Ograniczanie wyników
Czasopisma help
Autorzy help
Lata help
Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników
Powiadomienia systemowe
  • Sesja wygasła!
  • Sesja wygasła!
  • Sesja wygasła!

Znaleziono wyników: 45

Liczba wyników na stronie
first rewind previous Strona / 3 next fast forward last
Wyniki wyszukiwania
Wyszukiwano:
w słowach kluczowych:  kopalnia soli Wieliczka
help Sortuj według:

help Ogranicz wyniki do:
first rewind previous Strona / 3 next fast forward last
PL
W artykule zaprezentowano działania KS „Wieliczka” S.A. przeprowadzone w latach 2010– 2014 w celu ograniczenia zagrożenia wodnego. W 2010 r. oddano do ruchu, wybudowany na powierzchni przy szybie Kościuszko, węzeł iniekcyjny, w którym w zautomatyzowany sposób wytwarzane są mieszaniny iniekcyjne, służące do szczelnej likwidacji wyrobisk. W latach 2010–2014, wykorzystując pracę węzła iniekcyjnego oraz technologię iniekcji rurociągowej, wykonano skuteczną likwidację kilku wyrobisk zagrożonych dopływem wód pozazłożowych, w tym północnej końcówki poprzeczni Mina. W ramach działań ograniczających zagrożenie wodne przeprowadzono, także w tym czasie, likwidację otworów podsadzkowych oraz uszczelnianie szybów. Celem realizowanych prac było odzyskanie szczelności górotworu dla zabezpieczenia kopalni przed bezpośrednimi dopływami lub filtracją wód pozazłożowych do przestrzeni wyrobisk.
EN
The article presents operations performed by the “Wieliczka” Salt Mine in the years between 2010 and 2014 targeted at limiting water hazard. An injecting facility constructed on the surface nearby the Kościuszko Shaft was opened in 2010. The facility is fully automatic and produces injection materials used for watertight elimination of mine workings. In the years between 2010 and 214, the successful elimination of several mine workings threatened by water hazard, caused by outside inflows, was performed by means of the injecting facility and pipeline system injection technology. Among the eliminated mine workings was the northern end of the Mina traverse. The elimination of backfilling openings and sealing of shafts were part of the operations, performed at the same time, aimed at limiting water hazard. The objective of the executed works was to recover rock mass tightness for the purpose of protecting the mine from water inflows and water infiltration occurrences from outside the deposit into mine excavations.
PL
Wywiad z dr. hab. inż. KAajetanem D’Obyrnem, prezesem zarządu Kopalni Soli „Wieliczka” SA.
EN
Anna Szczepanik talks to kajetan D'Obyrn, Ph.D., Eng., president of the bard of "Wieliczka" Salt Mine SA.
PL
W artykule zaprezentowano sposób oceny stateczności wyrobisk komorowych w warunkach górnictwa soli kamiennej. Zadania geomechaniczne zostały sformułowane numerycznie dla warunków charakterystycznych dla Kopalni Soli „Wieliczka”, z wykorzystaniem wyników przeprowadzonych badań laboratoryjnych oraz obserwacji i pomiarów dołowych. Na podstawie uzyskanych wyników opracowano model geologiczno-inżynierski dla wybranych komór, co pozwoliło następnie sformułować przestrzenny model numeryczny górotworu, oparty na metodzie różnic skończonych, którego struktura umożliwia modelowanie stanu wytężenia i procesów deformacyjnych. Wyniki przeprowadzonych symulacji wskazują, że opracowana metoda może być wykorzystywana do oceny stateczności wyrobisk komorowych w górnictwie soli.
EN
The results of two-year research program conducted in Wieliczka Salt Mine were presented in the paper. Based on numerical simulations in FLAC3D software, laboratory rock testing results and underground rock strata measurements of technical conditions in salt chambers were described. Finally, results of comparison of technical evaluations obtained from different sources allowed to develop a comprehensive method of technical assessment of salt chambers in underground salt mines.
PL
W artykule zaprezentowano wyniki pomiarów stanu górotworu prowadzanych w dwóch komorach solnych K.S. „Wieliczka". Uwzględniono uwarunkowania geologiczne w komorach, scharakteryzowano założenia programu badawczego realizowanego w ramach umowy z Narodowym Centrum Nauki.
EN
In the article the results of different rock strata measurements in two salt chambers of Wieliczka Salt Mine were presented. Geological conditions and general assumptions for research program based on agreement with National Scientific Centre were described.
5
Content available remote Propozycja nowej trasy geoturystycznej w kopalni soli „Wieliczka”
PL
Celem projektowanej trasy jest wyjaśnienie turystom w przystępny sposób, fachowo i przejrzyście budowy geologicznej złoża oraz zwrócenie uwagi na metody eksploatacji soli i sposoby zabezpieczania wyrobisk górniczych. Tematyka z zakresu nauk o Ziemi, z którą można się zaznajomić, obejmuje głównie zagadnienia związane z: budową geologiczną złoża pokładowego i bryłowego oraz strefy kontaktu obu części złoża, sedymentologią, tektoniką i skutkami ruchów górotworu oraz formami wtórnej krystalizacji halitu. Z kolei tematyka z zakresu górnictwa zwraca uwagę na: metody eksploatacji soli, sposoby zabezpieczania wyrobisk komorowych i korytarzowych oraz systemy odwadniające. Wdrożenie projektu nowej trasy geoturystycznej stanowiłoby niewątpliwie duży krok naprzód w sferze usług turystycznych wielickiej kopalni. Przyczyni się do poszerzenia i uatrakcyjnienia oferty Kopalni Soli „Wieliczka”.
EN
This new tourist route has been designed to explain to the tourists clearly and in a professional way the geology of the ”Wieliczka” deposit as well as to present the methods of salt exploitation and protection of the salt mine workings. The geological issues include: the geology of the bedded and lump deposits and their contact zone, sedimentology, tectonics and the effects of rock mass movements, the forms of secondary crystallization of halite. In turn, the mining issues involve: the methods of salt exploitation, the methods of protecting of the exploitation chambers, dog headings and the systems of mine drainage. Implementation of the new geotouristic route project would considerably expand the offer of the ”Wieliczka” Salt Mine and make it more attractive.
6
Content available remote Kompleksowe zabezpieczenie komory z obwałem stropu w Kopalni Soli „Wieliczka”
PL
W artykule przedstawiono sposoby zabezpieczenia komory, w której nastąpił częściowy zawał, spowodowany między innymi destrukcyjnym działaniem wycieku wodnego w stropie. Położona w rejonie ekspozycji Muzeum Żup Krakowskich komora Maria Teresa II Górna została częściowo podsadzona, a częściowo zabezpieczona kasztami i obudową kotwową, co z uwagi na jej znaczenie historyczne, bezpieczeństwo osób przebywających w pobliskich komorach oraz udostępnienie turystyczne zostało zapewnione.
EN
This paper presents the methods of protection of a chamber in which partial caving occurred as the result, among others, of the destructive effect of water leakage in the roof. The Maria Teresa II Gorna Chamber, located in the area of Krakow Saltworks Museum, was partially backfilled and supported with the rock-bolt support and timber cribs which provides safety to people in the nearby chambers and enables tourists access as well as preserves the historic substance of the chamber.
7
Content available Rozwój z poszanowaniem historii i tradycji miejsca
PL
Wywiad z Kajetanem d'Obrynem, prezesem zarządu Kopalni Soli "Wieliczka" S.A.
EN
Anna Szczepanik talks to Kajetan d'Obyrn, Chairman of the Board of Kopalnia Soli "Wieliczka" SA.
8
Content available Podziemne dziedzictwo wymaga nieustannej troski
PL
Wywiad z dr. inż. Kajetanem d'Obyrnem, prezesem zarządu Kopalni Soli "Wieliczka" SA.
PL
Przez stulecia istnienia Kopalni Soli „Wieliczka" stopniowo kształtowała się jej rola dydaktyczna. W wiekach XVI-XVII z zagadnieniami eksploatacji złoża zapoznawały się europejskie elity. Po pierwszym rozbiorze Polski austriaccy zarządcy kopalni rozpoczęli organizować trasy dla masowej turystyki. Po odzyskaniu niepodległości bliskie związki połączyły kopalnię z Akademią Górniczą (późniejszą Akademią Górniczo-Hutniczą). Pod koniec lat 90. XX i w początkowych latach wieku XXI edukacja w kopalni bazowała na sieci stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieożywionej oraz rezerwacie Groty Kryształowe. Od 2009 roku oparto ją na trasie „Tajemnice wielickiej kopalni". W latach 2001-2012 na terenie kopalni odbywały się zajęcia dla studentów Akademii Górniczo-Hutniczej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Poznańskiego, Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Politechniki Śląskiej, a także studentów z zagranicy, m in. z uniwersytetów w Koszycach, Ostrawie, Parmie i Wiedniu. W latach 2001-2012 praktyki odbyło około 4800 studentów.
EN
During the past centuries, the educational character of the "Wieliczka" Salt Mine was gradually shaped. Only European elites were familiar with the issues of exploiting the Wieliczka salt deposits in the 16th and 17th centuries. After the First Partition of Poland, the Austrian managers of the Salt Mine began to arrange trails for mass tourism. After Poland regained independence, special bonds connected the Salt Mine with the Academy of Mining (presently called the AGH University of Science and Technology). At the end of the 1990s and at the beginning of the 21st century, the educational field trips were based on a network of documented sites and the nature reserve called the Crystal Grottoes. Since 2009, the trips follow the route called "The Mysteries of the Wieliczka Mine." Apart from the AGH University of Science and Technology, classes were also organised for the students of the Jagiellonian University, Pedagogical University of Cracow, University of Wroclaw, Adam Mickiewicz University, University of Silesia, University of Warsaw, and Silesian University of Technology (2001-2012). Foreign students were coming from Kosice, Ostrava, Parma, or Vienna. Approximately 4,800 students participated in field trips and internships in the "Wieliczka" Salt Mine between 2001 and 2012.
PL
W pracy przedstawiono podsumowanie 40 lat badań zawartości trytu oraz izotopów stabilnych (18O i 2H) w wodach dopływających do komory Z-32 na poziomie VI kopalni soli Wieliczka (wyciek W VI-32). Skład izotopowy wód z wycieku świadczy o zasilaniu mieszanym, z istotną komponentą wód współczesnych. Proporcje mieszania tych składowych ulegają okresowym, niekiedy znacznym wahaniom, co świadczy o zmiennych w czasie i skomplikowanych warunkach zasilania wycieku.
EN
In a paper the results of long-term isotopic investigations are presented. Both stable isotopes (18O and 2H) and tritium concentrations were measured in water appearing in the Z-32 chamber at the VI level in Wieliczka salt main. Observed changes in isotopic composition of waters from the inflow suggest mixing of tritium free water recharged in Holocene with essential component of contemporary waters containing tritium. Variable mixing proportions of these components suggest changeable and complicated conditions of water circulation.
PL
Po zamknięciu wycieku w poprzeczni Mina w kopalni soli Wieliczka w 2007 r. ustały osiadania powierzchni i obecnie wykształcają się wypiętrzenia. W pracy przedstawiono warunki geologiczno-górnicze i hydrogeologiczne w strefi e wycieku. Na tle osiadań sprzed zamknięcia wycieku pokazano narastające w czasie wypiętrzenia terenu. Maksymalne obserwowane metodą niwelacji precyzyjnej wypiętrzenia osiągnęły w ciągu 4 lat wartość 63 mm, a teren w następnych latach może się nadal wypiętrzać. Wskazano, że przyczyną wypiętrzeń jest zwiększenie ciśnienia w kawernach sufozyjnych i nawadnianie wcześniej osuszonych i zdrenowanych utworów geologicznych.
EN
After the closure of the water leak in the Mina Drift in the Wieliczka Salt Mine in 2007, the ground subsidence stopped and now ground uplifts are observed on land surface. This paper presents geological, mining, and hydrogeological conditions occurring in the leak areas. Using the examples of subsidence before water leak’s closure increasing in time uplifts has been demonstrated. Maximum ground uplifts observed by precise levelling method reached within 4 years 63 mm, with the continuing trends in the years to come. It was established that the causes of uplifting included increase of pressure in suffosion caverns and the irrigation of dried and drained earlier geological formations.
PL
W Kopalni Soli „Wieliczka” zagrożenie wodne jest związane z występującymi po północnej stronie złoża solnego piaszczystymi utworami warstw chodenickich. Z utworów tych wystąpiły wszystkie dotychczasowe zjawiska wdarcia się wody do kopalni. Jednym z nich było wystąpienie w 1992 roku awaryjnego dopływu wody do poprzeczni Mina na poziomie IV kopalni. Od 1993 roku prowadzono roboty likwidacyjne w centralnym rejonie kopalni dla uzyskania stabilizacji górotworu i zabezpieczenia kopalni przed nowymi dopływami awaryjnymi.
EN
Water hazard in the Wieliczka mine is associated with sandy formations of the Chodenice layers existing on the northern side of the salt deposit. Up until now, all water penetrations of the mine originated at these formations. One of these was the occurrence of a sudden water inflow to the Mina traverse at Level IV of the mine in 1992. Since 1993 liquidation works are performed in the central area of the mine targeted at achieving orogen stabilisation and securing the mine from new sudden inflows.
EN
After putting the water leaks in the Wieliczka Salt Mine under control, upon construction of dams in 2007, the ground subsidence stopped. Presently, however, ground uplifts are observed on land surface. This paper presents geological, mining, and hydro-geological conditions occurring in the leak areas. Using the examples of previous subsidence, the authors have demonstrated the shaping of ground uplifts observed in levelling surveying by precise measurement methods. With a correction relating to the subsidence caused by working convergence that also occur in ground displacements, it was found that the maximum ground uplifts reached 63 mm, with the continuing trends in the years to come. It was established that the causes of uplifting included increase of pressure in suffosion caverns and the displacement effect, with irrigation of dried and drained formations during the flow of water into the salt mine.
PL
Po opanowanym wdarciu wód do Kopalni Soli Wieliczka przez zamknięcie wycieku w 2007 r. ustały obniżenia powierzchni i obecnie wykształcają się wypiętrzenia. W pracy przedstawiono warunki geologiczno-górnicze i hydrogeologiczne w strefie wycieku i na tle poprzednich obniżeń pokazano kształtowanie się wypiętrzeń terenu, obserwowane w pomiarach geodezyjnych niwelacją precyzyjną. Biorąc pod uwagę poprawkę na uczestniczące w przemieszczeniach terenu osiadania spowodowane wpływami kopalni, stwierdzono, że maksymalne wypiętrzenia osiągnęły 63 mm, a teren w następnych latach może się nadal wypiętrzać. Wskazano, że przyczyną wypiętrzeń jest zwiększenie ciśnienia w kawernach sufozyjnych oraz efekt wypornościowy i nawadnianie osuszonych i zdrenowanych utworów w trakcie spływu wód do kopalni.
PL
Górotwór solny ma cechy górotworu plastycznego lub półplastycznego, reagującego specyficznie na istnienie w nim pustek poeksploatacyjnych. Wyrazem tej specyfiki jest występowanie tu procesu wolnego zaciskania wyrobisk górniczych (zarówno wyrobisk chodnikowych, jak i komór). Proces ten można obserwować i prognozować z dużym prawdopodobieństwem. Przeprowadzone analizy wyników geodezyjnych obserwacji pozwalają ocenić wpływ prac zabezpieczających (podsadzania; w latach 2005-2010 wprowadzano do wyrobisk kopalnianych średnio 100 000 m3 podsadzki rocznie) na proces kształtowania się deformacji. Wpływ tych zabiegów uwidacznia się obecnie w rejonie szybu "Kościuszko" - nastąpiło tam znaczne zahamowanie prędkości obniżeń (o blisko 60%). Jest to przy tym centrum niecki obniżeniowej, lecz rejon ten jest peryferyjny w stosunku do zabudowy miejskiej i zabytkowych części kopalni. W pozostałych rejonach proces obniżeń wykazuje stałą lub nieznacznie zmieniającą się prędkość, a nawet niewielkie przyspieszenie. Wykonywana obecnie analiza rozkładu prędkości konwergencji oraz zmian rozstawu szczelin umożliwi postawienie dalszych wniosków na temat skuteczności prac zabezpieczających.
EN
Salt rock mass has the characteristics of plastic or semi-plastic rock mass, reacting specifically to the occurrence of post-exploitation voids in it. This specific feature is manifested in the occurrence of the process of slow convergence of old workings (both galleries and chambers). This process can be observed and predicted with large probability. The carried out analyses of the geodetic observations allows the assessment of the influence of security measures (stowing; in 2005-2010 on average 100,000 m3 were put into the workings) on the deformation process. The influence of these measures is now seen in the region of shaft "Kościuszko"; there was a significant decrease in the speed of subsidence (by nearly 60%). This is the centre of the subsidence trough, but this region is peripheral in the relation to the urban buildings and historic parts of the mine. In other regions the process of subsidence shows constant or slightly changing speed, and even small acceleration. The carried out now analysis of the distribution of the convergence speed and changes of the layout of changes in the opening of the cracks, will enable us to make further conclusions about the efficiency of security measures.
PL
Artykuł przedstawia w zarysie problematykę nadzoru urzędów państwowych nad górnictwem solnym na ziemiach polskich na przestrzeni ponad 700. lat, od XIII w. do czasów współczesnych. W okresie staropolskim kontrolę nad Żupami Krakowskimi - kopalniami soli w Wieliczce i Bochni, sprawowali urzędnicy królewscy. W latach zaborów wszystkie sprawy związane z działalnością górniczą regulowano odpowiednimi ustawami, a przestrzeganie przepisów prawa, nadzór techniczny i bezpieczeństwo pracy powierzono starostom górniczym i podległym im urzędom okręgowym. Pierwsze starostwo górnicze, nadzorujące kopalnie soli, utworzono w Wieliczce przy tamtejszym zarządzie salinarnym; w 1858 r. przeniesione zostało do Krakowa. Od tego czasu stolica Małopolski stała się siedzibą władz górniczych. W XX wieku, regulacje prawne, jak również struktura władz górniczych i zasięg terytorialny poszczególnych urzędów, wielokrotnie ulegały zmianom: w okresie międzywojennym, po zakończeniu II wojny światowej oraz po 1989 r.
EN
The article outlines the subject of supervision of official authorities over salt mining on Polish territories throughout over 700 years - since the 13th Century to modern days. In the Old Poland the Krakow Salt-Works, i.e. the salt mines in Wieliczka and Bochnia, were controlled by officials of the king. During the Partitions, all matters of mining Operations were regulated by applicable acts of law, while enforcement of the law, technical inspection and safety of work were the responsibility of mining starosts and their subordinate district Offices. The first mining starostship to supervise salt mines was established in Wieliczka, at the local saline authority. The starostship was moved to Krakow in 1858. Since that time the capital of Lesser Poland has been the seat of mining authorities. The 20th Century saw the mining law regulations, as well as the structure of mining authority and territorial reach of specific Offices, repeatedly changed: in the inter-war period, following World WarTwo and after 1989.
PL
W Kopalni Soli "Wieliczka" największym zagrożeniem naturalnym jest zagrożenie wodne. Monitoring hydrogeologiczny obejmuje prowadzenie pomiarów wydajności wód dopływających do wyrobisk podziemnych oraz wykonywanie analiz chemicznych. Wykonywane są także badania izotopowe dopływających wód, a z powierzchni terenu w rejonie północnej granicy złoża soli wykonywane są badania grawimetryczne. Dopływ do poprzeczni Mina na poziomie IV kopalni w latach 1992÷2007 stanowił największe zagrożenie dla kopalni oraz miasta Wieliczka. Wyniki wykonanych pomiarów wydajności dopływów oraz oznaczenia chemiczne pozwalają na stwierdzenie, że po zamknięciu w roku 2007 dopływu wody do poprzeczni Mina nie zmieniła się wydajność i jakość głównych dopływów w kopalni. Prowadzone w poprzeczni Mina obserwacje ciśnienia na zamkniętych otworach drenażowych D-2 i D-3 oraz obserwacje położenia zwierciadła wody w otworze piezometrycznym B-3 na północnym przedpolu poprzeczni Mina wskazują na odbudowanie się poziomu wód w górotworze do stanu sprzed 1992 r. Na odbudowanie się poziomu wód w górotworze wskazują także wykonane badania grawimetryczne.
EN
The greatest natural hazard in the "Wieliczka" Salt Mine is the water hazard. The hydrogeological monitoring comprises conducting of yield measurements of waters flowing into underground workings and the execution of chemical analyses. Furthermore, isotopic tests of inflowing waters are executed, and from the ground surface in the region of the northern boundary of salt deposit gravimetric investigations are being performed. The inflow into the Mina Gallery on level IV of the mine in the period 1992÷2007 constituted the greatest hazard for the mine and Wieliczka city. The results of measurements carried out regarding the inflow yield and chemical determinations allow to state that after the closure in 2007 of water inflow into the Mina Gallery the yield and quality of the main inflows in the mine have not changed. The conducted in the Mina Gallery pressure observations on closed D-2 and D-3 drainage boreholes and observations of the water level position in the B-3 piezometric borehole on the northern foreground of the Mina Gallery indicate the restoration of the water level in the rock mass to the state from before 1992. The restoration of the water level in the rock mass indicate also the gravimetric investigations carried out.
PL
W zabytkowej Kopalni Soli „Wieliczka” od wielu lat prowadzone są prace zabezpieczające część zabytkową oraz prace likwidacyjne w niezabytkowej części kopalni. Celem tych prac jest udostępnienie dla ruchu turystycznego lub zachowanie jako zabytku najbardziej cennych wyrobisk. Wielokrotnie, w przypadku zespołu wyrobisk obejmującego kilka lub kilkanaście komór i chodników, zachowanie najcenniejszych z nich warunkowane jest likwidacją innych, przeważnie położonych poniżej, wyrobisk. Podsadzenie części wyrobisk skutkuje zmniejszeniem konwergencji oraz uzyskaniem większej stateczności wyrobisk zabytkowych. Prace likwidacyjne mają również na celu ochronę powierzchni terenu przed ewentualnymi skutkami deformacji ciągłych i nieciągłych. Do takich skomplikowanych przestrzennie i geomechanicznie zespołów wyrobisk, położonych w zabytkowej części kopalni należy zespół komór Ksawer. Zachowanie najcenniejszych wyrobisk tego zespołu oraz ochrona powierzchni terenu wymaga likwidacji większości komór. W artykule przedstawiono ocenę stanu technicznego wyrobisk połączoną z analizą geomechaniczną oraz planowane prace likwidacyjne i zabezpieczające.
EN
Actions focused on the protection of the historical section of the “Wieliczka” Salt Mine and liquidation of excavation chambers in the non-historical section have been carried out for many years. The goal of these actions is to make the chambers available to tourists and also to preserve the ones which are most valuable. Repeatedly, in the case of the excavation chamber complex system, preservation of the most valuable chambers is conditioned by the liquidation of the others, located at the lower level. Filling of the underlying chambers gives better stability to the whole formation and also reduces convergence. The liquidation operations also aim at the protection of the land surface against continuous and discontinuous deformations. The Ksawer chambers belong to such a spatially and geo-mechanically complicated system, located in the historical part of the mine, where the preservation of the most valuable chambers requires liquidation of the others. This article presents the assessment of technical condition of the complex along with the geo-mechanical analysis, and also planned liquidation preservation works.
19
Content available Kopalnia pomysłów
PL
Wywiad z dr. inż. Kajetanem d'Obyrnem, prezesem zarządu Kopalni Soli "Wieliczka" SA.
EN
The saltmine in Wieliczka is a mining plant which is unique on the worldwide scale, which has been developing since the Middle Ages until the present times. The high geological complexity of bedrock in the vicinity of the mine, which is associated with the Carpathians orogeny, determines the high level of complexity of local hydrogeological conditions. At present, about 260 l/min of water discharges into the mine, which is considered very high as for a salt mine. 86% of that amount comes from three major inflows, i.e. WVII-16 (from Fornalska II chamber), WVI-32 (from Z-32 chamber) and WVI-6 (from Z-28 chamber). These seepages cause threats to the mine, not only due to their large volumes but also due to high quantities of salt that is leaching from the rock mass. The most troubled area in the Wieliczka salt mine, from the hydrogeological viewpoint, is the northern border, where salt deposits are in contact with strongly dislocated sandstones via a gypsum-clay layer. These sandstone deposits comprise not very productive aquifers that, to some degree, are isolated from one another.
first rewind previous Strona / 3 next fast forward last
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.