Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Dlaczego badamy rzeki?

Wieczorek Kinga

Eliksir

|

2023

|

nr 12

50--53

2

Mikrobiologiczna jakość wybranych akwenów – studium przypadku

Kruszelnicka Izabela, Michałkiewicz Michał

Technologia Wody

|

2021

|

Nr 2 (76)

10--15

PL

Sposób prowadzenia gospodarki ściekowej na terenach o zabudowie rozproszonej, w szczególności gdy jest ona realizowana poprzez systemy indywidualne, ma duże znaczenie dla jakości wód powierzchniowych. W artykule przedstawiona zostanie analiza jakości mikrobiologicznej wybranych akwenów na pograniczu gmin Skoki i Rogoźno w Wielkopolsce.

EN

The method of wastewater management in areas with scattered development, in particular when it is implemented through individual systems, is of great importance for the quality of surface waters. The article presents an analysis of the microbiological quality of selected reservoirs on the border of Skoki and Rogoźno communes in Wielkopolska.

3

Użytkowanie pastwisk górskich sposobem zrównoważonego wykorzystania trwałych użytków zielonych na obszarach karpackich

Twardy S., Mikołajczyk-Rusin K.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2018

|

T. 18, z. 4

93--108

PL

Badania prowadzono w latach 1973–2017 na pastwisku górskim w Małych Pieninach, równocześnie w warunkach badań ścisłych i produkcyjnych. Celem pracy była ocena wpływu wypasu owiec i pozostawianych przez nie odchodów na produkcyjność runi oraz jakość wód powierzchniowych. Posługiwano się metodami analitycznymi powszechnie stosowanymi w doświadczalnictwie łąkowo-pastwiskowym oraz w pracach laboratoryjnych. Wieloletnie badania zrealizowano w trzech etapach. W pierwszym (1973–1988) stosowano nawożenie mineralno-organiczne i równocześnie zwiększano obsadę, osiągając 20 szt∙ha–1, a w dwóch kolejnych (1989–2017) stosowano wyłącznie nawożenie organiczne odchodami owiec, których jednocześnie obsada malała – do 8 szt∙ha–1. Poszczególne rotacje koszarowe różnicowała liczba sezonów wypasowych. Czas ich trwania był uzależniony od liczebności (390–980 szt.) wypasanego stada i poziomu nawożenia. Zwierzęta w ciągu nocy pozostawiały w zagrodzie koszarowej przeciętnie 2,07 kg∙szt–1 stałych i płynnych odchodów, a w czasie wypasu 1,36 kg∙szt–1. Pobierane próbki odchodów poddawano analizom chemicznym. Średnia ważona wartość N wynosiła 1,0%, P2O5 – 0,2%, K2O – 0,76%, CaO – 0,25%, a MgO – 0,16%. Poziom nawożenia organicznego w poszczególnych latach wynosił: N – 41–100 kg∙ha–1, P2O5 – 8–20 kg∙ha–1, a K2O – 31–76 kg∙ha–1. Sumy opadów atmosferycznych w sezonie wypasowym wydzielonych okresów wynosiły 538–655 mm. Plonowanie runi w całym okresie badawczym mieściło się w granicach 4,1–7,3 Mg∙ha–1 s.m. Z płynącego niżej potoku pobierano próbki wody do analiz chemicznych. Średnia zawartość z wielolecia wynosiła w przypadku N-NH4 0,4 mg∙dm–3, N-NO3 – 5,3 mg∙dm–3, PO4 – 0,1 mg∙dm–3, CaO – 62,8 mg∙dm–3, MgO – 15,0 mg∙dm–3, Na2O – 12,9 mg∙dm–3, oraz K2O – 4,7 mg∙dm–3. Uzyskane wyniki świadczą, że racjonalnie prowadzona niskonakładowa gospodarka pasterska ogranicza niekorzystne oddziaływanie wielkostadnych wypasów na plonowanie runi i środowisko wodne.

EN

Research were conducted in years 1973–2017 on mountain pasture in Male Pieniny, simultaneously in exact research and productive conditions. The aim of the study was impact assessment of sheep grazing and its deposited excrements on sward production and quality of the surface waters. Analytical methods applied in meadow and pasture experimentation and laboratory works were used. Long-term research were carried out in 3 phases. In the first one (1973–1988) only mineral and organic fertilization was used together with increasing stocking rate reaching 20 head∙ha–1, and in two more (1989–2017) only organic fertilization with sheep faeces, which stocking rate was decreasing, until 8 pc.∙ha–1. Particular pen rotations was graded by the number of grazing seasons. Its duration was depended on growth of grazing flock (390–980 head) and the level of fertilization. The animals during the night left on the pen stockyard on average 2.07 kg∙pc–1 of solid and liquid effluents, while during grazing 1,36 kg∙pc–1. Samples of effluents were analysed in terms of chemical composition. Weighted average content of N was 1.0%, P2O5 – 0.20%, K2O – 0.76%, CaO – 0.25%, and MgO – 0.16%. In particular years level rates of organic fertilization, in case of N was differenced from 41– 100 kg∙ha–1, P2O5 in the range of 8–20 kg∙ha–1, and K2O 31–76 kg∙ha–1. The sums of atmospheric precipitation in grazing season in particular periods were varied between 538–655 mm. In the whole research period yielding was varied between 4.1–7.3 t∙ha–1 D.M. From the stream flowing below the pasture, water samples were taken and also chemically analysed. Multi-year average of their content amounted for N-NH4 – 0.4 mg∙dm–3, N-NO3 – 5.3 mg∙dm–3, PO4 – 0.1 mg∙dm–3, CaO – 62.8 mg∙dm–3, MgO – 15.0 mg∙dm–3, Na2O – 12.9 mg∙dm–3, and K2O – 4.7 mg∙dm–3. Obtained results show that rational, lower-input farming is limiting negative effects of large-scale grazing on yielding and aquatic environment.

4

Znaczenie ekstensywnego użytkowania łąkowo-pastwiskowego we wdrażaniu zasady cross-compliance na obszarach górskich 2013

Kopacz M., Twardy S.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2014

|

T. 14, z. 2

49--66

PL

Celem pracy była ocena zmian w charakterze i intensywności produkcji rolniczej, a także sposobie gospodarowania na trwałych użytkach zielonych, w kontekście możliwości wdrażania zasad „cross-compliance” – tzw. zasad wzajemnej zgodności – wśród rolników zamieszkujących tereny górskie i gospodarujących w nich. Analizę przeprowadzono dla dwóch zlewni górskich: górnego Dunajca po przekrój w Krościenku oraz górnej Raby po przekrój w Dobczycach. W ostatnich 10 latach, po wejściu naszego kraju do Unii Europejskiej, nastąpiło wyraźne zwiększenie powierzchni łąk. Powierzchnia pastwisk nie uległa większym zmianom, jedynie w wybranych fragmentach zlewni górnego Dunajca nieznacznie wzrosła. Zmniejszyło się pogłowie zwierząt gospodarskich, których obsadę zredukowano o kilkaset procent, co ograniczyło poziom nawożenia. Poprawiła się również jakość wód powierzchniowych w badanych zlewniach. Uwarunkowania te korzystnie wpływają na implementację zasady wzajemnej zgodności, która od 2009 roku jest wprowadzana w naszym kraju. Producenci rolni są zobligowani do przestrzegania jej wymogów w swoich gospodarstwach, a niskonakładowy charakter produkcji i duży udział trwałych użytków zielonych w strukturze użytków rolnych oraz dobra jakość wód powierzchniowych ułatwia im to zadanie, szczególnie w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego.

EN

The study aims to assess both the changes in the type and intensity of agricultural production and the methods of permanent grasslands management in the context of implementation possibilities of “cross-compliance” rule amongst farmers living in mountain areas. The analysis was performed in two mountain catchments: in the upper Dunajec River down to the cross-section in Krościenko and in the upper Raba River down to the cross-section in Dobczyce. During the last ten years, after the access of our country to the European Union, the surface area of meadows significantly increased. The area of pastures has not changed much, except in some parts of the upper Dunajec River catchment. The livestock population was reduced by several hundred percent, which resulted in a decrease of fertilization level. An improvement of the quality of surface water was noted in the investigated catchments. These conditions have a positive effect on the implementation of the “cross-compliance” rule, which is being introduced in our country since 2009. Farmers are obliged to follow this rule in their farms. Low-input agricultural production, a high share of permanent grasslands in the structure of agricultural land and a good quality of surface water help farmers to meet the requirements, particularly in the environmental protection field.

5

Produkcja rolnicza a jakość wód na obszarach polderowych Żuław Elbląskich

Marcinkowski T.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2014

|

T. 14, z. 1

41--52

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań wybranych parametrów jakościowych próbek wód gruntowych i powierzchniowych, pobieranych w latach 2011–2012 w pięciu towarowych, rodzinnych gospodarstwach rolnych, położonych na terenie Żuław Elbląskich. Ryzyko potencjalnego zanieczyszczenia wody reaktywnymi formami azotu oraz fosforem i potasem w gospodarstwach oceniano na tle ich wyników ekonomiczno-produkcyjnych, w tym efektywności wykorzystania makroskładników pokarmowych w towarowej produkcji rolniczej, oszacowanej metodą bilansu „u bramy gospodarstwa”. Przeciętny nadmiar azotu w gospodarstwach wynosił od 109 do 190 kg N·ha-1 , fosforu od 2 do 38 kg P·ha-1 potasu od 3 do 103 kg K·ha-1. Stwierdzono, że większość analizowanych próbek wód gruntowych, pobieranych z terenu użytków rolnych analizowanych gospodarstw, zawierała nadmierne stężenie amonowej formy azotu, które często przekraczało 2,33 mg·dm -3 N-NH4. Stężenie potasu było również duże i w większości badanych próbek wód gruntowych wielokrotnie przekraczało wartość 20 mg K·dm-3. Obserwowane stężenia fosforanów w zasadzie nie przekraczały wartości 1,63 mg P-PO4·dm-3. Natomiast w analizowanych próbkach wód gruntowych nie stwierdzono nadmiernego stężenia azotanów oraz widocznych przekroczeń wartości granicznych pH. Wiele zastrzeżeń budzi również jakość wód powierzchniowych, które pobierano wyłącznie ze śródpolnych rowów melioracyjnych. Okresowe pogorszenie ich jakości było determinowane nie tylko nadmiernym stężeniem azotu amonowego, ale również stosunkowo dużym stężeniem fosforanów, często przekraczającym 1,00 mg P-PO4 dm-3.

EN

This paper presents results of analyses of selected surface and ground water parameters made in 2011–2012 in several market family farms located in Żuławy Elbląskie. Potential risk of water pollution by reactive forms of nitrogen, phosphorus and potassium was estimated on the background of economical-productive factors including the efficiency of macronutrient utilization in market production with the use of method called “at the farm’s gate budget”. Average nutrient surplus in farms was 109–190 kg N·ha-1, 2–38 kg P·ha-1 and 3–103 kg K·ha-1. The majority of ground water samples contained excessive amounts of ammonium nitrogen often exceeding 2.33 mg·dm-3 N-NH4. Similarly high were concentrations of potassium that exceeded 20 mg K·dm-3 in most of ground water samples. Measured phosphate concentrations did not exceed 1.63 mg·dm-3 P-PO4. No excess of nitrates or extreme pH values were recorded in analysed ground waters. The quality of surface waters sampled exclusively from mid-field drainage ditches raises some objections. Periodical worsening of surface water quality was caused by high concentrations of ammonium nitrogen and phosphates which often exceeded 1.00 mg P-PO4dm-3.

6

Analiza kontaktu wód podziemnych i powierzchniowych na podstawie badań ich jakości na młodoglacjalnym obszarze Pojezierza Kaszubskiego

Jaworska-Szulc B., Pruszkowska-Caceres M., Przewłócka M.

Przegląd Geologiczny

|

2014

|

Vol. 62, nr 4

204--213

EN

Regions formed in late Pleistocene usually show complex hydrogeological conditions. Groundwater circulation and the contribution of surface water in the groundwater flow system is not easy to determine. An important tool in such a research seems to be investigation of groundwater and surface water chemical composition. This paper is a case study of survey led in szymbarskie hills of the Kashubian Lake District (northern Poland). The groundwater and surface water quality was determined and analyzed with respect to conditions of groundwater circulation. The obtained results may contribute to development of groundwater investigations in young glacial areas.

7

An analysis of the impact of a liqudated salt mine and an municipal landfill on the quality of the Malinówka stream water in the former Barycz mining area

d’Obyrn K., Klojzy-Karczmarczyk B., Mazurek J.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2014

|

T. 30, z. 4

113--132

EN

Monitoring studies of the quality of the soil and water environment in the former Barycz mining area of the Wieliczka Salt Mine, a section currently used as municipal landfill, have been continuously conducted since 2000. The location of monitoring sites and the range of the monitored parameters were selected based on available historical data, taking into account the local geological and hydrogeological structure as well as hydrological conditions in the area of potential impact of the landfill. The Malinówka catchment monitoring study conducted by Wieliczka Salt Mine and MEERI PAS covers both a point above the landfill (point E) and a point located below the municipal landfill (point D) (Fig. 1). The adopted sampling scheme allows a comparison of the current level of contamination below the landfill with the local hydrogeochemical background, which the results of the measurements of the chemical composition of water in the headwater region of the Malinówka stream may be taken to represent. The paper presents averaged quarterly results of water quality measurements of the Malinówka stream between 2012 and 2014. Chloride, nitrate, and phosphate concentrations in the waters of the Malinówka stream sampled at the site below the landfill were, on average, several times higher than in the headwater regions. The chloride content in the water below the landfill was, on average, about 50 mg/dm3, while below the landfill it increased four-fold. Nitrate and phosphate content increased several-fold, but presented low values of up to several mg/dm3. Generally, there was no significant increase in heavy metal content at the site below the landfill. Their values both at point E as well as point D are low, often below the limit of quantification. In the waters of the Malinówka stream below the landfill (point D), only small increases in copper, zinc, and mercury content, and in individual cases chromium, were observed. [...]

PL

Badania monitoringowe jakości środowiska gruntowo-wodnego na terenach byłego obszaru górniczego Barycz Kopalni Soli w Wieliczce a wykorzystywanego obecnie pod składowanie odpadów komunalnych, prowadzone są nieprzerwanie od 2000 roku. Lokalizacja punktów monitoringu oraz zakres badanych parametrów zostały oparte na posiadanych danych archiwalnych, przy uwzględnieniu lokalnej budowy geologicznej, hydrogeologicznej oraz warunków hydrologicznych w rejonie potencjalnego oddziaływania składowiska. Prowadzony przez Kopalnię Soli Wieliczka S.A. oraz IGSMiE PAN monitoring zlewni Malinówki obejmuje swym zakresem zarówno punkt położony na odcinku powyżej składowiska (punkt E), jak i punkt zlokalizowany poniżej składowiska odpadów komunalnych (punkt D) (rys. 1). Przyjęty system opróbowania pozwala na porównanie aktualnego poziomu zanieczyszczenia poniżej składowiska z lokalnym tłem hydrogeochemicznym, za jakie można uznać wyniki pomiarów składu chemicznego wód w rejonie źródliskowym Malinówki. W pracy przedstawiono, uśrednione w kwartałach, wyniki pomiarów jakości wód Malinówki z lat 2012–2014. Stężenia chlorków oraz azotanów i fosforanów w wodach potoku Malinówka, pobieranych w punkcie poniżej składowiska, kształtują się na średnim poziomie kilka razy wyższym niż w rejonach źródliskowych. Zawartość chlorków w wodach przed składowiskiem kształtuje się na uśrednionym poziomie około 50 mg/dm3, natomiast poniżej składowiska wzrasta czterokrotnie. Zawartość azotanów i fosforanów wzrasta natomiast kilkakrotnie przyjmując jednak niskie wartości na poziomie do kilku mg/dm3. Generalnie nie zauważa się zdecydowanego podwyższenia zawartości metali ciężkich w punkcie poniżej składowiska. Ich wartości zarówno w punkcie E, jak i w punkcie D są niskie, często poniżej granicy oznaczalności. W wodach potoku Malinówka poniżej składowiska (punkt D) obserwowany jest jedynie niewielki wzrost zawartości miedzi, cynku i rtęci oraz w pojedynczych przypadkach także chromu.

8

Threats of highly alkaline wastewater discharge to surface water

Balcerzak W., Mucha Z.

Czasopismo Techniczne. Środowisko

|

2014

|

R. 111, z. 1-Ś

3--10

EN

The paper discusses the discharge of highly concentrated alkaline wastewater from an industrial reservoir and its effect on surface waters. The discharge source is the Górka industrial reservoir, located in Trzebinia. The wastewater constitutes a threat to groundwater, which serves as a source of drinking water for surrounding villages. A detailed analysis of pH confirmed a high alkalinity of the tank content; the pH values were in the range of 12.5 to 13.5. Other water quality parameters (COD, sulfates, chlorides, TSS) were also very high. Initially, wastewater was discharged to the wastewater treatment plant (WWTP) in Chrzanów. Then, since the plant had refused further treatment due to operational disturbances, wastewater had to be discharged directly to the Chechło and Ropa creeks and finally to the Vistula river. A simultaneous monitoring of the water quality in these streams was provided. Wastewater discharged from the Górka reservoir was gradually diluted on its way to the Vistula river and therefore its impact on the Vistula river has been insignificant. The method turned out to be both effective and safe for the aquatic environment.

PL

Artykuł przedstawia zagadnienie odprowadzania silnie stężonych ścieków alkalicznych ze zbiornika poprzemysłowego Górka w Trzebini do wód powierzchniowych. Ścieki te stanowiły zagrożenie dla wód podziemnych zaopatrujących w wodę okoliczne miejscowości. Szczegółowa analiza odczynu pH wskazywała na wysoką alkaliczność cieczy w zbiorniku, wartości wahały się w granicach 12,5–13,5 pH. Pozostałe wskaźniki jakości wody (ChZT, siarczany, chlorki, zawiesina) również były bardzo wysokie. Ścieki te początkowo były odprowadzane do grupowej oczyszczalni w Chrzanowie. Ze względów eksploatacyjnych oczyszczalnia odmówiła dalszego przyjmowania ścieków, co spowodowało konieczność odprowadzania ścieków ze zbiornika bezpośrednio do wód powierzchniowych potoków Ropa Chechło, a w konsekwencji do Wisły wraz z jednoczesnym monitorowaniem stanu jakości wody w tych potokach. Na każdym etapie przepływu ścieki odprowadzane z Górki ulegały rozcieńczeniu. Rozcieńczenia spowodowały znaczny spadek stężeń w odbiornikach. Wpływ odprowadzanych ścieków na rzekę Wisłę jest nieznaczny. Zastosowana metoda okazała się skuteczną i bezpieczną dla środowiska wodnego.

9

Methodology of stream hydrochemical analysis in spatiotemporal terms

Sobala K.

Czasopismo Techniczne. Środowisko

|

2014

|

R. 111, z. 1-Ś

45--52

EN

Hydrochemical profiles were used to create a spatiotemporal hydrochemical analysis of a watercourse. This method is based on the correlation between the concentration of pollutants and the intensity of water flow in the watercourse. It is a method that allows for an analysis of qualitative and quantitative changes of pollutants occurring in the watercourse. The paper describes the steps to be followed to obtain hydrochemical profiles of the watercourse. The function of time has been introduced in order to illustrate the analysis in a three-dimensional way. All of the profiles are shown in one graph, where qualitative and quantitative changes are visible within water levels at a specified time interval. The results are presented as graphs allowing for the classification of the course due to water quality, showing the hydrochemical shell in the watercourse during the year.

PL

Do stworzenia czasoprzestrzennej analizy hydrochemicznej cieku wykorzystano metodę profili hydrochemicznych. Metoda ta opiera się na zależności korelacyjnej pomiędzy stężeniem zanieczyszczeń a natężeniem przepływy wód w cieku. Umożliwia ona analizę zmian jakościowych i ilościowych zanieczyszczeń zachodzących na długości cieku. Opisane zostały kolejne kroki, jakie należy wykonać w celu uzyskania profili hydrochemicznych cieku. Aby przedstawić analizę w ujęciu trójwymiarowym, wprowadzono funkcję czasu. Wszystkie profile przedstawione zostały na jednym wykresie, gdzie widoczne są zmiany jakościowe i ilościowe wód w cieku na przestrzeni zadanego przedziału czasowego. Wynikiem były wykresy pozwalające dokonać klasyfikacji cieku ze względu na jakość wody przedstawiające powłokę hydrochemiczną na cieku w ciągu roku.

10

Spatial Differentiation of Water Quality Between Reservoirs Under Anthropogenic and Natural Factors Based on Statistical Approach

Boyacioglu H.

Archives of Environmental Protection

|

2014

|

Vol. 40, no. 1

41--50

EN

This study illustrates the benefits of statistical techniques to analyze spatial and temporal variations in water quality. In this scope water quality differentiation caused by anthropogenic and natural factors in the Tahtali and Balçova reservoirs in western Turkey was investigated using discriminant analysis-DA, Mann Whitney U techniques. Effectiveness of pollution prevention measures was analyzed by Mann Kendall and Sen’s Slope estimator methods. The water quality variables were divided into three groups as physical-inorganic, organic and inorganic pollution parameters for the study. Results showed that water quality between reservoirs was differentiated for “physical-inorganic” and “organic pollution” parameters. Degree of influence of water quality by urbanization was higher in the Tahtali reservoir and in general, no trend detection at pollution indicators explained by effective management practices at both sites.

11

Analiza zmian trwałych użytków zielonych w Karpatach na przykładzie zlewni górnego Dunajca i Raby

Kopacz M., Twardy S.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2013

|

T. 13, z. 3

91--103

PL

Zmiany zachodzące w strukturze użytkowania ziemi w Karpatach wyraźnie modyfikują ich dotychczasowe funkcje. Dotyczy to szczególnie trwałych użytków zielonych, które na skutek zmian społeczno-ekonomicznych również zmieniają swoje dotychczasowe przeznaczenie. Trwałe użytki zielone, wcześniej zazwyczaj produkcyjne, uległy stopniowemu przekształceniu w powierzchnie użytkowane ekstensywnie lub nawet całkowicie nieużytkowane. Wykorzystywane są też na potrzeby okołorolnicze i pozarolnicze, w tym również jako tereny budowlane lub usługowe. Wiele z nich w dalszym ciągu ulega samoistnej sukcesji w wyniku zachwaszczania, zakrzewiania i samozalesienia. Obecnie, w ramach dążenia do zrównoważonego i trwałego rozwoju danego obszaru, zmiany te należy ocenić, uwzględniając relacje zachodzące między nimi a aktywnością człowieka i jakością środowiska, szczególnie wodnego. W pracy przedstawiono zmiany powierzchni użytków zielonych wraz z ich oceną jakościową. Stwierdzono, że w obrębie trwałych użytków zielonych dominują użytki średniej i słabej jakości, które stanowią obecnie około 70–80% ich ogólnej powierzchni, a pozostałe należy zaliczyć do użytków o bardzo słabej kulturze. Następuje ponadto przejmowanie tej kategorii użytków rolnych pod wszelkiego rodzaju zabudowę. Wykazano też, że lepsza jakość wód koreluje z obszarami o dużym udziale powierzchni TUZ, co poszerza znaczenie pozaprodukcyjnych funkcji użytków zielonych w kontekście całego środowiska.

EN

Changes of the land use structure in the Carpathians distinctly modify its actual functions. This is particularly true on permanent grasslands, which as a result of socio-economic changes also change their current destination. Permanent grasslands, which were usually productive, are currently transformer to areas used extensively or even completely abandoned. They are also used for nonagricultural activity as built-up or service areas. Many of them are still overgrowing by bush and forests. Now, these changes should be assessed with the consideration of human activity and environment al quality, especially water quality. This is related to sustainable development of the study area. This paper presents changes of grassland areas and of their quality. It was found that permanent grasslands of medium to low quality prevailed and now account for about 70-80 percent of their Total area. Other grasslands should be classified as such of very poor quality. These lands are further converted to built-up areas. It was also shown that improved water quality correlated with areas of a great share of permanent grasslands, which extends the importance of non-production function of grasslands in the context of the whole environment.

12

Ocena stanu hydromorfologicznego górnego i środkowego biegu rzeki Raby z zastosowaniem metody River Habitat Survey

Bielak S. R., Daniek J

Technologia Wody

|

2013

|

Nr 9 (29)

17--37

PL

Na przykładzie rzeki Raby omówiono w pracy problematykę wykonywania ocen stanu hydromorfologicznego wód płynących, zgodnie z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej UE. Kartowanie rzeki zostało prze¬prowadzone latem 2012 r. na pięciu reprezentatywnych stanowiskach badawczych, położonych w granicach dwóch Jednolitych Części Wód Powierzchniowych. Badania wykonano z zastosowaniem brytyjskiej metody River Habitat Survey, polegającej na szacowaniu jakości siedliska rzecznego. Wyniki pomiarów terenowych pozwoliły ocenić aktualny stan hydromorfologiczny rzeki Raby w granicach badanych JCWP, przeanalizować przydatność stosowanych w metodzie RHS wskaźników jakości oraz określić czynniki, które w największym stopniu wpłynęły na końcową ocenę rzeki.

EN

In this paper, on example of the Raba River, the subject matter of executing the hydromorphological state assessment of running waters has been discussed, in accordance with requirements of the EU’s Water Frame¬work Directive. Surveying of the river was conducted during summer 2012 in five, representative research sites, located in the borders of two surface water bodies. The research was done with use of the River Habitat Survey method, relying on evaluation of the river habitat quality. The results of field measurements have al¬lowed to estimate actual hydromorphological state of the Raba River within the borders of surveyed water bodies, to analyse usefulness of quality indexes applied in the RHS method and to determine factors, which had the biggest influence on final assessment of the river’s quality.

13

Ocena stanu ekologicznego górnego biegu rzeki Wieprz z zastosowaniem makrofitów jako biologicznych wskaźników jakości wód powierzchniowych

Bielak S. R., Zaborska A.

Technologia Wody

|

2013

|

Nr 7-8 (27-28)

27--37

PL

W pracy omówiono problematykę wykonywania ocen stanu ekologicznego wód płynących w oparciu o roślinność wodną, zgodnie z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej UE. Jako obiekt badawczy wybrano rzekę Wieprz, w tym dwie Jednolite Części Wód Powierzchniowych obejmujące górny bieg rzeki - od jej źródeł aż po Zbiornik Nielisz. Kartowanie rzeki zostało przeprowadzone latem 2012 r. na czterech reprezentatywnych stanowiskach badawczych, z zastosowaniem Makrofitowej Metody Oceny Rzek. Wyniki pomiarów terenowych pozwoliły ocenić aktualny stan ekologiczny rzeki Wieprz w granicach badanych JCWP, przeanalizować przydatność poszczególnych grup makrofitów jako biologicznych wskaźników jakości wód płynących oraz określić przyczyny wzrostu żyzności wód wraz z biegiem rzeki.

EN

In this paper the subject matter of executing the ecological state assessment of running waters with use of water plants has been discussed, in accordance with requirements of the EU’s Water Framework Directive. As a research object the Wieprz River was chosen, including two surface water bodies extending in the upper river course - from its springs to the Nielisz Reservoir. River surveying was conducted during summer 2012 in four representative research sites, with use of the Macrophyte River Assessment Method. The results of field measurements have allowed to estimate actual ecological state of the Wieprz River within the borders of surveyed water bodies, to analyse usefulness of particular groups of macrophytes as biological indicators of running water quality and to determine reasons of water fertility increase along the river course.

14

Wstępne wyniki badań jakości wody małego zbiornika Michalice na Widawie

Wiatkowski M

Inżynieria Ekologiczna

|

2013

|

Nr 35

117--125

PL

W pracy przedstawiono analizę jakości wody małego zbiornika Michalice. Przedstawiono wstępną ocenę jakości wody zbiornika i oceniono jej walory użytkowe. Podstawowe funkcje zbiornika to nawodnienia rolnicze, ochrona przed powodzią i rekreacja, dlatego ważnym zagadnieniem jest jakość wody zbiornika. Scharakteryzowano jakość wody rzeki Widawy pod względem wskaźników fizyko-chemicznych: NO3-, NO2-, NH4+, PO43-, ChZT-Cr, temperatury wody, pH i przewodności elektrolitycznej. Podano podstawowe statystyki opisowe dla badanych wskaźników jakości wody. W okresie badawczym 2005–2006 zbiornik przyczyniał się do obniżenia zawartości azotanów, azotynów fosforanów, przewodności elektrolitycznej i ChZT – Cr w wodzie odpływającej ze zbiornika Michalice (stanowisko St.3) w porównaniu z wodą do niego dopływającą (St.1). W przypadku pozostałych wskaźników zanotowano ich wzrost na odpływie ze zbiornika w porównaniu z dopływem. Stwierdzono, że badane wody nie są wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych i uznano je także za eutroficzne. W celu uzyskania dokładnych informacji na temat stanu czystości wód zbiornika Michalice, jak i rzeki Widawy należy kontynuować monitoring hydrologiczny i badania jakości wody.

EN

The paper presents an analysis of water quality of the small Michalice reservoir. A preliminary assessment of the reservoir water quality and its usability was made. The quality of water in the reservoir is particularly important as the main functions of the reservoir are agricultural irrigation, recreation and flood protection . The following physico-chemical parameters of the Widawa River were analyzed: NO3-, NO2-, NH4+, PO43-, COD, water temperature, pH and electrolytic conductivity. Main descriptive statistical data were presented for the analyzed water quality indicators. The research results indicate that the reservoir contributed to the reduced concentrations of the following water quality indicators: nitrates, nitrites, phosphates, electrolytic conductivity and COD (in the outflowing water – St.3 in comparison to the water flowing into the reservoir – St.1). In the water flowing out of the Psurów reservoir higher values of the remaining indicators were observed if compared with the inflowing water. It was stated, as well, that analised waters are not vulnerable to nitrogen compounds pollution coming from the agricultural sources and are eutrophic. For purpose obtaining of the précised information about condition of Michalice reservoir water purity as well as river Widawa it becomes to continue the hydrological monitoring and water quality studies.

15

Gospodarka wodno-ściekowa w zlewni górnego Dunajca na tle przeobrażeń społeczno-strukturalnych i jakości wód powierzchniowych

Kopacz M., Twardy S.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2012

|

T. 12, z. 3

103-121

PL

Celem pracy było porównanie zmian w gospodarce wodno-ściekowej górskich obszarów wiejskich na tle pozostałych przeobrażeń, głównie w zakresie użytkowania ziemi, a także jakości wód powierzchniowych. Badania prowadzono w zlewni górnego Dunajca, po przekrój w Krościenku. Do analizy wykorzystano dane statystyczne z Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Krakowie. Dane z układu administracyjnego przeliczano na układ zlewniowy za pomocą specjalnie opracowanej matrycy przeliczeniowej. Zestawiono też dane o jakości wód powierzchniowych, pozyskane m.in. z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie. Od lat 90. ubiegłego stulecia nastąpiły istotne zmiany strukturalne w obrębie powierzchni użytków rolnych. Ograniczeniu uległa powierzchnia gruntów ornych, a zwiększyła się powierzchnia użytków zielonych. W zakresie sanitacji zwiększyła się długość sieci kanalizacyjnej oraz liczba osób, która z tej sieci korzysta. Powstało wiele nowych oczyszczalni ścieków komunalnych. Nastąpiło też ograniczenie ilości powstających ścieków bytowo-gospodarczych, co bezpośrednio wynika ze zmniejszenia zużycia wody użytkowej. Na jakość wód wpływa wielkość ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych wraz ze ściekami, a ich zmienność ukazuje zróżnicowanie w efektywności pracy poszczególnych oczyszczalni.

EN

The aim of this study was to compare changes of water and sewage management in mountain rural areas with transformations in land use and surface water quality. The study was conducted in the upper Dunajec River catchment to the cross-section in Krościenko. Statistical data obtained from the Regional Statistical Office in Krakow were used for this analysis. Data from the administration system were converted to the catchment system with a specially developed matrix of conversion. Data on surface water quality acquired from the Provincial Inspectorate of Environmental Protection in Kraków were also used. Significant structural changes have taken place since 1990s, mainly related to land use within the area of agricultural land. Surface area of arable lands has been reduced by almost 20% while that of grasslands has increased. Within the scope of sanitation, the length of the sewerage network and the number of people who benefited from this network have both increased. New sewage treatment plants have been built. There was also a decline in the production of domestic sewage, which directly resulted from smaller water consumption. The quality of water was affected by the volume of pollutants discharged in waste waters and its variability reflected differences in the efficiency of particular treatment plants.

16

Review of Mathematical Models of Water Quality

Ziemińska-Stolarska A., Skrzypski J.

Ecological Chemistry and Engineering. S

|

2012

|

Vol. 19, nr 2

197-211

EN

Water is one of the main elements of the environment which determine the existence of life on the Earth, affect the climate and limit the development of civilization. Water resources management requires constant monitoring in terms of its qualitative-quantitative values. Proper assessment of the degree of water pollution is the basis for conservation and rational utilization of water resources. Water quality in lakes and dams is undergoing continuous degradation caused by natural processes resulting from eutrophication and due to anthropogenic reasons. One of the tools that are used to solve problems of surface water pollution is modelling of changes which take place in lake waters and associated water quality changes. In the last thirty years a rapid development of mathematical modelling of water resources quality has been observed. A number of computer models have been designed which are successfully applied in practice in many countries, including Poland. This paper presents an overview of mathematical models for assessment of water quality in dam reservoirs. Description of the WASP program which will be used for modelling water quality in the Sulejow Reservoir was the focal point.

PL

Jednym z narzędzi znajdujących zastosowanie w rozwiązywaniu problemów ochrony wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniem jest modelowanie matematyczne. Odpowiedni model może zostać wykorzystany do przeprowadzenia prognoz jakości wody, przy uwzględnieniu zmian czynników oddziałujących na jakość wód czy też zmian ich natężenia. O prawidłowości oceny stanu środowiska za pomocą modeli decydują z jednej strony znajomość procesów zachodzących w środowisku i odpowiedni dobór równań matematycznych je opisujących, a z drugiej dostępne zbiory danych, czyli wyników pomiarowych wskaźników jakości wody, które są wykorzystywane do estymacji parametrów i współczynników danego modelu. W ostatnich latach coraz powszechniej w badaniach naukowych wykorzystuje się metody symulacji komputerowych, dotyczy to zwłaszcza badań nad jakością środowiska wodnego. Metody analizy komputerowej stały się samodzielną gałęzią badań naukowych, która w zasadniczy sposób zwiększa możliwości badawcze nowoczesnych inżynierów-ekologów. W ostatnich trzydziestu latach nastąpił dynamiczny rozwój modelowania matematycznego jakości zasobów wodnych. Opracowano wiele skomputeryzowanych modeli, które zostały z powodzeniem zastosowane w praktyce w wielu państwach, w tym w Polsce. W niniejszej pracy przedstawiono przegląd modeli matematycznych, służących ocenie jakości wód w zbiornikach zaporowych. Bardziej szczegółowo skupiono się na omówieniu programu WASP, który posłuży do modelowania jakości wód w Zbiorniku Sulejowskim (woj. łódzkie).

17

Water Chemistry of Selected South Podlasie Lowland Rivers

Kalembasa D., Jaremko D., Pakuła K., Becher M.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2012

|

Vol. 19, nr 12

1509--1517

EN

In this paper results of the water quality investigations were presented. Samples of water were taken from four rivers in middle-eastern Poland: Kostrzyn, Mienia, Osownica and Wilga. Quarterly investigations covered analysis of water reaction, electrical conductivity, dissolved oxygen and biochemical oxygen demand, total concentration of twenty six elements by inductively coupled plasma atomic emission spectrometry (ICP-AES). The resulting data were processed statistically using arithmetic means, concentration ranges, standard deviations and relative standard deviations. Due to the effect of sample collection date on concentrations of analyzed elements, a single factor analysis of variance and Tukey post-hoc test were completed. It was found that the quality of water in the rivers was differential if selected water quality indicators were taken account. The values of this indicators were dependent on location of checkpoints, season and type of surrounding grounds cultivation. The quality of water in particular checkpoints was affected by anthropogenic sources of contamination: community waste from private possessions and sewage from fertilized arable land and greenlands.

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań jakości wód rzek w środkowo-wschodniej części Polski: Kostrzynia, Mieni, Osownicy i Wilgi. Próbki wody pobierano sezonowo w odstępach kwartalnych. Badano w nich odczyn, przewodnictwo właściwe, stężenie tlenu rozpuszczonego w wodzie i BZT5 oraz zawartość 26 pierwiastków metodą ICP-AES. Uzyskane dane opracowano statystycznie podając średnie arytmetyczne, zakresy stężeń, odchylenie standardowe (SD) oraz względne odchylenie standardowe (RSD). Z uwagi na wpływ terminu pobrania próbki na zawartość pierwiastków przeprowadzono jednoczynnikową analizę wariancji. Stwierdzono, że jakość wód analizowanych rzek była zróżnicowana w zakresie badanych wskaźników jakości. Na wartość wybranych wskaźników wpływała głównie lokalizacja pobrania próbki wody, pora roku oraz sposób użytkowania terenów przyległych. Zróżnicowaną jakość pobieranej wody powodowały antropogenne źródła zanieczyszczeń, a przede wszystkim zrzuty ścieków komunalnych z prywatnych posesji i spływy z nawożonych terenów rolniczych. Sporadyczne występowanie podwyższonych wartości niektórych wskaźników miało charakter punktowy i zmniejszało się w dalszym biegu rzek.

18

Zastosowanie makrofitów w ocenie i klasyfikacji stanu ekologicznego wyżynnych rzek i potoków południowej Polski, zgodnej z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej

Bielak S. R., Borek K., Pijar K., Staszkiewicz K.

Czasopismo Techniczne. Środowisko

|

2012

|

R. 109, z. 2-Ś

17--32

PL

W niniejszym artykule podjęto próbę powiązania przydatności roślin wodnych – jako biowskaźników poziomu zeutrofizowania wód płynących – z obserwacjami dotyczącymi wpływu zmian w hydromorfologii cieków na różnorodność gatunkową występujących w nich makrofitów. Badania przeprowadzono na czterech wyżynnych rzekach i potokach południowej Polski. Wyniki badań wskazują, że nieznaczne przekształcenia antropogeniczne w korytach rzecznych powodują wzrost różnorodności gatunkowej makrofitów w stosunku do warunków naturalnych, natomiast zaawansowane modyfikacje wywołują degradację ekologiczną cieków. Wyniki oceny wskazują też na potrzebę rozwoju Makrofitowej Metody Oceny Rzek w kierunku identyfikacji bezpośrednich powiązań pomiędzy wartością Makrofitowego Indeksu Rzecznego a stanem fizyczno-chemicznym wód powierzchniowych.

EN

In this paper an effort has been taken to bind usefulness of water plants – as bioindicators of running waters eutrophication – with observations concerning influence of modifications in hydromorphology of watercourses on species diversity of macrophytes occurring in them. Research was conducted in four upland rivers and streams located in south Poland. Research results indicate that slight anthropogenic modifications in river channels cause increase of macrophyte species diversity in relation to natural conditions, but advanced modifications cause ecological degradation of watercourses below the level of initial stage. Results of assessment also indicate that there is a need of developing the Macrophyte Method of River Assessment in direction of immediate connections between the value of Macrophyte River Index and physicochemical state of surface waters.

19

The land use changes in agricultural areas between 1980 and 2005 with particular emphasis on permanent grasslands - an example of the upper Raba River basin

Kopacz M., Twardy S.

Journal of Water and Land Development

|

2011

|

no. 15

19-28

EN

The aim of this study was to evaluate changes in the agricultural land use with particular focus on pastures and meadows in relation to transformation in agriculture in selected communes located in mountain areas of the Raba River catchment. Changes in husbandry were described with production parameters such as animal stock (expressed in LU) and NPK load originating from all agricultural sources. The area of agricultural lands, particularly arable lands, decreased in the years 1980-2005 but meadow areas increased. A close relationship was shown between the reduction of agricultural production, expressed in animal stock, and changes in NPK loads. The conclusions from the paper will help shaping the functional space in mountain areas and sustainable development there.

PL

Celem pracy była ocena zmian w użytkowaniu rolniczym w długim czasie, ze szczególnym uwzględnieniem powierzchni pastwisk i łąk na tle przeobrażeń w rolnictwie w wybranych gminach, zlokalizowanych w górskich obszarach zlewni Raby. Zmiany w rolnictwie zostały opisane za pomocą wybranych parametrów produkcyjnych, tj. obsady zwierząt gospodarskich wyrażonych w dużych jednostkach przeliczeniowych (DJP) oraz wprowadzanego na powierzchnię zlewni ładunku NPK. Określono relacje między strukturą użytkowania rolniczego a wyżej wymienionymi czynnikami produkcyjnymi. Wykazano, że istnieją ścisłe zależności między ograniczeniem produkcji rolniczej a zmianami w wielkości wprowadzanego ładunku składników biogennych do środowiska. To z kolei korelowało ze zmianami użytkowymi, głównie w zakresie użytkowania płużnego. Zwiększyła się natomiast powierzchnia łąk, które (ze względu na spadek pogłowia zwierząt gospodarskich) należy traktować jako ekstensywne użytkowane użytki zielone lub wręcz tereny zadarnione. Wnioski z pracy pomogą w optymalnym kształtowaniu przestrzeni użytkowej terenów górskich i pogórskich z zachowaniem zrównoważonego rozwoju badanego obszaru.

20

Wycena korzyści z poprawy jakości wody kranowej i powierzchniowej w Polsce

Bartczak A.

Ekonomia i Środowisko

|

2010

|

nr 2

123--141

PL

Głównym celem niniejszego artykułu jest prezentacja zastosowania jednej z metod wyceny dóbr nierynkowych - metody wyceny warunkowej (contingent valuation method CVM) do oszacowania korzyści płynących z poprawy z wody kranowej oraz wód powierzchniowych w Polsce - oraz analiza czynników wpływających na tę wycenę.

EN

While application of the non-market valuation methods is quite common in Western Europe and in the USA, its use in Central and Eastern Europe is in preliminary phase. This paper discusses' the use of the Contingent Valuation Method (CVM) and Random Utility Model (RUM) to assess the benefits of Improvement of tap and surface water quality in Poland. The survey was conducted face-to-face in the respondents homes in 2007. Overall, 813 people, representative of the adult urban population, were interviewed. Results Indicate that improvements in water quality are highly valued, at 21 PLN and 14 PLN per month per household, for tap and surface water, respectively.