Turystom zwiedzającym Tatry góry jawią się jako królestwo pierwotnej i dzikiej przyrody. Tymczasem w Tatrach już kilkaset lat temu obecne były górnictwo, hutnictwo, gospodarka leśna i pasterstwo wysokogórskie.Sołtysi z podhalańskich wsi na podstawie przywilejów królewskich otrzymywali prawa do korzystania z pastwisk na tatrzańskich halach. Autor wykorzystując archiwalne dokumenty katastralne i sądowe ustalił granice i obszar hali Jaworzyna Rusinowa, opisał użytkowanie gruntów i przemiany własnościowe na jej terenie w XIX i XX wieku. Udało się określić obszar objęty dawnymi uprawnieniami serwitutowymi zniesionymi w drugiej poowie XIX w. Dokonane wtedy rozstrzygnięcia nigdy nie zostały zaakceptowane przez właścicieli hali i stały się powodem sporów ciągnących się przez kilka pokoleń. Autor prześledził również proces likwidacji własności prywatnej na badanym terenie zakończony wywłaszczeniem w 1969 r. Zastosowanie nowoczesnychb technik kartograficznych i narzędzi GIS zwiększyło efektywność wykorzystania informacji zawartych w operacie katastru austriackiego oraz umożliwiło łatwe odszukanie śladów przeszlości w terenie. Życie na halach było kolebką i sercem podhalańskiej kultury. Poznanie historii własności sołtysiej pozwala lepiej zrozumieć źródła góralskiej tożsamości oraz uwarunkowania w jakich ona się kształtowala. Walka o prawo do korzystania z hal, polan i lasów była ważnym, a w literaturze historycznej często niedocenianym składnikiem goralskiej tożsamości.
EN
For tourists visiting the Tatras, the mountains appear as a kingdom of primeval and wild nature. Meanwhile, mining, metallurgy, forestry and high-mountain pastoralism were present in the Tatra Mountains several hundred years ago. On the basis of royal privileges, sołtyses from Podhale villages received the right to use pastures in the Tatra pastures. The author, using archival cadastral and court documents, determined the boundaries and area of the Jaworzyna Rusinowa, described the changes of land use and ownership in its area in the 19th and 20th centuries. It was possible to determine the area covered by the old servitude rights which were abolished in the second half of the 19th century. The decisions made at that time were never accepted by the owners of the pastures and became the cause of disputes lasting for several generations. The author also traced the process of liquidation of private property in the area of study, which ended with expropriation in 1969. The use of modern cartographic techniques and GIS tools increased the efficiency of the use of information contained in the Austrian cadastre report and made it possible to easily find traces of the past in the current situation. The pastures were the cradle and heart of Podhale culture. Getting to know the history of the property of the sołtys allows us to better understand the sources of the highlander identity and the conditions in which it was shaped. The fight for the right to use pastures, glades and forests was an important, and in the historical literature often underestimated, component of highlander identity.
2
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Autor przedstawia kolejne etapy zakładania austriackiego katastru podatku gruntowego na ziemiach polskich, a następnie przybliża zasady sporządzania operatów katastralnych, prezentuje ich strukturę i zawartość oraz podaje przykłady ich wykorzystania w pracach urządzeniowych i badaniach naukowych.
EN
The land-tax cadaster i. e. collection of data pertaining to land and containing maps as well as land registers listings their users and proprietors was initiated on the Polish ethnic territory in the early 19th century. The main reason was the abolition of serfdom and consequent enfranchisement of peasants (at the turn of the 19th century). The most important role was played by the Austrian and Prussian cadaster. On the territory of the Russian Kingdom of Poland no uniform land register was ever produced. The cadastral assessments initially served as a source of information on location, surface and soil class; entitled to the right of ownership in land registers and facilitated the sale of real estate and applying for credit. They were also often used to determine the limits of properties and for their protection. After the World War II, they were used as a base to determine the areas to be colonized, for the construction works and also for legislation concerning the native peoples. All documents that survived the war was used as a base of the nationwide land and building cadaster initiated in 1955. In the later years, cadastral maps were mostly used for research and physical planning, including, among others, research of the changes to the spatial structure of landscape, land use, and the structure of ownership divisions, changes to the hydrographic network and also water management. Cadastral maps also play an important role in historical georgaphy, most importantly in research on the settlement history. The maps are used to reconstruct the natural and anthropogenic landscape, in the research on morphology and topography and their relation to the settlement history. Other fields of research include, but are not limited to: typology of spatial patterns of localities, village measurement methods, and analyses of neighbourhood. Recently, numerous uses utilize the GIS technology. Despite the long-lasting process of the analog-digital data transformation, the achieved effect is invaluable. For a few years the issues pertaining to cadasters, namely to the aims, fornal structure and function under the current legislation and socio-economic relations have been increasingly becoming of interest to numerous scientific and administration agenda.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.