzierzbi - lewego dopływu Skrody. Za pomocą pakietu programów komputerowych opracowanych w Instytucie Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach wykonano wariantowe obliczenia symulacyjne transformacji przepływu przez układ zbiorników w wybranych latach hydrologicznych. Warianty obliczeniowe różniły się liczbą i lokalizacją zbiorników retencyjnych oraz parametrami hydraulicznymi urządzeń upustowych. Na podstawie symulacji numerycznych stwierdzono, że kilkanaście zbiorników retencyjnych o pojemności od kilkudziesięciu do kilkuset tysięcy metrów sześciennych zmieni strukturę odpływu w kierunku redukcji kulminacji wezbrań i zmniejszenia niżówek w okresie deficytów zasobów wodnych. W przypadku letnich wezbrań opadowych istnieje możliwość obniżenia do około 15% wartości Qmax, zaś wezbrań roztopowych (większych i bardziej pojemnych) osiągnięto redukcję tylko do 76% Qmax ze zlewni.