Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Klasyfikacja geologiczno-inżynierska i możliwości surowcowego wykorzystania skał trudnourabialnych ze złoża węgla brunatnego Bełchatów

Hycnar E., Jończyk M. W., Ratajczak T.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2018

|

nr 106

39--52

PL

Trzeciorzędową formację brunatnowęglową w Bełchatowie, obok węgla, budują skały plastyczne, słabo zwięzłe oraz luźne. Ze względu na swoje parametry fizyko-mechaniczne nie stwarzają problemów eksploatacyjnych. Miejscami w ich obrębie pojawiają się odmiany skał o odmiennym charakterze litologicznym i właściwościach fizyko-mechanicznych, powodujących trudności podczas urabiania skał nadkładu. Zalicza się do nich wapienie mezozoiczne, piaskowce i zlepieńce trzeciorzędowe oraz czwartorzędowe żelaziste skały okruchowe. W artykule dokonano charakterystyki litologicznej oraz podano wartości podstawowych parametrów fizyko-mechanicznych tych skał. Są one podstawą klasyfikacji geologiczno-inżynierskiej oraz decydują o ich trudnourabialności. Omówiono również możliwości ich surowcowego wykorzystania.

EN

The Tertiary lignite formations in the Bełchatów deposit, along with coal, are built of plastic, weakly compact and loose rocks. Their physical and mechanical parameters, don’t pose operational problems. However, varieties of a different lithological character and physical-mechanical properties rocks, causing difficulties when mining the overburden rocks, appear within them. These include: Mesozoic limestones, Tertiary sandstones and conglomerates, as well as Quaternary iron feldspar rocks. The article features a lithological characterization as well as values of basic physico-mechanical parameters. They form the basis of the geological engineering classification and decide about their difficult workability. The possibilities of their raw material utilization were also discussed.

2

Kopaliny towarzyszące ze złóż węgla brunatnego znaczącym źródłem surowców mineralnych

Ratajczak T., Uberman R.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2017

|

nr 100

205--220

PL

W artykule, w syntetycznym ujęciu, scharakteryzowano występujące w polskich złożach węgla brunatnego utwory geologiczne posiadające właściwości surowcowe, czyli kopaliny towarzyszące, podając ich lokalizację, charakterystyki jakościowe, szacunkowe zasoby i możliwości zastosowań. Zwrócono też uwagę na przydatność gospodarczą np. w robotach infrastrukturalnych i dla rekultywacji wielu utworów geologicznych występujących w nadkładzie, kwalifikowanych jako tzw. masy ziemne lub skalne. Wykazano przyczyny niezadawalającego dotychczas stopnia wykorzystania kopalin towarzyszących. Opisano stosowane w kopalniach sposoby eksploatacji i przeróbki kopalin towarzyszących, a także obowiązujące w Polsce podstawy prawne dla wydobywania tych kopalin oraz uwarunkowania ekonomiczno-finansowe. Zaakcentowano potrzebę zabezpieczenia wydobywanych, a nie wykorzystanych kopalin towarzyszących przez budowę złóż antropogenicznych. Działalność ta wymaga przede wszystkim uregulowania statusu prawnego tych złóż oraz opracowania i stosowania systemu ekonomiczno-finansowego, stymulującego gospodarkę tymi kopalinami. W podsumowaniu wypunktowano niezbędne działania dla zwiększenia stopnia wykorzystania kopalin towarzyszących i ich udziału w bilansie surowców mineralnych kraju.

EN

The article characterizes geological formations occurring in the Polish lignite deposits having the characteristics of raw materials, i.e. accompanying minerals, giving their location, quality characteristics, estimated resources and potential applications. Attention has also been paid to the economic suitability, e.g. in infrastructure works and for the reclamation of many geological formations found in the overburden, classified as so-called earth or rock mass. There are also raw materials of sorption properties representing a huge potential source of minerals valuable for the economy and environmental protection. This refers to e.g.: beidellite clays from Bełchatów, Poznań clays from the region of Konin and Adamów, lacustrine chalk from Bełchatów, as well as Mesozoic limestone from the lignite bedding in Bełchatów. The reasons for the unsatisfactory use of accompanying minerals have been given. The authors described the methods used in the mining operation and processing of associated minerals, also applicable in Poland, as the legal basis for the extraction of these minerals and the economic and financial conditions. They stressed the need to protect mined not associated minerals used by the construction of anthropogenic deposits. This activity primarily requires regulating the legal status of these deposits and the development and application of an economic and financial system that stimulates the economy of these minerals. In summary, the necessary actions were taken to increase the use of the accompanying minerals and their contribution to the balance of mineral resources in the country.

3

Kopaliny towarzyszące w złożu węgla brunatnego Legnica

Ratajczak T., Hycnar E.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2017

|

nr 100

193--204

PL

Złoże Legnica należy do jednego z najbardziej perspektywicznych w kontekście przyszłej eksploatacji węgla brunatnego. Jego wydobycie będzie nierozerwalnie związane ze zdejmowaniem skał nadkładu. Kubatura nadkładu w przypadku tego złoża jest wyjątkowo duża, a część tworzących go skał, z uwagi na wykazywane właściwości surowcowe, może być zaliczana do kopalin towarzyszących. Stan rozpoznania surowcowego skał nadkładu w złożu węgla brunatnego Legnica jest niewystarczający. Jak dotąd nie były one obiektem szczegółowych i kompleksowych badań mogących wykazać ich przydatność. W artykule dokonano podsumowania stanu wiedzy na ten temat. Informacje dotyczące właściwości surowcowych tych utworów będą stanowić jedno z zasadniczych kryteriów decydujących o traktowaniu ich jako kopaliny towarzyszące. Do kopalin towarzyszących powinny zostać zaliczone: piaski i żwiry czwartorzędowe oraz gliny zwałowe, a także piaski i iły trzeciorzędowe. Za szczególnie przydatne surowcowo należy uznać iły trzeciorzędowe (poznańskie). Występują one w dwu odmianach kolorystycznych – zielonkawo-niebieskiej i płomienistej. Pierwsze z nich (zielonkawo-niebieskie), ze względu na skład fazowy substancji ilastej, należy zaliczyć do odmian illitowo-kolinitowo-smektytowych, drugie (płomieniste) – do odmian kaolinitowo-illitowo-smektytowych. Stanowią one wartościowy surowiec do produkcji materiałów budowlanych. Z uwagi na charakter asocjacji minerałów ilastych (w szczególności obecność montmorillonitu) stanowią potencjalne sorbenty mineralne. Wykazują również przydatność do budowy przesłon hydroizolacyjnych. Piaski i żwiry czwartorzędowe zalegające w nadkładzie złoże Legnica są zróżnicowane surowcowo. Większość z nich stanowi surowiec przydatny dla przemysłu budowlanego. Gliny zwałowe mogą znaleźć zastosowanie jako składnik mieszanek ceramicznych. Piaski trzeciorzędowe można wykorzystać jako materiał podsadzkowy. Stan rozpoznania surowcowego skał nadkładu w złożu węgla brunatnego Legnica jest niewystarczający. Jak dotąd nie były one obiektem szczegółowych i kompleksowych badań mogących wykazać ich przydatność. Kopaliny towarzyszące zalegające w złożu Legnica, powinny być selektywnie eksploatowane i składowane. Utworzenie złóż antropogenicznych gromadzących te kopaliny, zapewni możliwość ich wykorzystania przez kolejne dziesięciolecia po zakończeniu eksploatacji.

EN

The Legnica deposit is one of the most prospective in the context of future lignite mining. Its extraction will be inseparable from the removal of the rocks of the overburden, the volume of which is very large. Due to the raw material properties, some of the rocks can be classified as accompanying minerals. The raw material identification of overburden sediments in the Legnica lignite deposit is insufficient. So far, they haven’t been the subject of detailed and comprehensive research to prove their usefulness. The article was a summary of the knowledge on this subject. The following should be included in the accompanying minerals: Quaternary sands and gravels, tertiary sands and clays (Poznan clays). They are present in two colour variants in the Legnica deposit - and fiery. The mineral composition of greenish-blue clays allows them to be included in illite-kaolinite- smectite varieties, in turn fiery clays as kaolinite-illite-smectite varieties. The tertiary clays are a very useful raw material for the production of building materials. In addition, they are potential mineral sorbents due to the nature of the association of clay minerals (occurrence of montmorillonite). They also show suitability for building waterproofing barriers. Quaternary gravels and sands, developed in the overburden Legnica deposit are differentiated raw materials. Some of them are raw materials for the construction industry. The glacial tills can be used as a component of ceramic mixtures. Tertiary sands can be used as a proppant material. The information on the raw material properties of these sediments will be one of the essential criteria for their treatment as accompanying minerals. Minerals accompanying those developed in the Legnica deposit should be exploited and deposited selectively. The creation of anthropogenic deposits accumulating these minerals will provide the possibility of their use for decades after the termination of operation.

4

Kopaliny towarzyszące - problemy dokumentowania, wydobycia i opłat eksploatacyjnych

Uberman R., Nieć M.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2014

|

R. 55, nr 2-3

32--39

PL

Przedstawiono definicje: kopalin towarzyszących, mas ziemnych i skalnych oraz zasady ich wykazywania i dokumentowania. Wskazano na przyczyny niedostatecznego ich wykorzystania. Omówiono procedury formalnoprawne ich dokumentowania, eksploatacji i gospodarowania nimi. Zwrócono uwagę na złożoność procesów wydobycia i potrzebę selektywnego gromadzenia nie sprzedanych nadwyżek wydobytych kopalin towarzyszących na antropogenicznych złożach wtórnych. Zaproponowano wprowadzenie zasady rozliczania opłaty eksploatacyjnej - nie od ilości wydobytej, a od ilości sprzedanej kopaliny, niezależnie czy była ona pozyskana bezpośrednio ze złoża czy ze zwału, w którym przejściowo jest składowana. Zaproponowane rozwiązania, prawne i finansowe powinny zachęcać przedsiębiorców do wykorzystywania nie tylko kopalin towarzyszących, ale też utworów nadkładu, nie posiadających właściwości surowcowych.

EN

The definition of accompanying mineral commodities that occurs near to other, which are main purpose of exploitation, and the mode of their exploration and reserves reporting was presented. The reasons of insufficient their utilization and legal backgrounds of development of their resources were discussed. The exploitation and utilization of accompanying mineral commodities is composed task because their supply is often greater than actual demand. The selective their extraction and deposition in stock piles (as anthropogenic, secondary, mineral deposits) is necessary. The taxation of recovered and sold amounts from stock pile was proposed in place of recently executed from amounts exploited. The proposedfinancial and legal frameworks of accompanying mineral commodities exploitation and utilization should promote their recovery as well as the utilization.

5

Analiza możliwości kompleksowego zagospodarowania zasobów złoża węgla brunatnego Gubin, kopalin towarzyszących oraz odpadowych surowców mineralnych

Naworyta W.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2013

|

nr 150 (30)

112--123

PL

Przeanalizowano możliwość zagospodarowania kopalin towarzyszących ze złoża węgla brunatnego Gubin. Jako tło przedstawiono praktykę i doświadczenia w tej dziedzinie w polskich kopalniach węgla brunatnego. Omówiono potrzebę zagospodarowania ubocznych produktów spalania węgla. Przedstawiono problem gospodarki wodami z odwodnienia górotworu. Podkreślono konieczność zastosowania rachunku ekonomicznego przy podejmowaniu decyzji o eksploatacji kopalin towarzyszących. W podsumowaniu zwrócono uwagę na korzyści gospodarcze oraz dodatkowe miejsca pracy związane z racjonalnym i kompleksowym zagospodarowaniem złoża.

EN

Possibility of utilization of accompanying minerals of Gubin lignite deposit has been analyzed. The practice in Polish lignite mines and experiences in that field has been presented as the background. The necessity of utilization of waste raw materials from lignite power plant was discussed. The problems of water utilization from dewatering system were shown. The importance of cost-benefit analysis in the decision about selective exploitation of accompanying minerals was stressed. In conclusion, attention was paid to the economic benefits and new jobs connected to rational and complex utilization of a lignite deposit.

6

Skały ilaste z wybranych złóż węgli brunatnych w Polsce jako potencjalne surowce przemysłu ceramicznego

Gąsiński A., Sałaciński R., Michalska M.

Szkło i Ceramika

|

2013

|

R. 64, nr 4

10--14

PL

Kopaliny ilaste towarzyszące złożom węgla brunatnego w środkowej Polsce przebadano pod kątem przydatności jako surowiec ceramiki budowlanej. Stwierdzono, że decydujący wpływ na właściwości technologiczne skał ilastych ma ich skład mineralny. Kopaliny zawierające odpowiednie proporcje kaolinitu, smektytów i kwarcu charakteryzują się najlepszymi właściwościami ceramicznymi. Takie skały występują głównie w kopalni "Adamów". Z drugiej strony większość badanych kopalin pochodzących z odkrywki "Szczerców" wykazała zbyt wysoką skurczliwość suszenia i plastyczność. Te właściwości mogą być łatwo skorelowane z bardzo wysoką zawartością smektytów. Nieliczne spośród tych kopalin posiadają korzystne właściwości ceramiczne, ale nawet wtedy zawierają zbyt dużo margla ziarnistego, by móc stosować te kopaliny do produkcji ceramiki budowlanej.

EN

Accompanying clay raw materials from lignite mines located in Central Poland were tested as raw materials for building ceramics industry. It was concluded that mineral composition has a decisive impact on technological properties of clay rocks. Rocks containing mixture of kaolinite, smectites and quartz have the best properties for ceramic uses. Clayey rocks overlie "Adamów" lignite deposit. On the other hand, most of clayey rocks from "Szczerców" deposit showed too high shrinkage and plasticity. This property can be easily correlated with very high content of smectites. Only few samples from "Szczerców" deposit have good ceramic properties, but unfortunately contain too many larger grains of carbonates, which makes them impossible to use in building ceramics industry.

7

Korzyści makro- i mikroekonomiczne z wykorzystania kopalin towarzyszących i odpadów wydobywczych w górnictwie węgla brunatnego

Kulczycka J., Uberman R., Naworyta W.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2012

|

nr 83

107-119

PL

W artykule omówiono obecny stan wykorzystania kopalin towarzyszących i odpadów wydobywczych w kopalniach węgla brunatnego. Podkreślono znaczenie tych surowców mineralnych w krajowym bilansie surowcowym. Wykazano ewidentne korzyści ekonomiczne, a także inne pozaekonomiczne z wykorzystania tej grupy surowcowej. Scharakteryzowano sposoby oceny opłacalności ekonomicznej zagospodarowania kopalin towarzyszących i innych utworów geologicznych o wartościach użytkowych. Wycenę opłacalności i propozycje rozwiązań dokonano dla trzech scenariuszy: - pierwszy cechuje się wydobywaniem i sprzedażą na bieżąco surowca bez przeróbki, co najwyżej z krótkotrwałym przetrzymywaniem na składowisku buforowym; - drugi polega na wydobywaniu i sprzedaży na bieżąco surowca, a nadwyżki gromadzone są na składowisku (budowa złoża antropogenicznego) jako "magazynie" surowca na przyszłość; - trzeci charakteryzuje się wydobywaniem i sprzedażą surowców na bieżąco, część wydobytych kopalin towarzyszących podlega przeróbce i sprzedawana jest w postaci produktów, a nadwyżki gromadzone są na składowiskach jako złoża antropogeniczne. Ponadto podano sposoby wyceny wartości zgromadzonych w złożach antropogenicznych kopalin towarzyszących. Zwrócono uwagę na potrzebę modyfikacji przepisów prawa oraz wprowadzenia systemu zachęt finansowych dla zintensyfikowania stopnia wykorzystania potencjalnie dużej bazy kopalin towarzyszących.

EN

This paper presents the current usage of accompanying minerals and mining wastes in lignite mines. It stresses their role and importance in national minerals commodities management. The examination shows the economic and non-economic benefits of the use of these minerals, as well as the economic viability for the development of accompanying minerals and other rocks having utility value. Valuation and proposed solutions have been presented for three scenarios: - first - extraction (without processing) and sale of accompanying minerals on an ongoing basis without storage, only buffer storage; - second - extraction and sale of accompanying minerals on an ongoing basis while the surplus is collected and stored (construction of anthropogenic deposits) as a "stock" material for the future; - third - extraction and sale of accompanying minerals on an ongoing basis, with some portion of the minerals further processed and sold in the form of products while the excess is stored as anthropogenic deposits. Moreover, the paper outlines the method of valuation for accompanying mineral commodities collected and stored in anthropogenic deposits. Attention has been drawn to the need for changes in the legal and regulatory environment and the introduction of financial incentives to intensify the utilization of this potentially large base of accompanying minerals.

8

Kopaliny towarzyszące i mineralne surowce odpadowe ze złóż kopalin węglanowych jako potencjalna baza surowców do produkcji sorbentów SO2

Hycnar E., Wisła-Walsh E., Ratajczak T.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2012

|

nr 83

37-49

PL

W pracy przedstawiono ocenę właściwości sorpcyjnych kopalin towarzyszących, będących wapieniami i odpadów mineralnych, pochodzących z przeróbki wapieni, dolomitu i magnezytu. Wykazano, że wwarunkach krajowych za potencjalne surowce do produkcji sorbentów wapniowych można uważać kopaliny towarzyszące i mineralne surowce odpadowe powstające na etapie eksploatacji i przeróbki kopalin, w tym również te zgromadzone na hałdach. Wykazano, że nie istnieje prosta zależność pomiędzy wielkością sorpcji a zawartością CaCO3 w sorbencie czy jego powierzchnią właściwą. Ustalono, że właściwości sorpcyjne są determinowane przede wszystkim przez zdolność do odpowiednio szybkiej kalcynacji wraz z wytworzeniem grupy porów rzędu 0,1-2,0 mikro/m.

EN

This paper presents an evaluation of the sorption properties of limestones being accompanying mineral in porphyry deposit and mineral wastes resulting from the processing of limestone, dolomite, and magnesite. It shows that raw materials for calcium sorbents' production may be found in accompanying minerals and mineral wastes generated during exploitation and/or mineral processing, including those collected in dumps. It was demonstrated that there is no simple relationship between the sorption capacity of the sorbent and both CaCO3 content and the surface area of such raw materials. It was established that the sorption properties are mainly determined by the sorbent's rapid calcination ability with the creation of pore groups in the range of 0.1-2.0 micro/m.

9

Złoże porfiru w Zalasie - problem kopalin towarzyszących nadal aktualny?

Hycnar E., Ratajczak T., Nieć M.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2012

|

R. 53, nr 1-2

9-14

PL

Skały nadkładu porfirów w Zalasie są urozmaicone litologicznie. Stanowią je zróżnicowane petrograficznie utwory węglanowe (wapienie i margle), piaskowce, piaski, lessy. Niektóre z tych odmian od momentu udokumentowania złoża stanowiły przedmiot zainteresowania surowcowego. Próbowano je wykorzystywać jako kopaliny użyteczne mogące mieć zastosowanie w przemyśle cementowym, rolnictwie czy do wytwarzania kruszyw. W efekcie tego uzyskały miano kopalin towarzyszących. Jednak brak zainteresowania ze strony potencjalnych użytkowników spowodował, że w 2000 roku status ten utraciły. Do problematyki tej ponownie powrócono. Przeprowadzono badania zmierzające do wykazania możliwości ich wykorzystania w charakterze sorbentów służących oczyszczaniu gazów poelektrownianych z połączeń SO2 w technologiach fluidalnego spalania węgla. Dały one pozytywny rezultat. Okazało się, że jurajskie wapienie z Zalasu nadają się do wytwarzania mączki wapiennej.

EN

The cover of porphyry "Zalas" deposits contains diverse rocks: limestones and marls, sands, loesses. of these rocks been the subject of interest the Zalas deposit was documented. Since the cover rocks were applied in the cement industry agriculture and the production of aggregates they were called associated minerals. In 2000 due lack to of demand they were not used in the industries. At the present time the interest in this material has returned. The limestones from the cover of the deposit have been studied to determine their sorption properties and possible application as sorbents for the pu-rification of power plant gases with SO2 in fluid coal combustion technology. These studies have been a success, i.e the Jurassic limestones the "Zalas" deposit can be the production of flour.

10

Złoża antropogeniczne - problem wirtualny czy realny?

Uberman R.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2012

|

R. 53, nr 1-2

5-8

PL

Omówiono problemy budowy, utrzymania i eksploatacji antropogenicznych jako bazy surowców mineralnych. Naświetlono aktualny stan prawny w tej dziedzinie nie statusu antropogenicznych. Wykazano potrzebę nowelizacji przepisów prawa. Wyszczególniono czynniki ograniczające budowę złóż antropogenicznych. Podkreślono konieczność wprowadzenia zachęt, szczególnie ekonomiczno-finansowych i innych dla zabezpieczenia wydobytych, a nie wykorzystanych kopalin towarzyszących i innych mineralnych surowców odpadowych.

EN

Problems of maintenance and exploitation of deposits for storing of exploited but not-used accompanying minerals and other waste raw materials been discussed. Lack of anthropogenic deposits status in regulations has been Necessity of improvement (amendment) regulations has been shown. Factors restricting of anthropogenic deposits have been of economic-financial and other methods to encourage storage of exploited but not used accompanying minerals and other waste raw materials has been underlined.

11

Przeróbka kopalin towarzyszących w kopalni węgla brunatnego Bełchatów

Daniluk H., Witek R.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2012

|

R. 53, nr 1-2

76-82

PL

W Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów, w trakcie eksploatacji złoża węgla brunatnego, pozyskiwane są selektywnie duże ilości kopalin towarzyszących. Kopaliny transportowane są na składowiska złoża wtórne i zagospodarowywane w stanie surowym łub przerabiane. Kopalnia posiada dwa Zakłady Przeróbki Kruszyw zlokalizowane w sąsiedztwie składowisk kopalin. Linie technologiczne zakładów umożliwiają przeróbkę kopalin i uzyskanie szerokiego asortymentu kruszyw które znajdują zastosowanie m.in. w budownictwie.

EN

In Bełchatów Brown Coal Mine large number accompanying minerals are extracted during brown coal exploration. Minerals are transported to the places of their storage - secondary deposits - and then processed or delivered directly for processing. The brown coal mine has two processing plants located nearby its deposits. Production lines of plants enable processing of accompanying minerals and obtaining wide range of aggregates used in building industry among others.

12

Możliwości wykorzystania kopalin towarzyszących z wybranych złóż surowców skalnych Polski jako komponentów do budowy przesłon hydroizolacyjnych

Bożęcki P., Rzepa G.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2012

|

R. 53, nr 1-2

104-108

PL

W artykule przedstawione zostały wyniki badań dotyczące możliwości wykorzystania kopalin towarzyszących z wybranych złóż na terenie województw małopolskiego, dolnośląskiego, podkarpackiego, śląskiego oraz świętokrzyskiego. W sumie przebadanych zostało 18 próbek glin pochodzących z 12. złóż. Wyniki przeprowadzonych badań pokazują iż żadna z przebadanych próbek nie spełnia wszystkich wymagań stawianych komponentom do budowy przesłon hydroizolacyjnych, dlatego też nie mogą być one wykorzystane do tego celu. W większości przypadków wynika to z niekorzystnego uziarnienia i/lub składu chemicznego, zwykle niewłaściwa jest również kolejność kationów wymiennych.

EN

The paper presents the results of studies on the possibility of use of the accompanying minerals from selected deposits in the Małopolskie, Śląskie, Podkarpackie, Dolnośląskie and Świętokrzyskie provinces. In total, 18 samples were tested from 12 clay deposits in Poland. Results of this study show that none of tested samples did not meet all the requirements for components of hydro-isołation layer, and therefore cannot be used for this purpose. In most cases this is due to unfavorablegrain size and/or chemical composition, usually it is also wrong order of cation exchange.

13

Możliwości pozyskania kopalin towarzyszących z nakładu złóż węgla brunatnego kompleksu gubińskiego

Nowak-Szpak A., Duczmal M.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2012

|

R. 53, nr 1-2

123-127

PL

Na podstawie koncepcji zagospodarowania złóż węgla brunatnego w rejonie Gubina oszacowano wstępnie możliwości pozyskania kopalin towarzyszących. W ramach koordynowanego przez Poltegor - Instytut projektu foresight pt: Scenariusze rozwoju technologicznego przemysłu wydobycia i przetwórstwa węgla brunatnego" wykonano szereg prac badawczych uściślających warunki zalegania oraz jakość kompleksu złóż gubińskich. W proponowanej koncepcji wydobycia złóż gubińskich zakłada się eksploatację trzema wyrobiskami: Północnym, Południowym oraz Wschodnim. Pozwoli to na wydobycie ok. 987,62 mln Mg węgla. W artykule przedstawiono perspektywiczne wykorzystanie przemysłowe utworów zalegających w pierwszym piętrze nadkładowym wyrobisk, stanowiących kopaliny towarzyszące.

EN

On the basis of development concept of brown coal deposit in the Gubin area, preliminary possibilities of accompanying minerals extraction have been determined. In the framework of foresight project entitled: "Scenarios of technological development of brown coal mining and processing industry" coortinated by Poltegor-Institute, a number of research activities specifying deposition conditions and quality of Gubin coal beds complex were conducted. Concept of Gubin deposits complex exploitation with three excavation fields Północne, Południowe, Wschodnie, (North, South, East) has been presented in the paper. This concept enables excavation of 987.62 millions tones of coal. Preliminary possibilities for industrial utilization of deposits from the first overburden layer, forming accompanying minerals, has been presented in the paper.

14

Charakterystyka mineralogiczna surowców ilastych z plioceńskich iłów z KWB "Bełchatów"

Sałaciński R., Gąsiński A.

Szkło i Ceramika

|

2011

|

R. 62, nr 2

30-37

PL

Skład mineralny plioceńskich iłów z nadkładu złoża w kopalni węgla brunatnego (KWB) „Bełchatów" jest bardzo zróżnicowany. W latach 1960-1963, wraz z prowadzeniem w rejonie Bełchatowa prac dokumentacyjnych złoża węgla brunatnego, zostały one rozpoznane jako kopaliny towarzyszące. Trwające obecnie w KWB „Bełchatów" prace udostępniania do eksploatacji pola „Szczerców" stwarzają unikalną okazję do wykonania dokładnych surowcowych badań jakościowych i technologicznych odsłanianych w odkrywce kopalin ilastych oraz do ocen porównawczych w stosunku do iłów wyróżnionych wcześniej na obszarze pola „Bełchatów". Na potrzeby wykonania koniecznych do tego celu badań pobrano próbki z poziomu III i IV nadkładu pola „Szczerców". Próbki zostały tak dobrane, by reprezentować dwie typowe, lecz makroskopowo różne skały ilaste z plioceńskich poziomów ilasto-piaszczystych. Dodatkowo, dla celów porównawczych pobrana została próbka z iłów podwęglowych z poła „Bełchatów", ze składowiska kopalin towarzyszących. Wykonane analizy uziarnienia, składu mineralnego i chemicznego surowca mogą pozwolić na ocenę potencjalnego zastosowania badanych kopalin jako sorbentu mineralnego, jako surowców ceramicznych lub surowców do budowy przesłon mineralnych.

EN

The mineral composition of pliocene clays from brown coal mine "Bełchatów" is highly varied. These clay rocks were classified as accompanying raw materials during documentation works on the brown coal deposit. Exploitation of coal deposit through open-pit mine creates an unique possibility to study quality and technological properties of clay materials overlying brown coal beds. Two different samples typical for theses rocks were collected from III and IV overlying rocks levels from the "Szczerców" field. Additionally one sample of clays underlying lignite deposit was taken from "Bełchatów" field to perform comparative study. To study mineral composition an X-Rays diffraction, Electron Microprobe analysis and Laser Diffraction Particle Size Analysis were performed. The results can be used to point out potential application of these material as mineral sorbent, ceramic raw material or clay mineral barrier.

15

Nowe dane o kaolinie ze złoża łupków kwarcytowych Jegłowa

Speczik S., Gąsiński A., Konopka G.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2010

|

nr 79

233-244

PL

Unikalnemu w skali światowej złożu łupków kwarcytowych Jegłowa towarzyszą między innymi kopaliny kaolinowe. W ciągu ostatnich lat złoże było eksploatowane z różną intensywnością i w innych kierunkach, zostały odsłonięte nowe partie kopaliny głównej i kopalin towarzyszących. W odsłoniętych fragmentach złoża mogły zachodzić pewne niekorzystne zmiany jakościowe dotyczące w szczególności surowca kaolinowego. Stąd zaistniała potrzeba ponownego, precyzyjnego udokumentowania jakości kaolinu z tego złoża. W niniejszej pracy zaprezentowano badania nad składem chemicznym metodą fluorescencji rentgenowskiej (XRF), składem mineralnym metodą proszkowej dyfrakcji rentgenowskiej (XRD) i analizy termicznej (TG+DTA), charakterystyką uziarnienia metodą dyfrakcji światła laserowego (LD-PSA) oraz barwą i parametrami technologicznymi surowca kaolinowego z Jegłowej. Badania prowadzono nad uzyskaną po szlamowaniu frakcją technologicznie uzasadnioną. Wyniki badań wskazują, że szlamowany kaolin z Jegłowej jest surowcem bardzo wysokiej jakości, o charakterze niemal wyłącznie kaolinitowym. Jedyną niekorzystną cechą, wymagającą korekty jest stosunkowo niska wytrzymałość na zginanie. Nie stwierdzono również, by długa ekspozycja fragmentów złoża na warunki atmosferyczne obniżyła w znaczący sposób parametry jakościowe kopaliny kaolinowej. Niezwykle korzystną cechą jest bardzo mała zmienność jakości tej kopaliny. Wskazano również możliwe dziedziny aplikacji kopalin kaolinowych ze złoża łupków Jegłowa: przemysł ceramiczny, gumowy, papierniczy i kosmetyczny. Sugeruje się, by prowadzić dalej badania w kierunku rozpoznania złoża łupków kwarcytowych i obszarów do niego przylegających pod kątem zawartości kopaliny kaolinowej. Znalezienie nowych pokładów, gniazd i soczew kaolinów, przy założeniu małej zmienności parametrów jakościowych surowca i dużego uzysku kaolinu szlamowanego, może uczynić eksploatację tego surowca opłacalną.

EN

The unique refractory schists from Jegłowa deposit are accompanied, among others, by kaolin raw material. The deposit was exploited with various intensity and in different directions within last years. The new locations of minerals were uncovered. Alteration processes could change the quality of uncovered raw materials, what is especially important for kaolins. Thus there was a need to precisely investigate the quality of kaolins from Jegłowa beds. In this paper we present data on the mineral composition (X-Ray Diffraction and Differentia Thermal Analysis data) and chemical composition (X-Ray Fluorescence data) of the raw kaolin material. Also technological properties of kaolins were examined. All the analysis were carried out on the washed raw kaolin material. It was shown, that washed kaolin from Jegłowa has very high quality and kaolinite is almost its only mineral component. The possible fields of the application of this material were showed. The only unfavorable property of this material is its low dry strength. It has to be corrected by means of special additives. It was show that exposure of kaolin beds to atmospheric conditions in open-pit mine has no significant influence on the quality of this material. The low variability of the quality of washed kaolins from Jegłowa is a very favorable feature of the deposit. Washed kaolin from Jegłowa can be successfully using as a raw material for ceramics, rubbers, cosmetics and paper industry. It is suggested that finding of new lenses, veins and nests of kaolin near to Jegłowa deposit can make profitable exploitation of this raw material, taking high content of kaolin after washing and low variability of this material into account.

16

"Kopaliny towarzyszące" w złożu węgla brunatnego Złoczew (stan wiedzy)

Ratajczak T., Hycnar E., Jończyk W. M.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2010

|

nr 79

257-267

PL

Planowana w najbliższym czasie eksploatacja węgla brunatnego w złożu Złoczew uzasadnia potrzebę przybliżenia problematyki obecnych w nim kopalin towarzyszących. Dotychczasowe doświadczenia przemysłu węgla brunatnego upatrują w eksploatacji, zagospodarowaniu i wykorzystaniu kopalin towarzyszących - elementów szeroko pojętej gospodarki złożem, obejmujących zagadnienia wydobywcze, przetwórcze, ochrony środowiska, a także rekultywacji. W artykule dokonano próby kompilacji dotychczasowego stanu wiedzy na temat kopalin towarzyszących w złożu Złoczew. Okazała się ona nader skąpa. Zdaje się nie uzasadniać stosowania w ich przypadku terminu "kopaliny towarzyszące". Tym niemniej w artykule podano informacje na temat litologii tych osadów, ich składu mineralnego i chemicznego, zasobów, właściwości surowcowych. Przedstawiono także sugestie dotyczące celowości ich dalszych badań celem przyszłej eksploatacji, a także technologicznych kierunków wykorzystania.

EN

The planned exploitation of Złoczew lignite deposit justifies the need of description of problems related to the associate raw materials occurring in the deposit. In operation, management and utilization of the associate raw materials, the elements of deposit management, including the issues of mining, processing, environmental protection and rehabilitation, should be seen. The article summarizes the current state of knowledge on the associated raw materials in Złoczew deposit. The up-to-date information has been insufficient and doesn't justify the application of the term' associate raw materials' in this deposit. Nevertheless, the article contains the information on lithology, mineral and chemical compositions, resources and properties of these raw materials. Suggestions of further research of these associate raw materials as well as possible technological use directions in the future, are also presented.

17

Złoża antropogeniczne a wartość surowcowa zgromadzonych kopalin na przykładzie KWB "Bełchatów" SA

Ratajczak T., Hycnar E., Jończyk W.

Górnictwo i Geoinżynieria

|

2009

|

R. 33, z. 2

383-390

PL

W szeroko rozumianej problematyce funkcjonowania górnictwa węgla brunatnego z uwagi na odkrywkowy charakter eksploatacji szczególną rolę odgrywają niewęglowe skały nadkładu i podłoża. W niektórych sytuacjach noszą one miano kopalin towarzyszących. Ich obecność to nie tylko związane z tym problemy eksploatacyjne, surowcowe czy ekologiczne. Ze względu na zapobieżenie ich bezpowrotnej stracie są one gromadzone w formie sztucznie tworzonych złóż antropogenicznych (wtórnych). Sposób składowania kopalin, ich zróżnicowanie litologiczne, interakcje zachodzące pomiędzy ich komponentami mogą spowodować zmianę przydatności użytecznej w stosunku do naturalnych kopalin zalegających w złożu węgla brunatnego. Sytuacja ta wymusza potrzebę realizacji dodatkowych badań surowcowych a nawet złożowych zalegających kopalin.

EN

The uncoaly bed-rocks and roof-rocks play particular role in widely understood problems of functioning mining industry. They bear name associated raw materials in some situations. The occurrence of associated raw materials is related with not only operational, qualitative and ecological problems. They are piled in the form of artificially created anthropogenic deposit for protection before their irrevocable loss. The manner of storage and disparity of lithological associated raw materials as well as the interactions among components can cause change of usefulness relatively to natural sediments in lignite deposit. The situations enforce for realization of additional research of qualitative and formation.

18

Badania mineralogiczne w problematyce kopalin towarzyszących i mineralnych surowców odpadowych

Ratajczak T., Hycnar E., Jończyk W.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 2/1

197-203

EN

The rational management of raw materials resources requires utilization all useful mineral types occurring in a deposit, i.e. associated mineral raw materials and waste mineral materials which come from exploration process. The associated mineral raw materials and mineral waste materials are often accumulated in anthropogenic deposits. The quality of raw material is a superior criterion which stimulates the possibility of its utilizations.

19

Analiza możliwości wydobywania piasków i żwirów z nadkładu złoża węgla brunatnego Legnica.

Witt A., Modrzejewski S.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2008

|

Vol. 121, nr 50

199-206

PL

W celu racjonalnej gospodarki zasobami złóż węgla brunatnego w ramach realizacji programu Foresight opracowano koncepcję wykorzystania kopalin towarzyszących występujących w ich nadkładzie. Przedstawiono możliwości eksploatacji jednego z głównych kopaliny towarzyszących żwirów i piasków.

EN

Possibilities of utilization of one of the main accompanying resources in overburden of Legnica brown coal deposit : gravels and sands have been presented in the paper. This mineral can be developed on foreland of brown coal opencast mine with independent mining devices or during brown coal development with KTZ systems (excavator-conveyor-spreader). First solution ts more favorable. Gravels and sands are mined and processed by technological devices adapted to such purposes. Mining gravels and sands with KTZ systems causes big decreases of their efficiency and causes big problems with their transporting and processing.

20

Złoże węgla brunatnego Bełchatów a problem eksploatacji surowców skalnych i ceramicznych

Ratajczak T., Hycnar E., Jończyk W.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 429

157-161

PL

Odkrywkowa eksploatacja węgla brunatnego w złożu Bełchatów wymaga zdejmowania 120-150 mln m3 osadów nadkładu rocznie. W masie tej znajduje się wiele odmian skał spełniających kryteria kopalin towarzyszących. Są to: holoceńskie torfy, plejstoceńskie piaski i żwiry oraz głazy narzutowe, neogeńskie iły poznańskie, a także iły beidelitowe, illitowe oraz kaolinowe. Stanowią je również piaskowce kwarcytowe, bruki krzemienne, kreda jeziorna oraz skały podłoża mezozoicznego (wapienie górnojurajskie, a także kredowe opoki, margle, gezy i diatomity). Wiele z odmian kopalin towarzyszących znalazło zastosowanie w różnorodnych technologiach. Iły typu beidelito-wego mogą być na przykład wykorzystywane w ceramice, wiertnictwie, odlewnictwie, do uszczelniania górotworu, jako sorbenty i materiały izolacyjne przy budowie zbiorników odpadów. Z kolei wapienie oraz piaskowce kwarcytowe są stosowane jako kruszywo drogowe. Kreda jeziorna do chwili obecnej była używana głównie jako nawóz rolniczy. Czynione są próby jej wykorzystania jako kredy technicznej, malarskiej, wapna palonego, a przede wszystkim jako sorbentu i w przemyśle cementowym. Ze względu na trudności związane z bieżącym zagospodarowaniem i zbytem niektórych kopalin towarzyszących oraz ochronę zasobów przed ich bezpowrotną stratą Kopalnia dopracowała się własnych rozwiązań. Czyni to poprzez świadome formowanie monosurowcowych złóż wtórnych, zwanych również antropogenicznymi.

EN

Open pit mining of lignite in the Bełchatów deposit requires annual removing of 120-150 mln m3 of overburden. Within such a huge volume of sediments there are numerous rock varieties meeting criteria of associated mineral raw materials, thus the mine cannot overlook the problem of their utilization. In the Bełchatów lignite deposit, the list of associated mineral raw materials includes Holocene peats, Pleistocene sands, gravels and erratic boulders as well, Tertiary clays (Poznań, beidellite, illite and kaolinite varieties, according to the division used by the mine). Other Tertiary rocks, such as quartz sandstones, chert pavement layers, lacustrine chalk, as well as the rocks of Mesozoic basement (Upper Jurassic limestones and Cretaceous marls, geizes and diatomites) may also become important commodities. The range of practical applications of these rocks is very wide. For instance, the beidellite clays may be utilized in ceramic, drilling and casting technologies, as sorbents and also as impervious, sealing materials in constructing landfills. The limestones and sandstones represent materials which road aggregates can be produced from. Lacustrine chalk has been used as a natural mineral fertilizer but investigations of its properties are in progress and there are attempts to utilize this rock first of all as a sorbent and in cement industry, and also in production of technical and paint chalk and burnt lime. The mine have had to develop specific procedures to overcome problems with current utilization and marketing of some associated mineral raw materials as well as with their protecting during mass mining of lignite - the major commodity. Such solutions include storing the associated rocks, those minor but important raw materials, in separate for each variety secondary deposits, known as anthropogenic deposits.