Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Baza zasobowa wybranych złóż kopalin metalicznych w Polsce w ujęciu logiki rozmytej

Krzak M.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2016

|

nr 96

151--164

PL

Polska jest krajem bogatym w złoża kopalin użytecznych. W Bilansie zasobów złóż kopalin (Szuflicki i in. (red.) 2016) zestawiono 13 586 rekordów złóż w podziale według ich przydatności surowcowej. W tak licznym zbiorze dominują złoża kopalin skalnych, podczas gdy złoża rud metali mają w ujęciu ilościowym znaczenie podrzędne. Obraz ten ulega jednak zmianie pod względem jakościowym – wartości produkcji surowców. Wartość wyprodukowanych surowców metalicznych plasuje je zaraz po dominujących – w tym aspekcie oceny – surowcach energetycznych. Kluczowe elementy oceny parametrów złoża obejmują szacowanie zasobów oraz jakości kopaliny. Wielkości te są znacznie zróżnicowane pomiędzy złożami i często, zamiast konkretnych wielkości numerycznych, dla ułatwienia opisu, stosowane są określenia nieprecyzyjne (rozmyte). Granice pomiędzy stanem, kiedy złoże jest duże czy małe, bogate czy ubogie, są umowne, oparte na rozkładach w populacji i nie zawsze jednoznacznie kwalifikują obiekt do danej klasy. Tymczasem stopniowanie przynależności złoża do danej klasy wielkościowej może być zrealizowane z wykorzystaniem teorii zbiorów rozmytych. W artykule wskazano na możliwości takiej kwalifikacji w odniesieniu do udokumentowanych złóż kopalin metalicznych w Polsce, poszerzając rozważania o zasygnalizowanie możliwości zastosowania operatorów logiki rozmytej w ocenie zarówno ilościowych, jak i jakościowych parametrów złóż.

EN

Poland is a country rich of mineral deposits. In the Annual Report of Mineral Re-sources there is a list of 13,586 records of mineral deposits in Poland according to their suita-bility as raw materials. In such a large set, rock mineral deposits dominate, while ore metals deposits are of secondary quantitative importance. This image changes in terms of the produc-tion value of metallic raw materials. The value of the metallic raw-materials produced places it after energy raw materials, dominating in this aspect. Key parameters evaluated during the mineral deposit recognition include resources es-timation and the quality of minerals. These values are significantly different between deposits and often, instead of specific numerical values for ease of description, imprecise (fuzzy) de-scription is used. The borders between the state in which the mineral deposit is big or small, rich or poor, are conventional, based on population distributions and do not always clearly qualify the object to the class. Meanwhile, such mineral deposits membership gradation to the volume size class may be carried out with the fuzzy sets theory. In the article the possibility of such qualification in relation to the recognized ore deposits in Poland has been pointed out. The possibility of fuzzy logic operators use in the assessment of both quantitative and qualita-tive parameters of this resources base have additionally been signalized.

2

Analiza termograwimetryczna - niedoceniana metoda określania rodzaju i jakości kopaliny

Wyrwicki R.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2004

|

R. 46, nr 3/4

120-125

PL

W pracy podano definicję termograwimetrii, warunki analizy, sposób odczytania derywatogramów. Na przykładach analizy kopalin ilastych (rys. 1,2,3 i 4) i skal gipsowych rys. 5 i 6) pokazano sposób określania rodzaju i ilości poszczególnych składników, a to: minerałów ilastych, goethytu, syderytu, kalcytu, substancji organicznej i kwarcu. Rodzaj minerałów ilastych, ich proporcje ilościowe oraz zawartość w kopalinie szacuje się w oparciu o wartości ubytku masy związanego z dehydratacją - symbol dh i związanego z dehydroksylacją - dho. Podano je w tab. 1, a w tab. 2 wartości dhm i dhom w dwuskładnikowych mieszankach. Pokazano też rezultaty kompleksowej analizy kredy jeziornej i wapiennej gytii (tab.3) Analiza ta została przeprowadzona na drodze różnych metod z udziałem termograwimetrii.

EN

Paper present definition of thermogravimetry, analysis conditions, and gives insight for derivatographs interpretation. Based on examples from clay (Draw. 1, 2, 3, and 4) and gypsum rocks analysis (Draw. 5 and 6), a method for determination of rock constituents (clay minerals, goethite, siderite, calcite, organic matter, and quartz) and their quantities is given. Clay minerals, their type, proportions and quantities are assessed in rock based on the weight, loss resulting from de-hydration (dh) and dehydroxylation (dho). Typical values are given in Tab. 1, while Tab. 2 presents dhm and dhom values for two component mixtures. Examples of results for comprehensive analysis of lake chalk and limestone gyttia are given in Tab. 3. Presented analyses were conducted by different thermogravimetric methods.

3

Kryteria waloryzacji złóż kopalin skalnych dla ich ochrony

Radwanek-Bąk B.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2002

|

R. 44, nr 2-3

27-31

PL

Celem niniejszego opracowania jest próba wskazania kryteriów ochrony zasobów udokumentowanych złóż kopalin skalnych. Przez ochronę rozumie się tu sposób zabezpieczenia powierzchni terenu, na którym występuje złoże, przed takimi formami jego zagospodarowania , które mogłyby wykluczyć lub znacznie utrudnić możliwość przyszłego wykorzystania zasobów kopalin. Konieczność ochrony zasobów kopalin wynika z ich nieodnawialności oraz nierównomierności występowania w przestrzeni i dotyczy zarówno złóż już udokumentowanych, jak i obszarów perspektywicznych surowcowo. Ponieważ obszary te obejmują znaczne nieraz powierzchnie o zróżnicowanych formach i funkcjach zagospodarowania terenu, rodzi to sytuacje konfliktowe i konieczność dokonywania wyborów w tym zakresie, ustalania priorytetów zagospodarowania przestrzeni oraz w miarę możliwości, wypracowania rozwiązań kompromisowych. Przedstawiona w niniejszym opracowaniu waloryzacja złóż podporządkowana jest koncepcji trójstopniowej gradacji ochrony zasobów złóż kopalin. Zgodnie z nią, pierwszą grupę stanowiłyby złoża najbardziej wartościowe w skali kraju , posiadające zweryfikowane, najlepsze parametry jakościowe. Złoża takie byłyby chronione na podstawie odpowiedniego przepisu prawnego o randze krajowej. Drugą grupę stanowiłyby złoża o znaczeniu regionalnym i dobrych parametrach jakościowych, zalecane do ochrony przez organy wojewódzkiej administracji geologicznej, zaś trzecią - pozostałe złoża. Jako główne kryterium waloryzacji złóż przyjęto kryterium jakości kopaliny, dzieląc złoża na 3 klasy: o bardzo wysokich, dobrych i miernych parametrach jakościowych. Analizowane parametry - wybrane cechy fizyczno-mechaniczne i chemiczne kopaliny, należy ustalać odrębnie dla poszczególnych rodzajów kopalin. Dodatkowym ważnym elementem oceny w ramach tego kryterium powinna być zmienność badanych parametrów jakościowych. W prezentowanej publikacji opisano kryteria jakościowe dla głównych grup kopalin skalnych. Kryterium pomocniczym jest - znaczenie gospodarcze złoża. Jest to kryterium syntetyczne, zawierające wiele często powiązanych z sobą elementów: unikalność przyrodnicza samej kopaliny; częstotliwość występowania złóż w skali kraju i regionu; dostępność złóż i ich oddalenie od rynków zbytu surowca; deficytowość; substytucyjność; wielokierunkowość zastosowań surowcowych i wielkość udokumentowanych zasobów. Wymienione elementy analizuje się łącznie. Obydwu przedstawionym kryteriom przyporządkowano trójstopniową klasyfikację punktową. Zakwalifikowanie złoża do jednej z trzech wydzielonych kategorii ochrony zasobów następuje po zsumowaniu punktów dla obu kryteriów. W przypadkach wątpliwych wprowadza się dalsze kryteria różnicujące złoża geologiczno-górnicze, planistyczne lub sozologiczne. Ze względu na szybkość, efektywność i niskie koszty dla przeprowadzenia waloryzacji zaleca się zastosowanie metody eksperckiej. Ochrona zasobów złóż udokumentowanych powinna stanowić jedno z ogniw w ochronie zasobów bogactw mineralnych. Oprócz nich pewnym formom ochrony podlegać powinny również obszary rokujące perspektywy i prognozy surowcowe oraz złoża uznane obecnie za pozabilansowe.

EN

The purpose of this article is to present some criteria of evaluation of inferred and indicated mineral resources, to protect them. As protection we mean the way exclusion in the area where the deposit is situated, for those forms of management (roads, railways, water intakes and their protection zones, urban development) which could make it impossible or difficult to mine in the future. A necessity of mineral resources protection is mainly caused by their renewability and close connection to the localisation of the deposits. The Concept of mineral deposits evaluation proposed in this paper is based on the idea of three-level protection of mineral resources. According to it, the first group will consist of the most valuable deposits with verified quality parameters, in whole country. Such deposits should be protected by state law. The second group will be composed of some regional important deposits, showing a good quality; which wold be predistinated to formal protection by local geological administration. Other deposits would combine the third group. As we can see, the main criterion of deposit's evaluation is the quality mineral divided in three categories. Some phisycal and chemical features are particulary chosen for each type of mineral. An additional element of the evaluation is variability of quality parameters. The second and auxiliary criterion is called - economic importance of the deposit. In the range of this criterion, we have to analize: the mineral frequency in the country, regional and local scale, resource shortage, possibility of different uses and substitution of minerals, as well as the quantity of mineral resources. Proposed criteria enable a general evaluation of mineral deposits in order to indicate the range of their protection and to compare the value of minerals with other environmental values of some legally protected areas (landscape parks, areas of protected landscape). The detailed estimation of the value of minerals in the deposits has to be defined by using some economic methods.