Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Modelowe kształtowanie szpitali powszechnych w okresie międzywojennym na przykładzie szpitala w Puławach

Przesmycka Natalia

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2020

|

T. 16, nr 1

94-106

PL

W wyniku badań i dyskusji lekarzy i architektów zaangażowanych w rozwój szpitalnictwa w dwudziestoleciu międzywojennym, wypracowano rozwiązania modelowe optymalizujące układy funkcjonalne szpitali, ich wielkość, organizację, rozwiązania architektoniczne i budowlane. Z powodu wybuchu II wojny światowej, niewiele założeń doczekało się realizacji w pełnym zakresie. Budynek w Puławach jest wyjątkową inwestycją w skali kraju, ponieważ na jego przykładzie wdrożono idee realizacji racjonalnego i nowoczesnego niewielkiego szpitala powszechnego, a tego rodzaju szpitali w odrodzonej Polsce brakowało najbardziej. Celem badań jest wykazanie wartości architektonicznych budynku obecnego pawilonu B w zespole SPZOZ w Puławach, jako wdrożenia rozwiązania projektowego zawierającego najnowsze idee okresu międzywojennego w zakresie kształtowania szpitali powszechnych.

EN

As a result of research and discussions of medicine doctors and architects involved in the development of health service in the interwar period, model solutions were developed to optimize the functional systems of hospitals, as well their size, organization, architectural and construction solutions. Due to the outbreak of World War II, few assumptions have been fully implemented. The building in Puławy is a unique investment in Poland, because it was used to implement the idea of a rational and modern small general hospital, and such hospitals were lacking in the reborn Poland the most. The aim of the research is to show the architectural value of the building of the present pavilion B in the SPZOZ complex in Puławy as an implementation of a design solution containing the latest ideas of the interwar period in the field of shaping general hospitals.

2

Konkurs na kościół Św. Rocha w Białymstoku. Idea świątyni i projekty jej realizacji a główne nurty stylistyczne w architekturze sakralnej II Rzeczypospolitej

Dolistowska M.

Architecturae et Artibus

|

2016

|

Vol. 8, no. 2

14--31

PL

Kościół św. Rocha w Białymstoku jest jednym z najważniejszych dzieł architektury polskiej XX wieku. Przedmiotem artykułu jest konkurs na projekt świątyni ogłoszony w 1926 roku, rozpatrywany w kontekście głównych nurtów stylistycznych obecnych w architekturze polskiej dwudziestolecia międzywojennego. Przeprowadzana analiza wskazała, że konkurs ten − pomimo że żadna z nagrodzonych prac nie została wybrana do realizacji − stanowił moment przełomowy, inicjując zwrot w kierunku form modernistycznych, od tej chwili trwale obecnych w architekturze sakralnej II Rzeczypospolitej.

EN

St. Roch’s church in Bialystok is one of the most important architectural works of the 20th century in Poland. Main subject of the article is an architectural competition for the design of this church, which took place in 1926. The article analyses the competition in the context of polish religious architecture during the interwar period. Despite the fact that none of awarded projects was never realized, the competition was an important stage in evolution of modern church architecture in Poland.

3

Architektura Brześcia nad Bugiem w latach II Rzeczypospolitej

Pszczółkowski M.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2014

|

T. 59, z. 3

5--32

PL

Brześć nad Bugiem to miasto, którego szczególny rozwój przypadł na lata międzywojenne. W tym okresie pełniło ono funkcję stolicy województwa, będąc siedzibą licznych organów administracji wojewódzkiej i powiatowej. Nowa ranga przyczyniła się do rozwoju urbanistycznego i architektonicznego miasta. Zadaniem priorytetowym stało się wprowadzenie zabudowy monumentalnej kształtującej wielkomiejski wizerunek, okazałe formy architektoniczne miały też dowodzić potęgi i stabilności państwa polskiego. Rozwijała się w tym nurcie także architektura mieszkaniowa, związana m.in. z potrzebami kadr urzędniczych. W architekturze międzywojennego Brześcia można doszukać się wszystkich charakterystycznych dla tej epoki zjawisk stylistycznych, począwszy od klasycyzmu akademickiego, poprzez klasycyzm zmodernizowany i style narodowe w różnych odmianach, aż do skrajnego funkcjonalizmu. Pomimo peryferyjnego położenia miasta w skali kraju oraz typowych dla Kresów Wschodnich problemów w zakresie planowania przestrzennego, realizowana tu architektura reprezentowała wysoki poziom artystyczny, szczególnie w odniesieniu do gmachów użyteczności publicznej. Budowle tego okresu cechują się oryginalnością i znaczną różnorodnością form, w wielu przypadkach nie ustępując pod względem klasy architektonicznej gmachom Warszawy czy innych wielkich miast ówczesnej Polski zachodniej. Stolica kraju miała duży wpływ na wyraz architektoniczny Brześcia, przede wszystkim z racji pochodzenia projektujących tu architektów, w większości będących przedstawicielami środowiska warszawskiego.

EN

In the interwar period Brest developed rapidly. At that time, the city was the capital of the Polesia voivodeship. Therefore, numerous administrative authorities had their headquarters here. It added to urban and architectural development of Brest. The task of great importance was to introduce monumental architecture and, consequently, to establish the urban image of the city. Splendid forms were to demonstrate power and stability of the Polish state. Another significant issue was to design housing estates for the Polish officials who appeared in Brest after 1918. The interwar architecture of Brest presents all the mainstream stylistic phenomena typical of that time: academic classicism, modern classicism, various national styles and, finally, pure functionalism. Even though the city was located in the borderlands and had to face problems of urban planning, its architecture presented quite high artistic level, especially in terms of public buildings. These were characterized with distinguished forms; and certain buildings were almost as impressive as the ones in Warsaw or other important cities in Poland. It is worth noticing that Brest was under influence of Warsaw, mainly because of the fact that several architects working here came from the capital of Poland.

4

"Życie zawsze ma rację, a architektura się myli..." (Le Corbusier) : międzywojenna architektura mieszkaniowa w kontekście zmian wprowadzonych przez jej użytkowników

Świt-Jankowska B.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2011

|

R. 108, z. 4-A/2

416--421

PL

Artykuł dotyczy problematyki związanej z "drugim" życiem architektury mieszkaniowej. Po pierwszym okresie, związanym bezpośrednio z budową, architektura mieszkaniowa często jest przebudowywana lub rozbudowywana przez swoich właścicieli. W długiej perspektywie czasowej często mamy do czynienia z sytuacją, w której istniejąca zabudowa, choć nadal w dobrym stanie technicznym, nie ma już wiele wspólnego z pierwotną koncepcją. Jak można zinterpretować to zjawisko?

EN

This paper applies to problems related to the "second" life residential architecture. After the first period, directly related to construction, the housing architecture is often rebuilt or extended by their owners. In the long term, we often have to deal with a situation in which existing buildings, but still in good condition, no longer has much in common with the original concept. How can we interpret this phenomenon?

5

Architektura wielorodzinnych domów spółdzielni budowlano-mieszkaniowych w Warszawie w okresie międzywojennym (1918-1939)

Wąsowski P.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2008

|

T. 53, z. 1

28-45

PL

W warszawskiej panoramie budownictwa mieszkaniowego okresu międzywojennego istotne miejsce pod względem ilościowym i jakościowym zajmowała architektura wielorodzinnych domów spółdzielni budowlano-mieszkaniowych o charakterze własnościowym. Wybudowały one 15% z ogółu nowych izb wzniesionych w Warszawie w okresie międzywojennym. Kulminacja działalności spółdzielni budowlano-mieszkaniowych przypadła na lata dwudzieste XX wieku. Była to dekada odrzucania modelu kamienicy z przełomu XIX i XX wieku z jej wadami: skrajnym zagęszczeniem zabudowy na działce, niedostatkami doświetlania i przewietrzania mieszkań. W tym czasie jeszcze nie wykrystalizował się i nie okrzepł dopiero formujący się model zabudowy osiedlowej. Praca dotyczy rozwiązań często pośrednich - hybrydowych. Badania architektury wielorodzinnych domów spółdzielni budowlano-mieszkaniowych przeprowadzono na trzech poziomach: urbanistyczno-sytuacyjnym, rozwiązań funkcjonalnych mieszkań i zagadnień estetycznych. Parcele, na których wznoszono domy spółdzielni własnościowych charakteryzowały się dużym zróżnicowaniem usytuowania i wielkości, rzutującym na sposób zabudowy. Zbiór domów warszawskich spółdzielni budowlano-mieszkaniowych objętych badaniami został podzielony na dwie grupy: domy pojedyncze w zabudowie zwartej oraz zespoły domów w zabudowie obrzeżno-blokowej. W obu częściach zbioru wyodrębniono podgrupy według stanu relacji przestrzeni zabudowanych i niezabudowanych na działce oraz ich stopnia otwierania się na otoczenie. W grupie domów pojedynczych w zabudowie zwartej wyróżnione zostały: układy zamknięte - modernizacje planu kamienicy, układy półotwarte - domy z podwórzami otwartymi na ulicę, układy otwarte - domy na planach w kształcie liter "H" i "T". W grupie zespołów domów w zabudowie obrzeżno-blokowej zostały sklasyfikowane: układy zamknięte - zespoły domów tworzących duże wewnętrzne dziedzińce, układy półotwarte - zespoły domów z wewnętrznymi dziedzińcami otwierającymi się na ulicę, układy półotwarte - zespoły domów o rozplanowaniu pośrednim, łączącym zabudowę obrzeżno-blokową i linijkową. Jako podstawę klasyfikacji rozwiązań funkcjonalnych mieszkań w domach spółdzielni budowlano-mieszkaniowych przyjęto organizację komunikacji w domach i mieszkaniach. Odzwierciedlała ona obyczaj mieszkaniowy, zmiany układów zabudowy, wyposażenia w instalacje oraz wpływ nowych idei strefowania funkcjonalnego na układy wewnętrzne mieszkań. Według kryterium organizacji komunikacji układy funkcjonalne rozpatrywanych mieszkań dzielą się na: mieszkania z wejściami głównym i kuchennym dostępnymi z oddzielnych klatek schodowych, mieszkania z wejściami głównym i kuchennym dostępnymi z jednego podestu klatki schodowej, mieszkania z jednym wejściem. Architektura wielorodzinnych domów warszawskich spółdzielni budowlano-mieszkaniowych charakteryzowała się szeroką gamą rozwiązań estetycznych. Przyjmując jako kryterium upraszczanie i geometryzację kompozycji architektonicznej budynków (bryły, artykulacji i dekoracji), można uszeregować je w sposób ukazujący płynne przejście od wczesnomodernistycznej estetyki czerpiącej jeszcze z historyzmu, aż do estetyki dojrzałego modernizmu. Rozwiązania estetyczne domów stołecznych spółdzielni budowlano-mieszkaniowych mieszczą się w ramach czterech nurtów określonych dla potrzeb systematyki materiału badawczego jako: modernistyczny klasycyzm, modernistyczny historyzm, umiarkowany modernizm oraz dojrzały modernizm. Na każdej płaszczyźnie: układów sytuacyjno-urbanistycznych, rozwiązań funkcjonalnych mieszkań oraz estetyki, architektura wielorodzinnych domów spółdzielni budowlano-mieszkaniowych była rozpięta między tradycją a nowoczesnością. Zawierała ogniwa pośrednie między modelem kamienicy przełomu XIX i XX wieku, a typem modernistycznego domu - tworzywa XX - wiecznych osiedli.

EN

A significant quantitative and qualitative share of the mid-war housing spectrum was taken by the architecture of multi-family proprietary houses developed by the building and housing cooperatives. Those supplied 15% of the new residential space total built in mid-war Warsaw. The climax of activities of the building and housing cooperatives was noted in the twenties of the 20th century. It was that very decade to reject the model of the 19th and 20th c. tenement with all its characteristic disadvantages, like the extreme build-up density of a lot, insufficient lighting or poor ventilation. At that time the pattern of the newly emerging housing estates had not been well settled down yet, therefore the study often refers to the intermediate - hybrid solutions. The research into the multi-family houses developed by the building and housing cooperatives was performed on three levels: the urban planning and situational one, that of the functional solutions for the apartments and finally the aesthetic aspects. The lots to be built-up with houses developed by the building and housing cooperatives differed much in terms of their location and area, which consequently determined the manner of future development. The catalogue of houses developed by Warsaw cooperatives comprised by this study was divided into two groups: detached houses in densely built-up areas and groups of houses developed following the peripheral estate pattern. Both of these contain subgroups defined by relations of the developed and undeveloped areas of a lot as well as the degree of opening towards the surroundings.

6

Przestrzeń reprezentacyjna i publiczna w kontekście infrastruktury Łodzi okresu międzywojennego - drugie oblicze miasta

Olenderek J.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2007

|

T. 52, z. 1-4

99-112

PL

Łódź, funkcjonująca do niedawna jako jeden z największych ośrodków przemysłu włókienniczego środkowej Europy, jest aglomeracją o krótkiej i burzliwej historii kształtowania wielkomiejskiej przestrzeni. Wprawdzie prawa miejskie otrzymała już w 1423 roku, ale jej rozwój jako miasta przemysłowego datuje się od 1820 roku, tj. od momentu powołania ośrodka do rzędu tzw. miast fabrycznych. W 1835 roku łódzki przemysłowiec narodowości niemieckiej Ludwik Geyer, właściciel tzw. białej fabryki sprowadza z Anglii pierwszą maszynę parową. Rozpoczyna się burzliwy okres tworzenia Łodzi wielkoprzemysłowej, której intrygujące oblicze jest powszechnie znane dzięki m.in. znakomitej powieści Władysława Reymonta. Przestrzeń wielonarodowościowej Ziemi obiecanej przestaje być kształtowana zgodnie z wytycznymi planu regulacyjnego, sporządzonego w 1827 roku przez geometrę Jana Leśniewskiego. Dynamiczny rozwój przemysłu, szybki wzrost liczby mieszkanców Łodzi burzy jednolitość kompozycyjną w/w planu, rozsadza regularne, geometryczne ramy wyznaczone Nowemu Miastu z jego unikalnym, centralnie położonym ośmiobocznym rynkiem, radialnym układem wychodzących z niego dróg i działek, prostokątną siatką ulic, metrologią elementów opartą o moduł pięcioprętowy. Logicznie skomponowany plan Łodzi począł obrastać plątaniną ulic. Gdy przewidziane pod duże zakłady place w posiadłach wodno-fabrycznych zostały rozdane, poczęto wznosić fabryki na działkach przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe. Bezładne pomieszanie kamienic czynszowych, fabryk i starych domów rękodzielników nadało piętno krajobrazowi Łodzi, jeszcze niedawno tak uporządkowanemu i harmonijnemu. Doprowadziło to do nieskoordynowanej zabudowy miasta jako całości w okresie jego największego rozwoju. Rozwój ten, podporządkowany bezwzględnej eksploatacji ludzi i terenów znalazł odzwierciedlenie w krajobrazie miejskim. Jest to szczególnie czytelne w obszarze strefy śródmiejskiej, w której zespoły rezydencjonalno-fabryczne zyskały rangę istotnych elementów krystalizujących strukturę przestrzenną i kształtujących oblicze wielkoprzemysłowej Łodzi. Oblicze formowane bez ogólnie obowiązującego planu regulacyjnego, bez przewodniej myśli urbanistycznej, bez infrastruktury integrującej w/w elementy, decydujące o tożsamości Ziemi obiecanej, w sprawnie działający, przyjazny kilkusettysięcznej, wielokulturowej społeczności, organizm miejski godny wieku XX.

EN

Łódź is an agglomeration with a short but stormy past of creating city space: 1th appearance - the time of the Promised Land (an industrial Łódź is being built, 1835 - Ludwik Geyer imports a steam engine from England); 2nd appearance - the time of the 2nd Polish Republic (the capital city of a province is being built, 1920 - the city became the capital of a larger territorial division, i.e. the voyevodeship of Łódź); 3rd appearance - the time of "Folk Poland" (a labour Łódź is being built); 4th appearance - the time of the 3rd Polish Republic (industrial decline, a new function in the EU). Presently, as at the beginning of the 2nd Polish Republic, we stand before the fact of the rebirth of the Polish statehood and the need of city transformation in the view of new socioeconomical-political conditions in the 3rd Polish Republic, in addition, the present situation of Łódź is surprisingly coincident with the 1918-1939 period of this great industrial center. Among the city forming factors, the most crucial to the city building process was the development of the textile industry (the 1st appearance). Nevertheless, at the time of its stagnation, created by the slowing of the economy and geopolitic changes in Europe after World War I, a crucially important factor supporting the city building process was its administrative promotion (the 2nd appearance). The development of the 2nd Polish Republic Łódź was greatly influenced by two factors - the atmosphere of the rebirth of Polish statehood and the aspect of the promotion of this industrial centre, for the first time in its short history, to the level of province. The beginning of the 20's of the 20th century was the time of new non-industrial urban functions being established in Łódź. On the 15th of February 1920, the city became the capital of a larger territorial division, i.e. the voyevodeship of Łódź. Pope Benedictus 15th, on December 10th, formed a Łódź diocese and a Łódź garrison was also established. The slowing of the industrial centre development, as well as its promotion in the state, church and army administration hierarchy, provided it with a once-in-alifetime chance of catching up the civilization backwardness and the arrangement of urban structures. A chance, thanks to which the industrial centre could deserve the name of a modern city that it did not deserve, even despite its impressive demographical, economical and spatial development at the turning point of the 19th and 20th century.

7

Problemy rewitalizacji osiedli socjalnych dwudziestolecia międzywojennego w Gdańsku w kontekście wybranych przykładów holenderskich, ukraińskich i rosyjskich

Cielątkowska R.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2007

|

T. 52, z. 1-4

121-128

PL

Celowo poniższe opracowanie zawiera przedstawienie metody rewitalizacji osiedli socjalnych Gdańska w kontekście "nie pasujących" do siebie przykładów architektury początków XX wieku Amsterdamu, Odessy i Tomska. Intencją autorki było z jednej strony pokazanie uniwersalności gdańskiej metody, z drugiej zaś wyeksponowanie różnic między trudnymi problemami ochrony i ożywiania zespołów architektury mieszkaniowej znajdujących się w odrębnych kulturowo i politycznie krajach. Jak wiemy z wielu prowadzonych na różnych forach, dywagacji wokół rewitalizacji, słowo to ostatnio stało się kluczem równie popularnym jak zrównoważony rozwój, bywa równie spłaszczane i rozmyte oraz nadużywane. W poniższym opracowaniu wystąpią dwa pojęcia, rewitalizacja jako wielowątkowe przywracanie życiu, z położeniem nacisku na aspekt społeczny zespołu mieszkaniowego oraz rewaloryzacja dotycząca szeregu zabiegów wokół samego budynku celem przywrócenia mu formy wyjściowej. Rewitalizacja mimo różnorodnych poszukiwań wspólnych cech dla różnych okresów historycznych, odrębnych struktur mieszkaniowych, odmiennych celów szczegółowych musi posiadać jasno określoną strategię zlokalizowaną - zwerbalizowaną i realizowaną przez instytucję tutaj odpowiednio przyjętą jako biuro rewitalizacji (operator rewitalizacji). Opracowana autorska metoda (R. Cielątkowska, P. Lorens) - jest w ostatecznej formie grafikiem zależności i uwarunkowań postępowania, gdzie prostym celem jest podtrzymanie lub rozbudowa gdańskich osiedli socjalnych. Uniwersalność, czytelna na przedstawieniu graficznym wiąże się z logicznym układem związków zmierzających do celu jakim jest podniesienie standardów mieszkańców, rozbudowy, uszczelnienie zabudowy, z jednej strony przy pełnym uczestnictwie mieszkańców, a z drugiej wsparcie ekonomiczne m.in. przez wprowadzenie stosownych udogodnień finansowych. Wyeksponować tutaj należy fakt iż działania rewitalizacyjne związane są bardzo silnie ze strategią rozwoju miasta oraz metodami zarządzania. Właśnie struktura graficzna pokazuje czytelnie, które czynniki zależą od polityki państwa, struktur własności, systemów ekonomicznych, a które z nich są wartościami uniwersalnymi (np. opracowania dotyczące zebrania danych historycznych czy też sam projekt architektoniczny, lub współpraca ze środowiskami naukowymi). Oczywiście poza położeniem geopolitycznym, wielkością powierzchni objętych procesem rewitalizacji, które są zmienne, same cele bezpośrednie sa różne, uwarunkowania kulturowe są odmienne a potrzeba rozbudowy nierównomierna.

EN

This study includes a presentation of the revitalisation of social housing estates in Gdańsk in the context of "mismatching" examples of the XX century architecture of Amsterdam, Odessa and Tomsk. The intent of the author was, on one hand, to present the universality of the Gdańsk method, and on the other side to expose the differences between the difficult problems of protection and revival of residential architecture complexes located in culturally and politically different countries. The original revitalisation method (R. Cielątkowska, P. Lorens), presented in the form of a diagram of dependencies of various institutions, is based on the Revitalisation Operator as a coordinating institution of all actions. These multi-area dependencies, require large financial investments, depend, to a large extent, on the city development strategy and long-term development forecasts. The feature of Dutch patterns, which became a starting point for discussion, is that their revitalisation process has been completed. It was conducted in a rigorous and straightforward manner. The contemporary, supplementary architecture is characterised by moderation, culture, cubature-material reference with simultaneous expression in modern detail. The architecture of social housing estates in Gdańsk, taking up a significant city's space more or less degraded, allows to a lesser extent, in multi-family development, for extension and change of standard of citizens (example of ul. Hallera was presented), and to a larger extent regarding one-family developments. The applied extension consists of adding a new cubature not exceeding the initial form, repeatable for the entire complex of elements. Re-designed development fully adapts the "historical" building to the contemporary needs of the users. Unfortunately, the published revitalisation study has not until today been appropriately used by the city, which will consequently lead to further degradation of the complexes as urban structures. The architecture of Odessa consists of several floors developments, from bricks from the inter-war period, supplementing individual blocks in the street network, with common green areas inside them. Detail is sporadic. The architecture is degraded by chaotic temporary development and built up balconies and loggias. This is a relatively simple system for phase revitalisation. The complexes of Tomsk, the most valuable (wooden development, one or several floors, with rich details) from the beginning of the century, exist as a shabby open-air museum, not degraded yet. They require a complex, expensive and long revitalisation process.

8

Architektura i budownictwo przemysłowo-warsztatowe Poznania do 1939 roku - relacja z przebiegu prac

Mrugalska-Banaszak M.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2007

|

T. 52, z. 1-4

54-64

PL

Mimo, że budownictwo i architektura przemysłowo-warsztatowa są ważnym elementem miejskiej przestrzeni, to dopiero od niedawna stały się one przedmiotem badań historyków sztuki i architektury. Wiele polskich aglomeracji doczekało się już kompleksowych opracowań architektury przemysłowej (np. Łódź), niektóre ciągle czekają na opracowanie. Do tych ostatnich należy Poznań, którego budownictwo i architektura przemysłowa nie były do tej pory przedmiotem osobnych badań. Znalazły się one w zasięgu zainteresowań Zofii Ostrowskiej-Kębłowskiej, autorki książki "Architektura i budownictwo w Poznaniu 1790-1880", w której poddała ona analizie początki rozwoju wielkiego przemysłu w Poznaniu, wskazując na najważniejsze wówczas realizacje (m.in. budowy gazowni miejskiej i fabryki Hipolita Cegielskiego). Badacze zmian miejskiej przestrzeni następnych lat, nawet w najmniejszym zakresie, nie zajmowali się już tymi zagadnieniami. Próżno by szukać czegokolwiek na ten temat w pracy Jana Skuratowicza "Architektura Poznania 1890-1918", czy też w wydanej dwa lata temu "Architekturze i urbanistyce Poznania XX wieku". Do tej pory opublikowanie zostały jedynie materiały na temat architektury przemysłowej poznańskiej dzielnicy Wilda, a także Zawad i Głównej. Celem trwających badań jest szczegółowe opracowanie szeroko pojętej historii poznańskiej architektury i budownictwa przemysłowo-warsztatowego. Osadzenie tego zagadnienia w kontekście historii miasta, a przede wszystkim w kontekście zmian zachodzących w miejskiej przestrzeni. Odpowiedź na pytanie czy powstałe w badanym okresie obiekty przemysłowe są integralnym elementem miejskiej tkanki urbanistycznej, czy też obcym tworem, zakłócającym harmonię przestrzeni? Na ile zdeterminowały one rozwój określonej przestrzeni i z jakim skutkiem? Czy zdegradowały tą przestrzeń, a może przyczyniły się do jej rozwoju? Wreszcie jakie były konsekwencje rozwoju przestrzennego miasta i nieuchronnego wchłaniania zespołów przemysłowych, czy doprowadziło to do przestrzennego konfliktu czy integracji, a może stało się nieuchronną, wręcz konieczną symbiozą? Przedmiotem badań jest architektura i budownictwo przemysłowo-warsztatowe Poznania od połowy XIX wieku do 1939 roku. Oczywiście tak zakreślony przedział chronologiczny nie jest przypadkowy. W połowie XIX wieku Poznań był w drodze ku nowoczesności. Mimo budowy twierdzy i konsekwentnej realizacji planu ufortyfikowania całego miasta, którego realizację rozpoczęto w 1839 roku, a zakończono w latach 1857-1860, to urbanizacja Poznania przebiegała w sposób zgodny z ówczesnymi standardami. Zdefiniowany już układ miasta zabudowywano monumentalnymi gmachami i nowoczesnymi kamienicami. Wcześniej, w pierwszej połowie XIX wieku, duży wpływ na wygląd przestrzeni Poznania miał Edward Raczyński. Wtedy m.in. stanął przy ówczesnym placu Wilhelmowskim (ob. Wolności), ufundowany przez niego gmach biblioteki (lata 1821-1828), której architektura zainspirowała w latach następnych budowniczych działających w tej części miasta. Przekształcenie Poznania w fortecę w dość krótkim czasie dało znać o sobie, brakowało terenów zarówno pod budownictwo mieszkaniowe, jak i przemysłowe. Już od lat 40. XIX wieku problemem stała się komunikacja w obrębie twierdzy. Stopniowa jej likwidacja i inkorporowanie podmiejskich gmin zmieniło sytuację przestrzenną, ale skutki zamknięcia w murach twierdzy były jeszcze długo odczuwalne. Z kolei wybuch drugiej wojny światowej skończył kolejny rozdział w długiej historii miasta. Zniszczenia wojenne, powojenna odbudowa i nacjonalizacja, a wreszcie uprzemysłowienie Poznania w ramach planu sześcioletniego to nowy etap w dziejach miasta.

EN

The industrial and workshop construction and architecture of Poznań has not so far been the topic of separate research. Currently, there is a pending study covering the period from the mid of the XIX century to 1939, its territorial coverage is directly related to the chronological coverage and refers to Poznań in the borders of before World War II; This research is halfway through. So far, the following districts of Poznań have been surveyed: Wilda, Zawady, Główna, Jeżyce and Łazarz. The goal of the survey is to detail development of the broadly understood history of Poznan architecture and industrial and workshop construction. Placing this issue in the context of the city's history, and first of all, in the context of changes in the urban space. To answer the question of whether industrial structures erected in the surveyed period are an integral element of the urban flesh of the city or an alien creation disturbing the harmony of space? To what extent did they determine the development of a specific space, and with what effect? Did they degrade this space, or maybe contribute to its development? Finally, what were the consequence of spatial development of the city and the inevitable absorption of industrial complexes - did it lead to spatial conflict or integration, or maybe became indispensible or even necessary symbiosis? The study is intended to be accompanied by a catalogue of buildings in Poznań and industrial and workshop assumptions. An exhibition in the History Museum of Poznań (a branch of the National Museum) is also planned. Based on the material gathered so far, three stages of Poznań industrialisation can be distinguished. Until 1870, industrial construction developed very slowly, this resulted primarily from the lack of railway connections and closing the city in defensive walls. In the last quarter of the XIX century, the situation improved, railway lines were constructed, fortress regulations were liberalised, and the liquidation of the stronghold resulted in a more rapid pace of industry development in Poznań. Suburban communities (Wilda, Łazarz and Jeżyce), included into the city in 1900, were also industrialised. In the inter-war period, and in particular in the thirties, new factories were built in areas dedicated to developindustrial assumptions, located primarily on the right bank of the Wart (including in Główna and Starołęka).