Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ruchy powierzchni terenu w rejonie pól geotermalnych obserwowane z zastosowaniem Satelitarnej Interferometrii Radarowej

Łukosz Magdalena A., Witkowski Wojciech, Lisowska Anna, Malinowska Agnieszka A.

Przegląd Górniczy

|

2021

|

T. 77, nr 4-6

36--45

EN

Land surface displacement in the area of geothermal fields observed by Satellite Radar Interferometry

2

Hot pressing of tungsten monocarbide nanopowder mixtures by electroconsolidation method

Gevorkyan Edwin, Rucki Mirosław, Chishkala Vladimir, Kislitsa Maksim, Siemiątkowski Zbigniew, Morozow Dmitrij

Journal of Machine Construction and Maintenance - Problemy Eksploatacji

|

2019

|

no. 2

67--73

EN

The paper presents theoretical and experimental results in the field of the manufacturing of cemented tungsten carbide materials. The important issue of avoiding any additional substances like plasticizers was challenged in order to reach the maximal possible density of sintered material while keeping its purity. To solve the problem, the electroconsolidation method of hot pressing supported by direct current was applied. The respective apparatus was constructed that enabled WC nanopowders to be sintered under pressure and high temperature during a very short time of ca. 3 minutes. In the experiments, because of the short heating time, grain size of the sintered bulk WC increased insignificantly, in general, remaining smaller than 1 μm. Similarly, sintering under hot pressing with direct current, a mixture of 3% by weight Y2O3 stabilized ZrO2 and 50% by weight WC, produced a fine structure with a uniformly distributed WC grains. The applied electric field led to the formation of a temperature gradient around the pores, with a favourable impact on the compaction of large pores and an increase in the final density of the bulk material. The experimental research confirmed that the main mechanism of the densification of nanodispersed powders of tungsten monocarbide was a locally inhomogeneous diffusion-viscous flow with intergranular slipping.

PL

W artykule przedstawiono rozważania teoretyczne i wyniki badań eksperymentalnych dotyczących wyrobów z węglików wolframu uzyskiwanych metodą spiekania. Podjęto próbę rozwiązania jednego z problemów, jakim jest obecność substancji uplastyczniających, która wspomagając proces spiekania jednocześnie utrudnia uzyskanie maksymalnej gęstości gotowego materiału. W celu rozwiązania tego zagadnienia zastosowano metodę eloktrokonsolidacji, polegającą na spiekaniu wspomaganym przepływem prądu elektrycznego. Skonstruowana aparatura umożliwia spiekanie proszków węglika wolframu w bardzo krótkim czasie rzędu 3 minut. W badaniach eksperymentalnych wykazano, że krótki czas oddziaływania wysokiej temperatury na wzrost ziaren w strukturze spieku jest nieznaczny i rozmiary ziaren pozostają na poziomie 1 μm. Podobnie mieszanka 3% masy Y2O3 stabilizowanego ZrO2 z 50% masy WC umożliwiła uzyskanie spieku o strukturze zawierającej równomiernie rozłożone ziarna węglika wolframu. Zastosowanie prądu elektrycznego powoduje wytworzenie gradientu temperatury wokół porów, korzystnie wpływając na proces kompakcji i zwiększając wynikową gęstość spieku. Wyniki eksperymentów potwierdziły główne założenia stosowane w opisie teoretycznym kompakcji nanodyspersyjnych proszków węglika wolframu.

3

Experimental method for estimation of compaction in the Oxfordian bedded limestones of the southern Kraków-Częstochowa Upland, Southern Poland

Kochman A., Matyszkiewicz J.

Acta Geologica Polonica

|

2013

|

Vol. 63, no. 4

681--696

EN

The Upper Jurassic carbonates exposed in the southern part of the Kraków-Częstochowa Upland are well known for their significant facies diversity related to the presence of microbial and microbial-sponge carbonate buildups and bedded detrital limestone in between. Both the buildups and detrital limestones revealed differential susceptibility to compaction which, apart from differential subsidence of the Palaeozoic basement and synsedimentary faulting, was one of the factors controlling seafloor palaeorelief in the Late Jurassic sedimentary basin. The compaction of the detrital limestones has been estimated with an experimental oedometric method in which specially prepared mixtures made of ground limestones from a quarry in the village of Żary were subjected to oedometer tests. The diameters of the detrital grains and their percentages in the limestones were determined by microscopic examinations of thin sections. The diameters were assigned to predetermined classes corresponding to the Udden-Wentworth scale. The rock samples were then ground down to the grain sizes observed in thin sections. From such materials, mixtures were prepared of grain size distributions corresponding to those observed in thin sections. After adding water the mixtures were subjected to oedometer tests. Analysis of the compression of such mixtures under specific loads enabled preparation of a mathematical formula suitable for the estimation of mechanical compaction of the limestone. The obtained values varied from 27.52 to 55.53% for a load corresponding to 300 metres burial depth. The most significant effect of mechanical compaction was observed for loads representing only 2 metres burial depth. Further loading resulted in a much smaller reduction in sample height. The results of the oedometer tests cannot be used directly to determine compaction of the detrital limestones. Mainly because microscopic observations of thin sections of the experimental material show that chemical compaction was also an important factor influencing thickness reduction of the limestones.

4

O kompakcji utworów geologicznych

Twardowski K., Traple J.

Wiertnictwo, Nafta, Gaz

|

2008

|

T. 25, z. 1

53-62

PL

W pracy przedstawiono zagadnienia związane ze zjawiskiem kompakcji utworów geologicznych. Omówiono ważniejsze pojęcia dotyczące zarówno kompakcji mechanicznej (geometrycznej), jak i kompakcji chemicznej (mineralogicznej). Scharakteryzowano ważniejsze prawidłowości dotyczące kompakcji utworów piaszczystych oraz ilastych. Dla porowatych skał osadowych przedstawiono matematyczny model opisujący nieodwracalne zmiany ich porowatości z głębokością. Zgodność wyników modelowania z danymi empirycznymi świadczy o tym, że model ten można uznać za uniwersalny model kompakcji mechanicznej skał.

EN

The papers tackles the problems of compaction of geologic formations. The most important notions referring to mechanical (geometric) compaction and chemical (mineral) compaction have been discussed. The most relevant regularities in sandy and clayey beds have been characterized. A mathematical model describing irreversible changes in porosity with depth has been analyzed for sedimentary rocks. A good congruence of modelling and empirical data prove that the model can be treated as a universal mechanical rocks compaction model.

5

Charakter i geneza zmienności właściwości zbiornikowych dolnokredowych piaskowców węglowieckich (Karpaty Zewnętrzne)

Stańczak G.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 429

195-202

PL

Dolnokredowe warstwy węglowieckie stanowią kolektor ropy naftowej i gazu w złożu Węglówka, które stanowi jedno z najwcześniej odkrytych złóż ropy w Karpatach fliszowych. W obrębie dwóch fałdów odsłaniających się w półoknie tektonicznym Węglówki zarejestrowano szereg profili warstw węglowieckich, w których zgodnie z metodyką analizy facjalnej opisano następujące litofacje: piaskowce zlepieńcowate (SC), piaskowce (S), piaskowce z mułowcami (SM), mułowce z piaskowcami (MS) oraz mułowce (M). Dla piaskowców wchodzących w skład litofacji SC, S i SM oznaczono gęstość pozorną i nasiąkliwość. Badania petrograficzne obejmowały obserwacje w mikroskopie optycznym i skaningowym oraz w katodoluminescencji, a także badania porozymetryczne i oznaczenia współczynnika przepuszczalności. Wyniki badań wskazują na dwa czynniki odpowiedzialne za korzystne właściwości zbiornikowe piaskowców węglowieckich. Pierwszy stanowi wczesna i ograniczona cementacja krzemionkowa, mająca istotne znaczenie dla opóźnienia postępu kompakcji i zachowania porowatości osadu w początkowej fazie diagenezy. Drugi czynnik to koncentracja cementu węglanowego w obrębie konkrecji. Bioklasty krzemionkowe oraz najdrobniejsze frakcje ziaren kwarcu stanowiły źródło mikrokrystalicznego cementu kwarcowego oraz cementu chalcedonowego. Lokalnie wysoka zawartość biogenicznej krzemionki była przyczyną obfitej cementacji chalcedonowej. Cementacja węglanowa przyczyniła się do znacznej redukcji tej przestrzeni porowej, jaka zachowała się po wcześniejszej kompakcji osadu i cementacji krzemionkowej. Cement węglanowy, jak również okruchy węglanowe rejestrowano tylko w obrębie konkrecji, podczas gdy w ich otoczeniu stwierdzono brak detrytycznego materiału węglanowego i cementu węglanowego. Zatoki korozyjne w ziarnach kwarcu i skaleni notowane w otoczeniu konkrecji stanowią ślady po pierwotnych węglanach. Proces powstawania konkrecji węglanowych w piaskowcach węglowieckich można uznać jako wczesnodiagenetyczny, przemawia za tym wysoka zawartość cementu węglanowego oraz luźne upakowanie ziaren szkieletowych w obrębie konkrecji. Stwierdzono, że główną rolę w kształtowaniu cech zbiornikowych odgrywa skład mineralny materiału okruchowego, który decyduje o kierunku przemian diagenetycznych i wykształceniu określonego zespołu spoiw, podczas gdy litofacje są mniej istotne dla ich właściwości kolektorskich.

EN

The Early Cretaceous Węglówka Beds is the reservoir of the Węglówka Oil Field, one of the earliest discovered in the Outer Carpathians (exploitated since 1888). This region is the cradle of world oil exploration and petroleum industry. The Węglówka Beds form two anticlines within the half-window of the Sub-Silesian Unit. A sedimentological analysis of several sections revealed the following lithofacies of the subaqueous gravity flow: conglomeratic sandstones (SC), sandstones (S), sandstone-mudstone couplets (SM), mudstone-sandstone couplets (MS) and mudstones (M). Apparent density and water absorptivity were determined for 47 sandstone samples collected from the facies SC, S, SM. The 15 most differentiated samples were selected for further petrographic and diagenetic studies with optical and scanning electron microscopes, X-ray diffraction and cathodoluminescence. Furthermore, mercury injection curves and permeability coefficients were determined. The results of analyses indicate that two factors are responsible for the good/positive reservoir properties of the Węglówka Sandstone. The first factor is the early and limited siliceous cementation. Siliceous sponge spicules and very fine quartz grains were the source of sparse chalcedonie cement and microcrystalline quartz, which formed rims around the grains while pores remained free. Compaction was inhibited and initial porosity was preserved to a large extent. Stronger chalcedonie cementation and the reduction of porosity occurred only locally as the result of the high content of biogenic silica. The other factor is the carbonate cement, which occurs only in spots (concretions). Carbonate cementation brought about a large reduction of the pore space within the concretions, which survived compaction and siliceous cementation. Both carbonate cement and carbonate detrital material were observed only within concretions. Corrosion of quartz and feldspars was the only trace of primary carbonates in their close vicinity. In turn, the abundance of the carbonate cement and a loose grain framework in the carbonate concretions was the evidence of the early origin of concretions. The study has revealed that the mineral composition of the detrital components controlled the diagenesis and formation of specific assemblages of cements and thus played the main role in modelling the reservoir properties of the Węglówka Sandstone. Those properties were controlled by the sedimentary conditions (facies) to a far lesser extent.

6

Wybrane metody szacowania kompakcji w osadach węglanowych

Kochman A.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2006

|

R. 45, nr 2

35-43

PL

W artykule przedstawiono wybrane metody badań nad stopniem kompakcji osadów węglanowych, umożliwiając ich weryfikację oraz znaczenie. Ogólnie, proces kompakcji można podzielić na kompakcję mechaniczną (fizyczną) i chemiczną. Szacowanie stopnia kompakcji jest przydatne m. in. do rekonstrukcji pierwotnej miąższości osadów. Rekonstruując pierwotną miąższość osadów, stosuje się różne wskaźniki i metody. Dokonuje się tego m. in. w oparciu o obserwacje makroskopowe, mikroskopowe oraz pod mikroskopem skaningowym. Makroskopowo stopień kompakcji ocenia się sumując miąższości osadu rozpuszczonego wskutek stylolizacji. Mikroskopowo ocenia się stopień deformacji skamieniałości i ziaren, za pomocą mikroskopu elektronowego ocenia się zniekształcenia palynomorpha.

EN

This article presents exemplary researches on the degree of compaction on carbonate sediments, allowing them to discuss their significance. Generally, compactional processes may be divided into two categories: mechanical (physical) and chemical. Knowledge about the degree of compaction is helpful e. g. in reconstruction of the primary thickness. The degree of compaction is measured by several methods and indicators. To estimate the degree of compaction, macroscopic and microscopic examinations as well as a scanning electron microscope (SEM) are applied. Macroscopically, the degree of compaction is calculated by summing the thicknesses of sediments that had been dissolved by the stylolization processes. Microscopically, the degree of compaction is estimated on the base of observations on fossils and grains deformations and the SEM method- palynomorpha deformations.

7

Wpływ kompakcji i cementacji na właściwości zbiornikowe piaskowców eolicznych czerwonego spągowca z obszaru monokliny przedsudeckiej

Biernacka J., Leśniak G., Buniak A.

Prace Instytutu Nafty i Gazu

|

2006

|

nr 134

67-67

PL

W pracy tej podjęto próbę rozpoznania zależności porowatości piaskowców czerwonego spągowca od głębokości ich zalegania oraz ilościowego oszacowania efektów cementacji i kompakcji w zamykaniu pierwotnej porowatości skał. Wybrano obszar monokliny przedsudeckiej jako jeden z bardziej perspektywicznych rejonów poszukiwań węglowodorów w Polsce. Badania zawężono do piaskowców eolicznych z dwóch powodów: (1) piaskowce te wykazują najlepsze właściwości kolektorskie spośród skał osadowych dolnego permu, (2) powinny charakteryzować się podobnymi parametrami wyjściowymi, takimi jak porowatość, uziarnienie, wysortowanie. W celu rozwiązania postawionego problemu przeanalizowano 157 próbek piaskowców z głębokości od 1,5 do 4,5 km z 17 otworów wiertniczych. Badane piaskowce cechują się zróżnicowaną porowatością przy czym większość współczynników porowatości zamyka się w przedziale od 10% do 25%. Porowatość maleje z głębokością pogrzebania piaskowców, ale zależność ta jest widoczna tylko wtedy, kiedy rozłącznie analizuje się dane z piaskowców położonych na północ i na południowy-wschód od wału wolsztyńskiego. Dla całej populacji piaskowców eolicznych nie ma związku między porowatością a głębokością pogrzebania. Jest to głównie spowodowane zróżnicowaną inwersją jakiej obszar monokliny dwukrotnie uległ pod koniec jury i w późnej kredzie. Dzisiejsze głębokości zalegania skał nie są maksymalnymi głębokościami, na jakich przebywały. Pierwotna porowatość międzyziarnowa została zmniejszona głównie w wyniku kompakcji. Cementacja zmniejszyła pierwotną porowatość w stopniu znacznie mniejszym, gdyż piaskowce eoliczne nie są intensywnie scementowane - średnia zawartość cementów wynosi 14% objętości skały. Najbardziej powszechnymi cementami są hematyt, kwarc i illit. Dolomit, kalcyt, anhydryt i kaolinit występują lokalnie. Większość cementów wytrąciła się w czasie późnej diagenezy, przy pogrzebaniu większym niż 1 (2?) km. Spadek porowatości z głębokością jest najwyraźniejszy w piaskowcach z indywidualnych odwiertów, które przebiły miąższą sekwencję eoliczną(około 700 m, Kórnik-2, Krzykosy-1A). Zaobserwowano ponadto, że w dół tych profili wyraźnie maleją takie parametry przestrzeni porowej, jak średnica progowa, średnia kapilara, zawartość porów większych niż 1 μm i długość porów, natomiast zwiększa się wydłużenie będące miernikiem spłaszczenia porów. Jest to spowodowane wzrostem stopnia kompakcji badanych piaskowców wraz z głębokością, który z kolei jest spowodowany wzrostem zawartości plastycznych fragmentów litycznych w szkielecie ziarnowym skał w dół analizowanych profili.

EN

This work is aimed at recognizing a porosity-depth trend for the Rotliegend sandstones from the Fore-Sudetic Monocline, and quantifying the effects of cementation and compaction on reducing primary porosity. The area chosen is still one of the most perspective territories for hydrocarbon discoveries in Poland. This study concerns only eolian sandstones for two reasons: (1) they show the best reservoir properties among the continental depositional facies of the Rotliegend, and (2) they should have had similar original properties, such as porosity, grain-size and sorting. 157 samples from the burial depth of 1,5 to 4,5 km and from 17 wells were analyzed to solve the problem. The sandstones studied showed diverse porosities, but the majority of them ranged from 10 to 25%. Generally, porosity decreases with burial depth, but this is visible only on condition that the data from sandstones situated to the north and to the south-east from the Wolsztyn Ridge are analyzed separately. There is no clear relationship between porosity and burial depth for the entire sample population. This is mainly caused by a diverse uplift of the Fore-Sudetic Monocline area at the end of Jurassic and in the Late Cretaceous. As a result, present day burial depths differ from maximum ones. Primary porosity was reduced due to compaction. Cementation reduced primary porosity to a lesser extent. The eolian sandstones are not intensively cemented: the content of cements averages 14 vol. %. Hematite, quartz and illite are the most widespread minerals whereas dolomite, calcite, anhydrite and kaolinite occur locally. The majority of cements precipitated during late diagenesis and burial depths greater than 1(2?) km. The porosity loss with depth is the most obvious for sandstones from individual wells which pierced thick eolian sequences (about 700 m, Kórnik-2, Krzykosy-1A). Moreover, the parameters of pore-space such as treshold diameter, average capillary tube, content of pores greater than 1 μm, pore length, also decrease with depth whereas elongation, an indicator of pore flattening, increases. This is consistent with an increase of compaction degree with depth, which in turn is caused by a steady increase of fragile lithic fragments in grain framework towards the bottom of the sandstones.

8

Method of evaluation of mining tremors prediction on the basis of the analysis of asymmetry of seismoacoustic signals emission

Cianciara A., Cianciara B.

Archives of Mining Sciences

|

2005

|

Vol. 50, no 3

317-326

EN

The paper is devoted to the evaluation of rock mass tremor prediction on the basis of the analysis of seismoacoustic emissions from rock masses. A concept of such an assessment, accounting for seismoacoustic signals asymmetry is presented. A parameter describing centre of amplitude spectra from signals envelopes was introduced as a measure of asymmetry. Rock bursts are known to be preceded by increasing stress values, which in turn triggers out the compaction and then dilatancy processes in the rock mass. This results in a change of physical parameters of the rock medium, e.g. attenuation of elastic vibrations. At the compaction stage the attenuation is weaker, whereas at the stage of dilatancy it increases. With a well estimated asymmetry estimator it is possible to map trends of these processes in periods preceding the occurrence of rock bursts. This should be referred to a definite rock mass area surrounding the site where emission has been registered. The obtained results may be used for assessing the tremor prediction monitoring methods.

PL

Praca poświęcona jest problematyce oceny zagrożenia wystąpieniem wstrząsów górotworu na podstawie analizy emisji sejsmoakustycznej rejestrowanej w wyrobiskach górniczych. Przedstawiono próbę oceny omawianego zagrożenia na drodze identyfikacji tendencji rozwoju procesów geodynamicznych wywołanych wzrastającym stanem naprężeń. Identyfikacja prowadzona jest na podstawie określonej cechy charakteryzującej sygnały sejsmoakustyczne. W okresach przed wystąpieniem wstrząsów muszą mieć miejsce odpowiednie wzrosty naprężeń. Wówczas w ośrodku skalnym wytwarzają się procesy kompakcji, a następnie dylatancji. Powodują one zmiany parametrów fizycznych ośrodka skalnego, a w szczególności tłumienia drgań sprężystych. W fazie kompakcji ma miejsce spadek tłumienia, a w fazie dylatancj i jego wzrost. Na podstawie badań prowadzonych na materiale pomiarowym rejestrowanym w kopalniach węgla kamiennego i rud miedzi stwierdzono, że stopień tłumienia może być oceniany za pomocą cechy reprezentującej asymetrię sygnałów sejsmoakustycznych. Jako miarę asymetrii przyjęto parametr opisujący środki ciężkości widm amplitudowych obwiedni sygnałów. Parametr ten jest estymowany na podstawie poszczególnych sygnałów, przypisując mu czasy ich wystąpienia. W wyniku uzyskuje się szereg czasowy, który w ogólnym przypadku powinien być opisywany modelem w formie niestacjonarnego procesu stochastycznego. Jego wartość oczekiwana reprezentuje przebieg, względnych zmian w czasie, tłumienia drgań sprężystych ośrodka skalnego, w odniesieniu do obszaru otaczającego miejsce rejestracji emisji. Na podstawie analizy tendencji tego przebiegu jest możliwa ocena stanu górotworu w okresach poprzedzających momenty wystąpienia wstrząsów. Teza ta oparta jest na stwierdzeniu, że momenty wystąpienia wstrząsów muszą być poprzedzane odpowiednimi wzrostami naprężeń. Jak już wspomniano wyżej, w miarę wzrostu naprężeń, musi wystąpić w ośrodku skalnym faza kompakcji a następnie dylatancji. Przedstawione w tekście przykłady (przebiegi na rysunkach (3. I) oraz (3.2" stanowią ilustrację potwierdzającą możliwość oceny tych fazy na podstawie analizy emisji sejsmoakustycznej. Daje to podstawy do prowadzenia jakościowej oceny zagrożenia wystąpieniem wstrząsów. Dla ścisłości należy nadmienić, że na wspomnianych rysunkach przedstawiono wykresy odwrotności omawianej wartości oczekiwanej, czyli wielkości odwrotnie proporcjonalnych do tłumienia.

9

Zagadnienia identyfikacji procesów geodynamicznych wywołanych eksploatacją górniczą

Cianciara A., Cianciara B.

Geoinformatica Polonica

|

2004

|

T. 6

17-32

PL

W pracy przedstawiono problematykę związaną z identyfikacją procesów opisujących rozwój pękania skał oraz tłumienie drgań sprężystych. Bieg tych procesów w kopalniach podziemnych wywołany jest zmianami naprężeń związanych z prowadzoną eksploatacją górniczą. Zarówno zmiany naprężeń, jak i przebiegi pękania są procesami niepodlegającymi bezpośrednim obserwacjom. Można jednak prowadzić wnioskowanie o ich przebiegu w formie pośredniej, na podstawie rejestrowanej emisji sejsmicznej. Omawiane procesy mają strukturę stochastyczną, dlatego ich badanie oparte jest na wnioskowaniu statystycznym. Identyfikacja procesów pękania prowadzona jest na podstawie analizy parametrów opisujących źródła emisji sejsmicznej, czyli rozmiarów zjawisk oraz odstępów czasu między zjawiskami. Natomiast identyfikacja stopnia tłumienia drgań sprężystych prowadzona jest na podstawie pełnych przebiegów rejestrowanych sygnałów emisji sejsmicznej. Analiza prowadzona jest głównie pod kątem wykorzystania uzyskanych wyników w rozwiązywaniu zagadnień związanych z prognozą wstrząsów oraz predykcją zagrożenia górniczego tąpaniami.

EN

The paper focuses on issues relating to the identification of processes describing elastic vibration damping and the development of rock cracking. The course of theses processes in underground mines is caused by the changes in stresses connected with mining. Both the changes of stresses and the courses of cracking are processes which are not subject to direct observations. Their courses, however, may be deduced indirectly basing on registered seismic emission. The processes in question are of stochastic structure and for the reason their examination is based on statistical inference. The identification of cracking processes is conducted basing on the analysis of parameters describing sources of seismic emission, that is on the extent of the phenomena and intervals between the phenomena. The identification of damping degree of elastic stresses is carried out basing on the full courses of registered seismic emissions. The analysis is carried out paying special attention to the possibility of using the obtained results to solve problems connected with shock/tremor/quake forecast as well as with the prediction of mining hazards caused by crump's.

10

A method of evaluating the threat of tremors on the basic of an analysis of the degree of non-homogeneity of the seismoacoustic emission process

Cianciara A., Cianciara B., Takuska-Węgrzyn E.

Archives of Mining Sciences

|

2004

|

Vol. 49, nr 3

405-416

EN

A concept of interpretation of seismoacoustic emission when it is defined by a model of non-stationary and non-homogeneous stream of events has been presented. Interpretation is based exclusively on the times of the occurrence of events, i.e. the phenomena of emission. To start with, it should be mentioned that the method of evaluation of times when the phenomena occur is relatively simple and, in practice, it can be realized by means of the standard seismoacoustic apparatus generally used in mining. Also we would like to emphasize that the here presented concept is based neither on activity nor on the global energy as it is usually done in practice. The approach is original and it consists in the analysis of the degree of non-homogeneity of the process describing the emission. However, full information on this process is indispensable. As it is known, for a complete description of the stream of emission, besides the times of the occurrence of phenomena, the information on their dimensions is also necessary. Hence the authors' concept is based on a hypothetical dependence combining the extensions of the phenomena of the seismoacoustic emission with the time intervals between these phenomena (Cianciara 2000). Thus a concept of the degree of non-homogeneity of the emission process is one of the most important problems considered in the paper. It is known that the discussed non-homogeneity is due to changes in the state of stresses and, connected with them, diversification of the extensions of the phenomena. In the paper, there are presented not only the models of the discussed degree of non-homogeneity but also the methods of estimating the parameters of these models. Estimation has been carried out on the basis of the time intervals between the phenomena of the registered seismoacoustic emission. Accordingly, theoretical fundamentals allowing to elaborate a system of controlling the state of threat of tremors have been given. Such a system would be based on the analysis of the degree of non-homogeneity of the registered stream of the seismoacoustic emission. Moreover, suggestions regarding the possibility of monitoring the state of threat by bursts have been presented.

PL

W pracy przedstawiono nową koncepcję interpretacji emisji sejsmoakustycznej, w aspekcie jej wykorzystania do opracowania sposobów oceny stopnia zagrożenia sejsmicznego wyrobisk górniczych. Interpretacja w całości prowadzona jest w ujęciu probabilistycznym. Wykorzystując wyniki wieloletnich badań, postanowiono odejść od powszechnie stosowanej zasady prowadzenia wszelkich analiz na podstawie parametrów opisujących źródła zjawisk, głównie w formie energii, czy też energii sumarycznej oraz aktywności emisji. Zakłada się, co jest powszechnie akceptowanym poglądem, że emisja sejsmoakustyczna może być opisywana modelem w formie niestacjonarnego i niejednorodnego strumienia zdarzeń. Zgodnie z przyjętą koncepcją, analiza jest prowadzona jedynie na podstawie czasów wystąpienia zdarzeń, czyli zjawisk emisji i nie bazuje na aktywności, ani na energii sumarycznej, jak to się powszechnie praktykuje. Na wstępie należy nadmienić, że sposób oceny czasów wystąpienia zjawisk jest stosunkowo prosty i w praktyce może być realizowany za pomocą standardowej aparatury sejsmoakustycznej powszechnie używanej w górnictwie. Przedstawiony w tej pracy sposób interpretacji jest oryginalny i sprowadza się do analizy stopnia niejednorodności strumienia zdarzeń, opisującego emisję. Jednak niezbędna jest wówczas znajomość pełnej informacji o tym procesie. Jak wiadomo strumień emisji sejsmoakustycznej opisują dwie zmienne losowe, które reprezentują: odstępy czasu między zjawiskami U oraz rozmiary zjawisk D. Wynika stąd, że do pełnego opisu takiego strumienia, oprócz czasów wystąpienia zjawisk, konieczna jest również informacja o ich rozmiarach. Dlatego w przedstawionej koncepcji autorzy bazują na hipotetycznej zależności łączącej rozmiary zjawisk emisji sejsmoakustycznej z odstępami czasu między tymi zjawiskami. W pracy przedstawiono modele omawianego stopnia niejednorodności. Modele te estymowane w ustalonych odstępach czasu stanowią tzw. funkcje wskaźnikowe. Estymacja tych funkcji prowadzona jest na podstawie odstępów czasu między zjawiskami rejestrowanej emisji sejsmoakustycznej. W efekcie przedstawiono dwa główne typy funkcji wskaźnikowych. Modele te są używane jako funkcje wskaźnikowe, które podlegają określonym wzrostom w miarę narastania stanu zagrożenia. Przykładowe przebiegi ilustrujące zachowanie się funkcji wskaźnikowej przedstawiono na rysunku (4). W wyniku przedstawiono teoretyczne podstawy umożliwiające opracowanie systemu do kontroli stanu zagrożenia wystąpieniem wstrząsów. System taki może być oparty na analizie stopnia niejednorodności rejestrowanego strumienia emisji sejsmoakustycznej. Ponadto przedstawiono sugestie odnośnie możliwości monitorowania stanu zagrożenia tąpaniami.

11

Wpływ diagenezy na właściwości zbiornikowe piaskowców górnego karbonu w rejonie między Warszawą a Dęblinem

Kozłowska A.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 9

777-782

PL

Najważniejsze procesy diagenetyczne, które wpłynęły na porowatość piaskowców karbońskich to kompakcja i cementacja. Kompakcja zredukowała przeciętnie około 41% porowatości pierwotnej, natomiast cementacja przeciętnie około 36%. Głównymi cementami piaskowców są: kwarc autigeniczny, kaolinit autigeniczny i węglany oraz lokalnie illit włóknisty. Do ważnych procesów należało również rozpuszczanie, którego efektem było powstanie wtórnej porowatości w skale. Piaskowce karbonu górnego charakteryzują się porowatością, która najczęściej wynosi około 10% i przepuszczalnością, która waha się w granicach od 0 do 1157,3 mD. Wyróżniono dwa rodzaje porowatości: porowatość pierwotną (maksymalnie ponad 20%) o charakterze międzyziarnowym i międzykrystaliczym oraz wtórną (maksymalnie około 7%) śródziarnową, utworzoną wskutek rozpuszczania skaleni potasowych i cementów. Oceniając właściwości zbiornikowe analizowanych skał w obrębie formacji Magnuszewa, lubelskiej , Dęblina i Terebina wydaje się, że najbardziej perspektywiczne dla poszukiwań złóż węglowodorów są piaskowce z formacji Magnuszewa i Dęblina, lokalnie również z formacji lubelskiej. Porównując piaskowce tworzące się w środowisku rzecznym i deltowym można stwierdzić, że znacznie lepsze właściwości kolektorskie wykazują piaskowce litofacji rzecznej. Dobra porowatość i przepuszczalność większości piaskowców karbońskich jest spowodowana: wytrącaniem się wczesnych cementów (obwódki kwarcu autigenicznego, syderyt oraz obwódki Fe-chlorytu), które hamowały kompakcję mechaniczną, tworzeniem się wtórnej porowatości w wyniku procesów rozpuszczania ziarn i cementów oraz przewagą autigenicznego kaolinitu nad illitem. Głównymi czynnikami, które zmniejszyły porowatość i przepuszczalność niektórych piaskowców są: kompakcja mechaniczna, silna cementacja kwarcem i węglanami oraz krystalizacja włóknistego illitu.

EN

Compaction and cementation are the most important processes that significantly reduced porosity of the Carboniferous sandstones. Primary porosity was reduced due to compaction by about 41%, and due to cementation by approximately 36%. The main sandstones cements are: authigenic quartz, authigenic kaolinite and carbonates and locally -fibrous illite. Dissolution is also another significant diagenetic process causing a secondary porosity in the rock. Porosity of about 10% and permeability which ranges between 0 and 1157.3 mD are characteristic for the Upper Carboniferous sandstones. Two types of porosity can be identified: intergra-nular and intercrystalline primary porosity (up to over 20%), and secondary porosity represented mostly by the intergranular type (up to about 7%) created due to dissolution of potassium feldspars and cements. Basing on the estimation of the reservoir qualities of studied sandstones of the Magnuszew, Lublin, Dęblin, and Terebin formations, it seems that sandstones of the Magnuszew and Dęblin, locally also Lublin formations are the promising for prospecting bitumines. Generally, fluvial sandstones have better reservoir qualities than the sandstones formed in deltaic environments. Good porosity and permeability features shown by most of the Carboniferous sandstones are caused by three factors. These correspond to: precipitation of early cements (overgrowth of authigenic quartz, siderite, rims of Fe-chlorite) which stopped mechanical compaction, development of secondary porosity due to dissolution of grains and cements and authigenic kaolinite prevailence over illite. The main factors which reduced porosity and permeability of some of the sandstones are: mechanical compaction, strong quartz and carbonate cementations and crystallization of fibrous illite.

12

Zastosowanie modelowań numerycznych do rekonstrukcji paleotemperatur i procesów generowania węglowodorów

Botor D., Kosakowski P.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 2

154-161

PL

Zastosowanie modelowań numerycznych do rekonstrukcji procesów generowania węglowodorów pozwala na integrację danych geologicznych, geochemicznych i geofizycznych. Ma to na celu przede wszystkim jak najbardziej wiarygodne odtwarzanie przebiegu procesów generowania węglowodorów, aby możliwie precyzyjnie oceniać potencjał naftowy skał macierzystych danego basenu sedymentacyjnego. Modelowania te obejmują modelowanie subsydencji, pogrążania i kompakcji osadów, przepływu energii cieplnej i ewolucji termicznej oraz generowania węglowodorów. Pozwalają one obliczyć stopień i czas dojrzewania (przeobrażenia) materii organicznej, a w efekcie końcowym ilość i skład wygenerowanych węglowodorów oraz określić czas kiedy miało to miejsce.

EN

Integrated numerical modelling of petroleum generation allows to reconstruct reliable hydrocarbons generation processes. Consequently, it allows to estimate petroleum potential of source rocks in the sedimentary basins. These modelling consist of modelling of subsidence, burial and compaction of sediments, energy transport, thermal history and hydrocarbons generation.

13

Diageneza osadów Permu górnego i Mezozoiku Kujaw

Maliszewska A.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1999

|

T. 167

64--77

PL

Niniejsza praca jest wynikiem badań petrograficznych prowadzonych w ostatnich latach w ramach tematu "Podstawy geologiczne dla określenia ewolucji basenu permsko-mezozoicznego i możliwości generacyjnych węglowodorów w niektórych strefach bruzdy środkowopolskiej". Jest ona próbą możliwie wszechstronnego przedstawienia wyników badań skał za pomocą mikroskopu polaryzacyjnego z przystawką do analizy katodoluminescencyjnej, w elektronowym mikroskopie skaningowym oraz w mikrosondzie rentgenowskiej z dyspersją energii. Zbadano skały cechsztynu i mezozoiku z obszaru Kujaw, głównie ze strefy Ciechocinek-Brześć Kujawski-Wojszyce, a fragmentarycznie z obszarów niecki płockiej i niecki mogileńsko-uniejowskiej. W celach porównawczych wykorzystano materiał rdzeniowy z otworów położonych na pograniczu z niecką szczecińską (strefa Człopa-Szamotuły) oraz w obrębie samej niecki (strefa Chociwel-Człopa). Przyjęto podziały stratygraficzne zawarte w dokumentacjach głębokich otworów wiertniczych. Na podstawie wyników badań instrumentalnych dokonano oceny efektów działania kompakcji mechanicznej i chemicznej, a także wpływu procesów cementacji, rozpuszczania, zastępowania i przeobrażania składników mineralnych na ewolucję przestrzeni porowej osadów. W tym celu wykorzystano wyniki badań porowatości i przepuszczalności zawarte w dokumentacjach otworów. Przedstawiono charakterystykę przemian osadów w etapach eo- i mezodiagenezy, wyróżniono też zjawiska telodiagenetyczne związane z inwersją tektoniczną wału kujawskiego. Podjęto próbę skonstruowania schematów sekwencji diagenetycznych dla skał z poszczególnych epok. Obrazy struktur skał i minerałów zestawiono w tablicach z mikrofotografiami, a wyniki badań elektronooptycznych i mikrosondowych ujęto w postaci figur graficznych.

EN

This study has been carried out in the frame of researches conducted within the project entitled 'Geological principles for recognition of evolution of the Polish Permian-Mesozoic basin and possibilities for hydrocarbon generation in selected zones of the Mid-Polish Trough' realized under scientific leadership of Prof. Sylwester Marek. The work deals with Zechstein and Mesozoic deposits recognized by deep boreholes in the central part of the Polish Lowlands. These were largely boreholes drilled in the Kujawy segment of the Mid-Polish Trough in the Ciechocinek-Brzesc Kujawski-Wojszyce area, but also in the Plock and Mogilno-Uniejow Troughs. For comparative studies, deposits from the Pomeranian segment of the Mid-Polish Trough as far as the Chociwel area, have been examined (Fig. 1).