Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Pentanal

Świdwińska-Gajewska A, Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2009

|

Nr 2 (60)

133--147

PL

Pentanal (aldehyd walerianowy) jest bezbarwną, lotną cieczą o charakterystycznym, gryzącym zapachu stosowaną jako półprodukt w reakcjach chemicznych, przy produkcji alkoholi, kwa-sów, estrów, amin i innych związków organicznych, a ponadto: modyfikator polimerów, przy-spieszacz wulkanizacji, a także monomer dla żywic acetalowych. Pentanal jest również po-wszechnie używany jako składnik naturalnych i sztucznych aromatów nadający produktom główną nutę zapachową. Narażenie na pentanal następuje drogą oddechową, pokarmową oraz przez skórę. Związek i jego pary mogą wywoływać podrażnienia skóry, oczu, nosa oraz układu oddechowego. Narażenie na pary związku o dużym stężeniu może spowodować: nudności, wymioty i ból głowy. Pentanal wykazuje słabą toksyczność ostrą. Nie zaobserwowano reakcji uczuleniowej w testach przeprowadzonych na świnkach morskich. Nie ma danych na temat narażenia przewlekłego ludzi i zwierząt na działanie pentanalu. Pentanal nie wykazywał działania mutagennego u S. typhimurium szczepów: TA100, TA1535, TA97, TA98 i TA1537, nie zaobserwowano także wzrostu częstości wymiany chromatyd siostrzanych w ludzkich limfocytach. Wyniki negatywne uzyskano również w testach naprawy DNA z zastosowaniem: B. subtilis oraz S. typhimurium szczepu TA1535, a także w teście pęknięć DNA bakteriofaga PM2. Wynik pozytywny uzyskano natomiast w teście pęknięć DNA na ko-mórkach jajnika chomika chińskiego (CHO) oraz w teście mutacji pierwotnych z zastosowaniem komórek płuc chomika chińskiego bez aktywacji metabolicznej. W teście na nieplanową syntezę DNA (UDS) uzyskano wynik pozytywny na szczurzych hepatocytach, negatywny zaś na ludzkich hepatocytach. Powyższe wyniki nie wykluczają zatem możliwości genotoksyczne-go działania pentanalu. Nie znaleziono danych na temat odległych skutków działania pentana-lu na zwierzęta i na ludzi. Efektem krytycznym toksyczności tego związku jest działanie drażniące na błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych oraz skórę. Wobec braku obserwacji dotyczących skutków nara-żenia ludzi na pentanal, a także braku prac opisujących skutki narażenia przewlekłego u zwie-rząt, wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) obliczono na podstawie toksyczno-ści ostrej. Najmniejsze wartości RD50 wynoszą 1121 ppm (3946 mg/m3) u myszy szczepu Swiss--Webster. Na podstawie wartości RD50 oraz współczynnika 0,03 proponuje się przyjęcie wartości NDS pentanalu wynoszącej 118 mg/m3 i wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) wynoszącej 300 mg/m3 oraz oznakowanie związku literą „I” – substancja o działaniu drażniącym.

EN

Pentanal (valeraldehyde) is colourless, volatile liquid, with a characteristic, pungent odour. It is used as an intermediate in chemistry, in the manufacture of alcohols, acids, esters, amines and other organic compounds. Pentanal is also applied as a polymer modifier, rubber accelerator and monomer for acetal resin. Valeraldehyde is extensively used as a natural and synthetic flavouring agent, a top note for flavour. There are three routes of exposure to pentanal: inhalation, ingestion and skin. Valeraldehyde liquid and vapour are capable of causing irritation to the skin, eyes and respiratory system. Very high vapour exposure may cause nausea, vomiting and headache. Pentanal reveals mild acute toxicity. This compound is not sensitizing to guinea pigs. There is no data about chronic exposure of pentanal to humans or animals. Pentanal was not mutagenic in S. typhimurium strains TA100, TA1535, TA97, TA98, TA1537, and had no effect on the rate of sister chromatid exchanges in human lymphocytes. Valeraldehyde was negative for the induction of DNA repair using B. subtilis and S. typhimurium strain TA1535, and also DNA double and single breaks in PM2 bacteriophage DNA. However pentanal pro-duced increase in DNA single strand breaks in Chinese hamster ovary (CHO) and forward mu-tation frequency in Chinese hamster lung cells without metabolic activation. The unscheduled DNA synthesis (UDS) assay was positive with rat hepatocytes and negative with human hepa-tocytes. Therefore the mentioned above results do not exclude genotoxic action of pentanal. The data about carcinogenicity or reprotoxicity of pentanal in animals or humans was not found. The critical toxic effect of this compound is irritation of mucous membranes of eyes and upper inhalation tract and skin. There was no observation concerning human exposure and animal chronic exposure effects, then the OEL values have been calculated based on acute toxicity. The lowest RD50 value is 1121 ppm (3946 mg/m3) for Swiss-Webster mice. On the basis RD50 value and factor - 0,03, the TWA value has been established as 118 mg/m3, the STEL value as 300 mg/m3, with „I” symbol (irritant).

2

Metakrylan metylu

Świdwińska-Gajewska A, Kupczewska-Dobecka M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2009

|

Nr 3 (61)

127--158

PL

Metakrylan metylu (MMA) jest bezbarwną, klarowną cieczą o ostrym, owocowym zapachu. Jest stosowany przy produkcji tworzyw sztucznych termoplastycznych, szkła organicznego, emulsji i żywic akrylowych. Zawodowe narażenie na metakrylan metylu występuje podczas produkcji monomeru metakrylanu metylu, produkcji polimeru, produkcji i obróbce tworzyw sztucznych, tworzyw termoplastycznych, a ponadto w szpitalach i w gabinetach dentystycznych. Narażeni na jego działanie mogą być nie tylko pracownicy laboratoriów chemicznych, lecz także chirurdzy i ich asystenci, pielęgniarki pracujące w salach operacyjnych, technicy dentystyczni, a także osoby zatrudnione w gabinetach kosmetycznych przy obróbce sztucznych paznokci akrylowych. Według danych zebranych przez Instytut Medycyny Pracy w Polsce kilka osób było narażonych w 2000 r. na metakrylan metylu o stężeniach większych od wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS 50 mg/m3). Metakrylan metylu nie jest klasyfikowany jako szkodliwy po podaniu drogą inhalacyjną, po-karmową oraz na skórę. W postaci par działa drażniąco na drogi oddechowe oraz skórę. Jest silnym alergenem, w wyniku narażenia inhalacyjnego może dojść do uszkodzeń górnych dróg oddechowych: zapalenia śluzówki nosa, stanu zapalnego, martwicy, zwyrodnienia, a nawet utraty nabłonka węchowego w małżowinie nosowej. Metakrylan metylu po wchłonięciu przez płuca, przewód pokarmowy lub skórę jest w organizmie metabolizowany do kwasu metakrylowego, który powstaje na skutek szybkiej hydrolizy enzymatycznej w nabłonku węchowym lub w cyklu kwasów trójkarboksylowych do ditlenku węgla. Metakrylan metylu jest klasyfikowany ze względu na działanie rakotwórcze do grupy 3. przez IARC (nieklasyfikowany jako rakotwórczy dla ludzi) i grupy A4 przez ACGIH (nieklasyfikowany jako rakotwórczy dla ludzi). W Polsce obowiązujące normatywy higieniczne metakrylanu metylu wynoszą: wartość NDS równa 50 mg/m3 oraz wartość NDSCh (najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe) równa 400 mg/m3. Za podstawę do wyliczenia wartości NDS przyjęto wyniki badań dwuletniego eksperymentu na szczurach (70 samic i 70 samców) narażanych drogą oddechową na metakrylan metylu o stężeniach: 104; 416 lub 1664 mg/m3, 6 h dziennie przez 5 dni w tygodniu. Narządem krytycznym działania związku jest błona śluzowa nosa. Nie stwierdzono zmian histopatologicznych nabłonka węchowego u zwierząt narażanych na metakrylan metylu o stężeniu 104 mg/m3. Przyjmując stężenie 104 mg/m3 za wartość NOAEL dla zmian histopatologicznych w nabłonku węchowym i odpowiednie współczynniki niepewności, przyjęto stężenie 100 mg/m3 metakrylanu metylu za wartość NDS związku oraz stężenie 300 mg/m3 za wartość NDSCh, wraz z oznaczeniami związku literą „I” – substancja o działaniu drażniącym oraz literą „A” – substancja o działaniu uczulającym.

EN

Methyl methacrylate (MMA) is a colourless, clear liquid with an acrid, fruity odour. It is used in the production of thermoplastics, clear plastics, acrylic emulsion and resins. Occupational expo-sure to methyl methacrylate occurs in the manufacturing of monomers, polymers and plastics and in the manufacturing and processing of thermoplastics. Moreover, it is used in hospitals and dental surgery. Chemical laboratory workers, surgeons and their assistants, operating room nurses, dental technicians and people processing acrylic nails can be exposed. According to NIOM data, in 2000, in Poland, several people were exposed to MMA of greater concentratrion than the Threshold Limit Value (TLV-TWA: 50 mg/m3). Methyl methacrylate is not classified as harmful after inhalation, ingestion or in contact with the skin. MMA vapours are irritating to teh respiratory system and eyes. MMA is a strong allergen; exposure by inhalation can cause upper respiratory tracts damage: nasal mucositis, inflamation, necrosis, degeneration and even loss of olfactory epithelium in the nasal turbinates. Methyl methacrylate can be absorbed by inhalation, ingestion and through the skin and metabolised to methacrylic acid, by rapid enzymatic hydrolisis in olfactory epithelium or via citric acid cycle to carbon dioxide. Methyl methacrylate is classified by IARC to Group 3 (not classifiable as to its carcinogenicity to humans) and to Group A4 (not classifiable as a human carcinogen) by AC-GIH. TLV of methyl methacrylate in Poland has been established as TWA: 50 mg/m3 and STEL: 400 mg/m3. Two-year experimental results in rats (70 male, 70 female) exposed by inhalation to MMA (104, 416 or 1664 mg/m3; 6 h per day, 5 days per week) were used as a basis for reassess-ing TLV. Histopathological changes in nasal mucosa are the critical effect of this compound. There were no effects in animals exposed to 104 mg/m3 of MMA (NOAEL). Based on the NOAEL value and relevant uncertainty factors, a TWA value has been established as 100 mg/m3, the STEL value as 300 mg/m3, with symbols: “I” (irritant) and “A” (allergen).

3

Morfolina

Reszka E., Wąsowicz W.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2007

|

Nr 4 (54)

166-188

PL

Morfolina jest bezbarwną, higroskopijną cieczą o zapachu podobnym do amoniaku, która ma wszechstronne zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Jest wykorzystywana do produkcji gumy, jako czynnik antykorozyjny i katalizator, do produkcji wosków i past oraz wybielaczy optycznych, środków farmaceutycznych, związków bakteriobójczych, fungicydów i herbicydów, a także do produkcji żywności. Morfolina może się wchłaniać do organizmu drogą inhalacyjną, pokarmową oraz przez skórę. Szacuje się, że w Polsce kilkaset pracowników jest potencjalnie narażonych na ten związek. U ludzi narażenie na morfolinę powoduje zaczerwienienie oczu, ich ból i często nawet poparzenia. Kilkugodzinne narażenie na pary morfoliny o małym stężeniu może powodować zamglony, niebieski bądź szary obraz i obraz halo wokół obserwowanych źródeł światła, tzw. „glaucopsia”, spowodowany przez przejściowy obrzęk rogówki. Opisywane zaburzenia widzenia znikają po 3 ÷ 6 h po ustaniu narażenia. Przypadkowe spożycie morfo liny powoduje: kaszel, ból brzucha, wymioty, biegunkę, mdłości, wstrząs lub zapaść. Morfolina jest wydalana z organizmu z moczem niemal w całości w formie niezmetabolizowanej, ale również może ulegać N-metylacji, a następnie N-oksydacji. W kilku badaniach metabolizmu pochodnych morfoliny u szczurów obserwowano także produkty rozszczepienia pierścienia. W obecności azotanów(III) – wodnego roztwóru lub tlenków azotu – morfolina może przekształcać się do N-nitrozomorfoliny (NMOR), co stwierdzono w żołądkach szczurów karmionych dietą z zawartością morfoliny i azotanu(III) sodu. N-nitrozomorfolina może powstawać w warunkach in vivo u ludzi i jest to związek kancerogenny dla myszy, szczurów, chomików i różnych gatunków ryb, a wg klasyfikacji IARC należy do grupy czynników przypuszczalnie rakotwórczych dla ludzi (grupa 2B). Medialne stężenie letalne (LC50) morfoliny dla myszy zawiera się w zakresie 4900 ÷ 6900 mg/m3, a dla szczurów wynosi 7800 mg/m3. Natomiast medialna dawka śmiertelna tego związku po podaniu szczurom do żołądka wynosi 1000 ÷ 1900 mg/kg masy ciała, po podaniu na skórę królików – około 500 mg/kg masy ciała, po podaniu do jamy otrzewnej szczurów – 100 ÷ 400 mg/kg, a do jamy otrzewnej myszy – 400 mg/kg masy ciała. Toksyczność ostra morfoliny wiąże się z krwotokami żołądkowo-jelitowymi i biegunką po narażeniu drogą dożołądkową, podrażnieniem spojówek, występowaniem krwotoków z nosa i z pyska oraz z zapaleniem płuc przy narażeniu inhalacyjnym. Morfolina wykazuje właściwości drażniące na skórę, oczy i układ oddechowy u ludzi i zwierząt laboratoryjnych. Podprzewlekłe narażenie inhalacyjne szczurów na morfolinę o małym stężenu (36 ÷ 90 mg/m3) nie spowodowało istotnych zmian lub tylko niewielkie podrażnienie wokół nozdrzy i pyska. Natomiast narażenie na działanie morfoliny o dużym stężenu (3620 ÷ 18100 mg/m3) przez 9 dni spowodowało krwawienie z oczu, nosa i pyska oraz martwicę komórek nabłonkowych nosa. Uszkodzenia błony śluzowej nosa i pyska oraz zapalenie płuc obserwowano także u szczurów narażonych na związek o stężeniu 900 mg/m3 przez 13 tygodni. Podawanie dożołądkowo morfoliny w dawce 160 mg/kg masy ciała/dzień przez 30 dni spowodowało martwicę wątroby, błony śluzowej nerek i żołądka, natomiast narażenie na morfolinę o stężeniu 800 mg/kg masy ciała – rozległą martwicę wątroby, nerek i żołądka. W testach wykonanych w warunkach in vitro wykazano, że morfolina jest słabym mutagenem. Nie wykazano kancerogennego działania morfoliny u zwierząt laboratoryjnych. Nie ma danych na temat kancerogennego działania morfoliny u ludzi. W International Agency for Research on Cancer (IARC) uznano, że morfolina jest nieklasyfikowana jako kancerogen u zwierząt i ludzi (grupa 3), natomiast w American Conference of Governmental Industrial Hygienists (ACGIH) zaklasyfikowano związek do grupy A4, tj. związek niesklasyfikowany jako kancerogen dla ludzi. Nie ma danych w dostępnym piśmiennictwie na temat działania embriotoksycznego, teratogennego i wpływu morfoliny na rozrodczość. W Polsce wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) morfoliny w powietrzu środowiska pracy wynosiła dotąd 20 mg/m3, a wartość NDSCh – 100 mg/m3. W piśmiennictwie nie ma danych na temat osób pracujących w warunkach przekroczenia wartości NDS w Polsce. Za podstawę ustalenia wartości NDS i NDSCh morfo liny przyjęto wyniki badań przeprowadzonych na szczurach rasy Sprague-Dawley narażanych na morfolinę o stężeniach: 36; 180 lub 540 mg/m3 przez 104 tygodnie. Na podstawie wyników badań stężenie 180 mg/m3 morfoliny przyjęto za wartość LOAEL związku. Wielkość tego stężenia świadczy o drażniącym działaniu morfo liny na oko i błonę śluzową nosa szczurów. Biorąc pod uwagę powyższe wyniki, a także stosując łączny współczynnik niepewności równy 4, wyliczono wartość NDS morfoliny równą 45 mg/m3. Ze względu jednak na to, że wartości normatywów higienicznych morfoliny obowiązujące w państwach Unii Europejskiej są mniejsze i wynoszą 36 mg/m3 OEL i 72 mg/m3 wartość krótkoterminowa, zaproponowano ustalenie w Polsce takich samych wartości, jakie obowiązują w państwach UE. Ze względu na wchłanianie morfoliny przez skórę i jej właściwości żrące, normatyw ten należy oznaczyć literami: „Sk” – substancja wchłania się przez skórę oraz „C” – substancja o działaniu żrącym.

EN

Morpholine is a colourless, oily, hygroscopic, volatile liquid with a characteristic amine odor. Morpholine has many derivatives including the production of insecticides and herbicides, in rubber industry, component of waxes and polishec etc., as a boiler chemical and as corrosion inhibitor. It is also used asa fungicide in fruit waxes. Morpholine is well absorbed after orally and skin administration and inhalation. This substance can strongly irritates skin and mucous membranes of the eye and respiratory and digestive tract. In the investigated rodents, injected or inhaled morpholine was found at highest level in the kidney or in muscle, and this substance was excreted unchanged in urine. There is strong evidence tha morpholine can be nitrosated to the carcinogenic N-nitrosomorpholine (NMOR) by rection outside or within the human body. Short-term animal studies shown haemorrhage and diarrhoea in the digestive tract after morpholine oral administration and irritation, haemorrhage in respiratory tract after inhalation. Long-term animal studies have shown liver, kidney, and stomach nectrosis. There are no data on reproductive toxicity, embryotoxicity and teratogenicity. No data are available on short- and long-term morpholine exposure in humans. The recommend maximum exposure limit TLV (MAC) value were sustained at 36 mg/m3 and short-term exposure limit (STEL) at 72 mg/m3, on the basis of the Sprague-Dawley rats long-term inhalation study. The The Expert Goup also suggested additional notations: „Sk” (substance absorbed through the skin), „C” (corrosive subsatnce). Monitoring of ambient nitrous oxides is highly recommended, because of the potential for nitrosation of morpholine to form NMOR under some workplace conditions.