Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników

Znaleziono wyników: 19

Liczba wyników na stronie
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
Wyniki wyszukiwania
Wyszukiwano:
w słowach kluczowych:  kruszywo sztuczne
help Sortuj według:

help Ogranicz wyniki do:
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
EN
The article presents a review of research conducted on cement-free concretes based on alkaline-activated waste materials. Research is conducted in order to create concretes that are in line with the doctrine of sustainable development. Their main assumption is the reuse of recycled materials in newly produced building materials without compromising their properties. In addition, attempts are made to eliminate Portland cement, replacing it partially or completely with fly ashes or metakaolin. Another modification of concrete consists of replacing natural aggregate with artificial aggregate. The research conducted on lightweight concretes based on fly ashes, and alkali-activated porous ash aggregate is also presented.
PL
Artykuł przedstawia wyniki badań prowadzonych na betonach bezcementowych na bazie surowców odpadowych aktywowanych alkalicznie. Prace badawcze mają na celu stworzenie betonów wpisujących się w doktrynę zasad zrównoważonego rozwoju, którego głównym założeniem jest ponowne wykorzystywanie materiałów z recyklingu w nowo produkowanych materiałach budowlanych przy zachowaniu ich właściwości. Ponadto, dąży się do eliminacji cementu portlandzkiego poprzez zastąpienie go częściowo bądź całościowo popiołami lotnymi czy metakaolinem. Modyfikacja betonu zakłada również zastąpienie kruszywa naturalnego kruszywem sztucznym. Niniejszy artykuł prezentuje wyniki badań prowadzonych na betonach lekkich na bazie popiołów lotnych i kruszywa popiołoporytowego aktywowanych alkalicznie.
EN
This paper presents results of mineralogical and chemical research connected with the polymorphic transformations of dicalcium silicates in aggregate based on open-hearth slag and also slags from the current production of EAF (electric arc furnaces), and LF (ladle furnaces). Particular attention was paid to the transformation of the polymorph β-Caub>2[SiO4] into the variant γ-Ca2[SiO4], which is undesirable from the perspective of using steel slags in road construction. A full mineralogical characterization of the tested metallurgical slags enabled the verification of the effectiveness of detecting the decomposition of dicalcium silicate in observations in UV light in line with the PN-EN 1744-1+A1:2013-05 standard. On the basis of the conducted research, it was found that in the aggregate based on open-hearth slags and in the EAF furnace slag, dicalcium silicates are mainly represented by the β-Ca2[SiO4] polymorph, accompanied by α’-Ca2[SiO4]. The slag from the LF furnace was characterized by a different composition, with a strong advantage (57%) of the α’-Ca2[SiO4] variety, with a 1% share of the β-Ca2[SiO4] and 15% of the γ-Ca2[SiO4]. It was found that the transformation of β-Ca2[SiO4] into γ-Ca2[SiO4] can take place only under certain conditions in the metallurgical process, but the process is not influenced by hyperergenic factors, as evidenced by the fact that after more than 100 years of storage of open-hearth slag, on the basis of which the aggregate was produced, it was primarily marked with all the variants of β-Ca2[SiO4], without the polymorph γ-Ca2[SiO4]. The comprehensive characterization of the slag phase composition requires use of an appropriately selected research methodology; this is of key importance prior to the secondary use of this material, especially in the presence of the γ-Ca2[SiO4] polymorph. It has been determined that the most accurate test results are obtained using the XRD technique. The method of determining the decomposition of dicalcium silicate according to the PN-EN 1744-1+A1:2013-05 standard proved to be unreliable. It seems that in the situation of using LF slag as an artificial aggregate, taking the test results according to the method described in the PN-EN 1744-1+A1:2013-05 standard as being decisive is very risky, especially on a large scale (e.g. in communication construction).
PL
W artykule przedstawiono wyniki badań mineralogiczno-chemicznych dotyczące przemian polimorficznych krzemianów dwuwapniowych w kruszywie na bazie żużli martenowskich, a także w żużlach z bieżącej produkcji pieca elektrycznego EA F (Electric Arc Furnace) oraz pieca kadziowego LF (Ladle Furnace). Szczególną uwagę zwrócono na przeobrażenia polimorfu β-Ca2[SiO4] w odmianę γ-Ca2[SiO4], co jest niepożądanym zjawiskiem z punktu widzenia wykorzystania żużli stalowniczych w budownictwie drogowym. Pełna charakterystyka mineralogiczna badanych żużli posłużyła do weryfikacji skuteczności wykrywania rozkładu krzemianu dwuwapniowego w obserwacjach w świetle UV zgodnie z normą PN-EN 1744-1+A1:2013-05. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że w kruszywie na bazie żużli martenowskich oraz w żużlu z pieca EAF krzemiany dwuwapniowe są reprezentowane przede wszystkim przez odmianę β-Ca2[SiO4], której towarzyszy α’-Ca2[SiO4]. Żużel z pieca LF charakteryzował się natomiast odmiennym składem, z silną przewagą (57%) odmiany α’-Ca2[SiO4], przy 1% udziale odmiany β-Ca2[SiO4] oraz przy 15% zawartości odmiany γ-Ca2[SiO4]. Stwierdzono, że przemiana β-Ca2[SiO4] w γ-Ca2[SiO4] może zachodzić tylko w określonych warunkach w procesie metalurgicznym, na proces ten nie mają natomiast wpływu czynniki hipergeniczne, o czym może świadczyć fakt, że po około 100-letnim okresie składowania żużla martenowskiego, na bazie którego wyprodukowano kruszywo, oznaczono w nim przede wszystkim odmianę β-Ca2[SiO4], nie stwierdzając polimorfu γ-Ca2[SiO4]. Kompleksowa charakterystyka składu fazowego żużla wymaga zastosowania odpowiednio dobranej metodyki badawczej, zwłaszcza pod kątem obecności polimorfu γ-Ca2[SiO4], co ma kluczowe znaczenie przed wtórnym wykorzystaniem tego materiału. Stwierdzono, że najdokładniejsze wyniki badań uzyskuje się przy użyciu techniki XRD. Metoda oznaczania rozkładu krzemianu dwuwapniowego wg normy PN-EN 1744-1+A1:2013-05 okazała się zawodna. Wydaje się, że w sytuacji wykorzystania żużla po produkcji pieca LF jako kruszywa sztucznego, zwłaszcza na dużą skalę, np. w budownictwie komunikacyjnym, przyjęcie wyników badań zgodnie z metodą opisaną w normie PN-EN 1744-1+A1:2013-05 jako decydujące jest bardzo ryzykowne.
PL
Zapotrzebowanie na kruszywa jako materiał znajdujący szerokie zastosowanie w różnych gałęziach budownictwa stale wzrasta. Jest to uwarunkowane ciągłym postępem i rozwojem urbanizacji, jednak z drugiej strony powoduje, że zasoby kruszyw naturalnych zaczynają się kurczyć. W związku z tym coraz częściej przedsiębiorcy zwracają swoją uwagę w kierunku kruszyw sztucznych produkowanych na bazie materiałów odpadowych. W artykule przedstawiono charakterystykę właściwości kruszywa wyprodukowanego na bazie żużli stalowniczych w kontekście odpowiedzi na pytanie, czy analizowane kruszywo sztuczne może być zamiennie wykorzystywane z kruszywem naturalnym.
EN
The demand for aggregates as a material widely used in various construction sectors is constantly growing. This is due to continuous growth and increasing urbanisation, however, on the other hand, it makes the resources of natural aggregates shrink. Therefore, more and more often contractors turn to artificial aggregates produced on the basis of waste materials. The paper presents the properties of aggregate produced on the basis of steel slags in view of the question if the analysed artificial aggregate can be an alternative to natural aggregates.
EN
This article presents the results of the study of changes in mineral and chemical composition of artificial aggregates consisting of coal shale (a hard coal mining waste) and fluidized ashes. Such an aggregate was used for road construction. After completion of the construction works but before making the road available for public use, significant deformation of the surface in the form of irregular buckling of the asphalt layer occurred. It was excluded that this resulted from mining damage, design errors or performance mistakes, among others. A study of the materials that had been incorporated in the construction layers was undertaken in order to find the component and the mechanism responsible for the buckling of the road surface. A comparison of the mineral and chemical composition of aggregate samples collected from the embankment where the road buckled with the reference sample and samples from places without deformations showed that the bumps in the road embankment consisted of minerals that were not initially present in the aggregate. Wastes produced as a result of high temperatures (slag and power plants ashes, metallurgical wastes) are not as stable in terms of chemical and phase composition in the hypergenic environment. As a result of the processes occurring in the road embankment, anhydrite, which is the primary component of fluidized ashes, was transformed into gypsum and ettringite. As a result of contact with water CaO (present in fluidized ashes) easily changed into calcium hydroxide. As the crystallization of these minerals is expansive, it resulted in the filling of pores and, in extreme cases, in a substantial increase in the volume of the aggregate and, consequently, in the deformation of the road surface.
PL
W artykule przedstawiono wyniki badań nad przeobrażeniami składu mineralnego i chemicznego, które zaszły w kruszywie sztucznym skomponowanym na bazie łupku węglowego (odpad pochodzący z górnictwa węgla kamiennego) i popiołów fluidalnych. Kruszywo to użyte zostało do budowy drogi. Po zakończeniu budowy, a jeszcze przed oddaniem jej do użytku stwierdzono znaczne deformacje nawierzchni w formie nieregularnych wybrzuszeń i wypiętrzeń warstwy asfaltowej. Jako przyczyny wykluczono między innymi szkody górnicze, błędy projektowe czy błędy wykonawcze. Podjęto więc badania wbudowanych w warstwy konstrukcyjne materiałów w celu wskazania składnika i mechanizmu odpowiedzialnego za wypiętrzanie nawierzchni drogi. Porównanie składu mineralnego i chemicznego próbek kruszywa pobranych z nasypu drogowego w miejscach deformacji z próbką referencyjną i próbkami z miejsc, gdzie deformacji nie stwierdzono wykazało, że w nasypie drogowym w miejscu „wybrzuszeń” występują minerały, których pierwotnie nie było w kruszywie. Odpady powstałe w wyniku oddziaływania wysokich temperatur (żużle i popioły elektrowniane, odpady hutnicze itp.) w środowisku hipergenicznym nie są stabilne tak pod względem składu chemicznego, jak i fazowego. Na skutek procesów zachodzących w nasypie drogowym anhydryt będący pierwotnym składnikiem popiołów fluidalnych uległ przeobrażeniu w gips oraz ettringit. W wyniku kontaktu z wodą CaO (obecny w popiołach fluidalnych) łatwo uległ przemianie w wodorotlenek wapnia. Krystalizacja tych minerałów jest ekspansywna, co doprowadziło do zapełnienia przestrzeni porowych, a w skrajnych przypadkach znacznego wzrostu objętości kruszywa i w konsekwencji do deformacji nawierzchni drogi.
5
Content available remote Kruszywa do nawierzchni
EN
The article discusses specific properties of aggregates used in road surfaces – PSV and luminance. It presents how different aggregates perform in this respect. The article also features an aggregate obtained from waste and presents its potential to substitute aggregates used in the road industry to date and compares it and its features with conventional aggregates.
PL
Kruszywo do warstw ścieralnych powinno charakteryzować się kilkoma właściwościami. Podstawowe wymagania dotyczą odporności na rozdrabnianie (LA), trwałości (mrozoodporność), przyczepności do bitumów, a także odporności na polerowanie (PSV).
PL
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie problemów związanych z nowoczesnym betonem strukturalnym z lekkim kruszywem, biorąc pod uwagę specyfikę projektowania jego składu, technologię wytwarzania oraz możliwości uzyskania innych właściwości w kontraście do betonu zwykłego. Nowoczesny beton z lekkim kruszywem, dzięki licznym zaletom i szerokim możliwościom modyfikacji swych właściwości, może być uznawany za nowoczesny materiał budowlany, który stanowi alternatywę.
EN
The aim of this paper is to focus on problems of modern structural lightweight aggregate concretes taking into consideration the specificity of their composition designing, execution technology and possibilities of obtaining different properties against a background of normal-weight concretes. Contemporary lightweight aggregate concretes, due to their numerous advantages and considerable possibilities of their properties modification, may be considered a modern structural material, which is an alternative.
PL
W pracy przedstawiono wyniki badań promieniotwórczości naturalnej kruszyw wyprodukowanych w KGHM Metraco S.A. z żużla powstającego przy produkcji miedzi. Porównano poziom aktywności promieniotwórczej kruszyw naturalnych i sztucznych oraz surowców i materiałów budowlanych. Zwrócono szczególną uwagę na właściwości kruszyw z żużla pomiedziowego w świetle wymagań ochrony środowiska oraz pod kątem jego przydatności dla budownictwa drogowego. Oceniono możliwość zastosowania odpowiednich frakcji kruszyw pomiedziowych jako substytutu kruszyw naturalnych do produkcji betonów samozagęszczalnych.
EN
In this elaboration, the results of testing the aggregates natural radioactivity, produced by KGHM Metraco form slag originated from production of copper, were shown. The level of natural and artificial aggregates as well as raw and building materials radioactivity was compared. The attention was focused on the properties of copper slag aggregates in terms of environmental protection as well as their utility in road engineering. The possibility of using appropriate copper slag aggregates fractions against natural aggregates to SCC was evaluated.
PL
W artykule przedstawione wstępne prace dotyczące możliwości zastosowania kruszyw sztucznych w budownictwie drogowym. Kruszywa produkowane z materiałów odpadowych mają właściwości umożliwiające ich zastosowanie nawet w wierzchnich warstwach dróg oraz w nowoczesnych rozwiązaniach konstrukcyjnych, m.in. w jasnych nawierzchniach.
EN
The article presents initial work on the possible application of artificial aggregates in road construction. Aggregates manufactured from waste materials have properties that enable application even in the upper layers of roads and in modern construction solutions (so-called light-colored surfaces).
9
Content available remote Odporność na polerowanie kruszywa grubego z żużla stalowniczego
PL
W artykule przedstawiono ocenę odporności na polerowanie kruszywa grubego z żużla stalowniczego frakcji 4/6,3; 8/10 i 10/12,8 na podstawie wskaźnika tarcia określonego z użyciem wahadła angielskiego. W celu interpretacji zjawisk zachodzących na ziarnach kruszyw w procesie polerowania wykonano zdjęcia pod mikroskopem optycznym w powiększeniu x 3,2. Na podstawie badań stwierdzono, że porowata tekstura żużli stalowniczych wpływa na bardzo wysoki wskaźnik polerowalności PSV. Wykazano, że podczas polerowania dochodzi do regeneracji mikrotekstury i w efekcie kruszywo jest odporne na czynniki polerujące. W związku z tym jego wykorzystanie do warstw ścieralnych jest uzasadnione z uwagi na zagwarantowanie właściwości przeciwpoślizgowych nawierzchni drogowych.
EN
The article presents the evaluation of resistance to polishing of coarse aggregate from steelmaking slag fraction 4/6.3; 10/8 and 10/12.8 based on the results of friction coefficient obtained by British Pendulum Tester. Images 3.2 x magnification were made by optical microscope in order to interpret developments on aggregate grains in the polishing process. It found that porous texture of steelmaking slag was resulted in very high PSV. In addition, it has been shown that during the polishing process recovery microtexture reaches, making the material resistant to polishing. Consequently, its use for wearing course is justified to guarantee the skid resistance of road pavement.
PL
Wydobycie węgla kamiennego nierozerwalnie związane jest z wytwarzaniem odpadów. Wiele z nich zdeponowanych zostało na zwałowiskach (hałdach) i stanowi z jednej strony źródło uciążliwości dla środowiska, z drugiej zaś potencjalne źródło kruszywa. Odpady powęglowe zdeponowane na zwałowiskach narażone są na oddziaływanie czynników hipergenicznych. W wyniku oddziaływania tlenu atmosferycznego może dojść do samozagrzewania tych odpadów, a nawet do powstania pożarów endogenicznych. Spalanie substancji organicznej oraz oddziaływanie ciepła będącego efektem tego procesu powoduje zmiany składu mineralnego odpadów, a także ich struktur i tekstur. Badania przeprowadzone na zwałowiskach odpadów pogórniczych, które w minionych latach wykazywały aktywność termiczną, a także analiza danych literaturowych pozwoliły stwierdzić, że stopień termicznego przeobrażenia odpadów powęglowych jest zróżnicowany. Na zwałowiskach wydzielono strefy: nieprzeobrażoną termicznie, umiarkowanie przeobrażoną termicznie oraz intensywnie przeobrażoną termicznie. Odpady powęglowe z tych stref różnią się barwą, stopniem zachowania pierwotnej struktury skał oraz składem mineralnym. Barwa stref nieprzeobrażonych termicznie jest szara do czarnej, odpady zachowały pierwotne struktury skał, z których powstały, skład mineralny uległ jedynie niewielkim zmianom związanym z procesami wietrzenia. Strefy umiarkowanie przeobrażone termicznie cechują się barwą pomarańczowo-czerwoną, wynikającą z wypalenia substancji organicznej i utlenienia związków żelaza. Pomimo oddziaływania wysokiej temperatury pierwotne struktury skał są dobrze zachowane. Skład mineralny uległ wyraźnej zmianie, część minerałów uległa przeobrażeniom termicznym (rozpadowi termicznemu uległy minerały węglanowe, w minerałach ilastych nastąpiła dehydroksylacja). Odpady w strefach intensywnie termicznie przeobrażonych cechują się częściowym lub całkowitym przetopieniem materiału skalnego. W wyniku tego doszło do przeobrażeń pierwotnych struktur i tekstur, całkowitej zmianie uległ także skład mineralny – powstały zupełnie nowe minerały, które nie występowały w odpadach w chwili ich deponowania na zwałowisku. Dla odpadów ze stref intensywnie termicznie przeobrażonych charakterystyczne jest występowanie szkliwa, a także minerałów wysokotemperaturowych (np. mullitu, kordierytu, sillimanitu, spineli i innych), które w warunkach naturalnych powstają najczęściej w wyniku metamorfizmu kontaktowego.
EN
The excavation of hard coal is inseparably connected with the production of wastes. Many of these wastes are disposed of in waste dumps (tips). On the one hand this is a nuisance to the environment, while on the other hand – it represents a potential source of aggregates. Coal mining wastes disposed of in the dumps are exposed to hypergenic factors. In particular cases, self-ignition of these wastes may occur, even becoming the cause of endogenous fires. The combustion of organic substances and interaction with heat, which is an effect of this process, causes changes in the mineral composition of wastes and their structures and textures. Examinations conducted on coal mining waste dumps – which in previous years showed thermal activity – as well as an analysis of existing data allowed for the conclusion that the grade of thermal transformation of coal mining wastes is differentiated. The waste dumps were assigned the following zones: thermally untransformed zone, moderately thermally transformed zone, and intensively thermally transformed zone. Coal mining wastes from these zones vary in colour, the grade of conservation of the primary rock structure, and mineral composition. The colour of the thermally untransformed zone is grey and black, the wastes have preserved the primary structures of the rocks from which they originated, and the mineral composition indicated small changes connected with weathering processes. Moderately thermally transformed zones are characterized by an orange-red colour, implying the combustion of organic substances and oxidation of iron compounds. In spite of the influence of high temperature, the primary structures of the rocks are well preserved. Mineral composition distinctly changed; a part of the minerals (carbonates, clay minerals) were thermally altered. The wastes in intensively thermally transformed zones are characterized by partial or total melting of the rock material. As a result, transformations of the primary structures and textures occurred. The mineral composition has also been totally changed – new minerals originated which did not occur in the wastes at the time of their disposal in the waste dump. The occurrence of glaze as well as high-temperature minerals is characteristic for the wastes from intensively thermally transformed zones, most often originating under natural conditions as an effect of contact metamorphism.
EN
This study explores the influence of alkali activators on the initiation of polymerization reaction of alumino-silicate minerals present in class-F fly ash material. Different types of fly ash aggregates were produced with silicate rich binders (bentonite and metakaolin) and the effect of alkali activators on the strength gain properties were analyzed. A comprehensive examination on its physical and mechanical properties of the various artificial fly ash aggregates has been carried out systematically. A pelletizer machine was fabricated in this study to produce aggregate pellets from fly ash. The efficiency and strength of pellets was improved by mixing fly ash with different binder materials such as ground granulated blast furnace slag (GGBS), metakaolin and bentonite. Further, the activation of fly ash binders was done using sodium hydroxide for improving its binding properties. Concrete mixes were designed and prepared with the different fly ash based aggregates containing different ingredients. Hardened concrete specimens after sufficient curing was tested for assessing the mechanical properties of different types concrete mixes. Test results indicated that fly ash -GGBS aggregates (30S2-100) with alkali activator at 10M exhibited highest crushing strength containing of 22.81 MPa. Similarly, the concrete mix with 20% fly ash-GGBS based aggregate reported a highest compressive strength of 31.98 MPa. The fly ash based aggregates containing different binders was found to possess adequate engineering properties which can be suggested for moderate construction works.
PL
Rynek kruszyw w Polsce jest zdominowany przez kruszywa naturalne, a kruszywa sztuczne - w tym lekkie - stanowią w nim niewielki udział. Wzrost produkcji kruszyw lekkich spiekanych oraz jej opłacalność można osiągnąć wykorzystując do ich wytwarzania surowce odpadowe. W artykule zaprezentowano wyniki badań możliwości zastosowania ubocznych produktów spalania węgli (UPS) oraz innych surowców odpadowych do produkcji kruszyw lekkich spiekanych.
EN
The market of construction aggregates in Poland is dominated by natural aggregates. Synthetic aggregates in this lightweight aggregates constitute a smali share of the market. The increase of production of sintered lightweight aggregates and its profitability can be achieved through the use in their manufacturing of different waste materials. The article presents the results of research on the possible use of coal combustion by-products (UPS) and other waste materials for the production of sintered lightweight aggregates.
16
Content available remote Promieniotwórczość naturalna wybranych kruszyw budowlanych
PL
W artykule zaprezentowano i omówiono wyniki badań prowadzonych w Instytucie Techniki Budowlanej oraz w Katedrze Procesów Budowlanych Politechniki Śląskiej, dotyczących promieniotwórczości naturalnej kruszyw budowlanych. Badania obejmowały kruszywa naturalne, pochodzenia magmowego i kruszywa sztuczne, powstające w procesie wypału zgranulowanych i wysuszonych surowców ilastych i/lub mineralnych odpadów przemysłowych.
EN
In the paper, the research results concerning natural radioactivity of building aggregates, carried out in Building Research Institute and Department of Building Processes at the Silesian University of Technology, were presented and discussed. The tests included both natural building aggregates of the magmatic origin and artificial building aggregates formed in the burning process of granulated and dried clayey raw materials or/and mineral industrial waste materials.
PL
Artykuł zawiera wyniki badań odpadów powęglowych byłej KWK Mikulczyce, zdeponowanych na zwałowisku 1/R w Zabrzu-Mikulczycach. Odpady te zostały poddane badaniom właściwości fizykomechanicznych o charakterze parametrów geotechnicznych oraz składu petrograficzno-mineralogicznego. Przedstawione zostało zróżnicowanie cech odpadów powęglowych w różnym stopniu termicznie przeobrażonych.
EN
The results of examinations of the coal mine waste deposited in the mine waste dump number 1/R in Zabrze-Mikulczyce (Upper Silesia) of Mikulczyce Coal Mine, is presented in the paper. The certain psyhical and mechanical qualities and mineral composition have been examined on the basis of the samples of coal mine waste. The influence of thermal alteration on the diversification of the geotechnical paramteres of the examined samples is shown in the article.
PL
Zbadano ciepło właściwe i przewodnictwo cieplne zaprawy z aktywowanego alkaliami żużla i kruszywa z porcelany elektrotechnicznej, próbki były w tym czasie poddane działaniu wysokich temperatur do 1200°C. Stwierdzono, że przewodnictwo ciepła tworzywa maleje, a ciepło właściwe rośnie ze wzrastającymi temperaturami powyżej 400°C, co jest korzystną właściwością w przypadku materiału, który może być zastosowany jako warstwy zabezpieczające konstrukcje budowlane.
EN
The specific heat capacity and thermal diffusivity of alkali activated slag with electrical porcelain aggregates are studied during the specimens' exposure to high temperatures up to 1200°C. The thermal diffusivity of the material is found to decrease and the specific heat capacity to increase with increasing temperature for higher temperatures than 400°C which are positive features for a material potentially applicable as fire protecting layer in building structures.
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.