Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Nasiąkliwość jako cecha wpływająca na zmianę barwy granitów poddanych działaniu czynników atmosferycznych

Rembiś Marek

Przegląd Geologiczny

|

2023

|

Vol. 71, nr 11

543--554

EN

The paper presents the results of tests on granite from the Strzegom-Sobótka Massif (Lower Silesia, Poland) and Delicia White granite from the state of Espírito Santo (southeastern Brazil), which were used as paving slabs. Strzegom granite revealed low water absorption - below 0.4% and anisotropy of the capillary absorption coefficient from about 1.1 to about 2.3 g/m2/s. In slabs with a higher value of this coefficient (above 2 g/m2/s), the solutions resulting from the decomposition of some grains (hematite and siderite)from the subgrade aggregate were moved through a system of capillary micro-fissures. As a result, rusty stains appeared on the surface of many slabs, significantly reducing their decorative value. All samples of Brazilian granite were characterized by water absorption with an average value of 0.44% and low anisotropy of the capillary water absorption coefficient in the range of approximately 1. 6-1. 7g/m2/s. The surfaces of the slabs hadpreviously been subjected to thermal treatment. As a result, a near-surface zones with several-millimetre thick microcraks appeared in some of them. In such cases, the value of the capillary absorption coefficient increased to approximately 1.8 g/m2/s. Rainwater containing atmospheric gas and dust particles penetrated the pore space of the rock and reacted with highly weathered biotite and iron oxides and hydroxides. The decomposition products of these minerals dispersed in watermovedthroughasystemofcapillarycrackstowardsthesurfaceofdryingstone,creatingrustyspots.Researchhasshownthata low water absorption value of less than 0.5% is not a sufficient condition to ensure the stone's resistance to the destructive effects of environmental conditions. To assess the suitability of granite for use as an outdoor surface slab, it is also necessary to test its water capillary absorption coefficient. It is acceptable to use granite with a high anisotropy of the capillary absorption coefficient, provided that the method of cutting and laying the slabs ensures the transport of moisture in the direction corresponding to the lowest value of this coefficient.

2

Właściwości materiałów budowlanych zastosowanych w historycznej konstrukcji murowanej meczetu Haci Hasan Feyzi

Solak Adem

Cement Wapno Beton

|

2021

|

R. 26, nr 6

515--530

PL

Nieuniknione jest określenie zachowania się zabytkowych konstrukcji w przypadku trzęsienia ziemi i podjęcie niezbędnych środków ostrożności w celu ochrony historycznych konstrukcji murowanych, znajdujących się w aktywnej strefie trzęsienia ziemi. Pierwszym etapem oceny wytrzymałości historycznych budynków murowanych na trzęsienia ziemi, jest szczegółowa informacja o takich budynkach. Dlatego też ta praca ma na celu zbadanie właściwości materiałowych historycznego budynku na podstawie badania substancji nierozpuszczalnych w kwasie, oceny pH i przewodnictwa elektrycznego. Ponadto zastosowano rentgenowską spektrometrię fluorescencyjną [XRF] i dyfrakcję rentgenowską [XRD] oraz analizę termiczną [TG/ DTG], a także petrograficzną, w celu oznaczenia składu fazowego. Oznaczono także gęstość, masową absorpcję wody, objętościową absorpcję wody, gęstość właściwą, porowatość oraz zbadano wytrzymałość pod obciążeniem jednoosiowym. Ustalono, że występujące większe wtrącenia są kwarcytem, który jest skałą metamorficzną o dużej wytrzymałości na ściskanie, składającą się z minerałów bogatych w krzemionkę. Badane zaprawy murarskie nie wykazują właściwości hydraulicznych, kruszywo nie ma właściwości pucolanowych, a materiałem wiążącym stosowanym w zaprawach, jest stosunkowo czyste wapno.

EN

It is inevitable to determine the earthquake performance of historical structures and to take the necessary precautions to protect historical masonry structures, located in an active earthquake zone. The first stage of evaluating the earthquake performance of historical masonry buildings is a detailed information about such buildings. Therefore, this study aims to investigate material properties of a historical building by means of acid loss, pH, electrical conductivity, X-ray fluorescence spectrometry [XRF], thermal analysis [TG/DTG], petrographic analysis, X-ray diffraction [XRD], density, mass water absorption, volume water absorption, specific mass, porosity and uniaxial loading tests. It has been determined that stones are quartzite, which is a metamorphic rock with high compressive strength, composed of quartz minerals. Examined masonry mortar does not show hydraulic properties, the aggregates are not pozzolanic aggregates and the binder material used in mortars is pure lime.

3

Mury kamienne wysp bałtyckich

Grzesiak Dorota, Trzepierczyński Janusz

Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach

|

2018

|

nr 10

27--47

PL

Gotlandia od XII w. była wiodącym ośrodkiem kamieniarsko-rzeźbiarskim na Bałtyku, gdzie w licznych warsztatach wytwarzano wyroby eksportowane do państw wokół Morza Bałtyckiego, a także do Szkocji. Na terenie Rzeczypospolitej wyroby te rozprowadzano przez port w Gdańsku aż po Lwów. Rzemieślnicy z Gotlandii otwierali warsztaty na terenie naszego kraju, w których przerabiano miejscowy materiał skalny. Jednak najstarszymi budowlami wykonanymi z miejscowego kamienia na wyspach bałtyckich: Gotlandii, Olandii, Bornholmie, Christians0, Saremie, Hi umie i Wyspach Alandzkich (rys. 1) są suche mury kamienne. Prace archeologiczne dowiodły, że budowano je już w epoce neolitu, w średniowieczu aż poczasywspółczesne. Podstawowym zadaniem muru było wytyczenie granicy gospodarstwa oraz zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom, zagrodzenie zwierząt hodowlanych, jak również ochrona przed wiatrem. Mury układano także wzdłuż dróg, wokół pastwisk, łąk, pól i lasów. Ze względu na użyty materiał skalny mury były budowane ze skał osadowych głównie wapieni, głazów narzutowych nazywanych też eratykami lub kamieniem polnym, oraz mury mieszane eratykowo-wapienne. Mury kamienne przetrwały do czasów współczesnych, nadal spełniają swoją funkcję i stanowią nieodłączny element krajobrazu wysp bałtyckich. Rząd Szwecji aktywnie wspiera odbudowę i budowę nowych murów tradycyjną technologią z lokalnego kamienia. W blokach skalnych muru są zapisane cechy środowisk geologicznych morskiego, magmowego, metamorficznego i glacjalnego, w których powstały dane skały. Rozpoznać można również zawartą, zwłaszcza w blokach wapiennych, obfitą faunę żyjącą w morzach ordowickim i sylurskim oraz na jej podstawie określać wiek skał. Mury wysp bałtyckich to nie tylko nierozłączny element krajobrazu, ale również bogate źródło wiedzy na temat techniki ich statecznego budowania oraz genezy i wieku skał.

EN

Gothland since 12th century was a leading centrum of stone and sculpture in the Baltic area, with many stone ateliers (manufactures) famous for their different articles made for export to the countries in the Baltic Sea territory, even to Scotland. In Poland, these articles were distributed by the port in Gdansk to Lvov. Producents from Gothland had also their stone and sculpture manufactures in the territory of Poland, where local rocks were processed. However, the oldest buildings are stone walls characteristic for Gothland, Oland, Bornholm, Christians0, Saaremaa, Hiiumaa and the Aland lslands. Archeologists proved that the stone walls were built in the Neolith, the Middle Ages and are steel popular at present. Essential aim of the stone wali was to inclose the farm, secure people and breeding animals, and also protect against wind. The walls were situated along routs, around pastures, fields and forests. The walls were built from sedimentary rocks, mostly limestones, erratics or both of erratics and limestones. Historical dry stone walls are integral element of landscape of the Baltic lslands up today. The Government of Sweden actively supports restoration and wal I-building from local stones according to stone-work and sculpture traditional technology. In stone blocks some features of geologi cal environments i.e. igneous, metamorphic and glacial are reflected. In limestone blocks, fossils of the Ordovician and Silurian fauna can be observed. Property - line walls in the Baltic lslands are integral part of landscape and also rich sourse of knowledge about their building stability as well as genesis and age of the rocks.

4

Wykorzystanie lokalnego kamienia budowlanego w świetle przepisów

Gorączko A., Gorączko M.

Materiały Budowlane

|

2016

|

nr 8

61--63

PL

Na rynku materiałów budowlanych w Polsce coraz większą popularność zdobywają materiały pochodzenia naturalnego. Dobrym przykładem jest kamień budowlany, którego baza surowcowa jest na terenie kraju bogata i zróżnicowana. Właściwości użytkowe tego materiału zostały pozytywnie zweryfikowane, o czym świadczą liczne obiekty budowlane, zachowane do dziś w dobrym stanie technicznym. Dotyczy to także przedstawionego w artykule rejonu Kotliny Kolskiej, gdzie kamień wapienny jest nadal stosowany przy wznoszeniu budynków użyteczności publicznej oraz małej architektury. Niezależnie od udowodnionej wieloletnią praktyką przydatności kamienia wapiennego do celów budowlanych, zastosowanie tego materiału oraz obrót handlowy wymagają dostosowania do obowiązującego systemu normalizacji i regulacji prawnych. W artykule przedstawiono uregulowania dotyczące określania cech użytkowych kamienia jako surowca oraz półproduktów z kamienia. Zawarto w nim także wybrane wyniki badań cech fizycznych i mechanicznych prezentowanych opok, wykonane zgodnie z wymaganiami przedmiotowych norm zharmonizowanych.

EN

Natural building materials are enjoying an increasing popularity at Poland’s construction markets. A good example of this is the construction stone, which has a relatively rich and varied raw material base in the country. Utility of this material has been proven by numerous structures built a hundred years ago and maintaining a good technical condition to this day, as shown in the example of Kolska Basin region presented in this article, where limestone is still in use in construction of public buildings and small architectural objects can be observed. Nevertheless, regardless of its proven durability, the use of limestone for construction purposes – and especially the conditions of its trade – requires an adaptation to the existing system of standards and legal regulations. The article presents the regulations for determining the functional characteristics of the raw or processed stone. It also mentions selected results of physical and mechanical analysis of limestone, conducted in accordance with harmonized standards concerned.

5

Local and exotic building and decorative stones in historical castles of SW Poland : a reconnaissance study

Kryza R., Dziedzic M., Unterwurzacher M., Prell M., Pietrzykowska K., Strick D., Schumacher V., Wilhelm D.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 6

332--344

EN

South-west Poland (Silesia) is the region of dramatic history which has left significant heritage, comprising, e.g., numerous historical castles. In this paper, we describe selected castles in Lower Silesia, with special attention given to the usage of exotic (imported) decorative stone materials traded across Europe in various historical periods. Out of the total number of c. 100 historical castles and palaces in SW Poland, only three of them, i.e. Czocha, Ksi¹¿ and Moszna, have preserved significant amount of the original stone decoration. In Czocha Castel, apart from local stones, we have identified, e.g.: red and white, and grey limestones (from Belgium, Germany or Italy). In Ksi¹¿ Castle, the interiors have a great variety of exotic stone materials: travertine, marbles and limestones, e.g. Rosso di Francia, and many others, mostly from France and Italy. In Moszna Castle, representative rooms are adorned with “marbles”: Rosso di Verona, Giallo di Verona, Giallo Siena, Rosso di Francia, and serpentinites and ophicalcites (from Austria and Italy). Most of the exotic stones in the three castles studied were imported at the turn of the 19th–20th centuries and in the early 20th century, when the castles were largely reconstructed and redecorated.

6

Blizny wojny w kamieniu ryte - ślady działań wojennych w wybranych obiektach kamiennych na terenie Wrocławia

Zagożdżon P. P.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały

|

2012

|

Vol. 135, nr 42

147-162

PL

Przedstawiono ogólną charakterystykę uszkodzeń elementów kamiennych w wybranych budowlach i nawierzchniach drogowych na terenie Wrocławia, powstałych w wyniku wymiany ognia u schyłku II wojny światowej. Ukazano zróżnicowanie parametrów śladów ostrzału artyleryjskiego oraz prowadzonego z broni ręcznej w różnych materiałach kamiennych (granity określane jako strzegomski i karkonoski, piaskowce drobno- i gruboziarniste) oraz wpływ tak nietypowych uszkodzeń na obecny stan wyrobów. Na ścianach niektórych budynków zachowane są ślady trafień z broni piechoty i działek małokalibrowych w postaci charakterystycznych blizn impakcyjnych o średnicach od 2,5 cm do ok. 50 cm i głębokości do 10 cm. W niektórych z nich wciąż zachowane są pociski. W brukowanej nawierzchni ulic widoczne są miejsca trafień pocisków artyleryjskich, bomb lotniczych, czy odłamków. Obecnie mają one postać stref przełożenia bruku o powierzchni sięgającej 25 m2 lub złożonych zespołów o charakterze poodłamkowym. Wskazano na potrzebę nowatorskiego traktowania tych historycznych już pozostałości ważnego epizodu w historii miasta. Mogą one stanowić element niezwykłej promocji miasta, w postaci ścieżek turystycznych i dydaktycznych o interdyscyplinarnym, militarno-historycznym, architektonicznym i geologicznym (geoturystycznym) charakterze. Poprzez promocję tego zagadnienia we Wrocławiu powstać może nowa jakość w dziedzinie turystyki regionalnej. Pozostałości te dają również możliwość przeprowadzenia wyjątkowych badań wpływu ekstremalnie wysokich ciśnień i temperatur na materiały kamienne oraz wytrzymałość skał.

EN

The general characteristics of damages to stony elements in selected buildings and road surfaces in Wroclaw, created during the end of World War II, was presented. The variability of parameters of traces after use of small arms and artillery fire in various types of stone (granites, sandstones), as well as the impact of such unusual lesions on the current state of the products was shown. Traces of hits with small arms and small caliber cannons are well preserved on the walls of some buildings. They take the form of characteristic impact scars with diameters ranging from 2.5 cm to 50 cm and a depth up to 10 cm. In some of them the well preserved bullets are still present. The relics of craters after bombs or artillery fire are visible in the paving of some streets. Today they have a form of zones masked with pavement different in terms of petrographical characteristics or complex groups of traces of pieces after explosions. Such zones reaches the length of 20 m or area of 25m2 The author believes these historical remains of an important episode in the history of our city should be treated differently than before: preserved and given the appropriate protection. They can be part of an unusual promotion of the city, in the form of tourist and educational paths for interdisciplinary military-historical, architectural and geological (geotourist) character. These remains also provide a good opportunity to carry out the studies on impact of extremely high pressures and temperatures on the strength of the stone materials.

7

Kamień w architekturze Lublina na przestrzeni wieków

Huber M., Mroczek P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (2)

441--449

PL

W artykule przedstawiono wyniki inwentaryzacji skał użytych w architekturze i budownictwie Lublina, ze szczególnym uwzględnieniem centrum miasta, w skład którego wchodzą wzgórza Zamkowe i Staromiejskie oraz dzielnice Czwartek, Żmigród, Góra Białkowska i Śródmieście. Z obserwacji terenowych wynika, że w najstarszych, średniowiecznych budowlach dominuje kamień miejscowy, głównie opoki kredy górnej i paleogenu, stosowany prawie wyłącznie jako materiał konstrukcyjny, przy akcesorycznym udziale wapieni sprowadzanych z innych rejonów środkowej i południowej Polski. W budownictwie z okresu zaborów stosowano miejscową opokę oraz narzutniaki skandynawskie, w okresie międzywojennym chętnie sięgano po skały pochodzące ze środkowej Polski, zaś w okresie PRL – z Dolnego Śląska. Obecnie coraz częściej stosuje się zagraniczny materiał importowany, chociaż nadal, ze względów ekonomicznych, dominują dolnośląskie i świętokrzyskie surowce. Współcześnie zanikają niestety przykłady stosowania bruku z narzutniaków, powszechnie wymieniane na kostkę cementową, a wiele budynków zbudowanych z opoki znajduje się w stanie ruiny lub jest pokrywana energooszczędnymi tynkami.

EN

The paper presents the results of field mapping of rocks used in the architecture of Lublin over the centuries. The lithology and distribution of rocks is presented on the maps, diagrams and in the table for over 200 buildings and architectural objects. They are located mainly at the Castel and Old Town Hills and also in the area of old districts (as Kirkut, Czwartek, Żmigród) the Downtown. Each of described historical periods is characterized by specific orientation of used material in architecture. In the characteristic of used rocks is observed a clear division into five chronological stages: 1) from the Middle Ages to the beginning of partition of Poland, 2) partition time, 3) the interwar period, 4) communist epoch and also 5) modern times. There are a lot of buildings (castle, churches and tenement houses) made of common, local rocks – the best was the opokas (Upper Mastrichtian, Cretaceous) explored in the surrounding area of Lublin. The exotics imported from the other regions of southern Poland were used to ornaments during the prosperous periods (e.g. Sudetic granites and Triassic sandstones from Holy Cross Mountains). There are also a lot of domestic erratic Scandinavian rocks (Odranian and older glaciations) used as cheap and proof material for road construction.

8

Zróżnicowanie regionalnej podaży surowców wytwarzanych ze zwięzłych kopalin skalnych w województwach Polski południowej

Galos K., Burkowicz A., Guzik K., Szlugaj J.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2011

|

nr 80

5-25

PL

Województwa Polski południowej - dolnośląskie, opolskie, śląskie, małopolskie i podkarpackie - są częścią kraju o bardzo wysokim poziomie eksploatacji złóż podstawowych zwięzłych kopalin skalnych, udokumentowanych jako złoża kamieni budowlanych i drogowych oraz wapieni i dolomitów przemysłowych. Jest to związane z budową geologiczną tego obszaru, a także z dużymi tradycjami w produkcji kruszyw łamanych, kamienia budowlanego, kamienia wapiennego i dolomitowego, cementu i wapna. W niniejszej pracy podjęto próbę analizy regionalnej podaży surowców produkowanych z tych kopalin w odniesieniu do zapotrzebowania na nie ze strony lokalnego budownictwa i innych dziedzin gospodarki. Wskazano województwa o wyraźnej nadwyżce podaży kruszyw łamanych nad regionalnym popytem (dolnośląskie, małopolskie, opolskie) oraz województwa wykazujące niewielki deficyt w tym zakresie (śląskie, podkarpackie). Zwrócono uwagę na znaczenie produkcji kruszyw łamanych, kamieni budowlanych, cementu, wapna i dolomitów przemysłowych na omawianym obszarze także dla innych regionów Polski, pozbawionych źródeł do produkcji tych surowców.

EN

Voivodeships of southern Poland - Dolnośląskie, Opolskie, Śląskie, Małopolskie and Podkarpackie voivodeship - are this part of the country, where intensive extraction deposits of the main compact rock minerals - recognized as deposits of dimension and crushed stone, industrial limestone or industrial dolomite - is developed. The main reasons are geological setting of this part of Poland, as well as long tradition of production of crushed aggregates, dimension stone, limestone and dolomite rock, cement and lime. The paper is a trial of analysis of regional supply of raw materials made of these rocks, in comparison to local demand of construction and industry. Voivodeships with visible surplus of crushed aggregates supply over regional demand (Dolnośląskie, Małopolskie, Opolskie) and with some deficit in crushed aggregates (Śląskie, Podkarpackie), were indicated. It was noticed, that production of crushed aggregates, dimension stone, cement, lime and industrial dolomite in the area of southern Poland is crucial also for other regions of Poland, where there is a lack of sources for such production.

9

Parallel holes spacing for the extraction of dimension stones using expansive mortars

Bakhtavar E.

Archives of Mining Sciences

|

2011

|

Vol. 56, no 4

621-628

EN

New-made expansive mortars have been extensively used for cutting and splitting dimension stones especially for granites including low costs, low ore loose, no toxicity and high safe for the ecology, wide range of temperature utilization, low time effect and good production rate, etc. Expansive mortars cut the rock when they generate enough pressure around the holes and consequently tensile strength of the material is exceeded. Determination of the parallel holes spacing for utilization of the expansive mortars is a crucial problem in extraction of dimension stones. A fundamental relationship between holes spacing and the independent parameters has been first founded. The main purpose is to produce the required size and shape of the rock blocks with the maximum efficiency and safety, minimum wastage, conservation of reserves and protection of the environment. Therefore, a combination of regression and dimensional analysis has been used. In order to find the parallel holes spacing for the extraction of granite and marble rock types in Iran two relations have been established. The procedure introduced here and the derived relations can be practically used in all situations of dimension stone quarries with making some changes only during regression analysis of the available databases.

PL

Nowe zaprawy ekstrakcyjne są używane na szeroką skalę do cięcia i rozłupywania kamieni budowlanych, zwłaszcza granitów. Są one tanie, nietoksyczne, bezpieczne dla środowiska, działają w szerokim zakresie temperatur, szybko i wydajnie. Zaprawy ekspansywne przecinają skałę po wytworzeniu się odpowiednio wysokiego ciśnienia wokół otworów, gdy przekroczona zostaje wytrzymałość materiału na rozciąganie. Przy wydobyciu kamieni budowlanych kluczową kwestią jest rozmieszczenie otworów do wykorzystania zaprawy ekspansywnej. Odkryto fundamentalny związek pomiędzy rozmieszczeniem otworów, a niezależnymi parametrami. Głównym celem jest wytworzenie bloków skalnych o określonych rozmiarach i kształtach w sposób maksymalnie wydajny i bezpieczny, przy minimalnych stratach, oszczędzając zasoby naturalne i chroniąc środowisko. Zastosowano zatem połączenie analizy wymiarowej i regresyjnej. W celu określenia rozmieszczenia otworów równoległych przy wydobyciu granitu i marmuru w Iranie, ustalono dwie relacje. Po dokonaniu pewnych zmian podczas analizy regresyjnej dostępnych baz danych, zaproponowane tu procedury i wywiedzione relacje mogą znaleźć praktyczne zastosowanie w kamieniołomach, gdzie wydobywane są kamienie budowlane.

10

Kamień w architekturze zamku w Nowym Wiśniczu

Smoleńska A., Korzeniowski M., Ozga P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

447--452

PL

Zamek Kmitów i Lubomirskich w Nowym Wiśniczu, położony na wzniesieniach Pogórza Wiśnickiego, jest jedną z wielu zabytkowych siedzib magnackich na terenie Polski. Zamek zawdzięcza swój dzisiejszy kształt licznym przebudowom, które miały miejsce od jego lokacji w XIV wieku do powstania ostatecznej formy palazzo in fortezza na początku XVIII wieku. W artykule przedstawiono identyfikację skał zastosowanych w zamku, stan ich zachowania oraz pochodzenie na podstawie własnych badań autorów. Materiałem najczęściej spotykanym jest piaskowiec istebniański, który był pozyskiwany w niewielkiej odległości od zamku. Dzięki znacznym miąższościom ławic oraz korzystnym właściwościom fizykomechanicznym doskonale nadawał się nie tylko do wznoszenia murów warowni, ale również wykonania detali architektonicznych. W XVII wieku Stanisław Lubomirski, chcąc nawiązać do kamieniarki zamku królewskiego na Wawelu, sprowadził do pałacu „marmury węgierskie” (wapienie), z których wykonano kominki i obramienia drzwi. Ponadto wnętrze zdobią polerowane „marmury kieleckie”– wapień jurajski i dewoński – oraz czarny wapień dębnicki. Niektóre ich powierzchnie są matowe, szare, a walory dekoracyjne tych kamieni nie są w pełni eksponowane. Stan zachowania piaskowców użytych do budowy zamku i murów obronnych nie jest najlepszy. Jest to spowodowane różnymi czynnikami niszczącymi. Do najbardziej uciążliwych należą czynniki antropogeniczne w postaci mieszaniny toksycznych gazów i pyłów pochodzących przede wszystkim z aglomeracji krakowskiej, które sprzyjają tworzeniu się naskorupień pyłowych, rzadziej gipsowych, na powierzchni skały. Kolejnym czynnikiem wpływającym destrukcyjnie na kamień jest oddziaływanie klimatu, a zwłaszcza zjawisko zamrozu.

EN

The Nowy Wiśnicz castle of the Kmita and Lubomirski families is one of many historic magnate seats in Poland. It is located on the hills of the Wiśnicz Highland. The castle history started in the 14th century and had its peak in the 17th century. Being a stronghold at the beginning, the castle owns its present shape to numerous reconstructions that had taken place from the location times to the beginning of the 18th century, when it assumed the final form of a palazzo in fortezza. The authors have identified the rocks used in constructing the castle, their state of preservation and their possible quarrying site. The Istebna sandstone is the most common building material. It was quarried close to the place where the castle was erected. Due to substantial thickness of the beds and advantageous physical-mechanical properties, the sandstone was perfectly suited not only to raising the stronghold walls but also to carving architectonic details. In the 17th century, Stanisław Lubomirski introduced Hungarian marbles in the castle in his desire to mimic the stonework of the castle to the stonework of the royal Wawel castle in Kraków. Fireplaces and doorframes were constructed of the Hungarian stones. The interiors are also adorned by the polished “Kielce marbles” (spotted Jurassic and Devonian limestones) and the black limestone from Dębnik near Kraków. However, the surfaces of some of them are matt and grey, hiding decorative valours of these stones. The degree of preservation of the sandstone used in constructing the castle and its defensive walls is not too good, which results from a combination of various damaging factors, especially those of anthropogenic origin, first of all a mixture of toxic gases and dusts emitted mainly form the Kraków agglomeration. They are responsible for the formation of dust crusts and, sometimes, gypsum covers on the sandstone surfaces. Climate, and particularly the frost action, is the second factor negatively affecting the stone.

11

Charakterystyka piaskowców lgockich poziomu dolnego jako materiału budowlanego zastosowanego w kamiennych obiektach Drogi Krzyżowej w Kalwarii Zebrzydowskiej

Nowak P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

437--440

PL

W artykule przedstawiono krótką charakterystykę piaskowców lgockich poziomu dolnego jako materiału budowlanego użytego do budowy kaplic Drogi Krzyżowej w Kalwarii Zebrzydowskiej. Badania makroskopowe i mikroskopowe próbek pochodzących z kaplic i z lokalnych odsłonięć wykazały, że głównym miejscem pozyskiwania materiału kamiennego był usytuowany na zboczach góry Żarek kamieniołom Maria Magdalena. Wydzielono dwie odmiany strukturalne piaskowca dolnolgockiego użytego w budowlach sakralnych Kalwarii Zebrzydowskiej. Pierwsza odmiana to jasnobeżowy piaskowiec o strukturze bezładnej i z reguły średnioziarnistej teksturze. Druga odmiana to ciemnobeżowy piaskowiec o strukturze bezładnej, często zaburzony nieregularnymi smugami i przebarwieniami, czasem laminowany, o średnio- i gruboziarnistej teksturze. Ze względu na to, że piaskowiec występuje w grubych ławicach o miąższości do 1,8 m, był on używany jako materiał budowlany. Ławice z reguły nie wykazują spękań, co umożliwia uzyskanie dużych gabarytowo bloków. Właściwości fizyczno-mechaniczne piaskowca wynikają ze składu mineralnego, zawartości i typu spoiwa (głównie ilastego) oraz jego tekstury i struktury. Jest to szczególnie widoczne w przypadku nasiąkliwości wagowej, wynoszącej średnio 7,5%. Stanowi ona jedną z głównych cech mających negatywny wpływ na stan zachowania kamienia. Pomimo tego, piaskowiec lgocki poziomu dolnego wydaje się być bardzo atrakcyjnym materiałem budowlanym, który mógłby stanowić alternatywę dla powszechnie stosowanego w budownictwie piaskowca istebniańskiego. Usytuowanie złoża Maria Magdalena w granicach obszaru wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wyklucza jednak możliwość rozpoczęcia eksploatacji na większą skalę.

EN

The paper briefly presents the characteristics of the Lower Lgota sandstones as a building material used in chapel buildings of the Way of the Cross in Kalwaria Zebrzydowska. Macro- and microscopic examinations of rock samples show that the Maria Magdalena quarry situated on the slopes of the Zarek Hill was the main source of the building material. Two structural varieties of the Lower Lgota sandstone used in the Kalwaria sacral buildings can be distinguished. The first variety, structureless and usually of medium-grained texture, is light-beige. The other one is dark-beige, structureless with medium- and coarse-grained texture, often disturbed by rusty streaks. Lamination is sometimes observed in this rock type. Due to a considerable thickness of sandstone layers, which can reach 1.8 m, the sandstones were used as a building material. The layers, as a rule, have no fractures and, therefore, could be quarried as large stone blocks. Physical and mechanical properties of these sandstones result from the mineral composition of the grain framework, the amount and type of cement (mainly clayey) as well as from the rock texture and structure. These properties imply, in particular, water absorbability whose mean value is 7.5%. These properties have main negative influence on stone preservation. Despite these limitations, the Lower Lgota sandstones represent a very attractive construction material. It could be an alternative to other Carpathian sandstones, particularly to the Istebna sandstones, commonly used for building purposes. The Maria Magdalena quarry, however, is situated inside the UNESCO World Heritage Site of Kalwaria Zebrzydowska. This position precludes any potential large-scale exploitation of the Lower Lgota sandstones.

12

Dolnojurajskie piaskowce z okolic Przysuchy-Opoczna, ich wykształcenie i możliwości wykorzystania

Kobylec K.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2008

|

T. 24, z. 2/1

59-72

PL

Przedstawiono wyniki badań terenowych, petrograficznych oraz technologicznych piaskowców dolnojurajskich (liasowych) okolic Przysuchy i Opoczna. W obszarze o powierzchni ponad 200 km2, zlokalizowanych zostało pięć kamieniołomów (w trzech z nich prowadzi się wydobycie na lokalne potrzeby mieszkańców, w tym w dwóch złożach bez koncesji). Odsłaniające się w nich piaskowce należą do hetangu - serii skłobskiej (złoża Kamienna Góra, Ruszkowice), synemuru - serii ostrowieckiej (odsłonięcie w Brzuśni oraz złoże Mroczków Gościnny), a także pliensbachu - serii gielniowskiej (odsłonięcie w Skrzynnie). Charakteryzują się one przeważnie jasnoszarą, bądż żółtą barwą (różowe piaskowce spotykane są jedynie w złożu w Mroczkowie Gościnnym), drobnym lub średnim uziarnieniem oraz najczęściej bezładną teksturą (rzadko występuje laminacja i warstwowanie przekątne). Piaskowce tworzą ławice o miąższości od kilku centymetrów do około metra. Obserwacje mikroskopowe wykazały, że są to arenity kwarcowe. W ich składzie ziarnowym oprócz kwarcu znajdują się niewielkie ilości okruchów skał krzemionkowych, muskowitu i skaleni (Skrzynno, Mroczków Gościnny) oraz pojedyncze okruchy skał ilastych i węglanowych (Mroczków Gościnny). W skład spoiwa wchodzi natomiast - w różnych proporcjach - krzemionka, minerały ilaste i związki żelaza. Piaskowce z omawianych złóż według normy PN-84/B-01080 należą do skał średnio ciężkich i ciężkich (gęstość pozorna od 1960 do 2700 kg/m3), mało i średnio nasiąkliwych (nasiąkliwość wagowa od 2,8 do 9,7%), słabo i średnio wytrzymałych na ściskanie (wytrzymałość na ściskanie od 23,8 do 121 MPa). Mogą zatem być wykorzystywane jako materiał budowlany. Ze wstępnej oceny bloczności wynika, że jedynie piaskowce ze złoża w Skrzynnie mogą być stosowane jako bloczny materiał architektoniczny (bloczność ok. 35%). Niewielka wytrzymałość na ściskanie, rzędu 30 MPa, czyni z nich ponadto łatwourabialny surowiec rzeźbiarski. Piaskowce z kamieniołomów w Ruszkowicach i Brzuśni charakteryzują się mniejszą miąższością ławic, wobec czego tylko częściowo nadają się do produkcji bloków. Pozostałe partie wymienionych złóż, a także całość kopaliny pozyskiwanej ze złoża Mroczków Gościnny, mogą być przeznaczone do wyrobu drobnych elementów foremnych lub tzw. 'łupanki piaskowcowej'.

EN

The paper presents the interpretation of results of field research, petrographic analyses and technological investigations of Lower Jurassic sandstones, occurring in Przysucha and Opoczno area. As the consequence of field research, carried out at the area of 200 km2, five quarries were located. The extraction of two of them was abandoned, while the raw material from the remaining three has been still utilized by the local people (in two cases without required exploitation license). Sandstones from examined quarries belong to the Skłoby Series (Kamienna Góra and Ruszkowice deposits), Ostrowiec Series (Brzuśnia and Mroczków Gościnny deposits) and Gielniów Series (Skrzynno deposit). They are predominantly of light grey or yellow colour (pink ones occur only in Mroczków Gościnny deposit), fine-to medium grained with rare visible cross-bedding or lamination. Thickness of the beds is from few centimeters to about one meter. On the base of the microscopic analyses these sandstones were classified as quartz arenites. Their grain' components are mainly detritic quartz and small amounts of fragments of rocks (mainly siliceous), micas and feldspars, which are cemented by the silica, clay minerals and iron compounds in various proportions. The physical and mechanical properties of these rocks, which were determined, make them appropriate for building purposes. Sandstones have middle and high density (from 1960 to 2700 kg/m3), low and middle water absorption (from 2.8 to 9.7%), and low and middle compression strength (from 23.8 to 121 MPa). They can be also utilized as architectonic stone, but estimation of block divisibility show, that mainly Skrzynno deposit is suitable for extraction of blocks - roughly 35% of the rock can be extracted as blocks of above 0.4 m3 volume. Sandstones from the other deposits are appropriate for the production of smaller dimension and split tiles. Additionally, low compression strength (about 30 MPa) of rocks from Skrzynno makes them very desirable material for sculpturing.

13

Kamień w wybranych obiektach sakralnych rejonu Słomnik

Rembiś M., Smoleńska A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 429

167-172

PL

W pracy przedstawiono różne rodzaje kamieni użytych na zewnątrz i wewnątrz wybranych kościołów w rejonie Słomnik. W Wysocicach wykorzystano wapienie jurajskie, w Prandocinie piaskowce szydłowieckie i suchedniowskie, a w Niedźwiedziu wapienie pińczowskie. Przejawy największej destrukcji obecne są w wapieniu pińczowskim, budującym cokół południowej elewacji, zwłaszcza w miejscach częściowo osłoniętych przed wodą opadową. Występują tu ciemnoszare i czarne nawarstwienia gipsowo-pyłowe o zmiennej grubości, pod którymi kamień ulega rozwarstwieniu i łuszczeniu. W miejscach intensywnie przemywanych przez wody opadowe doszło do rozpuszczania składników tego wapienia i zwiększenia ilości porów, w których krystalizował lód. W mniej porowatym i bardziej zwięzłym wapieniu jurajskim, osłoniętym przed bezpośrednim oddziaływaniem opadów atmosferycznych, powstały cienkie, ciemnoszare, kalcytowo--gipsowe nacieki z przejawami wtórnego rozpuszczania. W miejscach bardziej eksponowanych obserwowane jest natomiast prawie wyłącznie rozpuszczanie węglanu wapnia i wygładzanie powierzchni wapienia. W piaskowcach głównym źródłem destrukcji (pękanie oraz wykruszanie składników) było niszczące działanie lodu, wywołane dobowymi zmianami temperatur o szczególnie dużej amplitudzie w okresie zimowym. Zarówno w piaskowcach, jak i w wapieniach budujących elewacje północne obiektów obserwuje się dodatkowo korozję biologiczną. Wywołana jest ona mechanicznym i chemicznym oddziaływaniem bakterii, grzybów, mchów i porostów. Powszechnie obecne są także na powierzchniach kamieni wykwity halitu, związane z podciąganiem kapilarnym chlorku sodu pochodzącego z chodników wokół kościołów. Lokalnie, w pobliżu miedzianych rur spustowych obserwuje się zielonkawe naloty związków miedzi, prawdopodobnie malachitu z domieszką chryzokoli. Wewnątrz kościołów zastosowano wapienie bardziej dekoracyjne: dębnicki, bolechowicki i morawicki oraz zlepieniec zygmuntowski. Wykonane z nich posadzki, płyty epitafijne, portale oraz inne detale akamienne przedstawiają lepszy stan zachowania, co wynika z ich większego stopnia lityfikacji oraz ograniczonego wpływu czynników niszczących.

EN

The authors studied various types of building stones, the mechanism of their destruction and the state of their preservation. The stones were used outside and inside selected churches in the Słomniki region: Roman edifices were erected in Wysocice using the Jurassic limestone and in Prandocin using the Szydłowiec and Suchedniów sandstones, whereas the Gothic church in Niedźwiedź was built using the Pińczów limestone. The stones studied are better preserved than the same stones in the Krakow agglomeration due to lower concentration as well as diversification of damaging anthropogenic factors. The authors show that the most advanced destruction affects the Pińczów limestone in the ground-course of the southern elevation (Niedźwiedź), particularly in the places partly protected from rainwater. The stone reveals dark grey and black crusts of variable thickness, composed of gypsum and air particulates; underneath the crust the stone delaminates and scales off. In the places intensively washed with rainwater, mineral components of the limestone surface layer were partly dissolved and the porosity of the stone has increased. In the pores, ice crystallization causes bursting of the rock. Less porous and more compact Jurassic limestone, better protected against rainwater, is covered by thin dark grey calcite-gypsum coatings with signs of secondary dissolution. In more exposed places the process of stone destruction is practically limited to dissolution of calcium carbonate and smoothing out the limestone surfaces. Destruction of the sandstones (fracturing and chipping of mineral components) has been caused mainly by expansion of ice due to daily temperature changes that are of considerable amplitude in winter. Additional stone corrosion can be observed in both the sandstones and limestones from northern elevations of the churches. It results from mechanical and chemical action of bacteria, fungi, moss and lichens. Efflorescences of halite are also common at the stone surfaces, formed due to capillary rising of sodium chloride used for deicing in winter. In isolated places situated close to rainwater copper pipes there are coatings of greenish copper compounds, probably of malachite with an admixture of chrysocolla. Inside the churches the building stones include more decorative limestone varieties coming: from Dębnik, Bolechowice and Morawica, as well as the Zygmuntówka conglomerate. Used as floor tiles and epitaph tablets, and for the construction of portals and other stone details, they are better preserved probably owing to their stronger lithification and limited access of destructing factors.

14

Budowanie z najszlachetniejszego kamienia

Grundkowski J.

Warstwy, Dachy i Ściany

|

2007

|

nr 2

62-63

15

Aktualny stan zasobów i wydobycia kamieni łamanych i blocznych na tle ostatniego pięciolecia

Krystkiewicz E.

Surowce i Maszyny Budowlane

|

2007

|

nr 4

68-72

PL

Kamienie łamane i bloczne (dawniej nazywane kamieniami drogowymi i budowlanymi) w ponad 98% wykorzystywane są jako kruszywo łamane używane w drogownictwie i budownictwie oraz przeznaczone na drobne elementy kamienne, jak kostki, krawężniki i inne. Pozostałe 2% to kamienie bloczne w postaci dużych bloków, z których wykonuje się masywne elementy, płyty okładzinowe.

16

Obniżenie wartości złóż kamieni budowlanych i drogowych w wyniku ograniczeń środowiskowych

Bromowicz J., Magiera J.

Surowce i Maszyny Budowlane

|

2006

|

nr 4

48--53

PL

Złoża, niezależnie od rodzaju kopaliny, są zwykle oceniane na podstawie kryteriów ekonomicznych: wielkości zasobów i jakości kopaliny. Ocena ta jest używana przy sprzedaży całego złoża lub samej kopaliny. Jest bardzo niewiele przypadków kompleksowej oceny złoża, opartej na klasyfikacji w skali kraju czy regionu. A już zupełnie brak takich ocen, które uwzględniałyby interakcje złoża ze środowiskiem naturalnym. Niniejszy artykuł ukazuje zmiany względnej wartości złóż, spowodowane ograniczeniami środowiskowymi. Przeanalizowano łącznie 47 polskich złóż kamieni budowlanych (blocznych) i do produkcji kruszyw łamanych. Tam, gdzie to było wskazane i możliwe, przy klasyfikacji zastosowano normy UE. "Wartość" złoża określono tu w skali względnej, od 0 (wartość najniższa) do 10 (wartość najwyższa).

17

Zastosowanie kamienia budowlanego w Polsce i jego normalizacja

Krzywobłocka-Laurów R.

Prace Instytutu Techniki Budowlanej

|

2006

|

R. 35, nr 4

49-61

PL

W ostatnim okresie obserwuje się w kraju wzrost zainteresowania kamieniem budowlanym jako materiałem do stosowania w budownictwie, szczególnie z przeznaczeniem na elewacje budynków i do inwestycji wewnętrznych. Przedstawiono dane dotyczące wydobycia i importu kamienia naturalnego oraz jego podstawowych zastosowań. Omówiono zagadnienia związane z normalizacją obejmującą wymienione zagadnienia. Podano również dane na temat PN-EN dotyczących konglomeratów kamiennych.

EN

In last period, the rising application of natural stone products in construction is observed in Poland. In paper, the data dealing with extraction and import of natural stones, main direction of application and current European standards are discussed. These standards are discussed in three following groups: terminology, test methods and natural stone products. Additionally, the standards concerning the stone conglomerates are characterized.

18

Wybrane zagadnienia z urabiania na bloki foremne o obróbki kamienia

Kubiałka S.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2006

|

R. 48, nr 3-4

126-131

PL

Przedstawiono krótki przegląd stanu przemysłu kamienia budowlanego w Polsce, wielkość zasobów i wielkość wydobycia w wydzielonych grupach surowcowych. Ponadto krótki opis występowania oraz bazę surowcową w grupie skał magmowych (granity, sjenity), skał węglanowych (marmury, wapienie zbite, trawertyn, dolomit) oraz w grupie skał osadowych krzemionkowych (piaskowce), które stanowią surowiec do produkcji kamiennych elementów budowlanych. Następnie omówiono aktualny stan technologii urabiania skał na bloki foremne z podziałem na grupy pod względem pochodzenia, składu mineralnego i podatności na urabianie. Przedstawiono krótką charakterystykę i opis stosowanych technologii przy produkcji kamiennych elementów budowlanych. Podano opis stosowanych maszyn i urządzeń w zakładach obróbki kamienia, opis układów technologicznych oraz nowych technologii w obróbce kamienia.

EN

A brief review of building stone industry condition in Poland as well as reserves and output quantity in selected groups of resources has been presented in the paper. A brief description of occurrence and source of raw materials in the group of igneous rocks (granite, syenite), coal rocks (marble, limestone, travertine, dolomite) and in the group of sedimentary silica rocks (sandstone), which are raw materials for stone building elements production, has been presented. Also actual conditions of rock mining technology for regular stone block with division of groups as regards origin, mineralogical composition and susceptibility to mining have been discussed. Then a brief characteristic and description of technologies applied in stone building elements production have been presented. Descriptions of machines and installations applied in stone dressing plants as well as description of technological system and new technologies machines and installations of stone dressing have been presented.

19

Pozycja rynkowa krajowych producentów kamienia budowlanego i drogowego w świetle konkurencji ze strony dostawców zagranicznych

Galos K.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2004

|

Vol. 108, nr 40

23-38

PL

W pracy scharakteryzowano trendy w rozwoju krajowej podaży kamieni budowlanych i drogowych. Omówiono znaczenie i kierunki dostaw importowanych kamieni budowlanych surowych i obrobionych oraz ich pozycję na krajowym rynku. Poddano analizie strukturę wartościową, ilościową oraz geograficzną krajowego rynku tych surowców. W zakończeniu przedstawiono perspektywy dalszego rozwoju krajowego rynku kamieni budowlanych i drogowych.

EN

The paper presents current trends of development of domestic dimension and road stone supply. Importance and directories of dimension stone imports, as well as their market position, are analysed, j volume, value and geographical structure of domestic dimension market are presented. Finally, perspectives of further development of this market are discussed.

20

Badania petrograficzne kamienia budowlanego na przykładzie piaskowców

Krzywobłocka-Laurów R.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2004

|

Vol. 108, nr 40

119--125

PL

Badania petrograficzne kamienia budowlanego są ważne nie tylko ze względu na klasyfikację petrograficzną, ale w celu określenia właściwości, które mają wpływ na jego zachowanie w obiekcie budowlanym, a głównie na jego walory estetyczne przy równoczesnym zachowaniu odpowiednich charakterystyk fizykomechanicznych. Często zachodzi też konieczność określenia pochodzenia kamienia i jego identyfikacji. Skoncentrowano się na omówieniu przydatności analiz instrumentalnych takich jak rentgenowska analiza dyfrakcyjna, analiza termiczna i skaningowa mikroskopia elektronowa, które nie są metodami normowymi, ale są zalecane przez PN-EN 12407.

EN

The papers is focused on showing usefulness of nonstandard methods as: X-ray diffraction analysis, thermal analysis (DTG, DTA and TG) and scanning electron microscope for estimation of mineral composition and microstructure of sandstones.