Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Potencjał geoturystyczny wybranych stanowisk Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego i jego otoczenia

Dzięgiel Maciej

Przegląd Geologiczny

|

2024

|

Vol. 72, nr 8

358--76

EN

In this paper, 13 selected sites situated in the Bielany and Tyniec Landscape Park and its surroundings within the Kraków Gate area are the subjects of comparative description, being examples of essential and significant geotouristic potential. Almost all of them show karstified Oxfordian Upper Jurassic limestones at the centre of Kraków at the foot of the Wawel Hill and in the districts of Tyniec, Zakrzówek, Podgórze, Wola Justowska, in the villages of Piekary and Jeziorzany. Among these sites is Smocza Jama Cave. Pleistocene loess in the Salwator district of Kraków is also described. All sites are various and picturesque. They are also important examples displaying products of very complex geological processes. The comparative evaluation of geotouristic potential of all the thirteen sites was made to meet tourists', educators' and investors' expectations and needs to increase their geotouristic significance. In general, interest in them as geotouristic abiotic nature objects has been growing regularly up to now. They have become very widely known in Poland and could become very popular worldwide, too.

2

Polskie źródła krasowe i wywierzyska na liście światowego dziedzictwa naturalnego : realizacja projektów MIKAS oraz NIKAS

Barczyk Grzegorz, Chmiel Stanisław, Chwalik-Borowiec Anna, Małecki Jerzy, Okoń Dorota, Różkowski Jacek, Sposób Joanna, Turczyński Marek

Przegląd Geologiczny

|

2024

|

Vol. 72, nr 1

53--55

EN

In June 2022, the Most Important Karst Aquifer Springs (MIKAS) project was launched at the EUROKARST conference, aimed at creating a list of the most important karst springs and outcrops (on a global scale). Basedon the recommendations and methodology established by the Project Advisory Board, scientists from around the world presented proposals for springs, from which 200 will be ultimately selected. 14 karst springs and outcrops were proposed in Poland. We describe the basic criteria and principles that guided the selection, and the current state of progress of the project.

3

The use of non-invasive ERT method to diagnose karst in road engineering in the Lublin Upland (Poland)

Maślakowski Maciej, Lejzerowicz Anna, Pacanowski Grzegorz, Kuszyk Rafał

Archives of Civil Engineering

|

2024

|

Vol. 70, nr 1

557--571

EN

Appropriate design in linear construction depends on many factors, including detailed geological conditions. One of the biggest problems are unrecognized erosion forms, in particular karst ones, which have a huge impact on the design and subsequent operation of roads. For this purpose, in addition to conventional methods such as drilling or geotechnical probing, which are point-based, non-invasive spatial geophysical methods are used. This article presents an example of the use of geoelectrical surveys, Electrical Resistivity Tomography (ERT) for the recognition of karst zones for linear investments. The article describes ERT investigations, which to some extent allows to identify dangerous karst phenomena occurring in the Lublin Upland (Poland), which are of great importance at the design stage of roads and in their further safe operation. Non-invasive geophysical research has been verified and confirmed by traditional geotechnical research, which confirms the effectiveness of their use. The Electrical Resistivity Tomography was used as a method providing a broader spectrum of knowledge on the spatial arrangement of soil layers in the subgrade of the planned road investments. It also enabled a more accurate, more detailed interpretation of geotechnical studies. The described geophysical investigations opens wide possibilities for their application to researchers. In the future, non-invasive methods have a chance to become as reliable as geotechnical methods, but this requires a lot of research to improve the effectiveness and accuracy of the interpretation of the obtained results.

PL

Odpowiednie projektowanie w budownictwie liniowym zależy od wielu czynników, w tym szczegółowo rozpoznanych warunków geologicznych. Jednym z największych problemów stanowią nierozpoznane formy erozyjne w szczególności krasowe mające ogromny wpływ na projektowanie i późniejszą eksploatację dróg. W tym celu poza metodami konwencjonalnymi takimi jak wiercenia czy sondowania geotechniczne które s ą punktowe, wykorzystuje się metody geofizyczne przestrzenne – nieinwazyjne. W niniejszym artykule przedstawiono przykład zastosowania badan geoelektrycznych dla rozpoznania stref krasu dla projektów liniowych. Metody geofizyczne od lat cieszą się dużą popularnością w trakcie rozpoznawania warunków gruntowo-wodnych. Mimo, iż w dalszym ciągu uchodzą za metody nowatorskie to już na stałe zostały wpisane jako obowiązkowe podczas rozpoznawania warunków geologicznych czy geotechnicznych. Są oczywiście weryfikowane przez szczegółowe badania geotechniczne, nie mniej jako badania uważane za przestrzenne pozwalają na szersze spojrzenie pod powierzchnię terenu i wyłapania ewentualnych zagrożeń do których należą różnego rodzaju zagłębienia erozyjne wypełnione słabonośnymi gruntami czy nawet pustki powstałe na skutek procesów krasowych. Do najdokładniejszych metod geofizycznych należy tomografia elektrooporowa (Electrical Resistivity Tomography, ERT) wykorzystująca zjawisko różnego przewodnictwa prądu elektrycznego gruntu w zależności od jego składu i struktury. W artykule zostały opisane badania ERT pozwalające w pewnym stopniu rozpoznać niebezpieczne zjawiska krasowe zachodzące na Wyżynie Lubelskiej, które mają bardzo duże znaczenie na etapie projektowania dróg oraz w ich dalszej bezpiecznej eksploatacji. Nieinwazyjne badania geofizyczne zostały zweryfikowane i potwierdzone tradycyjnymi badaniami geotechnicznymi co potwierdza skuteczność ich stosowania. Przedstawiona metoda tomografii elektrooporowej (ERT) została wykorzystywana jako metoda dająca szersze spektrum wiedzy na temat przestrzennego ułożenia warstw gruntowych w podłożu projektowanych inwestycji drogowych. Umożliwiła również dokładniejszą, bardziej szczegółową interpretację ę badan geotechnicznych. Dzięki metodzie ERT ułatwione zostało wskazanie strefy możliwego występowania krasu lub rozcięć erozyjnych – w skałach węglanowych, możliwych pustek krasowych lub rozcięć wypełnionych osadami czwartorzędowymi, głównie w postaci piaszczystych lub gliniastych zwietrzelin. Na ich podstawie wytypowano obszary trwających procesów geodynamicznych, które zakwalifikowano do skomplikowanych warunków gruntowych. Przedstawiona interpretacja wyników badan ERT niestety w dalszym ciągu nie jest jednoznaczna i wymaga potwierdzenia badaniami szczegółowymi za pomocą inwazyjnych badan geologicznych, takich jak wiercenia lub sondowania. Poza rozpoznaniem w miarę dokładnych granic poszczególnych wydzieleń nie otrzymano żadnych informacji szczegółowych, takich jak dokładny skład gruntu czy tez jego stan, stąd tez wskazanie miejsc występowania realnych dysfunkcji nie było proste. Opisane badania geofizyczne otwierają przed badaczami szerokie możliwości ich zastosowania. W przyszłości metody nieinwazyjne mają szansę stać się równie wiarygodne jak metody geotechniczne, lecz wymaga to przeprowadzenia wielu badań poprawiających skuteczność i trafność interpretacji uzyskiwanych wyników.

4

Study of karst manifestations in Solotvyno based on aerial photography from a UAV

Hlotov Volodymyr, Shylo Yevhenii, Yatskivskyi Yaroslav, Kablak Nataliya, Nychvyd Mariya

Reports on Geodesy and Geoinformatics

|

2023

|

Vol. 115

27--34

EN

This article is devoted to the study of surface karst manifestations on the territory of inactive salt mines of Solotvyno, Transcarpathian region, Ukraine. The historical development of the salt mine from the moment of the creation of the first mine (the end of the 18th century) to the present is considered. Based on the results of previously published studies, monitoring of karst manifestations from 2010 to 2020 was implemented. The last stage of monitoring in 2021 was the aerial survey of the territory obtained by the Arrow UAV using the Sony QX1 camera. Pix4Dmapper software was used for image processing. The aim of the work is to estimate the scale of destructive geological processes by the method of photogrammetry. During the execution of the work, the methods of processing materials of aerial photography, analysis of developments in the direction of photogrammetry were applied. As a result of the study, the volume-planar characteristics of karst formations on the territory of Solotvyno were calculated using the photogrammetry method. This scientific work is relevant for assessing the scale of the development of degenerative geological processes on the territory of Ukraine, in particular within the Transcarpathian region. The practical significance of the obtained results lies in their application in order to ensure environmental monitoring. The results of the study can be used to predict the impact on economic and infrastructure objects, followed by the development of a plan of specific actions for prevention, localization and work with the consequences of man-made processes in the adjacent territory.

5

Potencjał geoturystyczny wybranych obiektów Ojcowskiego Parku Narodowego i jego otuliny

Dzięgiel Maciej

Przegląd Geologiczny

|

2023

|

Vol. 71, nr 3

113--131

EN

In this paper, two scenic caves, five selected karst rock forms, and five rock outcrops situated in the Ojców National Park and its protected zone area are the subject of comparative research, considered as very essential examples of geotouristic potential. Most of their karst forms differ between each other. These include Łokietek and Ciemna (Dark) cave, Kraków Gate, Rękawica and Igła Deotymy rock-cliff at Ojców, Duży Pochylec rock-cliff in Skała, and Maczuga Herkulesa rocky tower at Pieskowa Skała. Apart from them, outcrops of Quaternary calcareous tufa and rock falls at Ojców, an abrasion surface cutting Upper Jurassic limestones and covered with Cretaceous limestones and marls, Pleistocene loess at Januszowice, and the Duże Skałki (Big Rocks) former quarry of Upper Jurassic limestone at Czajowice were also studied. All of them are situated in the Silesian-Kraków Monocline. The caves, rock-cliffs and Maczuga Herkulesa rocky tower developed in the Upper Jurassic Oxfordian massive limestone. Their karst forms are diverse and picturesque. The other objects selected for research are also very interesting and important examples, displaying products of very complex geological processes. The comparative geotouristic potential evaluation of all 12 objects was made to meet tourists', educators' and investors' expectations and needs to increase their geotouristic development level. The statistical data of the annual number of visitors at the described two caves is also discussed. In general, interest in them as geotouristic abiotic nature objects has been growing regularly until today. They have become very widely known in Poland. Moreover, the Łokietek Cave, Kraków Gate rock-cliff and Maczuga Herkulesa rocky tower have become very popular worldwide.

6

Potencjał geoturystyczny wybranych obiektów Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny

Dzięgiel Maciej

Przegląd Geologiczny

|

2023

|

Vol. 71, nr 8

403--417

EN

The paper presents comparative research on three selected karst rock forms and six rock exposures situated in the Dłubnia Landscape Park and its protected zone area, considered as very essential examples of geotouristic potential. Most of them display their karst forms different from each other. These include three rock-cliffs in the Ostrysznia Gorge and one in the Dłubnia valley in Imbramowice. Two of them host very short caves. The study also covers exposures of Upper Jurassic limestones in the Dłubnia valley in Imbramowice and Iwanowice, Quaternary slope deposits in Glanów, and Pleistocene loess in Damice. All of them are situated in the Silesian-Kraków Monocline. The rock-cliffs with their caves developed in the Upper Jurassic Oxfordian massive limestone. Their karst forms are diverse and picturesque. The other objects selected for research are also very interesting and important examples displaying products ofvery complex geological processes. The comparative geotouristic potential evaluation of all nine objects was made to meet the expectations and needs of tourists, educators and investors, to increase their geotouristic development level. In general, interest in them as geotouristic abiotic nature objects has been growing regularly up until today. They have become widely known in the Kraków-Częstochowa Upland area.

7

A new species of Hystrix (Rodentia: Hystricidae) from the Pliocene site of Węże 1 in southern Poland

Czernielewski Michał

Acta Geologica Polonica

|

2023

|

Vol. 73, no. 1

73--83

EN

The specific name velunensis is established to encompass porcupine remains (Hystrix Linnæus, 1758) recovered from the Pliocene site of Węże 1 in southern Poland. The studied specimen was previously assigned either to H. primigenia (Wagner, 1848) or H. depereti Sen, 2001, however it can be distinguished from these species and other fossil Hystricidae by its distinct occlusal morphology, most importantly the presence of an anterolingual flexus dissecting the anteroloph of P4. Hystrix velunensis sp. nov. was probably closely related to H. primigenia and H. depereti. A previously undescribed specimen from the nearby site of Węże 2 most probably belongs to H. refossa Gervais, 1852b, which would be the first known occurrence of this species in Poland.

8

Wybrane formy rzeźby terenu w sudeckiej części Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów (pd.-zach. Polska)

Migoń Piotr

Landform Analysis

|

2021

|

Vol. 40

7--35

PL

Obszar Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów obejmuje część górską (sudecką) i przedgórską. W granicach geoparku znajdują się część Gór Kaczawskich, mających cechy gór niskich oraz część Pogórza Kaczawskiego. Mimo niewielkich wysokości bezwzględnych, rzeźba terenu jest różnorodna pod względem morfologicznym i genetycznym, a zróżnicowanie w dużej mierze nawiązuje do złożonej budowy geologicznej obszaru. Wyróżniające się zespoły form to wzniesienia i grzbiety twardzielcowe, zbudowane ze skał wulkanicznych wieku permskiego i kenozoicznego oraz elementy rzeźby krawędziowej (kuesty) rozwiniętej na permskich i mezozoicznych skałach osadowych. Wśród wzniesień zbudowanych z bazaltów część ma charakter neków. Do odpornościowego zróżnicowania podłoża nawiązują także przełomy rzeczne. Georóżnorodność obszaru uzupełniają formy skałkowe i odziedziczone formy środowiska peryglacjalnego, osuwiska, formy krasowe, przełomy rzeczne związane z reorganizacją sieci odwodnienia po zaniku lądolodu skandynawskiego oraz formy antropogeniczne, głównie związane z działalnością górniczą. Liczne miejsca wyróżniające się pod względem rzeźby mają charakter geostanowisk i są zagospodarowane geoturystycznie lub planowane do takiego zagospodarowania w przyszłości.

EN

The area of Land of Extinct Volcanoes Geopark can be divided into a mountainous (located in the Sudetes Mountains) and a fore-mountain part. Within the former are the low-altitude range of the Kaczawskie Mountains and the hilly land of the Kaczawskie Foothills. Despite their low altitude, morphology is very diverse in terms of both appearance and origin, reflecting to a large extent the complex geological structure of the region. The most distinctive landforms include lithologically-controlled hills and ridges built of Permian and Cenozoic volcanic rocks, as well as cuesta landforms developed on Permian and Mesozoic sedimentary rocks. Among basaltic hills many are necks. Variable rock resistance is also reflected by the occurrence of fluvial gorges. Further components of regional geodiversity are tors and crags, inherited periglacial landforms, landslides, karst phenomena, water gaps caused by drainage reorganization during Scandinavian ice-sheet decay, and anthropic landforms caused by mining activities. Numerous localities of geomorphological significance may play a role of geosites and are either already developed as local geotourist destinations or planned to be developed in the future.

9

Reakcja wód tatrzańskich systemów wywierzyskowych na katastrofalne zjawiska atmosferyczne

Barczyk Grzegorz

Przegląd Geologiczny

|

2020

|

Vol. 68, nr 7

561--565

EN

The reaction of the Tatra’s vaucluse water systems to catastrophic weather events. Prz. Geol., 68: 561-565. Abstract. Long-term observation of the Tatra Mountains have allowed the determination of the degree ofsensitivity of waters circulating in karst vaucluse systems to atmospheric phenomena. The correlation coefficients for r fluctuations in the water table in Tatra vaucluse springs clearly show that during the period from the beginning of the monitoring, in the 1980s, to the mid-2010s (2013), the waters of all Tatra vaucluse springs reacted in a similar way. Disastrous storms that, at the turn of 2013 caused huge damage to the vegetation covering the areas of the Polish part of the Western Tatras, contributed to the intensification of surface erosion processes and, as a consequence, to uncovering outcrops of karst rocks. An analysis of correlation relationships between fluctuations in the water table in the Tatra vaucluse springs in the period after 2013 showed a clear change in the value of the correlation coefficient r in relation to the waters circulating in the Wywierzysko Chochołowskie vaucluse system.

10

Jeziora Parku Narodowego Pojezierze Smoleńskie (Rosja)

Skrzypczak Robert

Przegląd Geologiczny

|

2020

|

Vol. 68, nr 1

50--53

EN

The Smolensk Lakeland National Park is situated north of Smoleńsk in the NW Russia. Its morphology is associated with the last European ice sheet: glacial erosion and accumulation, glacial water activity, locally with the so-called thermokarst process or karst in the strict sense. The post-glacial morphological depressions are filled with lake waters. The most interesting lakes are: Chistik, Mutnoye, Balshoye and Maloye Striechnoye, Glubokoye, Dolgoye, Krugloye, Pietrovskoye, Bukino, Gorodishche, Svyatec, Sapsho, Polovia, Gniloye, Rytoye, Dgo, Shchuch’ye, Baklanovskoye, Bachovskoye, Vervizhskoye, Pal’tsevskoye and Bieloye. The Smolensk Lakeland National Park is one of a few territories in Europe where the beauty of nature and landscapes dominate the long-standing human presence. Nowadays, there are a few residents, a growing number of patients, seasonal campers and tourists in the park area.

11

Geotouristic attractiveness of the show caves of the Kraków-Częstochowa Upland area

Dzięgiel Maciej

Geotourism / Geoturystyka

|

2020

|

nr 3-4 (62-63)

19--46

EN

In this paper, six scenic caves situated in the Kraków-Częstochowa Upland area were the subject for comparative research, considered as very essential examples of underground geotouristic attractions, displaying karst forms completely different from each other. These include: Smocza Jama Cave (Dragon’s Den) in Kraków city, Łokietek and Ciemna (Dark) Cave at Ojców, Wierzchowska Górna Cave at Wierzchowie, Nietoperzowa-Zygmunta Cave at Jerzmanowice and Głęboka (Deep) Cave at Podlesice. The first five caves are situated in the southern part of the Kraków-Częstochowa Upland and the last one, in its northern part. All of them are situated in the Silesian-Kraków Monocline. These caves developed in the Upper Jurassic (Oxfordian) massive limestones. Their karst forms are various and picturesque. Numerous animal remnants and traces of different prehistorical cultures were discovered and collected by researchers within and around three caves situated within the Kraków-Częstochowa Upland area. The geotouristic attractiveness of all six caves was demonstrated by their comparative geotourism valorisation evaluation adapted to meet tourists’, educators’ and investors’ expectations and needs. The statistical data of the annual number of visitors at these objects were also discussed. In general, interest in these caves as geotouristic abiotic nature objects has been growing regularly up until today. They have become very widely known in Poland. Moreover, the Smocza Jama Cave, associated with the Royal Castle on the Wawel Hill, and the Łokietek Cave have become very popular worldwide.

PL

Artykuł został poświęcony analizie zróżnicowania podziemnych form krasowych na przykładzie sześciu jaskiń Wyżyny Krakowsko- -Częstochowskiej dostępnych do zwiedzania, jako bardzo istotnych podziemnych atrakcji geoturystycznych. Należą do nich Smocza Jama w Krakowie, jaskinie Łokietka i Ciemna w Ojcowie, Jaskinia Wierzchowska Górna w Wierzchowiu, Jaskinia Nietoperzowa-Zygmunta w Jerzmanowicach, położone w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, i Jaskinia Głęboka, usytuowana w północnej części tej krainy. Poszczególne obiekty znajdują się na obszarze monokliny śląsko-krakowskiej. Powstały w oksfordzkich wapieniach skalistych. Ich szata naciekowa jest bardzo malownicza i zróżnicowana. Wewnątrz i/lub na zewnątrz trzech z nich wyeksponowano także skamieniałości, szczątki zwierząt oraz ślady prehistorycznej cywilizacji odkryte przez naukowców. Atrakcyjność geoturystyczna wymienionych jaskiń została określona na podstawie wyników waloryzacji geoturystycznej przeprowadzonej w przypadku każdej z nich, z uwzględnieniem potrzeb turystów, edukatorów i inwestorów. Wzięto pod uwagę także dane statystyczne dotyczące frekwencji turystów w określonych okresach w tych obiektach. Ogólnie rzecz biorąc, zainteresowanie opisywanymi jaskiniami systematycznie wzrasta do chwili obecnej. Stopniowo zyskują one na popularności w całej Polsce, a Smocza Jama (zwiedzana zwykle razem z Zamkiem Królewskim na Wawelu) oraz Jaskinia Łokietka są znane również na całym świecie.

12

Geometryzacja form zjawisk krasowych na podstawie badań metodą georadarową

Ortyl Łukasz

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 4

252--269

EN

Recognition of subsoil in areas threatened with discontinuous deformation associated with the existence of natural and mining voids can be implemented by various geophysical methods. The purpose of such research, apart from confirming the existence of voids, is to determine their spatial extent. This is not a simple issue, regardless of the geophysical method used. This paper discusses the possibilities of geometrization of karst phenomenon localization using the ground penetrating radar (GPR) method by the example of a karst cave as a natural void. The area of data acquisition is located on limestone formations with numerous karstforms. The study object is the main hall of the karst cave with a height of up to 3 m, located at a depth of 3 to 7 m below the surface. Such location and shape of the subsurface structure made it possible for the author to perform a wide range of research. Their original aspects are presented in this paper. The shape of the hall was obtained using terrestrial laser scanning (TLS). The GPR data were obtained employing the 250 MHz shielded antenna that was directly positioned using a robotized total station with the option of automatic target tracking. Thus, the GPR and geodetic data were immediately achieved in a uniform coordinate system. The accuracy of the data obtained in this way is discussed in this paper. The author’s original algorithm for processing of GPR data into a point cloud is presented. Based on the results obtained, it was possible to compare the GPR signal, which represents the shape of the cave hall, in relation to its image in the form of a point cloud from terrestrial laser scanning. A unique part of this paper is the selection of filtration procedures and their parameters in optimal GPR data processing, which were widely discussed and documented in a way beyond the standard filtration procedures. A significant contribution is the analysis that was carried out on the data obtained in the field and on the model data generated using the finite difference method. Modeling was carried out for two wave sources: exploding reflector and point. The presented methodology and discrimination between the actual shape of the cave, GPR field data and model data made it possible for the author to draw many conclusions related to the possibilities of shape geometrization of the subsurface voids determined by the GPR method.

13

Paleokras w utworach górnej jury podłoża zapadliska przedkarpackiego i jego znaczenie złożowe

Miziołek Mariusz, Filar Bogdan

Nafta-Gaz

|

2019

|

R. 75, nr 6

330--343

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań i analiz, jakie zrealizowano w N części zapadliska przedkarpackiego, których przedmiotem były przede wszystkim skały wapienne górnej jury. Badania miały charakter ściśle analityczny i dotyczyły reinterpretacji: opisów rdzeni wiertniczych z rejonu na północ od Tarnowa, dostępnych danych wiertniczych oraz obserwacji złożowych. W sumie przeprowadzono analizę kilkudziesięciu otworów i została ona wykonana pod kątem identyfikacji w badanych otworach paleokrasu, czyli pogrążonych dużych form krasu, takich jak: leje krasowe, studnie krasowe, jaskinie, korytarze itp. Identyfikacji form krasowych dokonano na podstawie kryteriów litologicznych, cech strukturalno-teksturalnych osadów, obserwacji wiertniczo-złożowych i kryteriów geofizycznych. Przeprowadzone analizy pozwoliły według autorów na identyfikację różnych form paleokrasu w 13 otworach. Rozpoznano szereg małych i średnich form o genezie tektoniczno-krasowej, jak np. szczeliny z różnorodnym wypełnieniem ilasto-piaskowcowym w kolorach: żółtym, rdzawym, czerwonym, zielonym, czarnym, ponadto małe kawerny i kanaliki wielkości od kilku do kilkunastu milimetrów oraz druzy i kawerny wielkości od kilku do kilkunastu centymetrów z wypełnieniem lub bez. Z dużych form krasowych zidentyfikowano struktury, które mogą reprezentować: leje krasowe, studnie krasowe, jaskinie, korytarze i jamy. Wobec lakonicznego opisu rdzeni, który całkowicie pomijał istnienie form krasowych, trudno było szczegółowo zaliczyć rozpoznane struktury do konkretnych form krasowych. W kilku przypadkach identyfikację wsparto pomiarami geofizycznymi i obserwacjami wiertniczymi, te ostatnie wykazały obecność pustek krasowych przewierconych przez odwiert. Wyniki przeprowadzonych badań analitycznych potwierdziły występowanie form paleokrasowych zarówno w obrębie udokumentowanych złóż gazu i ropy, jak i poza nimi. Wobec tego została potwierdzona hipoteza, że część objętości porowej złóż występuje w postaci pustek krasowych. Obecność pustek krasowych tłumaczy niedoszacowanie pojemności porowej na wielu złożach oraz niezrozumiałe dotychczas, występujące w obrębie jednego złoża silne zróżnicowanie ciśnień złożowych. Kras w strefie złożowej może tworzyć jeden połączony system krasowy lub dwa albo więcej takich systemów niezależnych od siebie. Wielkość poszczególnych systemów krasowych może być różna. W rejonie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej występuje wiele jaskiń i systemów krasowych, a objętość poszczególnych jaskiń wynosi od kilkudziesięciu metrów sześciennych do nawet 12 tys. m3 , a pojedynczych komór do 4,5 tys. m3 . Identyfikacja paleokrasu na złożach jurajskich będzie miała duże znaczenie dla właściwej oceny zasobów złóż, zarówno istniejących, jak i nowych, gdyż bez uwzględnienia pojemności form krasowych obliczone zasoby będą niepełne. Obecność struktur paleokrasu na złożu będzie też miała istotne znaczenie w procesie poszukiwań, wiercenia i eksploatacji złóż ropy i gazu. Przedstawiony problem jest zatem bardzo ważny i wymaga dalszych prac, badań i analiz.

EN

This article presents the results of research carried on Cenomanian sandstones and mainly the Upper Jurassic limestone rocks located in the north part of the Carpathian Foreland. The research was strictly analytical and focused on the reinterpretation of the drilling core descriptions and drilling data observations collected from the Tarnów area. In general, the analysis was carried out on several dozen wells and it was performed in order to identify paleokarst phenomena or deep karst formations, such as: karst, karstic wells, caves, corridors, etc. The identification of karst formations was based on lithological criteria, structural-textural sediments features, drilling observations, and geophysical criteria. The author identified the paleokarst phenomena on 13 wells. A number of small and medium-sized forms with tectonickarst genesis were identified, such as natural channels with various clay-sandstone fillings in the following colors: yellow, rusty, red, green, and black. Channels with a few to several millimeters apart and cavities from a few to several centimeters with or without filling were observed. Large karst formations, such as karstic wells, caves, corridors and cavities were also identified. Due to the laconic description of the cores, which completely disregarded the existence of karst forms, it was difficult to recognize karst form structures in detail; however, in several cases, identification supported by geophysical measurements and drilling observations showed the presence of karst voids in the drilled well. The results of the analytical tests confirmed the presence of paleokarst forms within the documented gas and oil fields and outside of them. Based on the analysis, the hypothesis that part of the pore volume of the oil and gas reserves is located in the karst forms was confirmed. The presence of karst voids explains the underestimation of the pore volume of many oil and gas fields and the strong variations of the well pressure during production. The karst in the deposit zone may form one combined karst system or more karst systems independent of each other. The size of individual karst systems can vary. In the area of the Krakow–Wielun Upland there are many caves and karst systems, and the volume of caves ranges from several to even 12.000 m3 , with the volume of the individual chambers attaining 4.5 thousand m3 . The significance of the karst forms identification for proper assessment of reserves and production resources is very important and requires further research.

14

Geopark Bakony : Balaton na Węgrzech

Migoń P., Pijet-Migoń E.

Przegląd Geologiczny

|

2018

|

Vol. 66, nr 5

276--283

EN

Two UNESCO Global Geoparks were established in Hungary. This paper presents the Bakony - Balaton Geopark, located in the western part of the country, predominantly within the Transdanubian Range. It includes uplands and low-elevation mountains of North Bakony, South Bakony, Balaton Uplands and Keszthely Mountains, with basins situated in between, as well as Lake Balaton itself. Geologically, the dominant part of the territory is underlain by Mesozoic sedimentary rocks, mainly limestones and dolomites. Other significant rock formations are Eocene limestones, Mio-Pliocene sediments of the Pannonian Sea and end-Neogene basalts. Karst phenomena, residual volcanic hills, fossil sinter cones and river gorges are the most characteristic geomorphological features of the Geopark. Forty-five geosites have been recognized in the Geopark, although access facilities and interpretative content the Geopark is also rich in cultural heritage and its southern part counts as the major tourist

15

Ocena wpływu wybranych parametrów profilowań georadarowych w badaniach podłoża gruntowego na potrzeby budownictwa na przykładzie zrębu Zakrzówka

Karczewski J., Ortyl Ł., Mazurkiewicz E.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 10/2

796--802

EN

The identification of bedrock for construction purposes in areas threatened by discontinuous deformations can be accomplished using various geophysical methods. The paper presents the results of studies conducted using the GPR method in the Zakrzówek horst area in Cracow as a site rich in karst structures (caves, cavities, sinkholes). A number of tests were carried out on the field using GPR equipment: ProEx System and RAMAC/GPR CU II of the Swedish company Mala Geoscience. During measurements 250 MHz shielded antennas were used. The following measurement parameters were changed during tests: sampling frequency, number ofstacks and distance between traces. The influence of the above parameters on the quality ofrecorded GPR images was analyzed.

16

Карстовый архипелаг как особый вид карстового ландшафта

Andrejczuk W.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2017

|

nr 35

43--61

RU

В некоторых регионах земного шара, прежде всего, в Юго-Восточной Азии, получил распространение уникальный тип карстового ландшафта, названный нами ландшафтом карстового архипелага или карстовым аквашафтом. Последний представляет собой затопленную вследствие повышения уровня моря (в голоцене) прибрежную часть равнины с карстовыми останцами (карст типа фенглинь). Останцы образуют среди морской глади многочисленные острова. Рассмотрены генетические и классификационные аспекты ландшафтов подобного типа, их природные особенности, распространение, а также современное использование. Подчеркивается необходи-мость их изучения с ландшафтной точки зрения, а также охраны.

PL

W niektórych regionach kuli ziemskiej, przede wszystkim, w Azji Południowowschodniej, dość szerokie rozpowszechnienie ma unikatowy typ krajobrazu krasowego, który został nazwany przez autora krajobrazem archipelagu krasowego lub akwaszaftem krasowym. Krajobraz ten reprezentuje zatopioną wskutek podwyższenia poziomu morza (w holocenie) nadbrzeżną cześć równiny z ostańcami krasowymi (kras typu fenglin). Ostańce tworzą pośród morza liczne wyspy. Rozpatrzono genetyczne oraz klasyfikacyjne aspekty krajobrazów tego typu, ich osobliwości przyrodnicze, rozpowszechnienie oraz współczesne wykorzystanie. Podkreślono konieczność ich badania z krajobrazowego punktu widzenia oraz ochrony.

17

Zjawiska krasowe w skałach metamorficznych w Masywie Śnieżnika (Sudety Wschodnie ): aktualny stan badań oraz znaczenie dla poznania ewolucji Sudetów w późnym kenozoiku

Sobczyk A., Kasprzak M., Marciszak A., Stefaniak K.

Przegląd Geologiczny

|

2016

|

Vol. 64, nr 9

710--718

EN

The paper reviews the recent state ofstudies for karst phenomena on northern slopes of the Śnieżnik Massif, Krowiarki range and Zlote Mts in East Sudetes with particular reference to Biała Lądecka basin. Conflned spatial character of the d/ainagf basinand cave sites within allow a better understanding of landscape response to climate and tectonic proxies controlling landscape evolution at least since the end ofMiocene (Messinian). New karst passages discoveries from Niedźwiedzia Cave resulted in the recognition of several sites of allochthonous sediments deposited at different cave morphological levels up to 50 metres above Kleśnica river floor. Furthermore, a new model ofpolygenetic origin for some karst chambers in Niedźwiedzia Cave originating from karstification processes and mass-movements superimposed has been suggested. Presumably, it may be linked with neotectonic processes and/or climatic changes affecting East Sudetes during the Late Cenozoic.

18

Zjawisko wyspowości w krajobrazie krasowym

Andrejczuk W.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2016

|

nr 33

21--37

PL

Obszary krasowe, w tym krajobrazy krasowe cechuje wyraźna odrębność środowiskowa. Polega ona na tym, że ze względu na rozwój podziemnych kanałów i próżni oraz ich interakcje z powierzchnią, obszary krasowe nabywają specyficznych cech (suche, bezwodne, czasami kamieniste, usiane lejami krasowymi, o specyficznej roślinności, glebach itp.), wyróżniających je – bez względu na strefy klimatyczne – spośród innych krajobrazów w postaci niejakich „wysp”. Zjawisko wyspowości dostrzec można również w strukturze wewnętrznej krajobrazów krasowych. Wyraźnie wyspowy charakter mają zarówno wklęsłe (leje, zapadliska, kotliny, polja) jak i wypukle (pojedyncze pagóry, ostańce) geokompleksy, występujące wewnątrz krajobrazu. Specyficzny wyspowy charakter mają też odrębne utwory krasowe, takie jak: senote, tiankeng, mogote, tepui itp. W ich obrębie tworzą się „zaginione światy”, refugia biotyczne, ośrodki o wzmożonej bioróżnorodności, co nadaje im wyjątkowych wartości przyrodoochronnych. Szczególny typ wyspowości krajobrazu krasowego stanowią tzw. archipelagi krasowe, rozpowszechnione w przybrzeżnej strefie obszarów krasu tropikalnego typu fenglin, zatopionych w holocenie wskutek transgresji morza.

EN

Karst areas, including karst landscapes, differ by highly distinct environment. It consists in the fact that due to the development of underground channels and cavities and their interaction with the surface, karst areas acquire specific characteristics (dry, waterless, sometimes rocky, dotted with karst dolines and sinkholes, with a specific vegetation, soils, etc.), distinguishing them - without due to the climatic or plant zones – from other landscapes in the form of certain "islands". The phenomenon of insularity can be seen also in the internal structure of karst landscapes. Clearly insular character are both concave (dolines, sinkholes, depressions, polja) and convex (single hills, karst towers) geokomplexes occurring within the landscape. The specific insular nature are also distinct karst formations such as senote, tiankeng, mogote, tepui etc. "Lost worlds", biotic refugias, centres with increased biodiversity, which gives them exceptional nature-protection values, created within them. The particular type of insularity of karst landscape are the so-called karst archipelagos widespread in the coastal zone of tropical karst areas of fenglin type, submerged due to Holocene transgression.

19

Aplikacja metody GPR do badania dróg na terenach o zwiększonym zagrożeniu deformacjami o genezie krasowej

Mazurkiewicz E., Łyskowski M., Strzępowicz A.

Logistyka

|

2015

|

nr 4

9474--9479, CD3

PL

W artykule przedstawiono wyniki pomiarów wykonanych za pomocą metody georadarowej. Badania miały na celu ocenę stopnia zagrożeń szlaków komunikacyjnych, będących następstwem dynamicznych procesów geologicznych. Zwiększone ryzyko występowania deformacji związane jest z obszarami, w których podłożu występują krasowiejące utwory wapienne. Metoda georadarowa dzięki łatwości implementacji, nieinwazyjności oraz wysokiej precyzji doskonale sprawdza się w realizacji tego typu badań. Autorzy prezentują wyniki terenowych pomiarów wykonanych przy użyciu aparatury georadarowej na drodze w rejonie świętokrzyskim. Wyraźne anomalie pochodzące od zapadlisk krasowych jasno pokazują przydatność oraz efektywność metody georadarowej w rozwiązywaniu problemów geologiczno-geotechnicznych.

EN

The article presents the results from measurements made using the GPR. The presented case study was made in order to evaluate the scale of hazard in the areas, where dynamic geological processes can occur and can present threat for communication routes. Increased risk of malformations is associated with areas where the limestone formation undergo karst processes. The GPR method thanks to the ease of implementation, non-invasiveness, and thanks to high precision is perfectly suited for this type of investigation. The authors present the results of field measurements using GPR equipment on the road in Świętokrzyskie region. Distinct anomalies on the echograms, which are derived from karst sinkholes, clearly demonstrates the usefulness and effectiveness of GPR method in solving geological and geotechnical problems.

20

Warunki rozwoju i wiek krasu w gipsach Niecki Soleckiej

Urban J., Chwalik-Borowiec A., Kasza A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 462

125--152

PL

W neogeńskich gipsach Niecki Soleckiej występują następujące typy form krasowych: duże obniżenia krasowo-denudacyjne, krasowe (ślepe) doliny, leje oraz liczne, choć niewielkie jaskinie, stanowiące pojedyncze lub słabo rozgałęzione korytarze bądź komory (głównie typu branchwork i rudimentary branchwork). Większość z tych form reprezentuje epigenetyczny kras odkryty, który rozwinął się w czwartorzędzie i nadal jest aktywny. Największe obniżenia krasowo-denudacyjne zaczęły powstawać prawdopodobnie już w późnym neogenie. Rozwój form krasowych Niecki Soleckiej, w tym większości jaskiń, w warunkach krasu epigenetycznego różni ten region od zachodniej Ukrainy, gdzie w gipsach neogeńskich występują wielkie labiryntowe systemy jaskiniowe powstałe w wyniku głębokich przepływów międzywarstwowych. Na terenie Niecki Soleckiej tylko pojedyncze jaskinie reprezentują kras międzywarstwowy powstały w warunkach freatycznych, poniżej napiętego zwierciadła wód podziemnych, prawdopodobnie w późnym neogenie.

EN

A variety of types of karst forms has been identified in Neogene gypsum of the Niecka Solecka (Solec Basin), including large karstic-denudational depressions, karst (blind) valleys, sinkholes, and numerous but short and simple (branchwork and rudimentary branchwork type) caves. Most of these forms represent the epigenic, exposed karst, that developed during the Quaternary and is still active. The largest karst-denudational depressions could have started to develop in the Late Neogene. The epigenic character of karst forms (and most of caves) in gypsum of the Niecka Solecka makes this region distinctive from Western Ukraine, where large maze cave systems representing intrastratal karst occur. In the Niecka Solecka region only a few caves represent intrastratal karst formed in confined, freatic conditions probably in the Late Neogene.