Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

1,2-Epoksypropan

Sapota A., Bruchajzer E.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2008

|

Nr 2 (56)

73--106

PL

1,2-Epoksypropan (EP; tlenek propylenu) jest bezbarwną cieczą otrzymywaną najczęściej metodą chlorohydrynową z propylenu i chloru, stosowaną jako produkt pośredni w syntezie glikoli propylenowych i eterów propylenoglikolowych, do wytwarzania poliuretanów i żywic poliestrowych. Związek jest wykorzystywany także w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym (fumigant do konserwacji owoców) i kosmetycznym. W 1997 r. światowa produkcja EP wynosiła 4,1 mln t. W Polsce produkowano ponad 25 000 t 1,2-epoksypropanu, a narażonych na jego działanie było około 200 osób. 1,2-Epoksypropan w zatruciu ostrym ludzi wykazuje działanie drażniące na skórę i błony śluzowe oczu, nosa, dróg oddechowych. Po narażeniu na związek o dużych stężeniach obserwowano: sinicę, utratę przytomności, obrzęk płuc oraz objawy działania neurotoksycznego. W bezpośrednim kontakcie ze skórą związek powoduje podrażnienia, a nawet oparzenia. 1,2-Epoksypropan może wywoływać u ludzi objawy alergiczne. W dostępnej literaturze nie ma danych epidemiologicznych dotyczących narażenia zawodowego ludzi na sam EP. 1,2-Epoksypropan jest związkiem o umiarkowanej toksyczności ostrej dla zwierząt. Wartości DL50 uzyskane z różnych eksperymentów wynosiły 380 ÷ 1140 mg/kg, co wskazuje, że związek należy (według klasyfikacji unijnej) do substancji szkodliwych. W zatruciach ostrych zwierząt występują głównie objawy działania drażniącego i depresyjnego na ośrodkowy układ nerwowy. Po 28-miesięcznym narażeniu szczurów na 1,2-epoksypropan o stężeniu 72 mg/m3 zaobserwowano zmiany zwyrodnieniowe i rozrostowe błony śluzowej nosa. Narażenie szczurów na EP o stężeniu 240 mg/m3 przez 2 lata powodowało zmiany zapalne błony śluzowej górnych dróg oddechowych. Zwiększenie stężenia EP do 482 mg/m3 powodowało wystąpienie nieżytów nosa. Opisane objawy nasilały się po 24 ÷ 28-miesięcznym narażeniu szczurów na EP o stężeniu 723 mg/m3. Największe stężenia 1,2-epoksypropanu, na jakie narażano myszy przez 2 lata wynosiły 964 mg/m3. U badanych zwierząt obserwowano znaczny spadek masy ciała, zwiększenie odsetka zwierząt z objawami nieżytu nosa oraz znaczny wzrost przypadków metaplazji płaskonabłonkowej i ropnego zapalenia śluzówki nosa. 1,2-Epoksypropan działa mutagennie i genotoksycznie (zwiększa liczbę przypadków aberracji chromosomowych i wymiany chromatyd siostrzanych). Pod wpływem inhalacyjnego narażenia na 1,2-epoksypropan wzrasta ryzyko powstania nowotworów u zwierząt laboratoryjnych (głównie jamy nosowej, ale także nadnerczy i gruczołu sutkowego u samic). 1,2-Epoksypropan nie wpływa znacząco na rozrodczość samców i samic. Toksyczne działanie 1,2-epoksypropanu na płód (zniekształcenie żeber) uwidaczniało się po narażeniu ciężarnych szczurów na związek o bardzo dużych stężeniach (1200 mg/m3). 1,2-Epoksypropan bardzo szybko wchłania się przez płuca i równie szybko ulega dystrybucji i metabolizmowi. Tworzy wiązania kowalencyjne z DNA (głównie z guaniną). Biotransformacja EP przebiega dwiema drogami: przy udziale wątrobowej transferazy S-glutationowej do kwasu mer kapturowego i/lub przez 1,2-propandiol do kwasu mlekowego i pirogronowego. Wydalanie metabolitów (96% wchłoniętej dawki) zachodzi głównie z moczem. Mechanizm działania toksycznego jest związany z tworzeniem wiązań kowalencyjnych z DNA (głównie jamy nosowej), co może powodować zmiany zwyrodnieniowe i rozrost błony śluzowej nosa prowadzące do mutacji i powstawania nowotworów. Dane o działaniu łącznym 1,2-epoksypropanu z innymi związkami są mało precyzyjne. Odnoszą się do narażenia ludzi w przemyśle chemicznym, w którym występowało narażenie na znaczną liczbę związków, również kancerogennych. Stwierdzono wtedy zwiększone ryzyko zgonów spowodowanych nowotworami różnego typu. Wartości normatywów higienicznych (NDS) w poszczególnych państwach różnią się między sobą nawet 50-krotnie. Większość państw europejskich przyjęła za wartość NDS 1,2-epoksypropanu stężenie 12 mg/m3 (5 ppm) lub 50 mg/m3 (20 ppm). Podstawą proponowanej wartości NDS są obserwacje pochodzące z przewlekłych eksperymentów (28-miesięcznych). Po zastosowaniu odpowiednich współczynników niepewności wyliczono wartość NDS równą 9 mg/m3, którą autorzy dokumentacji proponują przyjąć w Polsce.

EN

1,2-Epoxypropane (EP), propylene oxide, is a colorless liquid, most frequently obtained from propylene and chlorine by means of the chlorohydrin method. It is used as an indirect product in the synthesis of propylene glycols and propylene glycol ethers to produce polyurethanes and polyester resins. This compound also finds its application in the pharmaceutical, food (fruit conservation fumigant) and cosmetic industries. In 1997, its world production accounted for 4.1 million tones, whereas in Poland, it was over 25 000 tones and about 200 persons were exposed to its effects. Irritation of the skin, eyes, nose or airways is the most common manifestation of the acute toxic effect of 1,2-epoxypropane in humans. In exposures to high EP concentrations, symptoms, such as cyanosis, loss of consciousness, pulmonary edema and signs of neurotoxic effects have been observed. Severe irritation or even burn has been found after a direct EP contact with the skin. It may also induce allergy in humans. In the available literature, there are no epidemiological data on occupational exposure to EP alone. 1,2-Epoxypropane is a compound that exerts moderate acute toxic effects in animals. The value of DL50 obtained in various experiments amounts to 380 ÷ 1140 mg/kg, which indicates that the compound has been categorized (according to EU classification) in the group of harmful substances. Irritation and depressive influence on the central nervous system are the major manifestations observed in acute animal EP toxicity. Following a 28-month exposure of rats to 1,2-epoxypropane at a concentration of 72 mg/m3, degenerative and proliferative changes in the nose mucous membrane have been observed. Exposure of rats to EP at a concentration of 240 mg/m3 for two years caused inflammation of mucous membrane in upper airways. EP exposure increased to 482 mg/m3 induced rhinitis. The aforesaid symptoms intensified after a 24 ÷ 28-month exposure of rats to EP at a concentration of 723 mg/m3. The highest EP concentrations, the mice were exposed to for two years, accounted to 964 mg/m3. In the experimental animals, a significant body weight 106 loss, an increased rate of animals with rhinitis and a significant increase in the number of cases with metaplasia to squamous epithelium and purulent inflammation of nose mucous, have been observed. The mutagenic and genotoxic (increased rates of chromosome aberration and sister chromatid exchange) effects of EP have already been evidenced. Inhalation exposure to 1,2-epoxypropane increases cancer risk in laboratory animals (mostly cancer of nasal cavity but also of adrenal gland and mammary gland in females). No significant effect of EP on the animal reproduction (both genders) has been found. EP toxic effect on the fetus (deformity of ribs) was visible after exposure of pregnant rats to very high (1200 mg/m3) concentrations of the compound. Absorption of 1,2-epoxypropane by lungs as well as its distribution and metabolism are very fast processes. EP is covalently bound to DNA (mostly with guanine). There are two routes of EP biotransformation, mediated by the liver S-glutathione transferase to mercapturic acid and/or by 1,2-propandiol to lactic and pyruvic acids. EP metabolites are mainly excreted (96% of an absorbed dose) with urine. The mechanism by which EP exerts its toxic effect is associated with the promotion of covalent binding to DNA (mostly nasal cavity), which may induce degenerative changes and mucous membrane proliferation, leading finally to the mutation and cancer development. Data on EP combined action with other compounds are not accurate and they mostly apply to human exposures in the chemical industry, where exposure to a large number of compounds, including those of carcinogenic properties, has been recorded. In such cases, an enhanced risk of deaths from cancers at different sites has been found. Even a fifty fold difference in the values of maximum admissible concentrations (MAC) for 1,2-epoxypropane can be found between different countries. The majority of European countries adopted for EP the concentration of 12 mg/m3 (5 ppm) or 50 mg/m3 (20 ppm) as its MAC (TWA) value. Observations made during long-term (28 months) experiments have provided the basis for the MAC value calculation. After using relevant uncertainty coefficients, the MAC value of 9 mg/m3 has been calculated and proposed to be approved in Poland.

2

Brom

Szymańska J.A., Bruchajzer E.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2006

|

Nr 2 (48)

31--49

PL

Brom jest brązowoczerwoną, dymiącą cieczą o ostrym, charakterystycznym zapachu. Na skalę przemysłową otrzymuje się go przez działanie silnych utleniaczy na bromki. Brom stosuje się m.in. do: syntezy barwników, środków wybielających, związków zmniejszających palność, produkcji farb, atramentów, związków stosowanych w fotografice, substancji do produkcji gazów bojowych i farmaceutyków. Narażenie przemysłowe na pary bromu może występować podczas produkcji i stosowania związków zawierających brom m.in. w rolnictwie, podczas dezynfekcji oraz w przemyśle chemicznym. Zatrucia ostre ludzi bromem zdarzały się tylko w czasie awarii lub wypadków podczas pracy. Narażenie na działanie bromu o stężeniu 6500 mg/m3 powoduje gwałtowną śmierć ludzi. Najwięcej danych o skutkach przewlekłego narażenia na pary bromu pochodzą z obserwacji poczynionych u ludzi narażonych inhalacyjnie w środowisku pracy. W czasie przemysłowego narażenia na pary bromu o stężeniu 0,5 mg/m3 nie obserwowano żadnego skutku działania bromu na organizm człowieka. Przyjmuje się, że maksymalne stężenia, na jakie mogą być narażeni ludzie w środowisku pracy wynoszą 0,65 ÷ 1 mg/m3 (0,1 ÷ 0,15 ppm). Brom o stężeniu 1 mg/m3 w powietrzu może powodować nieznaczne podrażnienie oczu (łzawienie). Praca w narażeniu na brom o większym stężeniu może objawy działania drażniącego nasilać i prowadzić do ciężkich napadów duszności. Badania epidemiologiczne zatruć bromem pochodzą z obserwacji poczynionych po jednorazowym narażeniu około 25 000 ludzi, które było wynikiem awarii w zakładzie chemicznym w Genewie. Skutki działania toksycznego bromu stwierdzono jednak tylko u 91 osób. Objawy te obserwowano po narażeniu na brom o stężeniu 1,3 ÷ 3,25 mg/m3 w powietrzu. Dane eksperymentalne na temat toksyczności par bromu są ograniczone i pochodzą zwykle sprzed ponad 100 lat. Wartość CL50 dla myszy i szczurów wynosi 1100 ÷ 4875 mg/m3 w zależności od czasu narażenia. W dostępnym piśmiennictwie nie ma danych o odległych skutkach działania par bromu. Brom wchłania się przez płuca, układ pokarmowy i skórę. W warunkach środowiska pracy największe znaczenie ma narażenie inhalacyjne, zaś dla populacji generalnej – pobranie związku z dietą. T1/2 dla bromu w surowicy wynosi 12 ÷ 14 dni. Brom gromadzi się w tkankach w postaci bromków i jest z nich wydalany wolno. Mechanizm działania toksycznego par bromu jest związany z jego przemianą w bromowodór lub wypieraniem innych halogenów z połączeń w związkach endogennych. Z wieloletnich obserwacji wynika, że podczas narażenia ludzi na brom o stężeniu poniżej 0,7 mg/m3 (0,1 ppm) nie stwierdzano skutków jego działania toksycznego. Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) obowiązująca w Polsce od 1998 r. również wynosi 0,7 mg/m3 (0,1 ppm). Na podstawie danych z piśmiennictwa i informacji o braku przekroczeń normy w Polsce, proponujemy pozostać przy obecnie obowiązującej wartości NDS bromu. Wartość OEL równa 0,7 mg/m3 obowiązuje także w państwach Unii Europejskiej. Proponujemy przyjąć stężenie 1,4 mg/m3 za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) bromu.

EN

Bromine (CAS Register No. 7726-95-6) is a brown or red liquid with a characteristic odour. Bromine is mainly used in the manufacture of dyes, inks, flame retardants, pharmaceuticals and chemical warfare agents. Occupational exposure to bromine may occur during the production and the application of bromine compounds and during other industrial activities.

3

1,4-Dichlorobenzen. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Soćko R., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2004

|

Nr 3 (41)

101--122

PL

1,4-Dichlorobenzen (para-dichlorobenzen, p-DCB) występuje w postaci bezbarwnych lub białych kryształów o intensywnym zapachu kamfory. p-DCB stosowany jest głównie jako środek odstraszający mole, zwalczający mączniaka zbożowego, mrówki i jako fumigant. Ponadto jest stosowany jako środek dezodoryzujący powietrze; odświeżacz toalet i kontenerów zawierających śmieci. Używany jest w produkcji żywic i siarczku polifenylenu oraz jako półprodukt w syntezie takich związków jak 1,2,4-trichlorobenzen. W Polsce p-DCB jest produkowany przez Zakłady Chemiczne "Rokita" SA w Brzegu Dolnym. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych, w wykazie niebezpiecznych substancji chemicznych p-DCB został sklasyfikowany jako substancja drażniąca (Xi) z przypisanym zwrotem określającym zagrożenie: „działa drażniąco na oczy”. Ponadto p-DCB zaliczono do substancji niebezpiecznych dla środowiska z przypisanym zwrotem określającym zagrożenie „działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może wywoływać długo utrzymujące się zmiany w środowisku wodnym”. Najczęściej spotykanymi objawami narażenia na pary i aerozol p-DCB u ludzi są: działanie drażniące na oczy, gardło i błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Podrażnieniu oczu i nosa towarzyszą obrzęki wokół oczu i wyciek z nosa. U osób narażanych na związek o większym stężeniu występuje depresja ośrodkowego układu nerwowego, zawroty i bóle głowy, zmęczenie i zmniejszenie masy ciała. Mogą występować wymioty, uszkodzenie wątroby i nerek, marskość wątroby, żółtaczka, a czasami nawet śmierć. Najczęściej obserwowanymi objawami ostrego zatrucia drogą pokarmową u zwierząt są: łzawienie, ślinotok, pobudzenie ruchowe, ataksja, duszności, paraliż mięśni oddechowych oraz zmiany martwicze w wątrobie i w nerkach. Natomiast w wyniku narażenia drogą inhalacyjną obserwowano podrażnienie błony śluzowej nosa i oczu, krwotoki i obrzęk płuc, martwicę wątroby i nerek oraz depresję ośrodkowego układu nerwowego. p-DCB nie wykazuje działania mutagennego, natomiast działa teratogennie i wpływa na rozrodczość. Z danych literaturowych wynika, że p-DCB jest czynnikiem rakotwórczym u zwierząt doświadczalnych. Ewidentne przypadki działania rakotwórczego p-DCB wykazano zarówno u samic, jak i u samców myszy B6C3F1 oraz u szczurów (samców) szczepu Fischer 344 narażanych przez dwa lata na ten związek. Korzystając z powyższych wyników badań, Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem zaliczyła p-DCB do grupy 2B, czyli do związków przypuszczalnie rakotwórczych dla ludzi. W celu ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia p-DCB uwzględniono wyniki badań z doświadczenia półrocznego przeprowadzonego na szczurach (samicach). Otrzymana doświadczalnie wartość LOAEL dla szczurów narażanych na p-DCB per os wynosi 188 mg/kg m.c./dzień. p-DCB w dawce 188 mg/kg m.c. powodował u samic szczura wzrost masy wątroby i nerek oraz ogniska martwicze w tych narządach. Na podstawie powyższej dawki wyliczono wartość NDS na poziomie 90 mg/m3. Wartość ta powinna skutecznie zapobiegać skutkom działania drażniącego na oczy i działania toksycznego na nerki w warunkach narażenia zawodowego. Wartość NDSCh 1,4-dichlorobenzenu ustalono na poziomie 120 mg/m3. Zaleca się oznakowanie substancji literą „I” wskazującą na działanie drażniące związku.

EN

1,4-Dichlorobenzene is a white crystalline material with a penetrating, camphoraceous odor. 1,4-Dichlorobenzene has been used as an insecticide and a fumigant for control of mildew and molds and for moth control. The acute toxicity of 1,4-dichlorobenzene for laboratory animals is low by all routes of administration. The subcutaneous LD50 for rabbit is >2000 mg/kg, and the oral LD50 for the rat is 1625 ÷ 3863 mg/kg. The liquid and vapour phases of 1,4-dichlorobenzene are irritating to the eyes, skin and mucous membranes. Injury of the liver and injury of the kidneys occur at high concentrations. 1,4-Dichlorobenzene can cause severe dermatitis, headaches, dizziness, depression of the central nervous system and other systemic injury. Basing on the results obtained after exposure of rats to 1,4-dichlorobenzene per os in dose of 188 mg/kg body weight for six months, which caused injury of the kidneys and liver, the concentration of 90 mg of 1,4- dichlorobenzene/m3 is proposed as a maximum exposure limit (maximum admissible concentration) with an I (irritation) notation. According to the irritant effect of 1,4-dichlorobenzene, the value of MAC(STEL) 180 mg/m3 is recommended. A maximum admissible concentration MAC(TWA) of 90 mg/m3 for 1,4-dichlorobenzene is recommended to protect against eye irritation reported in humans and renal toxicity observed in rats.

4

1,2-Dichlorobenzen. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Soćko R., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2004

|

Nr 3 (41)

81--100

PL

1,2-Dichlorobenzen (orto-dichlorobenzen, o-DCB) jest bezbarwną cieczą o przyjemnym i aromatycznym zapachu, stosowaną przede wszystkim w przemyśle jako rozpuszczalnik, czynnik odtłuszczający oraz jako półprodukt w syntezie takich związków organicznych jak 3,4-dichloroaniliny, a także w syntezie herbicydów. o-DCB jest substancją czynną preparatów owadobójczych. Ponadto o-DCB stosuje się również w zakładach farbiarskich oraz jako środek dezodoryzujący powietrze – odświeżacz toalet i kontenerów zawierających śmieci. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych, w wykazie niebezpiecznych substancji chemicznych o-DCB został sklasyfikowany jako substancja szkodliwa (Xn) z przypisanymi zwrotami określającymi zagrożenie „działa szkodliwie po połknięciu" (R22) oraz "działa drażniąco na oczy, drogi oddechowe i skórę" (R36/37/38). Ponadto o-DCB zaliczono do substancji niebezpiecznych dla środowiska z przypisanym zwrotem określającym zagrożenie "działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może wywoływać długo utrzymujące się zmiany w środowisku wodnym" (R50/53). Działanie narkotyczne i depresja ośrodkowego układu nerwowego są najczęściej występującymi objawami ostrego zatrucia o-DCB drogą pokarmową i inhalacyjną u zwierząt doświadczalnych. Ponadto u zwierząt występowały zmiany martwicze w wątrobie i w nerkach. Z danych literaturowych wynika, że o-DCB nie wywołuje działania rakotwórczego u zwierząt doświadczalnych. Związek ten nie działa embriotoksycznie i teratogennie, może jednak powodować zmiany morfologiczne plemników. Stwierdzono, na podstawie uzyskanych wyników z badań przeprowadzonych w warunkach in vitro i in vivo na proi eukariotycznych organizmach, że o-DCB wykazuje działanie mutagenne i genotoksyczne. Podstawą wyliczenia wartości NDS było uszkadzające działanie o-DCB na wątrobę szczurów w doświadczeniu 90-dniowym. W doświadczeniu tym u zwierząt narażanych per os na o-DCB w dawce 100 mg/kg m.c./dzień (stanowiącej wartość LOAEL) obserwowano wzrost aktywności aminotransferazy alaniny i wzrost poziomu azotu mocznika we krwi. Na podstawie wartości LOAEL i po przyjęciu trzech współczynników niepewności wyliczono wartość NDS wynoszącą 90 mg/m3 i wartość NDSCh – 180 mg/m3. Ze względu na działanie drażniące związku autorzy proponują oznaczenie go literą "I". Proponowane wartości powinny skutecznie zapobiegać skutkom działania drażniącego związku i jego działaniu uszkadzającemu na wątrobę i nerki. Najczęściej spotykanymi objawami narażenia na pary i aerozol o-DCB u ludzi są: działanie drażniące na oczy, skórę, gardło i błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Związek ten może być czynnikiem białaczkotwórczym.

EN

1,2-Dichlorobenzene is a colorless to pale yellow liquid with a pleasant aromatic odor. 1,2-Dichlorobenzene is mainly used as an intermediate in the syntheses of organic compounds, such as 3,4-dichloroaniline, and in the syntheses of herbicides. It is used as an industrial solvent, a degreasing agent, a heat-exchange medium, a deodorant for garbage and sewage, an engine cleaner, and an intermediate in dye manufacture. 1,2- - Dichlorobenzene is also used as an insecticide and a fumigant for controlling peach tree borers, bark beetles, grubs, and termites. The acute toxicity of 1,2-dichlorobenzene for laboratory animals is slight to moderate by all routes of administration. The dermal LD50 for rabbits is >10000 mg/kg, and the oral LD50 for rats is 500 ÷ 2138 mg/kg. The liquid and vapour phases of 1,2-dichlorobenzene are irritating to the eyes, skin and mucous membranes. Injury of the liver and injury of the kidneys occur at high concentrations. 1,2-dichlorobenzene can cause severe dermatitis, headaches, dizziness, depression of central nervous system and other systemic injury. Basing on the results obtained after exposure of rats to 1,2-dichlorobenzene per os in dose of 100 mg/kg body (LOAEL) weight for 3 months, which caused injury of livers, the concentration of 90 mg of 1,2- -dichlorobenzene/m3 is proposed as a maximum exposure limit (maximum admissible concentration) with an I (irritation) notation. According to the irritant effect of 1,2-dichlorobenzene, the value of MAC(STEL) 180 mg/m3 is recommended. A maximum admissible concentration of 90 mg/m3 for 1,2-dichlorobenzene is recommended to protect against eye irritation reported in humans and liver toxicity observed in rats.

5

Glicerol (aerozol). Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Konieczko K., Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2003

|

Nr 3 (37)

125--148

PL

Glicerol należy do alkoholi wielowodorotlenowych. W temperaturze pokojowej jest przezroczystą, bezbarwną i prawie bezwonną, oleistą cieczą o słodkim smaku. Charakteryzuje się bardzo małą prężnością par: w temperaturze 25 °C stężenie pary nasyconej jest mniejsze niż 1 mg/m'’, a w temperaturze 50 °C wynosi około 11 mg/m3.Glicerol powstaje w wyniku hydrolizy tłuszczów jako produkt uboczny przy produkcji mydła. Obecnie na skalę przemysłową otrzymuje się go metodami syntetycznymi. Glicerol znalazł szerokie zastosowanie w różnorodnych gałęziach przemysłu, m.in. w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym, kosmetycznym, włókienniczym i spożywczym.Glicerol może być wchłaniany przez organizm drogą inhalacyjną (mgły glicerolu) oraz z przewodu pokarmowego. Przy narażeniu inhalacyjnym efektem krytycznym glicerolu jest działanie drażniące na błony śluzowe dróg oddechowych.Brakuje doniesień o ostrych zatruciach glicerolem w warunkach narażenia zawodowego. Dane, dotyczące szkodliwego działania glicerolu na ludzi, pochodzą z obserwacji pacjentów, którym podawano glicerol. Głównymi objawami ubocznymi spożycia dużych dawek glicerolu są: ból i zawroty głowy, nudności i wymioty, rzadziej - biegunka, zwiększone pragnienie, dezorientacja i hiperglikemia. Może wystąpić arytmia, obrzęk płuc i zastoinowa niewydolność serca. Glicerol, podany dożylnie, może wywołać: drgawki, porażenie, hemolizę, hemoglobinurię i niewydolność nerek. Kontakt nierozcieńczonej substancji z okiem powoduje silne uczucie pieczenia i łzawienie, nie stwierdzono natomiast uszkodzeń oka. Nie zaobserwowano żadnych skutków toksycznego działania glicerolu w badaniu na ochotnikach, którym podawano glicerol z pożywieniem w dawce 110 g/dzień przez 50 dni. Ostra toksyczność glicerolu u zwierząt laboratoryjnych jest mała; wartości DL50 - w przypadku podania drogą dożołądkową, dootrzewnową i dożylną - dla różnych gatunków zwierząt wahają się od kilku do kilkudziesięciu gramów na kilogram masy ciała. Znacznie mniejsze wartości DL50 wyznaczono przy podaniu podskórnym: około 100 mg/kg m.c. Glicerol wykazuje małą toksyczność ostrą po podaniu drogą dermalną. Podanie na skórę królików 18 700 mg/kg m.c. substancji nie spowodowało śmierci zwierząt. Bez względu na sposób podania głównym skutkiem narażenia ostrego jest stymulacja układu nerwowego. Letalne dawki powodowały takie objawy, jak: niepokój, niewielka sinica, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszony a następnie zwolniony oddech, osłabienie, diureza, drżenie, zapaść, śpiączka i śmierć. Ponadto po podaniu podskórnym, a także w niektórych przypadkach po dożylnym lub dootrzewnowym obserwowano hemoglobinurię. W badaniach toksyczności krótkoterminowej i przewlekłej na zwierzętach nie stwierdzono działania układowego tej substancji. W 13-tygodniowym eksperymencie (podanie inhalacyjne) na szczurach wyznaczono wartość NOEL - 167 mg/nr1 (przy większych stężeniach obserwowano niewielką metaplazję nabłonka wyściełającego podstawę nagłośni, spowodowaną, zdaniem badających, słabym działaniem drażniącym glicerolu). Na podstawie wyników badań na zwierzętach można stwierdzić, że glicerol wykazuje słabe działanie drażniące na oczy i nie wykazuje działania drażniącego na skórę. Nie stwierdzono działania mutagennego, rakotwórczego, embriotoksycznego, teratogennego ani wpływu glicerolu na rozrodczość. Alkohol ten nie był klasyfikowany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) pod względem działania rakotwórczego. W Polsce nie ustalono dotychczas wartości normatywów higienicznych glicerolu. W większości państw przyjęto za wartość NDS 10 mg/m3. Należy podkreślić, że narażenie na pary glicerolu w środowisku pracy jest problemem drugorzędnym. Wynika to z właściwości fizykochemicznych substancji: ma ona bardzo małą prężność par, a stężenie pary nasyconej w temperaturze 25 °C wynosi 0,78 mg/m3. Potwierdza to także brak doniesień o zatruciach ludzi w warunkach przemysłowych, pomimo powszechnego stosowania tej substancji. W specyficznych warunkach, np. przy pracach związanych z rozpryskiwaniem ciekłego glicerolu lub podczas parowania rozgrzanego glicerolu z dużych powierzchni, istnieje możliwość powstawania aerozolu. Wykorzystując do obliczenia największego dopuszczalnego stężenia wartość NOEL (167 mg/m3) dla działania drażniącego glicerolu, wyznaczoną w 13-tygodniowym (podanie inhalacyjne) doświadczeniu na szczurach, otrzymano wartość NDS równą 21 mg/m3 (przyjęto współczynniki niepewności: związany z wrażliwością osobniczą - 2, związany z różnicami międzygatunkowymi - 2 oraz związany z przejściem z badań krótkoterminowych do przewlekłych - 2). Wartość ta jest mniej więcej 27-krotnie większa od wartości stężenia pary nasyconej glicerolu w temperaturze pokojowej. Aby wyeliminować możliwość powstawania uciążliwych warunków pracy w przypadku narażenia na mgły glicerolu (uczucie dyskomfortu, pogorszenie warunków widzenia itp.), proponuje się ustalenie wartości NDS glicerolu na poziomie 10 mg/mJ. Należy podkreślić, że jest to sytuacja bardzo podobna do sytuacji glikolu dietylenowego (NDS = 10 mg/m3), rozpatrywanej wcześniej przez zespół ekspertów. W tym ostatnim przypadku znaczne zanieczyszczenie środowiska pracy było również możliwe tylko podczas powstawania aerozoli. Ze względu na fakt, że przy stężeniach większych niż 10 mg/nr3 występuje uczucie dyskomfortu i pogorszenie warunków widzenia, nie ma podstaw do ustalenia wartości NDSCh glicerolu. Nie ma również podstaw do ustalenia wartości DSB glicerolu.

EN

Glycerol is a clear, colorless and almost odourless, slight volatile oily liquid with sweet taste. Glycerol is widely used as a solvent and as a component of paints, varnishes, printing inks and adhesives. It is also used as an intermediate in the farmaceutical and chemical industry and as a plastificator in the textile industry. Both acute and long-term toxicity is low. No carcinogenic, mutagenic and reproductive effects were documented. Based on animal data glycerol causes only slight eye irritation and it is not irritating to the skin. No observed effect level (NOEL) was established at 167 mg/mJ for the effects connected with irritation based on results of 13-week inhalation experiment on rats. Therefore The Expert Group of Chemical Agents established the 8-hour TWA value of 10 mg/nr1 for aerosol of glycerol. No STEL and BEI were recommended.