Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Oto opoka, a na niej zbudowano – Kazimierz Dolny

Bąk Bogusław, Barbara Radwanek-Bąk

Górnictwo Odkrywkowe

|

2020

|

R. 61, nr 1

55--63

PL

Opoki i gezy są jednymi z charakterystycznych kopalin skalnych regionu lubelskiego. Skały te od dawna użytkowano tu, a także w regionie świętokrzyskim i łódzkim, w lokalnym budownictwie. Obecnie są one zapomniane, a ich znaczenie jest marginalne. Liczne badania i praktyka, potwierdzają również przydatność obu kopalin jako surowca do produkcji cementu, w tym gatunków specjalnych. Po wojnie wykorzystywano opoki na znaczną skalę do regulacji Wisły, ale ich znaczenie jako kamieni budowlanych niemal zanikło. Niektóre opuszczone kamieniołomy opok i gez przekształcono w cenne geostanowiska. Takie obiekty dawnego, historycznego już dziś górnictwa skalnego można podziwiać zwłaszcza w Kazimierzu Dolnym i jego okolicach. Przypominają one o wielowiekowych tradycjach wykorzystania tych specyficznych kopalin oraz stanowią istotny element dokumentujący georóżnorodność regionu. W okolicach Kazimierza Dolnego, który leży w obrębie tzw. Małopolskiego przełomu Wisły znajdują się jeszcze inne interesujące obiekty geoturystyczne (zwłaszcza geomorfologiczne), a wśród nich wysokie skarpy doliny Wisły, piaszczyste łachy tworzące malownicze wyspy na rzece oraz dobrze wykształcone i zachowane wąwozy lessowe. Innym przejawem bogatej georóżnorodności tych okolic jest obecność wód mineralnych i zmineralizowanych, które wydobywa się w Nałęczowie zarówno dla celów leczniczych uzdrowiska, jak i do produkcji znanej wody „Nałęczowianka”.

EN

Opoka and gaize are one of the characteristic rocks in the Lublin region. These rocks have long been used here, as well as in the Świętokrzyskie and Łódź regions, in local construction. Now they are forgotten and their significance is marginal. In the light of results of several analysis, and practices both of them are suitable for cement production (for special cements too). After the war, opoka was used as a stone material for the Vistula river regulation, but its importance as building stones has almost disappeared. Some abandoned quarries were transformed into valuable geosites. We can visit today such objects of the former, historic rock mining in Kazimierz Dolny and its surroundings. They remind of centuries-old traditions of using these specific ricks and are an important element documenting the geodiversity of the region. In the vicinity of Kazimierz Dolny, which is located within the so-called Vistula River Gorge of Lesser Poland, there are also other interesting geotourism facilities (especially geomorphological) like: the high slopes of the Vistula valley, picturesque sandy islands on the river and well-developed and preserved loess gorges. Another manifestation of the rich geodiversity of this area is the presence of mineral and mineralized waters, which are used in Nałęczów for the therapeutic purposes of the spa as well as for the production of the well-known „Nałęczowianka” water.

2

Kamień w zabytkowej architekturze Szydłowa

Fijałkowska-Mader Ania, Złonkiewicz Zbigniew, Król Paweł

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 9

736--748

EN

The historical city of Szydłów, located in the southeastern part of the Świętokrzyskie province, has preserved its medieval urban layout. It is surrounded by stone walls, hence the town is named the "Polish Carcasonne”. There are castle remains in the western part of the city. Two monumental objects discussed in the article - defensive walls with the Krakowska Gate and the St. Władysław church were built during the reign of King Casimir the Great. The All Saints Church can be older, because it contains Romanesque features. The time of construction of the castle palace is uncertain but its design may indicate the later period of the reign of Władysław Jagiełło and Anna Andegaweńska. The church and Holy Spirit sheltered-hospital originated in the early 16th century. All these buildings were made of local stone - organogenic-detritic limestones of the Chmielnik Formation (Late Badenian-Early Sarmatian), in the stoneworkers’ language called "Szydłów stone/sandstone”. Architectural details, such as portals, window frames or cornices, were carved from fine-grained limestones, similar to the Pińczów Limestones of Badenian age. The unambiguous lithostratigraphic classification of these stones requires a more datail petrographic research. Despite the Szydłów Limestones, common in Szydłów and its vicinity, were exploited here throughout centuries in many local quarries. It is currently impossible to indicate the local deposit in which the Pińczów Limestones were excavated. It is possible that they were transported from the Pińczów area.

3

Opoki i gezy - zapomniane kopaliny lubelszczyzny

Bąk B., Szeląg A.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2013

|

R. 54, nr 2

107--116

PL

Celem pracy jest przypomnienie nieco zapomnianych kopalin, jakimi są opoki i gezy. Pierwsze z nich miały od dawien dawna, aż do czasu II wojny światowej niebagatelne znaczenie jako kamień budowlany w regionie lubelskim, częściowo świętokrzyskim oraz w okolicach Łodzi. Po wojnie wykorzystywano je na znaczną skalę do regulacji Wisły. Gezy stosowano lokalnie jako kamień budowlany lub drogowy. Liczne badania i praktyka, potwierdzają też przydatność obu kopalin do produkcji cementu, w tym gatunków specjalnych. Obecnie niektóre, opuszczone kamieniołomy opok i gez przekształcono w cenne geostanowiska dokumentujące georóżnorodność regionu.

EN

The purpose of the paper is to present some of a little forgotten rocks like opoka and gaize. The first one has been used for a long time until the second world war as a building stone in lubelski and partly świętokrzyski regions, as well as in the vicinity of Łódź (central Poland). After the war it was used as a stone material for the Vistula river regulation. Geza was a typical, local road and building stone. In the light of results of several analysis, and practices both of them are suitable for cement production (for special cements too). Today some of abandoned quarries become the status of important geosites, showing the regional geodiversity.

4

Kamień bloczny - aktualne tendencje w zastosowaniu, wydobyciu i obróbce, cz. 2

Kozioł W., Ciepliński A.

Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne

|

2012

|

Nr 4

82-85

PL

Światowy przemysł kamienia blocznego, chociaż nie zalicza się do dominującej branży górnictwa światowego, wykazuje jednak stałą tendencję wzrostową. Wciągu ponad 30 lat produkcja skał blocznych notuje średnio siedmioprocentową dynamikę wzrostu, a roczne obroty przekraczają 60 mld USD. W Polsce w 2010 r. łączne obroty kamieniami budowlanymi i drogowymi osiągnęły poziom ok. 0,6 mld zł.

5

Skały bloczne w Polsce i na świecie

Kasztelewicz Z.

Kruszywa : produkcja - transport - zastosowanie

|

2012

|

Nr 3

26--30

PL

W artykule przedstawiono zakres wydobywania skał blocznych w Polsce i na świecie, ze szczególnym uwzględnieniem granitu i trawertynu. Impulsem do zajęcia się tą tematyką są udział w pracach rady Fundacji „Bazalt”, założonej w 2011 r. z inicjatywy Krzysztofa Skolaka z firmy Granex ze Strzegomia, a także częste pobyty w strzegomskich kamieniołomach granitu oraz pobyt techniczny z firmą AMAGO w kamieniołomach trawertynu w miejscowości Bucak koło Antalyi w Turcji.

EN

The paper describes the extraction of block rocks both in Poland and worldwide with particular emphasis on granite and travertine. This subject is address due to work of the Foundation "Basalt", founded in 2011 at the initiative of Christopher Skolak of the company "Granex" from Strzegom as well as frequent visits in the granite quarries of Strzegom. Yet another reason to address the issue was the technical trip organized by the Amago company in the quarries of travertine in Bucak village near Antalya in Turkey.

6

Walory dekoracyjne kamieni budowlanych w świetle badań ankietowych

Badera J., Szymczyk M.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2008

|

R. 49/2, nr 2-3

72-76

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań ilościowych (przeprowadzonych metodą wywiadu ankietowego) na temat preferencji potencjalnych użytkowników odnośnie dekoracyjności kamienia budowlanego. Udowodniono tezę, że walory dekoracyjne kamienia nie mają charakteru całkowicie uniwersalnego i zależą w pewnym stopniu od przewidywanego kierunku wykorzystania surowca. Pomimo tego, większym zainteresowaniem cieszą się na ogół skały jasne, skryto- i drobnoziarniste, o bezładnej teksturze. W oparciu o dotychczasowe próby waloryzacji kamienia zasugerowano możliwości i kierunki dalszych badań w tym zakresie.

EN

The paper presents results of the quantitative research (using a questionnaire survey) on preferences of potential users concerning the decorativeness of natural building stones. The thesis has been proved that decorative qualities have not absolute character entirely and they depend to some degree on an anticipated utilization of raw material. Despite that, light, hidden- or fine-grained stones with chaotic texture are more popular generally. Based on previous achievements in the valorization of natural stones another possibilities and trends of further research in this scope were suggested.

7

Kamienne obiekty Drogi Krzyżowej w Kalwarii Zebrzydowskiej

Nowak P., Rembiś M.

Geoturystyka

|

2008

|

nr 4

33-40

PL

W artykule przedstawiono atrakcje geoturystyczne usytuowane w pobliżu Drogi Krzyżowej w Kalwarii Zebrzydowskiej. Ten sakralny kompleks składa się z 44 różnego rodzaju kościołów i kaplic rozciągniętych wzdłuż trasy o długości równej prawie 8 km. W kaplicach można podziwiać wyjątkowe przykłady zastosowania piaskowców dolnolgockich jako materiału budowlanego, a także zapoznać się z dawną sztuką kamieniarską zgodnie z którą został obrobiony materiał kamienny.

EN

The paper presents selected geotouristic attractions situated near the Way of the Cross in Kalwaria Zebrzydowska the village. This sacral complex, cosisted of the 44 small chapels of various types, spreads along a route almost 8 km long. The chapels are an exceptional example of applying the Lower Lgota sandstones to constructing purposes. They also give us chance to get acquainted with the old art of masonry, according to which the stone material was utilized.

8

Właściwości fizyczno-mechaniczne kopalin w polskich złożach kamieni budowlanych i drogowych

Bromowicz J., Figarska-Warchoł B., Karwacki A., Kolasa A., Magiera J., Rembiś M., Smoleńska A., Stańczak G.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2005

|

Vol. 109, nr 41

13-24

PL

Dla 45 najważniejszych złóż kamieni budowlanych i drogowych Polski analizowano różne właściwości fizyczno-mechaniczne, na podstawie których dokonano ich waloryzacji. Wydzielono 6 grup złóż kopalin różniących się parametrami i odniesiono je do porównywalnych złóż światowych.

EN

The authors analysed physical and mechanical parameters of industrial rocks from 45 the most important Polish deposits of building and road stones. The parameters have formed the evaluation basis for these deposits that, as a result, have been divided into six groups. The groups distinguished have been referred to comparable world deposits.

9

Waloryzacja złóż kamieni budowlanych i drogowych z różnych punktów widzenia

Bromowicz J., Figarska-Warchoł B., Karwacki A., Kolasa A., Magiera J., Rembiś M., Smoleńska A., Stańczak G.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2004

|

Vol. 108, nr 40

3-11

PL

W niniejszym studium podjęto próbę waloryzacji polskich złóż kamieni budowlanych i drogowych, w oparciu o własne kryteria. Do chwili obecnej zwaloryzowano 23 najważniejsze złoża kamieni budowlanych ze wszystkich regionów polski oraz tyle samo złóż kamieni drogowych (na kruszywa łamane). Złoża te następnie sklasyfikowano, uwzględniając różną wagę poszczególnych kryteriów. Pozwoliło to na stworzenie schematu klasyfikacji "otwartej", umożliwiającej uwzględnienie różnej kombinacji kryteriów i ich wag, i tym samym dostosowanie klasyfikacji do różnych potrzeb. Przeanalizowano przy użyciu tego schematu trzy różne warianty oceny złóż, od dającego absolutny priorytet ilości i jakości kopaliny, po uwzględniający w decydującym stopniu czynniki środowiskowe.

EN

A set of 26 criteria in 7 groups were used for evaluation of 46 deposits of the most common and representative building and road stones in Poland. Each criterion and each group of criteria was assigned a weight, which was used nextly for calculating a score of every deposit. Three models of evaluation were created due to various weighing of the groups of the criteria: 1 - giving priority to accesability, mining, and dressing, 2 - environmental, and 3 - quality of a stone. Models revealed considerable variability of ,,values" of the deposits of the road stones and less pronounced variability of the deposits of the building stones. This is probably due to different scales of exploitation of both kind of the stones which controls impact on the environment, on one hand, and a demand for a good mining infrastructure, on the other. Moreover, the ,,weighed evaluation" can be used for classifying deposits due to various needs, e.g. ability to yield large amount of a good quality stone disregarding other circumstances or to give respect to environmental issues.

10

Rola mikroorganizmów w deterioracji naturalnych kamieni budowlanych

Cwalina B.

Inżynieria Mineralna

|

2003

|

R. 4, nr 1

39-48

PL

Wielu autorów wykazało, że mikroorganizmy odgrywają istotną rolę we wszystkich zmianach występujących na powierzchni budynków i pomników wykonanych z naturalnych kamieni, włączając wielokolorowe plamy i osady tworzące skorupy. Przez długi czas były one wiązane z procesami fizykochemicznymi, będącymi skutkiem głównie czynników klimatycznych, zanieczyszczenia powietrza lub działalności konserwatorskiej. W niniejszej pracy opisano rolę mikroorganizmów w niszczeniu naturalnych kamieni budowlanych, włączając opis mechanizmów uczestniczących w tych procesach.

EN

It has been demonstrated bay many authors that microorganisms play an important role in all alterations that occur on surface of buildings and monuments made of natural stones, including the multicoloured staining and crust-forming deposits. For a long time they were connected with physicochemical processes being a result mainly of climatic factors, air pollution or conservation activity. The role of microorganisms in deterioration of the natural building stones, including description of mechanisms involved in these processes has been described in this paper.

11

Ocena możliwości wykorzystania skał z okolic Krakowa do rekonstrukcji kamiennych elementów architektonicznych

Bromowicz J.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2001

|

T. 17, z. 1

5-73

PL

Oceniane były skały węglanowe reprezentowane przez dewońskie wapienie złóż dębnickich, triasowe dolomity diploporowe z Libiąża, wapienie jurajskie z Nielepic, Kamienia, Wielkanocy, Uliny, Mirowa i trzeciorzędowe z Pińczowa oraz piaskowce istebniańskie (kreda-paleocen) z Sobolowa, Soślin, Muchówki, Zoni i Czasławia (rys. 1). W poszczególnych kamieniołomach dokonano oceny walorów dekoracyjnych odsłoniętych skał oraz bloczności określającej możliwości uzysku prostopadłościennych brył - bloków o różnej wielkości. W oparciu o materiały zawarte w dokumentacjach geologicznych przedstawiono zmienność właściwości fizyczno-mechanicznych badanych skał i oceniono możliwości ich stosowania. Wyróżniono trzy odmiany wapieni dębnickich o zróżnicowanych walorach dekoracyjnych, a pomiary orientacji i intensywności płaszczyzn podzielności wykazały, iż bloki, głównie małe i bardzo małe (poniżej 1 m3), stanowią około 30% objętości odsłoniętych fragmentów złóż. Korzystne właściwości fizyczno-mechaniczne wapieni dębnickich z ocenianych części profilów zapewniają dobre zachowanie właściwie użytego materiału. O walorach dekoracyjnych dolomitów z Libiąża, obok barwy i migotliwości wywołanej odblaskami pojedynczych kryształów węglanowych, decyduje obecność kawern i laminacji. Ich właściwości fizyczno-mechaniczne są dosyć jednorodne i korzystne. Materiał bloczny, silnie rozdrobniony, stanowi około 8% objętości badanego wycinka złoża. Wapienie jurajskie w opracowywanych kamieniołomach wykazują duże zróżnicowanie strukturalne. W Nielepi- cach, Kamieniu i Ulinie przeważają wapienie skaliste o charakterze zlepieńców i konglomeratów. Ich właściwości fizyczno-mechaniczne są bardzo zróżnicowane. Często posiadają one stosunkowo wysokie nasiąkliwości, co powoduje ich niewielką odpornością na działanie mrozu. Godne polecenia są natomiast wapienie skaliste z kamieniołomu Wielkanoc. Są jednorodne, w przewadze pelityczne z liczną fauną, a ich walory dekoracyjne podkreślają liczne kawerny. Badania w celu wytypowania złoża wapieni jurajskich dającego możliwości uzyskiwania materiału blocznego nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Pomiary przeprowadzone w złożu Mirów wykazały tylko niewielkie możliwości pozyskiwania bloków, i to w przewadze o małej i bardzo małej objętości. Wapienie pińczowskie rokują stosunkowo łatwe możliwości uzysku bloków o bardzo zróżnicowanej objętości, od bardzo małych do bardzo dużych. Zapewniają również pozyskiwanie różnych ich odmian strukturalnych od drobno- poprzez średnio- do gruboziarnistych. Ich właściwości fizyczno-mechaniczne są podobne bez względu na zróżnicowanie strukturalne. Ich wadą jest brak wystarczającej mrozoodporności, co powoduje konieczność izolowania wyrobów z wapienia pińczowskiego od dostępu wody. Piaskowce istebniańskie posiadają najlepsze właściwości fizyczno-mechaniczne w złożu Sobolów. Szczególnie korzystne są ze względu na wytrzymałość na ściskanie i jej zmienność wywołaną nasyceniem wodą oraz zamrażaniem, jak i ścieralności na tarczy Boehmego. Ta ostatnia właściwość jest w przypadku piaskowców istebniańskich bardzo istotna, gdyż zwykle jest zbyt duża dla stosowania ich do produkcji kamiennych elementów poziomych. Z uwagi na tą właściwość interesujące wydają się piaskowce z kamieniołomu w Czasławiu, gdzie ścieralność jest o połowę mniejsza od pozostałych. Możliwości pozyskiwania bloków z piaskowców istebniańskich we wszystkich badanych kamieniołomach są znaczne. Bloki stanowią zwykle około 40% objętości badanych obiektów. Różny jest natomiast stopień rozdrobnienia materiału blocznego. W tym zakresie najkorzystniejsze warunki ma złoże Sobolów z dużymi możliwościami uzysku bloków o bardzo znacznych rozmiarach.

EN

The following stones were evaluated in the present study: the Dębnik Limestone (Devonian), the Libiąż (Diplopora) Dolomite (Triassic), limestone from Nielepice, Kamień, Wielkanoc, Ulina and Mirów (Jurassic), the Pińczów Limestone (Tertiary) and the Istebna Sandstone from Sobolów, Sośliny, Muchówka, Zonia and Czasław (Fig. 1). In each case three features were evaluated: decorativness of the stone, block divisibility and physical and mechanical properties of the rock, taken from the geological reports. Three varieties of the Dębnik black limestone were distinguished basing on its decorative properties. Orientation and high density of joint determine relatieve low volume of the blocks exploitable from the deposits. Roughly 30% of the volume of the deposits can be extracted as small and very small blocks (up to 1 m3). Good physical and mechanical properties determine relative high durability of the stone. Decorativness of the Libiąż Dolomite is due to its yellowish colour, sparkling shine caused by isolated calcite crystals, and cavernous and laminated texture. Mechanical properties are generally good and uniform over a volume of the deposit. Ca. 8% of the rock volume can be extracted as small blocks. Jurassic limestone reveal great structural diversity in the querries examined. The masive (rocky) limestone with conglomeratic structure dominates in Nielepice, Kamień and Ulina. Its physical and mechanical properties are highly variable. Its efective porosity is normally high and contributes to low frost resistivity of the stone. Remarkable good properties reveals Jurassic limestone from the Wielkanoc quarry. Its stucture is pelitic with admixture of organic remnants. Cavernous texture gives the stone decorative surface. Unfortunately, there are almost no possibility for extraction of blocks from the deposits of the Jurassic limestone. Small quantities of small blocks can be expected only from the deposit in Mirów. The deposit of the Pińczów Limestone yields various blocks, from very small to very large. Its texture changes from fine through medium to coarse grained. The properties of the stone are by far uniform and favourite, disregarding texture variations. However, frost resistivity is generelly not satisfying for most external applications. The masonry needs pre-treatment, to increase water repellency. The Istebna Sandstone of the Sobolów deposit reveals the best mechanical properties of all known deposits. Parti- cularly, its compression strength in dry, wet as well as in frozen state, and abrasive tests are by far satisfactory. The latter property is particularly remarkable, as the Istebna sandstone, typically, is not resistant to abrasion and cannot be applied in paving works. Moreover, in every of investigated quarries blocks of various sizes constitute ca. 40% of the deposit volume. The deposit in Sobolów reveals the most favourite block divisibility. It may yield the largest blocks of all known deposits.