Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Isotope characterisation of deep aquifers in the Gwda catchment, northern Poland

Kotowski T., Satora S.

Geologos

|

2016

|

Vol. 22, No. 2

137--147

EN

We present the results of isotope measurements (δ18O, δ D, δ13CDIC and 14C) and chemical analyses (TDS, TOC, HCO3–, SO42–, Cl–, NO3–, NH4+, Ca2+, Mg2+ Na+ and K+) conducted on groundwater samples collected from deep Cenozoic aquifers. These aquifers are the basic source of drinking water at numerous localities within the study area in northern Poland. Most of the δ18O determinations are characterised by low variability (i.e., > 70 per cent of δ18O are between –9.5‰ and –9.2‰). In most cases tritium activity was not detected or its content slightly exceeded the uncertainty of measurement (from ±0.3 T.U. to ± 0.5 T.U.). On average, 14C activity is twice higher than that under similar conditions and in hydrogeological systems. The δ13CDIC values fall within the –13.6‰ to –12.8‰ range. A slight variability is observed when considering all isotope and chemical data within the study area and under these hydrogeological conditions. In general, the results of isotope and chemical analyses seem to be homogeneous, indicating the presence of closely similar groundwaters in the system, irrespective of geological formation. It is likely that there is a significant hydraulic connection between shallow and deep aquifers in the Gwda catchment, which indicates the potential for seepage of pollutants from shallow Pleistocene to deep Miocene aquifers. This can endanger the latter by e.g., high concentrations of NO3–, SO42– and Cl– ions from shallow aquifers within the Gwda catchment.

2

An overview of lithotype associations of Miocene lignite seams exploited in Poland

Widera M.

Geologos

|

2016

|

Vol. 22, No. 3

213--225

EN

Currently, three stratigraphically distinct lignite seams of Early to Middle Miocene age are exploited in Poland, namely the third Ścinawa lignite seam (ŚLS-3), the second Lusatian lignite seam (LLS-2) and the first Mid-Polish lignite seam (MPLS-1). All of these are composed of numerous macroscopically distinguishable layers defined as lignite lithotypes. In the present paper, the lithotypes of Polish lignites are grouped into seven major lithotype associations that originated in various types of mire. Therefore, an approximate reconstruction of mire type can be based on lignite lithotypes. Within the Polish lignite seams examined, the commonest in order of importance are: xylodetritic (XDL), detroxylitic (DXL), detritic (DL) and xylitic (XL) lithotype associations, mostly with a massive (m) or horizontal (h) structure. They are particularly dominant in lignite opencasts belonging to the Konin and Adamów mines. However, in the lowermost seams at the Turów and Bełchatów mines, a substantial part of the seams comprises the bitumen-rich (BL) lithotype association. These seams also lignite lithotypes that in large quantities have a gelified (g) and/or nodular (n) structure. In contrast, lignites from the Sieniawa mine are characterised by an admixture of the best-developed lithotype associations of both fusitic (FL) and weathered (WL) lignites. Moreover, the vast majority of these lignites have a folded (fo) and/or faulted (fa) structure, because they were completely deformed by glaciotectonics.

3

Where was the Magura Ocean?

Oszczypko N., Ślączka A., Oszczypko-Clowes M., Olszewska B.

Acta Geologica Polonica

|

2015

|

Vol. 65, no. 3

319--344

EN

In the Late Jurassic to Early Cretaceous palaeogeography of the Alpine Tethys the term Ocean is used for different parts of these sedimentary areas: eg. Ligurian – Piedmont and Penninic, Magura, Pieniny, Valais and Ceahlau-Severins oceans. The Magura Ocean occupied the more northern position in the Alpine-Carpathian arc. During the Late Cretaceous–Paleogene tectono-sedimentary evolution the Magura Ocean was transformed into several (Magura, Dukla, Silesian, sub-Silesian and Skole) basins and intrabasinal source area ridges now incorporated into the Outer Western Carpathians.

4

Waloryzacja geostanowisk na obszarze projektowanego Geoparku Łysogórskiego w Górach Świętokrzyskich

Fijałkowska-Mader A., Malec J.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

Vol. 61, nr 3

165--171

EN

The paper presents results of valorization of geosites in the Łysogóry Region of the Holy Cross Mountains, which warrant creation of the Łysogóry Geopark. Numerous geosites of different Paleozoic rocks offer a great educational potential, combining many fields of knowledge, such as geology, geomorphology, paleontology, paleoecology, ancient metallurgy industry and historical monuments. Geodiveristy makes this area very attractive for geotourism.

5

Cenozoic synthem stratigraphic architecture of the SE Brazilian shelf and its global eustatic context: evidence from the Pelotas Basin (offshore Brazil)

Zerfass Geise de Santana dos Anjos, Ruban Dmitry A., Chemale Farid Jr., Zerfass Henrique

Geologos

|

2013

|

Vol. 19, No. 4

273--290

EN

The Pelotas Basin, located on the SE Brazilian shelf, has evolved since the Aptian. Stratigraphical data from the basin can be used for delineation of the unconformity-bounded units (synthems) on the shelf, which is a first step towards a full understanding of its stratigraphic architecture, evolution, and hydrocarbon potential. Hiatuses in the Cenozoic succession of the Pelotas Basin are established with both biostratigraphic (planktonic foraminifers and calcareous nannofossils) and isotopic (87Sr/86Sr) data. The seven recognised hiatuses are dated respectively as (1) Palaeocene (Danian-Thanetian), (2) Palaeocene/Eocene boundary (Thanetian-Ypresian), (3) Eocene (Ypresian-Lutetian), (4) Eocene-Oligocene (Lutetian-Rupelian), (5) early-late Oligocene (Rupelian-Chattian), (6) early Miocene (Aquitanian-Burdigalian), and (7) middle-late Miocene (Serravallian-Tortonian). These intervals between the hiatuses are correlated with those of the Santos and Campos Basins north from the Pelotas Basin. The breaks in sedimentation that these basins have in common occurred (1) at the Palaeocene-Eocene and (2) Eocene-Oligocene transitions, (3) in the early Miocene, and (4) in the middle-late Miocene. These main unconformities outline five synthems on the SE Brazilian shelf, viz. the SEBS-1 (Palaeocene), SEBS-2 (Eocene), SEBS-3 (Oligocene), SEBS-4 (early-middle Miocene) and SEBS-5 (late Miocene-Holocene). The above unconformities are correlated with those established in the Cenozoic sedimentary successions of different regions such as Western Siberia, Arabia, NW and NE Africa, peninsular India, S Australia, the Gulf of Mexico, NW Europe, and South Africa. The only regional unconformity, near the Oligocene/Miocene boundary, coincides with the nearly-global sedimentation break. The latter was resulted from a climatic event, i.e., the ‘Mi-1 glaciation’. Thus, a eustatic origin is supposed for this regional unconformity. The other regional unconformities also correspond to global sea-level falls (probably with an exception for the Palaeocene/Eocene surface), which suggests that global eustatic movements controlled the development of the regional synthem architecture.

6

Zapis lądowych etapów historii geologicznej Gór Świętokrzyskich w osadach i formach krasowych – wybrane przykłady

Urban J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 454

77--101

PL

Artykuł prezentuje trzy przykłady interpretacji zdarzeń geologicznych oraz warunków paleogeograficznych i paleośrodowiskowych dokonanych na podstawie badań form krasowych w skałach węglanowych dewonu Gór Świętokrzyskich. Pierwszy relacjonowany kierunek badań dotyczy kopalnych form krasowych w dwu stanowiskach Wietrznia oraz Jaworznia i dokumentuje późnopermską ewolucję rzeźby i jej tektoniczne odmłodzenie na początku triasu. Następne interpretacje dotyczą form krasu kenozoicznego. Analiza przestrzennego rozwoju podziemnych systemów krasowych umożliwiła określenie poziomów stabilizacji bazy erozyjnej w neogenie. Najwyższy poziom krasowy (Łagów) był zapewne związany z poziomem neogeńskiego zbiornika morskiego w zapadlisku przedkarpackim. Z kolei badania osadów piaszczystych w wypełnieniach form krasowych, w tym przede wszystkim analiza obtoczenia i kształtu ziarn pozwoliły na wyróżnienie pięciu typów ziarn piasków o różnym pochodzeniu, w tym pochodzących z lokalnych zwietrzelin różnych skał oraz ziarn pirogenicznych. Analiza ta stała się podstawą do określenia zasięgu pokrywy dolnotriasowej, oceny rozwoju krasu w czwartorzędzie, a także do sformułowania sugestii dotyczących paleośrodowiska neogenu.

EN

The paper presents three examples of interpretations of geological events and paleogeographic and paleoenvironmental conditions made on the basis of studies of karst forms in Devonian carbonate rocks of the Świętokrzyskie (Holy Cross) Mountains, central Poland. The first study concerns paleokarst forms in two sites: Wietrznia and Jaworznia which record the Late Permian relief evolution and its tectonic rejuvenation at the beginning of the Triassic period. The next two interpretations concern the Cenozoic karst forms. Analysis of spatial development of subsurface karst systems made possible to determine of erosional base stabilization levels during the Neogene. The highest karst horizon (Łagów) was most probably related to the level of one of the transgressions in the Fore-Carpathian marine basin. In turn, the study of sand sediments filling karst forms, particularly analysis of roundness and shape of sand grains enables to distinguish five types of sand grains of different genesis, among which are grains originated from various local weathered rocks as well as pyrogenic particles. On the basis of this analysis the extent of Lower Triassic cover was determined and karst development during the Quaternary period was assessed, as well as some suggestions on the Neogene paleoenvironment were formulated.

7

Ksylity w kenozoicznych osadach drobnokrystalicznych z odkrywek KWB Konin S.A. i KWB Adamów S.A.

Widera M.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2012

|

R. 53, nr 1-2

119-122

PL

Fragmenty kopalnego drewna wśród osadów drobnoziarnistych są spotykane w wielkopolskich odkrywkach węgla brunatnego. Obecność ksylitów w osadach neogeńskich udokumentowano w odkrywkach Kazimierz N i Drzewce (KWB Konin S.A.), a pochodziły prawdopodobnie ze stropowych części niżej zalegających torfów i/lub z roślinności porastającej brzegi basenu sedymentacyjnego.

EN

Fragments of fossil wood among fine-grained deposits are found in Wielkopolska lignite opencasts. The presence of xylites in Neogene sediments have been documented in the opencasts Kazimierz N and Drzewce (Konin Lignite Mine), and Paleogene sediments in the opencast Koźmin N (Adamów Lignite Mine). Fragments of wood, which later became xylites, probably came from the upper part of the lower lying peat and/or from the vegetation growing in the areas surrounding the sedimentary basin.

8

Litogeneza i sedymentacja osadów kenozoiku w profilu otworu wiertniczego Suchostruga (niecka warszawska)

Kenig K.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 453

81--95

PL

Otwór wiertniczy Suchostruga znajduje się około 15 km na wschód od Mszczonowa i z geologicznego punktu widzenia leży w niecce warszawskiej, stanowiącej część jednostki tektonicznej – synklinorium brzeżnego. Jest jednym z sześciu otworów badawczych na arkuszu Mszczonów Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski (SMGP) w skali 1:50 000, ale jako jedyny udokumentował pełen profil osadów kenozoiku o łącznej miąższości 284,6 m. Na podstawie wyników analiz uziarnienia, składu mineralnego frakcji ciężkiej i lekkiej oraz składu petrograficznego żwirów wykazano różnice litologiczne i facjalne w osadach powstających w odmiennych basenach sedymentacyjnych nawet tego samego wieku, rozpatrywanych na podstawie osadów graniczących ze sobą w tym jednym profilu wiertniczym. Dodatkowym potwierdzeniem tego wnioskowania są wyniki analiz palinologicznych i mikropaleontologicznych. Badane osady powstawały w środowisku morskim i lądowym. Odniesiono je do jednostek chronostratygraficznych paleocenu, eocenu, miocenu (pliocenu) oraz czwartorzędu. Profil Suchostruga można uznać za profil odniesienia – hipostratotyp o zasięgu regionalnym na obszarze środkowej Polski, a przynajmniej dla niecki warszawskiej.

EN

The Suchostruga borehole was drilled approximately 15 km east of Mszczonów. From the geologic point of view, it lies in the Warsaw Trough that is part of a tectonic unit called the Marginal Trough. The borehole is one of six reconnaissance wells drilled in the Mszczonów Sheet of the SMGP (Detailed Geological Map of Poland), scale 1:50 000. However, this is the only borehole that has documented a complete Cainozoic section, 284.6 m thick. Lithological and facies differences between deposits that accumulated in different sedimentary basins of the same age, considered based on adjacent sediments in this single section have been proved based on the grain-size analysis, composition of heavy and light minerals and petrographic composition of gravels. Additional confirmation of the inference is the results of palynological and micropaleontological investigations. The sediments were deposited in marine and terrestrial environments. Finally, they have been correlated to the chronostratigraphic units of the Paleocene, Eocene, Miocene (Pliocene) and Quaternary. That is why the Suchostruga section can be considered a reference section for central Poland – a regional-scale hypostratotype, at least for the Warsaw Trough.

9

Ekosystemy kenozoiku Antarktyki Zachodniej

Gaździcki A.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

Vol. 58, nr 2

120-123

10

Struktury glacitektoniczne a dynamika lądolodu zlodowacenia Wisły na zachodnim skłonie Garbu Lubawskiego

Gałązka D., Rychel J., Krysiak Z.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

T. 194

27--34

PL

Garb Lubawski z kulminacją Wzgórz Dylewskich to obszar masowego występowania struktur glacitektonicznych, związanych z istnieniem w tym rejonie szeregu różnoskalowych stref międzylobowych ukształtowanych podczas stadiału głównego zlodowacenia Wisły. Różna dynamika, charakter i czas transgresji lądolodu lobów wiślanego i mazurskiego w czasie ostatniego zlodowacenia znajdują odzwierciedlenie w następstwie struktur glacitektonicznych obserwowanych w odsłonięciach. Odkrywka w rejonie Rożentala umożliwia prześledzenie przebiegu procesów sedymentacyjnych i glacitektonicznych, które doprowadziły do powstania kilkudziesięciu bliźniaczo podobnych form szczelinowych znajdujących się na zachodnim skłonie Garbu Lubawskiego. Jądro omawianej formy w Rożentalu powstało podczas deglacjacji frontalnej pierwszego, maksymalnego nasunięcia lądolodu stadiału głównego zlodowacenia Wisły, najprawdopodobniej jako stożek marginalny. Podczas kolejnej (lub kolejnych) oscylacji czoła lądolodu wzgórze to zostało przebudowane we wrzecionowatą formę szczelinową.

EN

The Lubawa Ridge with Dylewskie Heights are abundantin glaciotectonic phenomena related to many intra-lobe zones (varied in scale) observed in this area. These zones were formed during the main stage of the Weichselian (= Vistulian) Glaciation. Different dynamics and timing of the advance of the Vistulian and Mazury lobs from the Last Glaciation are reflected in the succession of glaciotectonic structures observed in the Rożental outcrop.The Rożental outcrop is unique for investigation of sedimentary and glaciotectonic processes. Rożental hill is one of several tens of crevasse landforms present on the western slope of the Lubawa Ridge. Rożental hill was created during frontal deglaciation of the first-maximal Weichselian ice-sheet advance (the main stage). Primarily, it was probably an ice-marginal fan. The hill was rebuilt into a spindle-shaped crevasse landform during the next oscillation (or oscillations) of the glacier front.

11

Kenozoik na pograniczu Ziemi Lubuskiej, Pomorza i Wielkopolski

Romanek A.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

T. 192

1--84

PL

Zróżnicowany miąższościowo, od kilku do 200 m, kompleks kenozoiczny pokrywa w obrębie bloku Gorzowa utwory górnokredowe. Obejmuje morskie skały oligoceńskie (formacja mosińska dolna i górna, formacja rupelska) oraz osady z pogranicza lądu i morza (formacja czempińska). Z niewielką przerwą na utworach oligoceńskich leżą lądowe osady mioceńskie (formacja gorzowska, krajeńska, adamowska i poznańska). Czwartorzęd reprezentuje sześć poziomów litostratygraficznych glin lodowcowych i towarzyszących im piasków i żwirów wodnolodowcowych oraz piasków i mułków zastoiskowych. Z okresu interglacjału ferdynandowskiego, wielkiego, zlodowaceń północnopolskich, holocenu i prawdopodobnie interglacjału lubelskiego i eemskiego notowane są osady rzeczne, a z interglacjałów wielkiego i eemskiego znane są osady jeziorne. Obszar przecinają wielkie, wydłużone, wycięte w podłożu czwartorzędu glacidepresje. Pospolite są też formy mniejsze, zamknięte, o średnicy kilku kilometrów i głębokości 100 m. Tworzą struktury glacitektoniczne I i II rzędu. Struktury te wypełnione są osadami glacjalnymi zlodowacenia nidy. Nidziańskie osady glacjalne oraz skały ich podłoża zorganizowane są w struktury fałdowo-łuskowe, o amplitudach od kilku- do kilkudziesięciu metrów i promieniach od kilkudziesięciu do 200 m, tworzące struktury glacitektoniczne III rzędu. Łącznie nadają one obszarowi charakterystyczny styl budowy geologicznej cechujący się zaburzonym pograniczem skał czwartorzędowych i ich podłoża, obecnością głębokich depresji glacitektonicznych i ich fałdowo-łuskowych wypełnień oraz towarzyszących depresjom mniej wyrazistych glacielewacji. Za proces deformacji i wypełniania odpowiada przede wszystkim najstarszy na analizowanym obszarze, nidziański lądolód. Utworzone przezeń struktury zostały później zmodyfikowane przez młodsze lądolody. Zaburzone osady paleogeńskie, neogeńskie i czwartorzędowe budują glacitektoniczne plejstoceńskie piętro strukturalne. Podścielają je horyzontalnie zalegające utwory paleogeńsko-neogeńskiego piętra strukturalnego, a nadbudowują lokalnie zaburzone w morenach spiętrzonych osady czwartorzędowe plejstoceńsko-holoceńskiego piętra strukturalnego. Łącznie piętra te tworzą kenozoiczny kompleks strukturalny.

EN

The Upper Cretaceous deposits in the area of Gorzów Block underlie the Cenozoic Sequence with highly diversified thickness varying from a few to 200 m. The complex is composed of marine Oligocene sediments (Lower and Upper Mosina formation, Rupel formation) and brackish facies (Czempiń formation). The Oligocene deposits are overlain with a small gap by the continental Miocene sequence (Gorzów, Krajenka, Adamów and Poznań formations). The Quaternary is represented by six lithostratigraphic glacial tills accompanied by glaciofluvial sand and gravel as well as by glaciolacustrine sand and silt. The oldest alluvial deposits date back to the Ferdynandów Interglacial, whereas the first lacustrine ones are ascribed to the Great Interglacial. The area is cut by immense elongated negative landforms (several tens of km long, up to 20 km wide and 100 m deep). Smaller, closed forms of a few kilometres in diameter and 100 m in depth are commonly observed. Altogether, they form the glaciotectonic structures of type I and II. They are filled with glacial sediments of the Nidanian Glaciation. The Nidanian glacial sediments and the deposits underlying the structures of type I and II are organized in a fold-slice form with the amplitudes varying from a few to several tens of metres and the radii from several tens to 200 m. These are the glaciotectonic structures of type III. In total, they contribute to a specific geological composition of the area, which is characterized by deep glaciotectonic depressions and their fold-slice fills as well as by deformed contacts between the Quaternary rocks and their basement. The processes of filling and deformation were due to the activity of the Nidanian ice sheet, the oldest one in the study area. The disturbed Paleogene, Neogene and Quaternary deposits form the Pleistocene glaciotectonic structural level. It is underlain by horizontal deposits of the Paleogene-Miocene structural level and overlain by Quaternary deposits of the Pleistocene-Holocene structural level composed of horizontal sediments locally deformed to form push-moraines. Together, they form the Cenozoic structural sequence.

12

Tectonics and magmatism in Northwest Vietnam

Khuong The H.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 2/1

345-351

PL

Na tle tektoniki płyt Azji południowo-wschodniej przedstawiono położenie północno-wschodniego Wietnamu i pięć grup skał magmowych genetycznie związanych z tą tektoniką. Najstarsza związana jest z powstawaniem Gondwany, druga obejmuje granitoidy związane z kolizjami i powstawaniem struktur kaledońsko-hercyńskich, trzecia zawiera ofiolity Paleotetydy, czwarta to anorogeniczne, jurajsko-kredowe granitoidy wewnątrzpłytowe, piąta, kenozoiczna, reprezentowana jest przez granitoidy - efekt uskoków po kolizji Indii z Azją.

13

Late Eocene to Quaternary deformation and stress field evolution of the Orava region (Western Carpathians)

Peskova I., Vojtko R., Starek D., Sliva L.

Acta Geologica Polonica

|

2009

|

Vol. 59, no. 1

73-91

EN

The northern part of theWestern Carpathians suffered polyphase deformation at the boundary between their Central and Outer parts. Palaeostress analysis in the Orava region revealed the existence of five different stress fields in the period from the Late Eocene to the Quaternary. The evolution of the stress fields was determined by detailed structural analysis of the fault slip and fold orientation data. The orientation of the stress fields shows an apparent clockwise rotation from the Late Eocene to the Quaternary. During the Late Eocene to Oligocene, E-W compression and perpendicular tension affected this area. This was the time when the Central Carpathian Palaeogene Basin formed. After this compression, the palaeostress field rotated approximatly 40-50[degrees], and NW-SE compression and NE-SW tension took place in the Early Miocene. The Middle Miocene to Pliocene was characterised by progressive rotation of the palaeostress field from NW-SE to the NE-SW direction of the maximum principal compressional stress axis ([sigma][1]). This clockwise rotation of the Oligocene to Quaternary palaeostress fields here is explained by the effect of the counterclockwise rotation of the ALCAPA microplate, and by the regional stress field changes in this region. The Quaternary stress field was reconstructed on the basis of structural measurements in the Pliocene sedimentary formations of the Orava-Nowy Targ Basin. The results of the palaeostress analysis show that the Quaternary stress field is characterised by E-W-oriented S[h] (minimum horizontal compression) and N-S-oriented S[H] (maximum horizontal compression).

14

Cenozoic tectonic evolution of the Poznań-Oleśnica Fault Zone, central-western Poland

Widera M., Ćwikliński W., Karman R.

Acta Geologica Polonica

|

2008

|

Vol. 58, no. 4

455-471

EN

The Poznań-Oleśnica Fault Zone (P-OFZ) of central-west Poland is an over 150 km long, up to 10 km wide, and up to 200 m deep graben that developed during Early Oligocene to Pliocene times on the flank of the NE-dipping Fore-Sudetic Homocline. Fault systems of this extensional structure appear to reach pre-Zechstein basement in the area ofthe Fore-Sudetic Homocline that forms an integral part of the Bohemian Massif. The P-OFZ was affected by several stages of subsidence, separated by periods of inversion and/or tectonic quiescence between the Triassic and Cenozoic. Structurally, this dislocation zone can be linked with the Variscan faults, reactivated at that time. During the second half of the last century, the northern parts of the P-OFZ graben were intensively explored by cored boreholes because of their lignite content. Conventional back-stripping methods could not be applied to the tectonic analysis of the POFZ due to the limited thickness of the graben fill, its poor dating and the presence of relatively thick lignite seams. Therefore, phases of accelerated subsidence were determined by comparing the thickness of individual lithostratigraphic units within the graben and on its flanks. The total subsidence of the different graben segments was quantified by determining the aggradation coefficient (AC) and by taking the consolidation coefficient (CC) of lignite seams into consideration. Subsidence analyses indicate that the initial Early Oligocene extensional phase of the P-OFZ was followed by an Early.Middle Miocene extensional subsidence phase and a probably latest Miocene.Pliocene final extensional phase.

15

Nowe dane o wieku i petrologii kenozoicznych bazaltoidów dolnośląskich

Badura J., Pécskay Z., Koszowska E., Wolska A., Zuchiewicz W., Przybylski B.

Przegląd Geologiczny

|

2006

|

Vol. 54, nr 2

145-153

EN

Fifteen samples of basaltoid rocks have been analysed from the Lower Silesia, SW Poland, some of them from localities close to the Sudetic Marginal Fault. K-Ar datings have been made on whole rock samples, using the methodology applied by the Institute of Nuclear Research, Hungarian Academy of Sciences, Debrecen, Hungary. Most of the samples give ages ranging between 21- 38 Ma, whereas that derived from a borehole in the Mokrzeszów Graben has been dated to 44 Ma. Another borehole sample (Jeżów Sudecki B-5), close to the Intrasudetic Fault, is of 59 Ma age. On the other hand, the supposedly "Quaternary" basaltoids from Dębowiec area fall into the interval of 29–30 Ma. The southeasternmost occurrences of the Lower Silesian basaltoids at Nowa Cerekiew display two generations of effusive activity: the older lava flows (26 Ma) are cut by plugs dated to 22 Ma. The Oligocene–Lower Miocene (26-33 Ma, 20'24 Ma) rocks represent alkali basalts and basanites. The alkali basalts consist of phenocrysts of olivine (chrysolite), altered to a different degree, and clinopyroxene (salite). In the matrix, clinopyroxene (Ti-salite), olivine (hyalosiderite), plagioclases (labradorite–andesine), and opaque minerals (titanomagnetite, ilmenite) occur. The basanites contain phenocrysts of altered olivine (chrysolite) and clinopyroxene (salite). Their matrix consists of clinopyroxene (Ti-salites), olivine (hyalosiderite), nepheline, plagioclases (bytownite–andesine), and opaque minerals. On the TAS diagram, samples of the studied basaltoids plot mainly in the fields of basalts and basanites/tephrites. The bimodality of some samples falling into two fields of basalts and basanites/nephelinites on the TiO2/Zr-Nb/y diagram results from their distinct geochemical signature.

16

Zasolenie wód podziemnych kenozoiku Polski północno-zachodniej w wyniku ascenzji solanek z mezozoiku

Kaczor D.

Przegląd Geologiczny

|

2005

|

Vol. 53, nr 6

489--499

EN

The salinization of Cenozoic aquifers caused by brines ascending from the Mesozoic was described on the basis of results of 7747 archival chemical analyses. The zones of confirmed aquifer salinization, defined by chloride concentration exceeding 60 mg/dm^3 and 70 mg/dm^3 (upper limits of hydrochemic background values), within the Pleistocene and Paleogene, Miocene and Pliocene usable groundwater aquifers respectively, occupy an area of 8600 km^2 (33 % of the study area), whilst the zones of potential salinization hazard extend on further 4900 km^2 (19%). The groundwater salinization zones are mostly connected with the uplifted tectonic blocks, salt anticlines and fault zones, the structures allowing upwards directed migration of the Mesozoic brines into the Cenozoic useful aquifers. The salinization development is generally controlled by the flow directions within the active circulation zone and causes migration of brines under pressure along the tectonically produced pathways. The salinity increase affecting groundwater in the Cenozoic aquifers does not result from the recent leaching of the Zechstein salt bod-ies, as they are mostly isolated from the groundwater active circulation system. The ascending diluted brines constitute a potential threat to 4 (Uznam–101 and Wolin–102, Rooecino–103, Dębno–134) from among 20 Major Groundwater Reservoirs and to 17 from among 31 main municipal groundwater intakes (total well discharge >100 m^3/h).

17

Pionowy układ jaskiń krasowych na górze Połom w Górach Kaczawskich (Sudety)

Rogala W.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 3

238-240

PL

Przyjmowana dotychczas hipoteza rozwoju systemów jaskiniowych na górze Połom zakładała jego kształtowanie się w trzech fazach korespondujących z trzema cyklami morfogenetycznymi prowadzącymi do powstania zrównań, o czym świadczyć miały tzw. horyzonty jaskiniowe. Na podstawie pomiarów wykonanych w latach 1996–2000 uzyskano dane morfometryczne o 37 jaskiniach o łącznej długości ok. 3000 m. W porównaniu z okresem, w którym powstała hipoteza „horyzontów jaskiniowych”, ilość poznanych korytarzy jaskiniowych wzrosła dziesięciokrotnie. Nowe, pełniejsze dane o krasie Połomu nie potwierdzają istnienia trzech wyraźnych horyzontów jaskiniowych w zakładanych dotychczas granicach. Obecnie obserwowany układ korytarzy, cechujący się przewagą jaskiń pionowych, wskazuje na inny sposób rozwoju systemu krasowego i całego wzgórza Połom, nie powiązany z tzw. powierzchniami zrównań. Otrzymanie odpowiedzi na pytanie o wiek i sposób uformowania systemu krasowego Połomu może istotnie przyczynić się do rekonstrukcji rozwoju paleogeograficznego całych Sudetów Zachodnich.

EN

According to the accepted hypothesis ofkarstic development in the Połom hill, the cave systemformed in three phases corresponding to three morphogenetic cycles, each resulting in regional planation. The caves were claimed to be arranged into three altitudinal cave levels. New cave inventory accomplished in 1996-2000provided morphometric data on 37 caves with total length of almost 3000 m, which means a ten time increase in relation to the data available previously. The new comprehensive picture does not confirm the existence of three cave levels in the supposed altitude ranges. The actual spatial arrangement of cave galleries, with vertical caves predominating, points to an evolutionary history which reflects continuous relief differentiation rather than discrete planation cycles. Deciphering the age and geomorphological history of the karst system on the Połom hill may provide important clues to the reconstruction ofpalaeogeographic evolution of the entire West Sudetes.

18

Ewolucja paleomorfologiczna i paleotektoniczna elewacji konińskiej

Widera Marek

Geologos

|

1998

|

Vol. 3

55--103

PL

Elewacja konińska położona jest w środkowej części niecki mogileńsko-łódzkiej. Niemniej jednak badany obszar charakteryzuje wysokie i płytkie występowanie paleopowierzchni mezozoicznej. Strop mezozoiku budują skały późnej kredy. Należą do nich wczesnomastrychckie margle, „opoki”, gezy oraz sporadycznie wapienie i piaskowce. Paleorzeźba mezozoiku jest o wiele bardziej urozmaicona niż współczesna morfologia terenu. Deniwelacje powierzchni podkenozoicznej mieszczą się w przedziale wysokości od +116 m n.p.m. w okolicach Turku do poniżej -180 m p.p.m. w okolicach Lubstowa. Wysoka pozycja elewacji konińskiej jest łączona ze strukturami solnymi: poduszkami i diapirami, które zalegają na głębokości 5-7 km. Również geneza największych depresji w stropie mezozoiku jest wiązana głównie z aktywnością soli (halotektonika), a nawet z subrozją. W kopalniach węgla brunatnego udokumentowano liczne uskoki. W rzeźbie powierzchni podkenozoicznej zaznaczają się zręby i rowy tektoniczne. Największe obszary, wypełnione m.in. miąższymi pokładami węgla brunatnego, to rowy tektoniczne: Lubstowa, Niesłusza-Gosławic, Kleczewa, Piasków, Władysławowa i Adamowa. Na obszarach rowów pokłady węgla brunatnego osiągają miąższość do ponad 90 m. Są to jednak grubości wyjątkowe, bowiem najczęściej warstwy węglowe mieszczą się w przedziale od kilku do kilkunastu metrów. Wspomniane obszary zostały poddane bardziej wnikliwym badaniom niż tereny międzyrowowe. Morfologia spągu węgli została bardzo dobrze rozpoznana, a następnie porównana z ukształtowaniem stropu mezozoiku. Subsydencja mezozoicznego podłoża była kompensowana przez akumulację substancji organicznej. Dlatego też deformacje tektoniczne zarejestrowano w spągowych warstwach węgli brunatnych. Powierzchnia mezozoiku była przekształcana także przez procesy denudacji i erozji w paleocenie oraz częściowo między eocenem i pliocenem. W plejstocenie powierzchnię podkenozoiczną niszczyły lądolody skandynawskie i ich wody roztopowe. Współcześnie paleopowierzchnia mezozoiczna podlega zmianom w wyniku krasu oraz działalności gospodarczej człowieka w odkrywkach węgla brunatnego, a częściowo także w drobnych wyrobiskach „opok”. Główne zdarzenia tektoniczne na badanym obszarze są porównywane z fazami diastroficznymi w Karpatach i Sudetach. W fazie laramijskiej (mezozoik/kenozoik) region koniński podlegał ruchom wznoszącym. W fazie sawskiej (oligocen/miocen) elewacja konińska osiągnęła prawdopodobnie współcześnie rejestrowane rysy morfologiczne z generalnym nachyleniem w kierunku N i W. Wtedy też istniała już większość badanych rowów tektonicznych. W fazie styryjskiej (środkowy miocen) rozwój wspomnianych rowów był najintensywniejszy, co zaznaczyło się w warunkach ciepłego i wilgotnego klimatu umiarkowanego powstaniem miąższych złóż węgla brunatnego.

EN

The Konin Elevation is located in the centre part of greater geological structure called the Mogilno-Łódź Depression. The investigated area is characterized by a high position and shallow occurrence of the Mesozoic palaeosurface. The top of the Mesozoic is built of Late Cretaceous rocks. They consist of Early Maastrichtian: marls, opokas, gaizes as well as occasionally limestones and sandstones. The Mesozoic palaeorelief is much more varied than the contemporary morphology. Generally speaking, the sub-Cainozoic relief of the described elevation is developed between 116 m asl. in the Turek area and 180 m bsl. in the Lubstów area. The high position of the Konin Elevation is linked with salt structures, such as pillows and diapirs, which occur at a depth of 5000-7000 m. As well as the genesis of the greatest depressions is mainly connected with salt activity (halotectonics) and perhaps even subrosion. Halotectonic processes took place in studied area in Tertiary and during Quaternary. The Mesozoic surface was deformed also by processes of denudation and erosion in the Palaeocene, occasionally during the period between the Eocene and the Pliocene. In the Pleistocene the sub-Cainozoic substratum was damaged by the Scandinavian icecups and their waters. Nowadays, the palaeorelief under study is changed by krast and human activity in the lignite and opoka outcrops. There is the deepest depression where the Mesozoic rocks have not been reached up to 180 m bsl. in the Lubstów graben. A lot of faults, dislocations and other tectonic structures have been documented in the lignite mines. The sub-Cainozoic relief is marked by tectonic grabens and horsts. There are the most important grabens with thick lignite deposits in the areas of: Lubstów, Niesłusz-Gosławice, Kleczew, Piaski, Władysławów, Adamów. The thickest lignite deposits up to 90 m have been noticed in the mentioned grabens. These areas have been investigated much more better than other regions of the Konin Elevation. The relief of the bottom surface of the lignite has been known very well and compared with the morphology of the Mesozoic substratum. Both palaeosurfaces have been deformed by the tectonic processes. The subsidence of the Mesozoic top in the grabens has been compensated by the accumulation of organic matter. That is why the tectonic deformations have been noticed in the bottom layers of the lignite. The main tectonic events that have happened in study area are comparable to the major diastrophic phases in Carpathians and Sudetes. In the Laramie phase (Mesozoic/Cainozoic) the whole Konin region was elevated. A general inclination of the Konin Elevation towards N and W is connected with the Savian phase (Oligocene/Miocene), when a great number of tectonic grabens became existed. In the Styrian phase (Middle Miocene) the development of block- -faulting grabens was the most intensive. At that time the greatest lignite deposits were formed in particular conditions similar to the mediterranean and even subtropical climate.

19

Geology of Gerlache Strait, west Antarctica. II. Wiencke Island to Brabant Island

Birkenmajer K.

Bulletin of the Polish Academy of Sciences. Earth Sciences

|

1998

|

Vol. 46, nr 3-4

167-190

EN

Four major fault-boundedc tectonic blocks are recognized in the Gerlache Strait area, West Antarctica: (A) the Danco Coast Block; (B) the Brabant Island Block; (C) the Neumayer Channel Block; and (D) the Anvers-Melchior Islands Block. The blocks differ from each other in the succession and age of rocks: (A) metasediments of the Trinity Penisula Group (TPZG:? Upper Permian-Triassic). Uncorfarmably covered by a thich basaltic-andesitic effusive complex (Antarctid Penisula Volamic Group, APVG: Lower Cretaceous), intruded by granitic trough gabbroic plutons (Andean Intrusive Suite, AIS-I: Berriasian-Cenomanian) and by hypabyssal dykes and sillsof several generations (AIS-2: ?Upper Creataceous and /or Tertiary);(B) basaltic-andesitic effusive complex (APVG: ?Lower Cretaceous), intruded by a granodiorite aill (AIS-1) and by hypabyssal dykes of several generations (AIS-2), unconformably covered by /Late Tertiary volcanics; (C) Early Tertiary granite-granodiorite pluton, intruded by hypabyssal dykes of several generations, eroded and weathered, covered by strainform ? Late Tertiary volcanics; (D) effusive complex (?APVG), followed by granitoid and hybrid intrusions apparently representing there successive phases, of Late Paleocene, Eocene/Oligocene boundary, and Early Miocenes ages, intruded by several systems of hypabyssal dykes.