Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ionising Radiation in Non-destructive Testing, Part 1 Types of Radiation used for Radiographic Testing – Basic Properties and Mechanism of Image Recording

Ostromęcka Małgorzata

Problemy Kolejnictwa

|

2023

|

Z. 198

141--146

EN

Electromagnetic radiation, which is a special example of the electromagnetic field, has been present in the universe since its creation. Examples of radiation include radio waves, X-rays, and visible light. Depending on the frequency of the emitted electromagnetic wave, it can be ionising or non-ionising. Ionising radiation, due to its ability to penetrate matter, is often used in many areas of life. In industry, it is used for diagnostic purposes, e.g. in radiography.

2

Health Effects of Exposure to Ionising Radiation

Trzos Arkadiusz, Kudła Wiktoria, Łyziński Karol, Korman Michał

Safety & Fire Technology

|

2020

|

Vol. 55, iss. 1

32--47

EN

Purpose: The effects of ionising radiation on the human body has been discussed. The authors believe that the understanding of the radiation incidents from the perspective of its effects is crucial for better preparation, and therefore safer and more effective responses to incidents involving such threats. Introduction: The increasing use of radioactive materials and radiation producing devices in many areas of our lives carries the risk of exposure to high doses of radiation being hazardous to our health due to possible damage to radiation sources or improper handling. Exposure resulting from the intentional use of radioactive materials for criminal or terrorist purposes cannot be excluded, either. Exposure to ionising radiation may cause adverse health effects both to victims of a radiation incident and for rescuers providing emergency care. Such threats require the proper preparation of emergency medical services (EMS). Part of these preparations is to examine the specifics of radiation hazards, including radiation sources, the mechanism of injury of ionising radiation and the type of radiation damage. Methodology: The publication presents the properties of ionising, corpuscular and electromagnetic types of radiation, which are the most important from EMS’s perspective. The dangers of contact with a radiation source, the problem of external and internal contamination, the estimation of the amount of absorbed radiation were discussed, and the interrelationships between them were presented. The mechanism of direct and indirect action of ionising radiation on cell structures (DNA, mRNA, cytoplasmic membranes) and intracellular enzymes was thoroughly discussed. The authors presented health consequences of radiation for the body in the form of acute (deterministic) lesions and late (stochastic) lesions. Conclusions: Particular attention was paid to acute radiation syndrome (ARS). The dependence of ARS on the amount of absorbed radiation was discussed in detail. Four stages of ARS were presented: initial, latent, manifest illness and recovery (or death) as well as the time of their onset, duration and end. The mechanism of damage to individual organs and systems was also analysed. The most common symptoms, their severity, and causes of life-threatening conditions, resulting from radiation damage in particular syndromes of ARS, were indicated. In addition to systemic effects, local changes in the form of Cutaneous Radiation Syndrome (CSR) were discussed.

PL

Cel: W publikacji omówiono skutki działania promieniowania jonizującego na organizm ludzki. W przeświadczeniu autorów przedstawienie problematyki zdarzeń radiacyjnych od strony skutków napromieniowania pozwoli na lepsze przygotowanie na wypadek ich wystąpienia, a w konsekwencji bezpieczniejsze działanie w trakcie tego zagrożenia. Wprowadzenie: Coraz szersze zastosowanie materiałów promieniotwórczych i urządzeń wytwarzających promieniowanie jonizujące w wielu obszarach naszego życia niesie za sobą ryzyko narażenia na działanie niebezpiecznych dla zdrowia dawek promieniowania. Dawki te mogą być generowane wskutek uszkodzenia źródeł promieniowania lub postępowania z nimi w nieodpowiedni sposób. Nie można również wykluczyć narażeń wynikających z intencjonalnego wykorzystania materiałów promieniotwórczych w działaniach kryminalnych lub terrorystycznych. Narażenie na promieniowanie jonizujące może wywołać negatywne skutki zdrowotne – zarówno u ofiar zdarzenia radiacyjnego, jak i u ratowników udzielających ofiarom pomocy. Istniejące zagrożenia wymagają więc odpowiedniego przygotowania medycznych służb ratowniczych. Jednym z elementów tych przygotowań jest poznanie specyfiki zagrożeń radiacyjnych, w tym źródeł promieniowania, mechanizmu działania poszczególnych form promieniowania jonizującego, a także rodzaju obrażeń radiacyjnych, które wywołują. Metodologia: W artykule przedstawiono właściwości promieniowania jonizującego, najbardziej istotne z punktu widzenia ratownictwa medycznego. Omówiono zagadnienia związane z kontaktem ze źródłem promieniowania, skażenia zewnętrznego i wewnętrznego, pomiaru wielkości ekspozycji i dawek pochłoniętych oraz zaprezentowano wzajemne zależności pomiędzy nimi. Szczegółowo opisano mechanizm bezpośredniego i pośredniego działania promieniowania jonizującego na struktury komórkowe (DNA, mRNA, błony cytoplazmatyczne) i enzymy wewnątrzkomórkowe. Przedstawiono konsekwencje zdrowotne dla organizmu w postaci uszkodzeń ostrych (deterministycznych) i zmian późnych (stochastycznych). Wnioski: Szczególną uwagę zwrócono na ostry zespół radiacyjny (ang. Acute Radiation Syndrome, ARS). Szczegółowo omówiono zależność poszczególnych postaci ARS od wielkości pochłoniętej dawki. Przedstawiono każdą z faz ARS: wstępną, utajoną, rozwiniętych objawów i zdrowienia (śmierci) oraz czas ich wystąpienia, długość trwania i moment zakończenia. Scharakteryzowano mechanizm uszkodzenia poszczególnych narządów i układów. Wskazano najczęstsze objawy, ich nasilenie i przyczyny zagrożenia życia w poszczególnych postaciach ARS. Obok skutków ogólnoustrojowych opisano zmiany miejscowe pod postacią radiacyjnego zespołu skórnego (ang. Cutaneous Radiation Syndrome, CSR).

3

Exercising in a radioactive environment – a case study from CBRNE exercise in Chernobyl Exclusion Zone

Zwęgliński Tomasz, Maksimenko Andrii, Smolarkiewicz Marcin

Safety & Fire Technology

|

2019

|

Vol. 54, iss. 2

160--166

EN

Aim: The aim of this paper is to present the results of an experiment which was conducted as a part of the “End-user driven DEmo for cbrNe” (EDEN) project on the 17th and 18th of May 2016 in the Chernobyl Exclusion Zone, and more precisely in Pripyat. Introduction: One of the main requirements for highly effective emergency exercise is a well prepared and reliable scenario which is executed in conditions that closely resemble reality. This requirement brings even more value if the exercise is tailored to build response capacity for CBRNE hazards. First responders’ skills and work experience in contaminated areas are desirable response capacity of emergency units. However, because CBRNE emergencies are low-probability, high-impact events, they are very rarely happening. Therefore, building this response capacity definitely requires exercising, at least in a simulated environment. Simulating CBRNE hazards, and especially biological and radiological ones, is very challenging, expensive, time-consuming, strictly regulated and in many cases, like for nuclear, almost impossible. However, there is one more option, apart from simulating the contamination. It is exercising in contaminated areas like e.g. in the Chernobyl Exclusion Zone. To organise this type of exercise requires from the exercise planners and organizers a deep understanding of the hazard as such. Since the hazard constitutes a realistic risk of negative impact on the exercise participants’ health, such events have to be planned and prepared in detail, and with an appropriate consideration given to the risk level in order to minimize it. An increased level of first responders’ readiness built upon such exercises is definitely an operational value. However, it is questioned how high could be the cost of this benefit on the participants health, if any? What are the key aspects to be considered while organising an emergency exercise in a radioactively contaminated training site in order to minimize health and other risks? What type of training and operational benefits could be identified when working in such an environment? Methodology: The paper analyses the CBRNE exercise executed in Pripyat presenting a lesson learnt which could easily be utilised by the future planners and organisers of such type of exercises. Conclusions: The experiment proved that providing a safety plan for such an exercise and its proper implementation allows the exercise to be executed in a manner which ensures that the safety levels regulated by law are not exceeded. Exercising in contaminated zones provides an excellent opportunity for the improvement of individual skills and coping capacity of the entire CBRNE system, including standard operating procedures. It is important to note that during well organized and controlled exercises, the risk for health and life of the first responders due to radioactive contamination and exposure is negligible.

PL

Cel: Celem artykułu jest przedstawienie wyników eksperymentu przeprowadzonego w dniach 17 i 18 maja 2016 r. w ramach projektu „End-user driven DEmo for cbrNe” (EDEN) w Czarnobylskiej Strefie Wykluczenia, w Prypeci. Wprowadzenie: Warunkiem skutecznych ćwiczeń ratowniczych jest dobrze przygotowany i niezawodny scenariusz, realizowany w warunkach bardzo zbliżonych do rzeczywistych. Przeprowadzone w ten sposób ćwiczenia mają jeszcze większą wartość, jeśli uwzględniają budowanie zdolności do reagowania na zagrożenia CBRNE. Umiejętności i doświadczenie służb ratowniczych w działaniach na obszarach skażonych mają istotne znaczenie z punktu widzenia zdolności ratowników do reagowania. Ponieważ jednak awarie CBRNE są zdarzeniami o niskim prawdopodobieństwie i dużym wpływie, zdarzają się bardzo rzadko. W związku z tym budowanie zdolności do reagowania na tego typu incydenty bez wątpienia wymaga ćwiczeń, przynajmniej w symulowanym środowisku. Symulowanie zagrożeń CBRNE, szczególnie tych biologicznych i radiologicznych, jest nie tylko bardzo trudne, drogie, czasochłonne i ściśle regulowane, ale w wielu przypadkach – np. zagrożeń nuklearnych – prawie niemożliwe. Poza symulowaniem skażeń istnieje jednak jeszcze jedno rozwiązanie. Jest nim prowadzenie ćwiczeń na skażonych obszarach, takich jak np. Czarnobylska Strefa Wykluczenia. Zorganizowanie tego rodzaju ćwiczeń wymaga głębokiego zrozumienia samego zagrożenia, stanowi ono bowiem realne ryzyko dla zdrowia uczestników szkolenia. Tego rodzaju ćwiczenia powinny być zaplanowane i szczegółowo przygotowane. Należy uwzględnić poziom ryzyka, aby można było je odpowiednio zminimalizować. Zwiększenie poziomu gotowości ratowników stanowi istotną korzyść operacyjną. Jakie są zatem zagrożenia zdrowotne dla ćwiczących ratowników, jeśli w ogóle one występują? Jakie są kluczowe aspekty organizacyjne, które należy wziąć pod uwagę podczas tego rodzaju ćwiczeń celem zminimalizowania ryzyka (w tym zdrowotnego)? Jakiego rodzaju korzyści o charakterze szkoleniowym i operacyjnym można zidentyfikować podczas takich ćwiczeń? Metodologia: W artykule przeanalizowano ćwiczenia CBRNE przeprowadzone w Prypeci. Przedstawiono wnioski, które mogą być wykorzystywane przez przyszłych pomysłodawców i organizatorów tego rodzaju ćwiczeń. Wnioski: Eksperyment wykazał, że opracowanie planu bezpieczeństwa dla takiego ćwiczenia i jego właściwe wdrożenie pozwalają na realizację przedsięwzięcia z zachowaniem poziomu bezpieczeństwa uregulowanego przepisami prawa. Ćwiczenie w strefach skażonych stanowi doskonałą okazję do doskonalenia indywidualnych umiejętności i zdolności radzenia sobie w zdarzeniach CBRNE, w tym w zakresie standardowych procedur operacyjnych. Należy podkreślić, że podczas dobrze zorganizowanych i kontrolowanych ćwiczeń ryzyko dla zdrowia i życia uczestników z powodu skażenia i narażenia na promieniowanie jest znikome.

4

Sources of natural background radiation

Dolchinkov N. T.

Security and Defence Quarterly

|

2017

|

Vol. 16, No. 3

40--51

EN

After the major accidents in “Chernobyl” NPP, located on the territory of present-day Ukraine, and then in the USSR in April 1986, in Bulgaria, as well as in most European countries a lack of systems for a continuous measurement of gamma radiation was reported, which have to provide reliable real-time information on radiation status. Consequently, in the European Union, construction of automated systems for continuous monitoring of gamma radiation has begun. Observations on the state of the radiation background in Bulgaria are carried out in parallel in two ways. A serious problem can cause people to cross a state border in random unregulated places and not at a checkpoint.

5

Zawartość gamma radionuklidów pochodzenia naturalnego i sztucznego w glebach w powiecie puławskim

Isajenko K. A., Łukaszek-Chmielewska A., Bednarek M., Zielicz A., Smolarkiewicz M., Zwęgliński T.

Zeszyty Naukowe SGSP / Szkoła Główna Służby Pożarniczej

|

2016

|

Nr 60 (4)

41--57

PL

Środowisko przyrodnicze ulega zanieczyszczeniom chemicznym, w tym także pierwiastkami promieniotwórczymi. Pewna grupa pierwiastków obecna jest w skorupie ziemskiej od momentu jej powstania i towarzyszy nam do dnia dzisiejszego. Pierwiastki te stanowią grupę naturalnych izotopów promieniotwórczych, do których zalicza się m.in. 40K, 238U, 235U i 232Th. Oprócz tego typu pierwiastków promieniotwórczych, środowisko przyrodnicze może ulegać skażeniom radioizotopami, takimi jak: 137Cs, 134Cs, 90Sr, 239+240 Pu lub 241Am itp., powstającymi wskutek działalności człowieka. Głównym źródłem ich obecności są awarie reaktorów jądrowych, przeróbka i składowanie paliwa jądrowego oraz zastosowanie metod jądrowych w przemyśle i medycynie. Zanieczyszczenia antropogeniczne środowiska przyrodniczego są jednym z głównych zagrożeń gleb Polski, ponieważ gleba pełni rolę buforu gromadzącego substancje chemiczne zarówno pochodzenia naturalnego, jak i antropogenicznego. Jak wynika z danych przedstawionych w Raporcie Rocznym z 2011 roku, przygotowanym przez Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej (CLOR) średnie stężenie 137Cs w powierzchniowej warstwie gleby w Polsce jest ciągle podwyższone (powyżej 1 kBq/m2) i wynosi 1,93 kBq/m2 w związku z powyższym wymaga stałego monitorowania. W artykule przedstawiono zachowanie się radionuklidów naturalnych i sztucznych w glebach w okolicy Zakładów Azotowych Puławy. Do tej pory gleby na tym obszarze badane były pod kątem skażeń chemicznych, a nie radiologicznych. Omówiono również koncentracje radionuklidów naturalnych i sztucznych takich jak: 210Pb, 137Cs, 40K, 228Ac w pionowym profilu glebowym, metodą spektrometrii promieniowania gamma przy użyciu detektora germanowego. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów stwierdzono, że stężenie sztucznego izotopu 137Cs w glebie jest niższe od zawartości naturalnych izotopów 40K czy 210Pb.

EN

The natural environment is exposed to pollution with chemical substances including radioactive elements. Certain class of elements has been in the earth’s crust since its formation and they have been up to this day. These elements form a group of natural radioactive isotopes which include 40K, 238U, 235U and 232Th. In addition to this type of radioactive elements the natural environment can be polluted with radioisotopes such as 137Cs, 134Cs, 90Sr, 239+240Pu or 241Am, which are released as a consequence of human activity. The main source of these elements are nuclear reactor incidents, processing and storing nuclear fuels as well as the use of nuclear methods in the industry and in medicine. The pollution due to human activity is one of the main hazards to the soil in Poland, because soil serves as a buffer which stores chemical substances both of natural origin and of anthropogenic origin. The data in the Annual Report from year 2011 prepared by the Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej (CLOR, Central Laboratory for Radiological Protection) shows that the average concentration of 137Cs in the surface layer of soil in Poland is still elevated (over 1 kBq/m2) and equal 1,93 kBq/m2 thus requiring constant monitoring. That is why the paper describes the behavior of radionuclides of natural origin and of anthropogenic origin in the soil surrounding the Zakłady Azotowe Puławy (factory of nitrogen derivatives near Puławy, Poland). So far the soil in this area has been examined in terms of chemical pollution but not in terms of radiological pollution. In this article we present the results about the concentration of radionuclides of natural and anthropogenic origin such as 210Pb, 137Cs, 40K, 228Ac in the vertical soil structure using the method of gamma radiation spectroscopy and a germanium detector. Our data has shown that the concentration of the artificial isotope 137Cs in the examined soil is lower than the concentration of the natural isotopes 40K or 210Pb.

6

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego.: I co dalej?

Kukołowicz P.

Inżynier i Fizyk Medyczny

|

2013

|

Vol. 2, nr 4

189--192

PL

W ostatnich dniach lipca 2013 Trybunał Konstytucyjny uznał za niekonstytucyjne niektóre zapisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dz.U. nr 51, poz. 265 oraz z 2012 r. poz. 470 – dalej rozporządzenie). Orzeczenie to było bezpośrednim efektem wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie niekonstytucyjności niektórych zapisów rozporządzenia przez Rzecznika Praw Obywatelskich, a pośrednio efektem wniosku Polskiego Towarzystwa Fizyki Medycznej (PTFM) do Rzecznika Praw Obywatelskich. Jako prezes PTFM z radością przyjmuję wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Równocześnie towarzyszy mi poczucie przygnębienia spowodowane tym, że do stwierdzenia tego faktu konieczne było zaangażowanie Rzecznika Praw Obywatelskich i Trybunału Konstytucyjnego. Niestety inne metody zawiodły. Mam nadzieję, że wyrok stworzy nową sytuację i otworzy Ministerstwo Zdrowia na autentyczny dialog ze środowiskiem fizyków medycznych. Środowisko to, szczególnie w zakresie radioterapii i medycyny nuklearnej, posiada ogromne doświadczenie i wiedzę, które powinny służyć bezpiecznemu stosowaniu promieniowania jonizującego.

7

Zagrożenie radonowe w wybranych podziemnych trasach turystycznych Sudetów

Fijałkowska-Lichwa L.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2012

|

nr 8

24-30

PL

W artykule dokonano oceny ryzyka narażenia na zwiększone promieniowanie jonizujące pochodzące od radonu i produktów jego rozpadu dla osób z ogółu ludności oraz pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia zawodowego pod powierzchnią ziemi. Kontrolę przeprowadzono w trzech podziemnych czynnych trasach turystycznych: Jaskini Niedźwiedziej w Kletnie, Starej Kopalni Uranu w Kletnie oraz Kopalni Złota w Złotym Stoku, które zgodnie z przepisami obowiązującej ustawy „Prawo atomowe” mogą być traktowane jak podziemne zakłady pracy, inne niż kopalnie [14, rozdz. 3, art. 23, ust. 3, pkt 1].Miarą narażenia na promieniowanie jonizujące jest dawka efektywna. Oszacowano dawki efektywne, jakie otrzymali w latach 2009, 2010 oraz na przełomie 2010 i 2011 roku pracownicy i zwiedzający podziemne trasy turystyczne. Na podstawie uzyskanych rezultatów stwierdzono, że ryzyko narażenia pracowników w związku z występującym zwiększonym promieniowaniem istnieje w każdym z badanych obiektów. Natomiast w dwóch z nich znacznie przekracza dopuszczalny roczny limit narażenia wynoszący zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa 20 mSv [11]. Dla zwiedzających pobyt w podziemnych obiektach turystycznych jest bezpieczny.

EN

This paper evaluates the risk of exposure to an increased ionising radiation originating from radon and its decay products for ordinary Citizens and occupationally exposed employees who work underground. The audit was conducted on three active underground tourist routes: Bear Cave in Kletno, Old Mine of Uranium in Kletno and Gold Mine in Złoty Stok which, in accordance with the provisions of the binding Act "Atomic Law", can be regarded as underground workplaces other than mines ([14], chapter 3, article 23, paragraph 3, item 1). The measure of exposure to ionising radiation is an effective dose. We estimated the effective doses reeeived by the employees and tourists visiting the underground tourist routes in the years 2009, 2010 and at the end of2010 and the beginning of 2011. Based on the obtained results, we concluded that each of the tested sites posed the exposure risk for the employees due to the increased radiation. In two of them, it significantly exceeds the permissible annual exposure limit, which amounts to 20 mSv in accordance with the binding regulations [11]. For visitors, staying in the underground tourist facilities is safe.

8

Wstęp do radiobiologii

Bolewski A., Kuc T., Wasilewska-Radwańska M.

Acta Bio-Optica et Informatica Medica. Inżynieria Biomedyczna

|

2012

|

Vol. 18, nr 2

90-93

PL

W pracy przedstawiono program zajęć z przedmiotu "Wstęp do radiobiologii", opracowany dla studentów V roku kierunku Inżynieria Biomedyczna. Zajęcia prowadzone były jako obieralne w wymiarze: 30 godzin wykład + 30 godzin laboratorium. Program wykładu zawierał podstawy fizyczne obejmujące: rodzaje promieniowania jonizującego i ich źródła, procesy oddziaływania promieniowania jonizującego z materią, detektory promieniowania, wpływ promieniowania jonizującego na komórkę i na organizm człowieka, wielkości dozymetryczne, metody ich pomiaru, podstawowe zasady ochrony radiologicznej oraz radiobiologię w radioterapii. Zajęcia laboratoryjne miały na celu praktyczne zapoznanie z metodami pomiarowymi w zakresie fizyki jądrowej.

EN

The paper shows the curriculum of course "Introduction to radiobiology" prepared for students of the 5th y ear o f Biomedical Engineering study. The program of this course is realized in a form of: 30 hours of lectures + 30 hours of practical classes. The main issues of the course include: physical fundamentals of nature of ionizing radiation and its sources, interaction of radiation with matter, radiation detectors, biological effects of radiation, quantities and units in dosimetry, radiation dose measurement, principles of radiation protection, and radiobiology in radiotherapy. The aim of the practical classes was to acquaint students with the measuring methods used in nuclear physics.

9

Wykorzystanie analizy harmonicznej w procesie prognozowania poziomu zagrożenia promieniowaniem jonizującym na terenach górniczych

Korban Z.

Górnictwo i Geologia

|

2011

|

T. 6, z. 1

121-129

PL

Skutki prowadzenia eksploatacji pokładów węgla w warunkach występowania zagrożenia radiacyjnego rejestrowane są częstokroć także i na powierzchni. O ile w podziemnych wyrobiskach główne źródło zagrożenia promieniowaniem jonizującym stanowią krótkożyciowe produkty rozpadu radonu, o tyle w odniesieniu do terenów powierzchniowych, zlokalizowanych wokół kopalń, zagrożenie to stanowią głównie wody dołowe o podwyższonej zawartości radu i w mniejszym zakresie - stałe odpady kopalniane. Stężenie radu w wodach na powierzchni podlega wahaniom, na co w dużej mierze mają wpływ także warunki klimatyczne związane z naturalnym poziomem wód (okresy letnie i wiosenno-jesienno-zimowe). Zjawisko periodyczności zmian wartości c i _ w posłużyło jako materiał wyjściowy do przedstawienia możliwości wykorzystania jednego z modeli szeregów czasowych (analizy harmonicznej) do badania zjawisk powtarzających się w czasie.

EN

The effects of a coal extraction in conditions of radiation hazard are often observed on the ground. In underground excavations the main source of ionizing radiation risk are short-lived decay products of radon, while on the surface of the earth in the areas located around coal mines - mine waters with high radium content (to a lesser extent, also solid mine wastes). The concentration of radium in water on the surface of the ground fluctuates because of climatic conditions connected with natural level of waters (periods of summer and spring-autumn-winter). The phenomenon of periodic changes of the value CR3W serve as start to present the possible use of time series model (harmonic analysis) to study the phenomena repeated over time.

10

Wpływ wysokoenergetycznego promieniowania na biomateriały polimerowe zawierające poliizobutylen

Przybytniak G., Walo M., Puskas J. E., Piątek M., Fray M. el

Engineering of Biomaterials

|

2007

|

Vol. 10, no. 69-72

39-41

PL

Heterogeniczność kopolimerów typu PS-PIB-PS spowodowana brakiem termodynamicznej kompatybilności pomiędzy składnikami prowadzi do separacji faz. Stwierdzono, że promieniowanie jonizujące inicjuje w obu blokach procesy radiacyjne niezależnie i równolegle, chociaż, jeśli w jednym z nich uwalniany jest atom wodoru, może on zostać przyłączony do grup znacznie odległych od miejsca jego powstania. Takie zjawisko stwierdzono w PS-PIB-PS, w którym to kopolimerze wodór powstający w wyniku abstrakcji zachodzącej w segmencie PIB przyłącza się do grupy fenylowej PS. Po ekspozycji na promieniowanie jonizujące degradacja drugiego z segmentów (PIB) jest bardzo intensywna i nie towarzyszy jej sieciowanie. Zatem, chociaż jeden segment jest wrażliwy na promieniowanie (PIB), a drugi wykazuje dużą odporność (PS), to w efekcie końcowym degradacja przewyższa stabilizację osiągniętą dzięki obecności pierścieni aromatycznych. Zaobserwowano powstawanie podwójnych wiązań w sztywnych blokach PS.

EN

The heterogenity of PS-PIB-PS block copolymers leads to the separation of phases due to thermodynamic incompatibility of the components. We found the high energy radiation effects the blocks independently, however if hydrogen atoms are released from one of the domains, they can migrate to other distant domains. Such a tendency was confirmed for PS-PIB-PS when hydrogen released from the PIB phase was attached to the phenyl group of the PS phase. Upon exposure to ionising radiation, PIB degradation is very efficient, but is not accompanied by crosslinking. Although PS is resistant to the irradiation used in this study, in the PS-PIB-PS blocks degradation prevailed over stabilization. Upon irradiation the formation of double bonds was confirmed in the PS blocks.

11

Radiacyjna degradacja i sieciowanie w biomateriałach - tereftalanowe kopolimery multiblokowe

Przybytniak G., Walo M., Piątek M., Fray M. el

Engineering of Biomaterials

|

2007

|

Vol. 10, no. 69-72

42-44

PL

Badano wpływ promieniowania jonizującego na fizykochemiczne właściwości dwóch kopolimerów zbudowanych z segmentów giętkich dimeru kwasu linoleinowego (DLA) i sztywnych segmentów tereftalanowych (PBT albo PET). Obydwa elastomery termoplastyczne otrzymane w wyniku polikondensacji metodą stopową mogą być w przyszłości, po modyfikacji promieniowaniem jonizującym, zastosowane jako biomateriały polimerowe. Stwierdzono przebieg dwóch konkurencyjnych reakcji rodników alkilowych - degradację oksydacyjną i sieciowanie. Drugi z procesów zachodzi wydajniej w PBT-DLA, natomiast zużycie tlenu jest większe w PET-DLA.

EN

The effect of ionising radiation on physicochemical characteristic of two copolymers constructed from soft segments of dilinoleic acids (DLA) and hard segments of terephthalates (PBT or PET) was investigated. These thermoplastic elastomers prepared by melt polycondensation can be, upon radiation modification, potentially used as polymeric biomaterials. Two competitive reactions of alkyl radicals were confirmed - oxidative degradation and crosslinking. The later process is more efficient in PBT-DLA, whereas uptake of oxygen is higher in PET-DLA.

12

Wpływ stopnia krystaliczności na stabilność radiacyjną UHMWPE

Kornacka E.M., Przybytniak G., Święszkowski W.

Inżynieria Biomateriałów

|

2006

|

R. 9, nr 58-60

146-149

PL

Wpływ promieniowania jonizującego na polietylen oceniano za pomocą spektrometrii EPR. Stwierdzono, że duża zawartość fazy krystalicznej w UHMWPE powoduje wzrost trwałości rodników alkilowych, zmniejszenie wydajności procesów utleniania, hamuje powstawanie rodników typu allilowego oraz sprzyja pękaniu łańcucha głównego w wyniku beta-fragmentacji.

EN

The influence of ionising radiation on polyethylene was investigated by EPR spectroscopy. It was found that high content of crystalline phase in UHMWPE induces: increase in stability of alkyl radicals, decrease in yield of oxidation processes, inhibition of the formation of allyl type radicals, and simultaneously facilities scissions of the main chain as a result of beta-fragmentation.

13

The bystander effect: is reactive oxygen species the driver?

Szumiel I.

Nukleonika

|

2003

|

Vol. 48, nr 3

113-120

EN

The paper reviews selected examples of the bystander effect, such as clonogenic survival decrease, chromosomal aberrations and mutations. The similarities and differences between the biological effects in directly targeted and bystander cells are briefly discussed. Also reviewed are the experimental data which support the role of reactive oxygen species (ROS), especially *O2-, as mediators of the bystander effect. Endogenously generated ROS, due to activation of NAD(P)H oxidases, play a key role in the induction of DNA damage in bystander cells. All the observed effects in bystander cells, such as alterations in gene expression patterns, chromosomal aberrations, sister chromatid exchanges, mutations, genome instability, and neoplastic transformation are the consequence of DNA damage.

14

Histone H2AX in DNA repair

Lewandowska H., Szumiel I.

Nukleonika

|

2002

|

Vol. 47, nr 4

127-131

EN

The paper reviews the recent reports on the role of the phosphorylated histone H2AX (gamma-H2AX). The modification of this histone is an important part of the cellular response to the induction of DNA double strand breaks (DSB) by ionising radiation and other DSB-generating factors. In irradiated cell the modification is carried out mainly by ATM (ataxia- -telangiectasia mutated) kinase, the enzyme that starts the alarm signalling upon induction of DSB. gamma-H2AX molecules are formed within 1 3 min after irradiation and form foci at the sites of DSB. This seems to be necessary for the recruitment of repair factors that are later present in foci of damaged nuclei. Modification of a constant percentage of H2AX molecules per DSB takes place, corresponding to chromatin domains of megabase pairs of DNA.