Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Analiza zagrożeń występujących podczas użytkowania hydrazyny

Janeba-Bartoszewicz Edyta, Rojewski Adam

Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Transport

|

2019

|

z. 125

37--43

PL

W artykule omówiono zagadnienie bezpieczeństwa związanego z eksploatowanymi w Siłach Powietrznych RP samolotów wielozadaniowych. Autorzy omówili kwestię wykorzystywanego paliwa do systemu awaryjnego zasilania statków powietrznych. W tym miejscu podkreślono fakt, iż samoloty te wymagają specjalnego paliwa o oznaczaniu H-70, który jest wodnym roztworem toksycznej hydrazyny. Z tego też względu służby ratownicze polskich baz lotnictwa wojskowego, w których stacjonują F-16 musiały zostać odpowiednio dostosowane. Nie mniej jednak zwrócono uwagę, że w przypadku wystąpienia konieczności awaryjnego lądowania tego statku powietrznego na innych lotniskach mogą pojawić się trudności związane z ewentualnym wyciekiem hydrazyny, czyjej neutralizacji z uwagi na brak wyspecjalizowanych zespołów zabezpieczeń chemicznych, będących częścią Grupy Ratownictwa Lotniskowego.

EN

The article presents the safety issue bonded to the Polish Air Force F-16 multirole aircraft. The authors pointed out the issue of fuel used for emergency supply system of these aircrafts. The paper emphasized the fact that these aircrafts require special fuel with designation H-70, which is 70% aqueous solution of toxic hydrazine. For this reason, the rescue services of Polish Air Force bases where Polish F-16 are stationed had to be adjusted accordingly. Just as importantly authors noticed that in the event of an emergency landing of this aircraft at different airports can receive difficulties associated with the possible leakage of hydrazine, or its neutralization in the absence of specialized Hydrazine Response Team, which are part of the Airport Rescue Group.

2

Hydrazyna : metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy z zastosowaniem wysokosprawnej chromatografii cieczowej

Bonczarowska Marzena, Piątek Patryk, Brzeźnicki Sławomir

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2019

|

Nr 1 (99)

61--76

PL

Bezwodna hydrazyna w temperaturze pokojowej jest bezbarwną, oleistą i dymiącą cieczą o zapachu przypominającym amoniak. Substancja jest związkiem chemicznym stosowanym w wielu gałęziach przemysłu jako materiał do galwanicznej obróbki szkła i tworzyw sztucznych oraz półprodukt do produkcji: pestycydów i insektycydów, leków i barwników włókienniczych. Hydrazyna jest również używana w energetyce jako substancja do uzdatniania wody, a także jako: inhibitor korozji, materiał wybuchowy lub paliwo rakietowe. Długotrwałe narażenie na hydrazynę zwiększa ryzyko wystąpienia zmian na skórze i powstawania reakcji alergicznych. Rozcieńczone wodne roztwory tego związku mogą działać drażniąco na skórę, a także na błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych. Na podstawie wyników przeprowadzonych badań wykazano, że długotrwałe zawodowe narażenie na hydrazynę zwiększa ryzyko wystąpienia raka. Unia Europejska zakwalifikowała hydrazynę do grupy substancji rakotwórczych (kategoria zagrożenia 1B), natomiast Międzynarodowa Grupa Ekspertów ds. Badań nad Rakiem (IARC) do grupy 2A, tj. do grupy czynników przypuszczalnie rakotwórczych dla ludzi (IARC 2018). Z powodu zmniejszenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla hydrazyny konieczne było opracowanie i walidacja czułej metody umożliwiającej oznaczenie stężeń tego związku na poziomie 1/10 NDS, zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482. Do badań wykorzystano zestaw do wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detekcją spektrofotometryczną (HPLC-UV-VIS). Wszystkie analizy chromatograficzne wykonano przy zastosowaniu kolumny Discovery LC-18 (150 × 2,1 mm, 5 μm) eluowanej mieszaniną acetonitrylu i wody (6:4 v/v). Zasada metody polega na: zatrzymaniu hydrazyny na filtrach z włókna szklanego nasączonych kwasem siarkowym, ekstrakcji hydrazyny mieszaniną diwodorofosforanu sodu i EDTA, przeprowadzeniu wyekstrahowanej hydrazyny w barwną pochodną w reakcji z aldehydem benzoesowym i chromatograficznym oznaczeniu powstałego związku. Metoda jest liniowa (r = 0,9989) w zakresie stężeń 0,15 ÷ 3,5 μg/ml, co odpowiada stężeniom 0,00125 ÷ 0,029 mg/m3 dla próbki powietrza o objętości 240 l. Wydajność ekstrakcji hydrazyny z filtrów wynosi 97%. Pobrane próbki przechowywane w chłodziarce zachowują trwałość przez czternaście dni. Opracowana metoda oznaczania charakteryzuje się dobrą precyzją oraz dokładnością i spełnia wymagania zawarte w normie PN-EN 482. Opracowaną metodę oznaczania hydrazyny w powietrzu na stanowiskach pracy zapisano w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Anhydrous hydrazine in room temperature is colorless fuming oily liquid with ammonia-like odor. It is used in various industries for electrolytic plating of metals on glass and plastics, as a chemical intermediate for the synthesis of pesticides, insecticides, medicines and days. It is used also as water treatment agent in energy industry (corrosion inhibitor), rocket propellant and as explosives material. Long term exposure to hydrazine may cause to skin irritation and allergic reactions. Diluted aqueous solutions of hydrazine may be irritating for skin, eye and respiratory tract. Epidemiologic studies shows that chronic exposure to hydrazine may cause cancer. In European Union hydrazine is classified as a carcinogenic substance (cat. 1B). Experts from International Agency for Research on Cancer (IARC) have classified hydrazine as a compound probably carcinogenic to humans (Group 2A). Due to decreasing of MAC value for hydrazine in Poland it was necessary to develop and validate a sensitive method for determining hydrazine concentrations in the workplace air in the range from 1/10 to 2 MAC values, in accordance with the requirements of Standard No. PN-EN 482. The study was performed using a liquid chromatograph with spectrophotometric detection. All chromatographic analysis were performed with Discovery LC-18 150 × 2,1 mm analytical column, which was eluted with mixture of acetonitrile and water (6:4 v/v). The method is based on the collection of hydrazine on glass fiber filter impregnated with sulfuric acid, extraction with mixture of sodium dihydrogen phosphate and EDTA, derivatization of extracted compound with benzaldehyde and chromatographic determination of resulted solution with HPLC technique. The method is linear (r = 0.9989) within the investigated working range 0.15–3.5 μg/ml (0.00125–0.029 mg/m3 for a 240-L air sample). Calculated limit of detection (LOD) and limit of quantification (LOQ) were 0.0007 μg/ml and 0.0023 μg/ml, respectively. The average extraction efficiency of hydrazine from filters was 97% and samples stored in refrigerator are stable for 14 days. The analytical method described in this paper enables determination of hydrazine in workplace air. The method is precise, accurate and it meets the criteria for procedures for measuring chemical agents listed in Standard No. PN-EN 482. The method can be used for assessing occupational exposure to hydrazine and associated risk to workers’ health. The developed method of determining hydrazine has been recorded as an analytical procedure (see appendix). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

3

Analiza właściwości paliw stosowanych współcześnie w silnikach statków powietrznych

Janeba-Bartoszewicz Edyta

Autobusy : technika, eksploatacja, systemy transportowe

|

2019

|

R. 20, nr 1-2

251--254

PL

W artykule przedstawiono aktualny stan paliw ciekłych wykorzystywanych w lotnictwie. Omówiono właściwości fizykochemiczne tych cieczy na tle warunków wynikających z rodzaju lotnictwa i realizowanych misji. Paliwa lotnicze to mieszaniny węglowodorów otrzymywane najczęściej z zachowawczej lub przetwórczej przeróbki ropy naftowej, uzupełniane dodatkami poprawiającymi ich właściwości eksploatacyjne. Aktualnie paliwa lotnicze występują w dwóch podstawowych typach: paliwa do silników turboodrzutowych i paliwa do silników tłokowych. Podstawowym paliwem dla komercyjnego transportu lotniczego i lotnictwa wojskowego jest paliwo do silników turbo-śmigłowych. Rzadziej jako paliwa lotnicze stosowane są związki syntetyczne, oraz różnego rodzaju paliwa alternatywne. Specyficzną rolę odgrywa hydrazyna stosowana w systemie awaryjnego zasilania statków powietrznych używana np. w wielozadaniowych samolotach myśliwskich F-16.

EN

The article presents the current status of liquid fuels used in aviation. The physicochemical properties of these liquids are discussed against the background of the type of aviation and mission. Aviation fuels are mixtures of hydrocarbons most often obtained from conservative or processing crude oil, supplemented with additives improving their exploitation properties. Currently, aviation fuels occur in two basic types: fuels for turbojet engines and fuels for piston engines. The basic fuel for commercial air transport and military aviation is fuel for turbo-propeller engines. Synthetic compounds and various types of alternative fuels are used more rarely as aviation fuels. A specific role is played by hydrazine used in the emergency power supply system of aircraft, for example, in multipurpose fighter planes F-16.

4

Possibility of using NiCo204 alloy as catalyst for fuel electrode of hydrazine fuel cell

Włodarczyk P., Włodarczyk B.

Rudy i Metale Nieżelazne Recykling

|

2017

|

R. 62, nr 8

7--10

EN

The use of fuel cells on a large scale is mainly limited by the high cost of catalysts. Elimination of platinum as catalyst would allow for wider commercial application of fuel cells. The paper presents a study of hydrazine electrooxidation on NiCofi^. So, the work shows a possibility of use of NiCofl^ alloys as catalysts for anode of hydrazine fuel cells. Researches were done in glass vessel on an electrode with NiCo2Oi alloy as a catalyst. An aqueous solution ofKOH was used as the electrolyte. Measurements were done with the use of potentiostat. Conducted measurements show that there is a possibility of electrooxidation of hydrazine with NiCopi catalyst. In any case, the process of electrooxidation of hydrazine occurs. A current density of about 15-35 mA/cm2 has been obtained for all concentrations of hydrazine and electrolyte. The current density is low, but the price of this catalyst is much lower than platinum The using catalyst with 15 and 25% of Co provides obtained higher current density than using catalyst with 50 and 75% of Co. So, the work shows possibility to use /V/Co-,0. alloy as catalysts for fuel electrode of hydrazine fuel cells.

PL

Szerokie stosowanie ogniw paliwowych ograniczone jest głównie wykorzystywaniem drogich katalizatorów. Wyeliminowanie platyny umożliwiłoby szeroką komercjalizację tych ogniw. Artykuł przedstawia analizę elektroutleniania hydrazyny na katalizatorze NiCop. lako elektrolit wykorzystano wodny roztwór KOH. Pomiarów dokonano potencjostatem. Wykazano możliwość elektroutleniania hydrazyny na katalizatorze NiCo2Ot. W każdym przypadku (dla wszystkich stężeń hydrazyny! udziałów Co) proces elektroutleniania zachodził. Gęstość prądu wynosiła 15-35 mA/cm2 dla wszystkich koncentracji hydrazyny i elektrolitu. Gęstość prądu jest niewielka, jednak koszt uzyskania katalizatora jest znacznie niższy od kosztów platyny. Gęstość prądu jest wyższa dla stopów o 15 i 25% udziale Co, niż stopów o 50 i 75% udziale Co. Wykazano więc możliwość wykorzystania stopu NiCopi jako katalizatora anody w hydrazynowym ogniwie paliwowym.

5

Risk of hydrazine usage at civil airports

Janeba-Bartoszewicz E., Kiciński M., Rojewski A.

Journal of Mechanical and Transport Engineering

|

2017

|

Vol. 69, No. 2

13--22

EN

The article presents the safety issue bonded to the Polish Air Force aircrafts, which uses for emergency supply special fuel called hydrazine, which is 70% aqueous solution of toxic hydrazine with designation H-70. For this reason, the rescue services of Polish Air Force bases where this types of aircraft are stationed had to be adjusted accordingly. Just as importantly authors noticed that in the event of an emergency landing of this aircraft at different airports can receive difficulties associated with the possible leakage of hydrazine, or its neutralization in the absence of specialized Hydrazine Response Team, which are part of the Aircraft rescue and firefighting.

PL

W artykule przedstawiono zagadnienie bezpieczeństwa związanego z eksploatowaniem w Siłach Powietrznych RP samolotów wykorzystujących jako paliwo do systemu awaryjnego wodnego roztworu hydrazyny o oznaczeniu H-70. Z tego też względu służby ratownicze polskich baz lotnictwa wojskowego, w których stacjonują samoloty korzystające z hydrazyny, musiały zostać odpowiednio dostosowane. Zwrócono uwagę, że w przypadku wystąpienia konieczności awaryjnego lądowania takiego statku powietrznego na innych lotniskach mogą pojawić się trudności związane z ewentualnym wyciekiem hydrazyny czy jej neutralizacji z uwagi na brak wyspecjalizowanych zespołów HRT, będących częścią Grupy Ratownictwa Lotniskowego.

6

Potencjalne zagrożenie stosowania hydrazyny w systemie awaryjnego zasilania samolotów F-16

Janeba-Bartoszewicz E., Kiciński M.

Autobusy : technika, eksploatacja, systemy transportowe

|

2017

|

R. 18, nr 6

230--235, CD

PL

W artykule przedstawiono zagadnienie bezpieczeństwa związanego z eksploatowanymi w Siłach Powietrznych RP samolotów wielozadaniowych F-16. Autorzy zwrócili uwagę na kwestię wykorzystywanego paliwa do systemu awaryjnego zasilania tych statków powietrznych. W tym miejscu podkreślono fakt, iż samoloty te wymagają specjalnego paliwa o oznaczaniu H-70, który jest wodnym roztworem toksycznej hydrazynę. Z tego też względu służby ratownicze polskich baz lotnictwa wojskowego, w których stacjonują F-16 musiały zostać odpowiednio dostosowane. Nie mniej zwrócono uwagę, że w przypadku wystąpienia konieczności awaryjnego lądowania tego statku powietrznego na innych lotniskach mogą pojawić się trudności związane z ewentualnym wyciekiem hydrazyny, czy jej neutralizacji z uwagi na brak wyspecjalizowanych zespołów HRT (ang. Hydrazine Response Team), będących częścią Grupy Ratownictwa Lotniskowego (ang. Aircraft rescue and firefighting).

EN

The article presents the safety issue bonded to the Polish Air Force F-16 multirole aircraft. The authors pointed out the issue of fuel used for emergency supply system of these aircrafts. The paper emphasized the fact that these aircrafts require special fuel with designation H-70, which is 70% aqueous solution of toxic hydrazine. For this reason, the rescue services of Polish Air Force bases where Polish F-16 are stationed had to be adjusted accordingly. Just as importantly authors noticed that in the event of an emergency landing of this aircraft at different airports can receive difficulties associated with the possible leakage of hydrazine, or its neutralization in the absence of specialized Hydrazine Response Team, which are part of the Rescue Group (Aircraft rescue and firefighting – ARFF).

7

Development and design of a 10 N monopropellant thruster

Booth S., Kenton J, Nienhaus P., Zahn E.

Prace Instytutu Lotnictwa

|

2015

|

Nr 3 (240)

7--17

EN

Monopropellant thrusters are commonly used on spacecraft for a variety of purposes, most frequently for maintaining the spacecraft’s orbit. A majority of monopropellant thrusters available and in use today are hydrazine engines. Hydrazine is toxic, unsafe, and not environmentally friendly. An alternative propellant is hydrogen peroxide; it is environmentally friendly, non-toxic, cheaper, and easier to store than hydrazine. This paper covers the design process of a 10 N monopropellant thruster that uses hydrogen peroxide. A thruster capable of low thrust is preferred for orbit keeping; not much power is needed for maintaining orbit, and low thrust engines are smaller and lighter.

PL

Rakietowe silniki korekcyjne napędzane paliwem jednoskładnikowym są powszechnie używane w statkach kosmicznych do różnych celów, głównie do utrzymywania statku na orbicie. Większość dostępnych I używanych obecnie rakietowych silników korekcyjnych to silniki hydrazynowe. Hydrazyna jest toksyczna, niebezpieczna I szkodliwa dla środowiska. Alternatywnym paliwem jest nadtlenek wodoru. Jest on przyjazny dla środowiska, nietoksyczny, tańszy i łatwiejszy do przechowywania niż hydrazyna. Praca ta opisuje proces projektowania rakietowego silnika korekcyjnego o ciągu 10 N, który używa nadtlenku wodoru. Silnik korekcyjny, który wytwarza niską siłę ciągu jest preferowany do utrzymywania statku na orbicie ponieważ nie potrzeba dużej mocy do utrzymania statku na orbicie, a silniki o małym ciągu są mniejsze i lżejsze.

8

Hydrazyna : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Jakubowski M., Kupczewska-Dobecka M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2015

|

Nr 3 (85)

35--65

PL

Hydrazyna jest cieczą, stosowaną w różnych gałęziach przemysłu. Jak oszacowano, w Polsce, w 2011 r., w warunkach narażenia na hydrazynę i jej sole zatrudnionych było około 2000 osób. Związek ten wykazuje silne działanie drażniące oczy, skórę i drogi oddechowe. Hydrazyna została zaklasyfikowana do kategorii 1.B jako substancja rakotwórcza. Jej działanie rakotwórcze udowodniono na podstawie wyników badań na zwierzętach. Skutkiem narażenia były łagodne i złośliwe nowotwory: jamy nosa, płuc i wątroby. Brak jest jednoznacznych dowodów działania rakotwórczego dla ludzi. W Polsce obowiązuje dla hydrazyny wartość NDS 0,05 mg/m3 i wartość NDSCh 0,1 mg/m3. W ACGIH zaproponowano wartość TLV 0,013 mg/m3. W SCOEL nie ustalono wartości normatywnych, ponieważ uznano, że właściwym skutkiem oceny toksycznego działania hydrazyny jest działanie rakotwórcze i genotoksyczne, a ocena możliwego działania dla ludzi nie jest możliwa ze względu na istnienie różnic międzygatunkowych w działaniu rakotwórczym związku na górne drogi oddechowe. W Unii Europejskiej proponuje się wartość wiążącą BOELV 0,013 mg/m3. Na podstawie wyników badań eksperymentalnych na zwierzętach wykazano, że narządem krytycznym w wyniku narażenia na hydrazynę jest wątroba. Do ustalenia wartości NDS wykorzystano wyniki badań – przewlekłego narażenia inhalacyjnego chomików syryjskich na hydrazynę. Skutkiem krytycznym było działanie hepatotoksyczne: skrobiawica, hemosyderoza i rozrost przewodów żółciowych. Wartość LOAEL przyjęto na poziomie 0,332 mg/m3. Wyliczono wartość NDS 0,014 mg/m3 oraz, ze względu na działanie drażniące związku, ustalono wartość NDSCh 0,042 mg/m3, wraz z oznakowaniem: Carc. 1.B (substancja rakotwórcza kategorii 1.B), „Skóra” oraz „I” (substancja drażniąca). Po dyskusji i głosowaniu na 77. posiedzeniu Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w dniu 14.01.2015 r. przyjęto stężenie 0,013 mg/m3 za wartość NDS hydrazyny – wartość wiążącą, przyjętą przez ACSH – a wartość 0,039 mg/m3 za wartość NDSCh.

EN

Hydrazine is a liquid used in various industries. In 2011 in Poland, approximately 2000 people were exposed to hydrazine and its salts. This compound is strongly irritating to the eyes, skin and respiratory system. Hydrazine has been classified to a carcinogen category 1.B. Carcinogenicity of hydrazine has been proven in animals. The results of exposure were benign and malignant tumors of the nasal cavity, lungs and liver. There is no conclusive evidence of carcinogenicity in humans. In Poland, TWA of 0.05 mg/m3 and STEL of 0.1 mg/m3 are valid. The ACGIH TLV proposed value of 0.013 mg/m3. The SCOEL did not establish normative values because proper effects to assess toxicity of hydrazine are carcinogenic and genotoxic effects. The assessment of possible effects in humans is not possible because of interspecific differences in the carcinogenic effects on the upper airways. The European Union propose a binding BOELV value of 0.013 mg/m3. Animal studies suggest that a liver is a critical organ as a result of exposure to hydrazine. The results of studies of chronic inhalation exposure of Syrian hamsters to hydrazine were used to determine the value of MAC-NDS. The critical effects were hepatotoxic: amyloidosis, hemosiderosis and proliferation of bile ducts. The LOAEL value is 0.332 mg/m3. Derived limit value is 0.014 mg/m3 and the STEL value is 0.042 mg/m3 because of the irritant effects. Labeling as Carc. 1.B (carcinogenic category 1.B), „Skin” and „I”(irritant) was suggested. After discussion and voting at the 77th meeting of the Interdepartmental Commission for MAC and MAI (January 14, 2015) exposure limit value TWA of 0.013 mg/m3 and STEL value of 0.039 mg/m3 was accepted. This values are consistent with binding values adopted by the ACSH.

9

Nadtlenek wodoru 98% klasy HTP - alternatywa dla hydrazyny

Rarata G., Surmacz P.

Prace Instytutu Lotnictwa

|

2014

|

Nr 1 (234) March 2014

25--33

PL

Wartykule zwrócono uwagę na możliwość wykorzystania nadtlenku wodoru (H2O2) klasy HTP (do zastosowań napędowych – tzw. „High Test Peroxide” lub też „Rocket Grade Hydrogen Peroxide”) jako atrakcyjnej alternatywy dla obecnie stosowanych materiałów pędnych na platformach satelitarnych. Najpowszechniejszymi materiałami pędnymi aktualnie wykorzystywanymi jako napędy kosmiczne w satelitach są hydrazyna i jej pochodne (paliwa) oraz czterotlenek dwuazotu (utleniacz). Są to substancje odznaczające się bardzo wysoką toksycznością oraz korozyjnością. Zwłaszcza stosowanie hydrazyny poddawane jest coraz ostrzejszym restrykcjom w Europie (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów – REACH). Rosnące trudności formalne związane z użytkowaniem hydrazyny oraz relatywnie wysokie koszty zabezpieczeń dla personelu naziemnego, sprawią, że sektor napędów satelitarnych intensywnie poszukuje odpowiednich zamienników tej substancji. Ocenia się, że nadtlenek wodoru klasy HTP o stężeniu 98% jest jednym z najpoważniejszych kandydatów do tego, aby ją skutecznie zastąpić. Nadtlenek wodoru klasy HTP jest silnym ciekłym utleniaczem i jednocześnie, relatywnie najbezpieczniejszym, rakietowym jednoskładnikowym materiałem pędnym. Niestety, obecnie substancja ta, zwłaszcza wmniejszych ilościach, jest praktycznie niedostępna na rynku europejskim. Skutkiem tego ośrodki akademickie oraz jednostki naukowo-badawcze, które wykazują zainteresowane są badaniami z wykorzystaniem HTP, nie są w stanie nabyć nawet niewielkich ilości HTP w rozsądnej cenie. Dlatego też w Instytucie Lotnictwa opracowano technologię uzyskiwania laboratoryjnych do technicznych ilości względnie taniego nadtlenku wodoru o stężeniu powyżej 80% (nawet 98%+) oraz odpowiednio wysokiej czystości.

EN

The paper presents modern approach as well as the potential of “novel” chemical “green” rocket propellant for satellite applications known as hydrogen peroxide of HTP class. The technology of obtaining the substance has been fully developed at IoA. However, the compound already is under experimental research for its practical utilisation within space propulsion applications. This liquid rocket propellant may be successfully used in thrusters and engines in RCS’s. What more, recently has become promising alternative for utilised so far toxic propellants. The novel (in terms of its quality and renewed interest) high-energy liquid green propellant called HTP is 98% aqua solution of hydrogen peroxide (High Test Peroxide). It does not suffer from the disadvantages typical for currently used rocket propellants and is now being extensively tested in many other space propulsion research centres around the world. The paper also presents the potential connected to the use of 98% HTP, also with comparison to the other liquid currently commonly used and very toxic propellant - hydrazine. Additionally, the authors try to prove that 98% HTP enables, due to low costs, the extensive research for alternative “green” propulsion systems may not always have to be done by the relevant industry itself but also by academia, research institutes and smaller private companies.

10

Wybrane procedury bezpieczeństwa eksploatacji samolotu wielozadaniowego F-16

Compa T., Załęski K.

Logistyka

|

2014

|

nr 6

500--509, CD 2

PL

W dniu 8 listopada 2006 r. w bazie lotniczej Poznań– Krzesiny wylądował pierwszy samolot F-16. Dzień ten wyznaczył nowy rozdział w historii polskiego lotnictwa wojskowego. Można sobie zadać pytanie, czy samolot ten jest lepszy od dotychczas eksploatowanych samolotów produkcji radzieckiej? Na pewno jest inny, wymaga innego podejścia i innej kultury technicznej. Personel techniczny i logistyczny musiał opanować zupełnie nowe procedury obsługowe by utrzymać w pełnej sprawności technicznej samoloty i całą infrastrukturę z tym związaną. Mniejszy problem z opanowaniem samolotu mieli piloci, którzy przeszli pełny cykl szkolenia w Stanach Zjednoczonych. Technicy musieli opanować wiele instrukcji, które dostępne były tylko w języku angielskim. Patrząc z perspektywy lat można uznać, że zadanie to wykonali wzorowo i nigdy nie doszło o poważnego incydentu z winy personelu technicznego, czy też logistycznego. Celem artykułu jest prezentacja wybranych procedur związanych obsługą techniczną samolotu F-16. Autorzy poruszyli tylko wybrane procedury jako, że cały proces obsługi technicznej i logistycznej jest dość złożony.

11

Błędy w badaniach reakcji enzymatycznych wynikające z nieprzewidzianych reakcji utleniania-redukcji

Gąsowska-Bajger B., Wojtasek H.

Chemik

|

2014

|

Vol. 68, nr 4

341--346

PL

Reakcje enzymatyczne są najczęściej monitorowane za pomocą pomiarów spektrofotometrycznych przy jednej długości fali. Jest to zwykle bezpieczne, gdy stosuje się tylko standardowy substrat dający znany produkt. Jeśli jednak bada się mieszaninę związków, np. substratu i potencjalnych inhibitorów, to mogą pojawić się poważne błędy. Często zachodzą bowiem wówczas niespodziewane reakcje. Potencjalne inhibitory same mogą być substratami enzymu, albo mogą reagować z produktem lub intermediatami przekształcania substratu. Spodziewany produkt może więc nie powstać, albo powstają produkty uboczne z widmami absorpcji zupełnie różnymi od oczekiwanego produktu lub też nakładającymi się na to widmo, co daje kompletnie fałszywe wyniki.

EN

Enzymatic reactions are usually monitored using spectrophotometric measurements at one wavelength. Such measurements usually pose no risk, if a standard substrate that gives known product is used. However, if a mixture of compounds is studied, e.g. a substrate and potential inhibitors, this may lead to serious errors. In such cases unexpected reactions often occur. The potential inhibitors might be themselves enzyme substrates or might react with the product or intermediates of substrate conversion. Therefore, the expected product might not be produced or by-products are formed with spectra completely differently from the expected product or overlapping with this spectrum what might give totally false results.

12

Hydrazyna i jej pochodne w technologii dmuchania kotłów parowych

Maciejko M.

Energetyka

|

2009

|

nr 9

624-626

PL

Poruszono zagadnienia oczyszczania układu przegrzewaczy kotła łącznie z rurociągami parowymi do turbiny metodą tzw. dmuchania kotła, przy wykorzystaniu jego własnej pary. Omówiono warunki prawidłowego prowadzenia procesu dmuchania, w szczególności przygotowania wody zasilającej. Omówiono wyniki badań skuteczności działania wybranych preparatów do korekcji wody, zalecając stosowanie hydrazyny aktywowanej. Zwrócono uwagę na zestawy urządzeń do bezpiecznego dla obsługi dozowania korygentów.

EN

Mentioned are problems concerning cleaning of a boiler superheater system, including steam pipeline leading to a turbine, by means of the so-called boiler blowdown method with the use of its own steam. Discussed are conditions of a proper blowdown process course with special regard to fee d water preparation. Presented are efficiency research results of the selected preparations for water correction, resulting in recommendation of activated hydrazine. The attention is paid to correction agents dosaging sets safe for servicing personnel.

13

Hydrazyna – metoda oznaczania

Dobrzyńska E.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2007

|

Nr 4 (54)

63--68

PL

Metoda polega na przepuszczeniu badanego powietrza przez filtr pokryty roztworem kwasu siarkowego, ekstrakcji powstałego w wyniku reakcji siarczanu hydrazyny roztworem wersenianu disodu i jednozasadowego, jednowodnego fosforanu sodu o pH 3,5, a następnie przeprowadzeniu siarczanu hydrazyny w pochodną w wyniku reakcji z benzaldehydem i analizie chromatograficznej (HPLC/UV) otrzymanej w ten sposób pochodnej – benzalazyny. Oznaczalność metody wynosi 0,005 mg/m3.

EN

The method is based on the chemisorption of hydrazine on the glass fiber filter treated with sulphuric acid, extraction of hydrazine sulphate with the buffered EDTA disodium solution (pH 3.5), derivatization with benzaldehyde solution and determination of the obtained benzalazine by HPLC/UV. The determination limit of the method is 0.005 mg/m3.

14

Simultaneous kinetic spectrophotometric determination of isoniazid and hydrazine using H-point standard addition method

Safavi A., Abbasitabar F., Nezhad M. R. H.

Chemia Analityczna

|

2007

|

Vol. 52, No. 5

835-845

EN

H-point standard addition method (HPSAM) has been suggested as a simple and selective method for simultaneous determination of isoniazid and hydrazine. Reduction of Cu(II) to Cu(l) by isoniazid and hydrazine, and subsequent complex formation between the generated Cu(I) and neocuproine (Nc) provided the possibility for sensitive indirect simultaneous determination of isoniazid and its hydrolysis product - hydrazine. A difference in reduction rate of Cu(II) with isoniazid and hydrazine was the basis of this method. The proposed procedure was successfully applied to the simultaneous determination of isoniazid (1000-4000 ng mL-1) and hydrazine (150-900 ng mL-1 .

PL

Zaproponowano użycie metody dodatku wzorca z wykorzystaniem punktu H (pomiar spektrofotometryczny przy dwóch długościach fali) do jednoczesnego, prostego i selektywnego oznaczania izoniazydu i hydrazyny. Oznaczanie tych związków jest oparte na reakcji redukcji Cu(II) do Cu(I) przez izoniazyd i hydrażyne, w wyniku której powstaje kompleks między tw;orzącym się jonem Cu(I) i neokupromą. W metodzie wykorzystuje się różnicę w szybkości redukcji Cu(II) przez izoniazyd i hy drażyne. Opracowaną procedurę zastosowano z powodzeniem do jednoczesnego oznaczania izoniazudu (1000—4000 ng mL-1) i hydrazyny (150-900 ngm L-1).

15

Indirect flow injection determination of hydrazine using PbO2-packed column

Noroozifar M., Khorasani-Motlagh M., Homayoonfard M., Taheri A.

Chemia Analityczna

|

2007

|

Vol. 52, No. 3

491-499

EN

A new, simple, and fast flow injection method for indirect automated determination of hydrazine has been developed. In the proposed method, PbO2 was used as the solid phase microcolumn packing. PbO2 was reduced to Pb(II) by hydrazine under flow conditions. The produced Pb(Il) was determined applying flame atomic absorption spectrometry. Absorbance of Pb(II) was proportional to the concentration of hydrazine in the samples.Calibration plot was linear within the analyte concentration range up to 0.96 mmol Lsup>-1; detection limit for hydrazine was 2.81&mi;mol L-1 (approximately 0.09 &mi;mol L-1) mLsup>-1) for 300 &mi;L--in-volume injection samples and sampling rate of ca 80 samples hsup>-1. Relative standard deviation was better than 1.18%. Reliability of the method was confirmed applying parallel determination by the standard method. The effects of potential interferences were studied. The developed flow injection method was applied to the determination of hydrazine in (boiled) water samples spiked with the analyte.

PL

Opracowano nową, prostą i szybką metodę przeplywowo-wstrzykową do zautomatyzowanego oznaczania hydrazyny na mikrokolumnie, w której PbO2 jako faza stalą stanowiłowypełnienie kolumny. W trakcie przepływu roztworu hydrazyna redukowała PbO2 do Pb(II). Wytworzony Pb(II) oznaczano za pomocą płomieniowej atomowej spektrometrii absorpcyjnej. Absorbancja Pb(II) była proporcjonalna do stężenia hydrazyny w próbkach. Krzywa kalibracji zachowywała liniowość do stężenia analitu 0,96 mmol Lsup>-1. Granica wykrywalności hydrazyny, w przypadku próbek wstrzykowych o objętości 300 &mi;L i szybkości próbkowania ok. 80 próbek h-1, wynosiła 2.81 umol L-1 (ok. 0,09&mi;g L-1). Względne odchylenie standardowe Hie przekraczało 1,18%. Wiarygodność metody potwierdzono przeprowadzając równolegle oznaczenia za pomocą standardowej metody. Badano również wpływ potencjalnych pierwiastków przeszkadzających. Opracowaną metodę przepływowo-wstrzykową zastosowano do oznaczania hydrazyny w próbkach wody (gotowanej) ze znanym dodatkiem analitu.

16

The effect of microorganisms on the spectrophotometric determination of nitrates in contaminated ground waters

Mroczkowski W., Stuczyński T.

Chemia Analityczna

|

2006

|

Vol. 51, No. 5

819-824

EN

Spectrophotometric method commonly used for the determination of nitrates in water was modified to reduce its susceptibility to the interferences occurring in contaminated ground water samples. The method was compared with the conventional phenoldisulfonic acid one. Determination of nitrates is based on their reduction to nitrites in the presence of hydrazinc. The produced nitrites are subsequently diazotiscd with sulfanilic acid and then coupled with N-(l-naphtyl)-ethyIenedianiine to form an azo colour complex, which absor-bance is spectrophotometrically measured at the wavelength of 550 nm. Calibration plot was linear within the nitrogen concentration range: 1-10 &mi; mL-1 with R2 = 0.99. It was observed that the presence of microbial biomass in analysed waters could significantlyaffect the reduction of nitrates, which results in the lowered amount of generated nitrites.In order to eliminate this undesirable activity of microorganisms, the heating of samplesup to their boiling point is recommended.

PL

Spektrofotometryczną metodę oznaczania azotanów w wodach zmodyfikowano w celu przystosowania jej do oznaczania azotanów w zanieczyszczonych wodach gruntowych i wyeliminowania czynników przeszkadzających. Wyniki oznaczenia azotanów porównano z wartościami uzyskanymi metodą konwencjonalną z kwasem fenolodisulfenowym. W metodzie oznacza się azotyny powstające w wyniku redukcji azotanów hydrazyną. Azotyny są poddane diazowaniu kwasem sulfanilowym, a następnie sprzężone z N-1 -nafty lo--ety lenodiaminą w celu wytworzenia barwnika azowego. Absorbancja otrzymanego barwnika jest mierzona spektrofotometrycznie przy długości fali 550 nm. Liniową zależność kali-bracyjną (r2 = 0.99) uzyskano w zakresie stężeń azotu: 1-10 &mi; mL-1 Stwierdzono, że obecne w wodach gruntowych mikroorganizmy blokują redukcję azotanów. W celu wyeliminowania niepożądanego wpływu czynników biologicznych na przebieg analizy, konieczna jest dezaktywacja drobnoustrojów przez ogrzanie próbek do wrzenia.

17

Flow-injection chemiluminescence determination of hydrazine using on-line electrogenerated BrO- as the oxidant

Li B., Zhang Z., Zheng X., Xu C.

Chemia Analityczna

|

2000

|

Vol. 45, No. 5

709-717

EN

A novel chemiluminescence flow system for the determination of hydrazine is presented. It is based on the enhancement effect of hydrazine on the chemiluminescence reaction between luminol and BrO~ in alkaline media. The oxidant BrO(-) was on-line electroge-nerated by constant current electrolysis, resulting in the elimination of the inconvenience of its instability. The variables that affect the reaction were investigated and optimum condition was established. Hydrazine can be determined in the range of 0.01-10 ug ml(-1) with a detection limit of 0.003 ug ml-1 (3). A complete analysis could be done in 1 min with the relative standard deviation of 3.7%. The proposed method is suitable for the automatic and continuous on-line monitoring of low level of hydrazine. A few examples of the determination of hydrazine in drinking and river waters are given.

PL

Opisano nową przepływową metodę chemiluminoscencyjną oznaczania hydrozyny. Zasadą metody jest wpływ hydrazyny na zwiększenie intensywności chemilumines-cencji reakcji luninolu i BrCT w śrosowisku alkalicznym. Utleniacz BrCT był elektro-generowany bezpośrednio metodą elektrolizy stało prądowej w celu eliminacji niedogodności związanych z jego nietrwałością. Zbadano wpływ warunków reakcji na otrzymywane wyniki i ustalono warunki optymalne. Hydrazyna może być oznaczana w zakresie 0.01-10 ug ml(-1), a granica wykrywalności wynosi 0.003 ug(-1) (3o). Analiza może być wykonana w ciągu l min. Względne odchylenie standardowe wynosi 3.7%. Opracowana metoda nadaje się do automatycznego, ciągłego monitorowania małych stężeń hydrazyny. Podano przykłady oznaczania hydrazyny w wodzie rzecznej i pitnej.

18

Absorption of nitrogen oxide of low concentrations into aqueous solutions of Na2SO3 and Fe(II)edta with added N2H4.

Suchecki T.,T., Kumazawa H.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

1998

|

Vol. 24, no. 4

35-57

EN

Nitrogen oxide absorption into aqueous mixed solutions of sulfite and Fe(II)edta has been widely investigated in order to develop a process for combined control of SO2/NOx emission from stationary sources. Because of the deactivation process, oxidation of Fe(II)edta to inactive from of Fe(II)edta, the last one should be reduced in the post-absorption solutions. Here, an action of hydrazine - strong reducing agent, added to the absorption solution to depress the oxidation process, was examined. Effects of [NO(g)]in, pH0, [Fe(II)edta]0, [Na2SO3]0/[Fe(II)]0, [Na2H4]0/[Fe(II)]0, [FeIII]0/[Fe(II)]0, temperature and [O2(g)]in, on both NO absorption efficiency and Fe(II) concentration have been determined in the title system. It was found that hydrazine does not function a reducing agent to nitrosyl complex, Fe(II)(edta)(NO), as sulfite/bisulfite jons do, but effectively functions as a reducing agent to Fe(III)edta and at the same time as a suppressor of oxidation of Fe(II)edta by dissolved oxygen. When oxygen of too high concentration such as 10% vol. Is fed, the oxidation ability of dissolved oxygen overwhelms the reducing ability of N2H4. To promote NO removal, the concentration of Na2SO3 as a reducing agent to Fe(II)(edta)(NO) must be maintained at a considerably high value.

PL

Absorpcja tlenku azotu w roztworach siarczynów i Fe(II)edta została zbadana w celu opracowania procesu jednoczesnego usuwania tlenków siarki i azotu ze źródeł stacjonarnych . Ze względu na zjawisko dezaktywacji roztworu absorpcyjnego, polegające na utlenianiu Fe(II)edta do nieaktywnej postaci Fe(III)edta, kompleks ten powinien być redukowany. Przebadano działanie hydrazyny, silnego reduktora, której dodanie do roztworów absorpcyjnych, obniża szybkość procesu utleniania Fe(II)edta. Określono wpływ następujących parametrów:[NO(g)]in,pH0,[Fe(II)edta]0, [Na2SO3]0/[Fe(II)]0, [Na2H4]0/[Fe(II)]0, [FeIII]0/[Fe(II)]0, temperatury i [O2(g)]in, na sprawność absorpcji NO i stężenie Fe(II) w tytułowym układzie. Stwierdzono, że hydrazyna nie działa jako czynnik redukcyjny kompleksu nitrozylowego, Fe(II0(edta)/(NO), podobnie jak jony siarczynowe i wodorosiarczynowe, lecz jedynie redukuje Fe(III)edta zmniejszając równocześnie utlenianie Fe(II)edta tlenem rozpuszczonym w roztworze absorpcyjnym. Jeśli stężenie tlenu w gazie doprowadzonym do roztworu wynosi co najmniej 10% obj., szybkość procesu utleniania przewyższa szybkość procesu redukcji hydrazyną. Aby zwiększyć szybkość absorpcji NO należy utrzymywać w roztworze absorpcyjnym stosunkowo wysokie stężenie Na2SO3, który jest czynnikiem redukującym Fe(II)(edta)(NO).