Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Morza plejstoceńskie elbląskie i z Próchnika na Wzniesieniu Elbląskim

Makowska Aurelia

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2019

|

T. 206

5--43

PL

W artykule omówiono trzy nowe odsłonięcia terenowe plejstoceńskich osadów morskich na Wzniesieniu Elbląskim w Kadynach i w Próchniku oraz niepublikowane dotąd wyniki ich datowania metodami TL, OSL i 14C. Na podstawie analizy tych danych oraz sytuacji geologicznej osadów morskich, w porównaniu z opublikowanymi już danymi o plejstoceńskich osadach morskich z tego obszaru, potwierdzono wcześniejsze wnioski o tym, że są one różnowiekowe, zarówno interglacjalne, jak i interstadialne. Wyniki nowych badań uwiarygodniają także uprzednie ustalenia, że znajdują się w jednej z międzymorenowych serii zaburzonego glacitektonicznie kompleksu osadów zlodowacenia Wisły nazwanej formacją Kadyn, gdzie są odmiennie usytuowane. Najwięcej miejsca zajmują tam interglacjalne iły elbląskie z Kadyn i z innych stanowisk omawianego obszaru. Są one nieporównywalne z niżej leżącymi na tym obszarze i niezaburzonymi lub mało zaburzonymi glacitektonicznie osadami eemskiego morza tychnowskiego, ponieważ to ostatnie jest morzem strefy luzytańskiej, a iły elbląskie reprezentują morza borealne i arktyczne. Według nowych danych można jednak przypuszczać, że są one głębokowodnymi osadami morza eemskiego, pochodzącymi z północnych obszarów niecki bałtyckiej i w odróżnieniu od osadów płytszego morza tychnowskiego, które występują tu w swej pierwotnej pozycji stratygraficznej, są jedynie porwakami glacjalnymi przeniesionymi na obszar Wzniesienia Elbląskiego przez loby lodowcowe ostatniego stadiału zlodowacenia Wisły. Z kolei osady morskie z Próchnika różnią się od iłów elbląskich wieloma cechami – są od nich młodsze i na podstawie datowań można przyjąć, że są związane sedymentacyjnie z międzymorenową formacją Kadyn, w której występują. Są one osadami nieznanego dotąd w tym rejonie chłodnego morza, które zajmowało południową część niecki bałtyckiej w starszym interstadiale zlodowacenia Wisły. Ustalenia te wpływają na zmianę rangi interglacjału krastudzkiego (elbląskiego) w podziale stratygraficznym osadów zlodowacenia Wisły, opierającym się na badaniach prowadzonych w latach 70–90. ub. w. na obszarze Pomorza Nadwiślańskiego, na wcześniej określony w tej pozycji stratygraficznej interstadiał gniewu.

EN

The paper discusses three new exposures of Pleistocene marine deposits in the Elbląg Upland at Kadyny and Próchnik, and unpublished results of their dating using the TL, OSL and 14C methods . Analysis of these data and the geological setting of the marine deposits, compared with previously published data on the Pleistocene succession in this area, confirm the earlier conclusions that these deposits are of different ages, both interglacial and interstadial. The results of the new research also confirm the previous observations that they occur within one of the intermorainic series of a glaciotectonically disturbed complex of Vistulian Glaciation deposits, referred to as the Kadyny Formation, where they occupy a different position. The interglacial Elbląg Clays from Kadyny and from other sites of the study area are the most common deposits there. They are incomparable with the underlying undisturbed or slightly deformed glaciotectonically deposits of the Eemian Tychnowy Sea in this area, because the sea belonged to the Lusitanian zone, while the Elbląg Clays represent the boreal and arctic seas. According to the new data, it can be assumed that they are deepwater sediments of the Eemian Sea, derived from northern areas of the Baltic Basin and, unlike the sediments of the shallower Tychnowy Sea, which occur here in their original stratigraphic position, they are only glacial rafts transported into the Elbląg Upland by ice lobes during the last stadial of the Vistulian Glaciation. In turn, the marine sediments from Próchnik differ from the Elbląg Clays with many features; they are younger and their ages suggest that they are associated with the intermorainic Kadyny Formation, within which they occur. They were deposited in a cold sea, previously unknown in this region, which occupied the southern part of the Baltic Basin in the older interstadial of the Vistulian Glaciation. These findings entail a necessity to change the rank of the “Krastudian (Elbląg) Interglacialˮ in the Vistulian Glaciation stratigraphic scheme, which is based on research conducted in the years 1970-1990s in the Vistulian Pomerania area, to the “Gniew Interstadialˮ that was previously determined for this stratigraphic position.

2

Tectonic and glaciotectonic deformations in the areas of polish lignite deposits

Widera M.

Civil and Environmental Engineering Reports

|

2018

|

Vol. 28, no. 1

182--193

EN

This study addresses the complex geology caused mainly by tectonic and glaciotectonic processes in lignite-bearing areas of Poland. Tectonics played a dominant role in the deformation of peat/lignite seams during their deposition. This is especially true for deep grabens where the thickest lignite seams were deposited (e.g., Bełchatów). Conversely, glaciotectonics led to the post-depositional deformation of other deposits (e.g., Sieniawa). The effects of tectonic and glaciotectonic processes in this region are investigated using both simplified geological cross-sections and photography. The size, depth and architecture of the glaciotectonic structures verified in this study demonstrate the importance of their consideration during the exploration and exploitation stages of such lignite deposits, as well as the planning of construction projects in areas strongly transformed by glaciotectonics.

PL

Prezentowana praca poświęcona jest złożonej geologii, spowodowanej głównie przez procesy tektoniczne i glacitektoniczne, wybranych obszarów węglonośnych w Polsce. Tektonika odgrywała fundamentalną rolę deformującą pokłady torfu/węgla brunatnego w czasie ich depozycji. Dotyczy to zwłaszcza głębokich rowów tektonicznych, w których zalegają najgrubsze pokłady węglowe, np. złoża: Bełchatów, Szczerców, Turów, Lubstów, Pątnów I-IV, Adamów, itd. Natomiast glacitektonika prowadziła do postsedymentacyjnych deformacji polskich pokładów węgla brunatnego. W większości przypadków rola destukcyjna procesów glacitektonicznych była niewielka, w niektórych przypadkach znacząca, a nawet dominująca, np. na obszarze złoża Sieniawa. Skutki procesów tektonicznych i glacitektonicznych przedstawiono na uproszczonych przekrojach geologicznych (złoża: Bełchatów, Szczerców, Oczkowice, Sieniawa), a także na fotografiach wykonanych w niektórych odkrywkach eksploatowanych aktualnie złóż (odkrywki: Jóźwin IIB, Drzewce, Adamów, Turów, Sieniawa). O ile tektonika dotknęła głównie spągowe warstwy pokładów węglowych, o tyle glacitektonika doprowadziła do deformacji ich partii stropowych. Zróżnicowane rozmiary, głębokość zalegania i bogactwo struktur glacitektonicznych sprawia, że należy brać je pod uwagę na etapie dokumentowania złóż, ich eksploatacji, czy też planowania inwestycji budowlanych na obszarach silnie przekształconych glacitektonicznie.

3

Budowa geologiczna i morfogeneza Wzniesienia Elbląskiego w świetle zróżnicowanej dynamiki lądolodu zlodowacenia wisły

Pikies R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 467

41--61

PL

Wśród głównych czynników wpływających na budowę geologiczną Wzniesienia Elbląskiego należy wymienić glacitektonikę oraz neotektonikę, które niewątpliwie są ze sobą przyczynowo-skutkowo powiązane. Intensywność i skalę procesów glacitektonicznych rozpatrzono po raz pierwszy z perspektywy dynamiki transgresji lądolodów zlodowacenia wisły z obszaru Morza Bałtyckiego. Budowa geologiczna, morfologia i batymetria południowo-wschodniej części dna Bałtyku Centralnego wskazują, że na tym obszarze kształtowały się ważne elementy dynamiki transgresji lądolodu stadiału górnego zlodowacenia wisły, w południowym sektorze jego oddziaływania. Rezultatem zróżnicowanej dynamiki były strumienie lodowe (strumienie lodowe wg Punkariego, 1997), wyprowadzające główną część masy lodowej z czaszy lądolodu, co powodowało, że napływ mas lodowych na obszar Niżu Polski nie był równoczesny i odbywał się z różną siłą. Tym regułom podlegał również obszar Wzniesienia Elbląskiego, gdyż w pierwszej kolejności znajdował się w polu zróżnicowanego oddziaływania strumienia B3, nasuwającego się na obszar Niżu Polski z rejonu subpołudnikowej megadepresji Głębi Gotlandzkiej i Głębi Gdańskiej. W stosunku do obszaru Wzniesienia Elbląskiego dokonano w ujęciu czasowym oceny skali oddziaływania i intensywności procesów glacitektonicznych. Szczególnie silne odkształcenia glacitektoniczne zachodniego skłonu tego wzniesienia powiązano z obecnością północnego odcinka dużego subpołudnikowego uskoku Iława–Elblag, pokrywającego się z zachodnią granicą Wzniesienia Elblaskiego. Prawdopodobną przyczyną rozwoju procesów glacitektoncznych w środkowej i górnej części zlodowacenia wisły mogła być zmiana reżimu pola naprężeń neotektonicznych w szerokiej aureoli wału kujawsko-pomorskiego, do której doszło prawdopodobnie u schyłku interglacjału eemskiego.

EN

Glaciotectonic and neotectonic processes are among the key factors influencing the geological structure of the Elbląg Elevation. The former is undoubtedly interrelated with the latter. Intensity and scale of glaciotectonic processes were for the first time examined from the point of view of transgression dynamics of the Vistulian continental glaciers, advancing from the Baltic Sea area. Geological structure, morphology and bathymetry of the eastern part of the Central Baltic Sea bottom show that main elements of the dynamics were shaped in this area. The diversified dynamics resulted in the formation of ice streams, carrying the major part of ice mass out of the ice sheet. It also caused that the advance of the ice sheet over the Polish Lowlands was not synchronous and occurred with various intensity. The Elbląg Elevation was subjected to these rules, because it was the first to be situated within the diverse force of interaction field with ice stream B3 (streams according to Punkari, 1997), advancing towards the Polish Lowlands from the area of a submeridional megadepression of the Gotland Deep and the Gdańsk Deep (south-eastern part of Central Baltic Sea). As regards the Elbląg Elevation area, an evaluation of the scale and intensity of glaciotectonic processes in time has been performed. Especially strong glaciotectonic disturbances, appearing on the western slope of this elevation, have been related to the presence of the distinct, submeridionally oriented fault zone Iława–Elbląg (its northern part), which coincides with the western boundary of this elevation. The likely reason for the development of glaciotectonic deformation during the middle and upper parts of the Vistula Glaciation might habve been the change of the regime of neotectonic stress field, operating within the broad foreland of the Kuyavian-Pomeranian Swell, which probably took place at the end of the Eemian Interglacial.

4

Deformacje osadów kenozoicznych w zachodniej ścianie odkrywki Koźmin KWB „Adamów”

Stępień B.

Landform Analysis

|

2015

|

Vol. 30

29--40

PL

Deformacje osadów kenozoicznych w odsłonięciu w Koźminie znajdują się pomiędzy drugim poziomem nadkładu a poziomem eksploatacyjnym. Wśród zaburzeń wyróżniono mezostruktury o wielkości od kilkunastu do kilku metrów oraz drobne struktury deformacyjne o rozmiarach od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Pomiary strukturalne zostały zestawione w formie sferycznych diagramów wraz z rekonstrukcją kierunku lokalnego nacisku lądolodu. Analiza lokalnych pól naprężeń w oparciu o pomiary orientacji i wergencji struktur deformacyjnych pozwoliła wyznaczyć kierunki głównego nacisku (transportu glacitektonicznego) skierowanego z NNE–NE ku SSW–SW w przedziale azymutów 5–42°. Analizowane struktury deformacyjne związane są z nasunięciem lądolodu zlodowacenia Odry.

EN

Deformations of Cenozoic sediments in Koźmin exposure are situated between the second level of overlayer and a brown coal bench. In registered disturbances mesostructures in size from several to couple meters and fine structures in size from few to several dozen centimetres. The structural analysis was compiled in the spherical diagrams with the reconstruction of local ice flow. The examination of local stress poles on the basis of orientations and vergences measurements allowed to evaluate the main stress directions (glaciotectonic transport) from NNE–NE to SSW–SW (5–42° azimuth). Deformation structures are connected with ice-sheet of Odranian Glaciation.

5

Osady paleogenu i neogenu w wielkoskalowych strukturach glacitektonicznych Wzgórz Dylewskich

Słodkowska B., Gałązka D.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 461

251--293

PL

Badawczy otwór wiertniczy w Wysokiej Wsi, zlokalizowany w centrum Wzgórz Dylewskich (NE Polska), osiągnął głębokość prawie 490 m, z czego na ponad 400 m przewiercono utwory paleogenu i neogenu. W wyniku badań palinologicznych 47 próbek wyróżniono 13 zespołów palinomorf (sporomorfy, fitoplankton i zoomorfy) i datowano osady. Stwierdzono dwu- i trzykrotne powtarzanie się podobnych zespołów palinomorf w paleogeńskim i neogeńskim odcinku profilu, co wskazuje na silne glacitektoniczne zaburzenie osadów. Udokumentowana w wyniku badań palinologicznych skomplikowana budowa geologiczna odnacza się kilkoma strefami odkłucia i przemieszczenia pakietów skalnych. Najniższy, paleogeński kompleks znajduje się w położeniu pierwotnym, datowano w nim zespoły pyłkowo-fitoplanktonowe: D3–D4 – środkowy paleocen, utwory górnego paleocenu w facji lądowej i D8 – dolny eocen. Na głębokości ok. 455 m występuje pierwsza powierzchnia nieciągłości, gdzie w osady paleogeńskie został wprasowany ponad 100-metrowej miąższości pakiet osadów środkowego miocenu z poziomami sporowo-pyłkowymi V, VI, VIII, IX, XI. Kolejną powierzchnię odkłucia stwierdzono na głębokości ok. 339 m. Na osadach mioceńskich ponownie występuje ok. 60-metrowej miąższości pakiet utworów paleogeńskich, stratygraficznie młodszych od leżących w spągu, datowanych na podstawie poziomów pyłkowo-fitoplanktonowych – górnoeoceński poziom D12 i wykształcone w facji lądowej utwory dolnego oligocenu. W te paleogeńskie osady jest wprasowana kilkumetrowej miąższości seria osadów mioceńskich reprezentująca poziom sporowo-pyłkowy IX. Na głębokości ok. 240 m znów pojawiają się osady środkowomioceńskie ok. 150-metrowej miąższości z poziomami sporowo-pyłkowymi V, VII i IX. Stwierdzone mozaikowe następstwo warstw odzwierciedla skomplikowane procesy glacitektoniczne, które doprowadziły do powstania łusek glacitektonicznych budujących jądro moreny spiętrzonej Wzgórz Dylewskich. W wyniku badań palinologicznych uzyskano unikatowe dane, pozwalające na lokalizację stref odkłuć glacitektonicznych. Brak osadów czwartorzędowych w jądrze moreny spiętrzonej wskazuje na wczesnoplejstoceński wiek deformacji.

EN

The Wysoka Wieś borehole located in the center of Dylewskie Hills (NE Poland) reached a depth of almost 490 metres, with more than 400 metres of the Paleogene and the Neogene deposits. Palynological studies were designed to determine whether this huge Paleogene and Neogene sedimentary complex is located in situ or it has been glacitectonically redeposited. Forty-seven samples were analysed for all palynological matter components, i.e. palynomorphs (sporomorphs, phytoplankton, zoomorphs), palynoclasts (phytoclasts) and inorganic debris. Among the palynomorphs, 13 assemblages have been distinguished. Describing these assemblages from the bottom to the top of the section, dual or triple repetition of the same palynomorph zones indicates a strong glacitectonic deformation of the sediments. Palynological data evidence several disengagement zones and displacement of rock packages. The lowest sedimentary complex occurs in the primary position and it contains the pollen and phytoplankton assemblage D3–D4 of the Middle Paleocene to the Upper Paleocene (terrestrial facies), and the Lower Eocene assemblage D8. At a depth of ca. 455 m there is the first discontinuity zone, along which the over 100-metres thick package of Middle Miocene sediments, containing pollen zones V, VI, VIII, IX and XI, became intruded/ pressed into the Paleogene deposits. The next disengagement zone occurs at a depth of ca. 339 m, where the Miocene sediments are overlain by a about 60-metres thick package of Paleogene deposits dated with the stratigraphically younger pollen and phytoplankton zones D12 of the Upper Eocene and Lower Oligocene (terrestrial facies). These Paleogene deposits were intruded by the Miocene series, a few metres thick, representing pollen zone IX. Then, at a depth of 240 m, occurs the Middle Miocene sedimentary complex, ca. 150 m thick, with pollen zones V, VII and IX. The complicated glacitectonic processes caused such mosaic succession, reflecting the slice structure of glaciotectonic thrust moraines. Palynological studies provided unique data to define the glaciotectonic disengagement zones. The absence of Quaternary deposits in the internal moraine structure indicates the Early Pleistocene age of deformation.

6

Jezioro Hańcza : wstępne wyniki geologicznej interpretacji obrazów sonarowych

Pochocka-Szwarc K., Ber A., Szpygiel J., Szpygiel P.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

Vol. 61, nr 3

187--194

EN

Preliminary interpretation of the geological structures on the eastern slope of Hañcza Lake was performed based on underwater sonography images. The studies were carried out on a 500-metres long part of the slope at a depth of 50 m. Underwater observations, sonography images and numerous photos were made by divers Pawe³ and Joanna Szpygiel. A preliminary geological interpretation shows the presence of glaciotectonic structures created as diapiric or anticlinal folds separated by synclinal parts. Diapiric or anticlinal folds are composed of massive tills with numerous boulders. Synclinal parts of the underwater slope probably consist of sands and silts. The section also reveals landslides and lowered parts of the sediments. The glaciotectonic structures originated probably as a result of the horizontal and vertical stresses exerted by the ice sheets of the Middle Polish Complex and Vistulian Glaciation. Additionally, Lake Hañcza and its surroundings were shaped by neotectonic phenomena related to the structural pattern of the old basement, as well as by deep permafrost processes.

7

Transgraniczny Geopark Łuk Mużakowa

Koźma J.

Przegląd Geologiczny

|

2011

|

Vol. 59, nr 4

276-290

EN

The Muskau Arch lies in southern part of Lubuskie voivoship and border zone of Saxony and Brandenburg. It forms glaciotectonical structure well visible in terrain morphology. Inside it, there are disturbed Neogene deposits with brown coal seams. Among the abundant fold and slice structures the numerous brown coal and accompanying glass sands and ceramic clays deposits has been investigated. Underground and opencast mining of brown coal was conducted from the middle of XIX century up to the second part of XX century. Nowadays, many post-mining evidences like antropogenic reservoir and artificial landforms are exposed in the Muskau Arch area. The natural processes of post-mining areas transformation both with the post-industrial cultural heritage and geological phenomenon are protected values as a Geopark. In the year 2006, the Muskau Arch has obtained certificate of the seventh German National Geopark and in the year 2009, of the first Polish National Geopark (National Muskau Arch Geopark). The aims are preservation of geological heritage as well as scientific and teaching purposes. Current efforts are made for establishing the transborder Muskau Arch Geopark, of the European Geopark rank with the UNESCO support.

8

Glacitektonika determinuje budowę dróg

Kołodziejczyk U.

Magazyn Autostrady

|

2011

|

Nr 5

130-134

PL

Glacitektonika to efekt mechanicznych (statycznych i dynamicznych) oddziaływań lądolodów na podłoże gruntowe. Na obszar dzisiejszej Europy lądolody wkraczały kilkakrotnie w okresie plejstocenu (1,97-0,01 mln lat temu), zajmując znaczną cześć kontynentu.

EN

The process of the construction of engineering objects situated within glacitectonically disturbed structures, including miscellaneous morphological forms of postglacial landscape, makes the connection of engineering operation with the knowledge of geological process necessary. The example of such a process was the construction of the west ring road of Zielona Góra. The process was tied with making deep excavations into glacitectonically disturbed structures. It has caused far-reaching changes in the rock mass and - in consequence - losing the stability of the banks and in the same time formation of many landslips. Numerous landslip processes have been activated during the construction of the object and then additionally have appeared during the usage of the road. Not surprisingly it was possible to indicate localization of future landslips strictly on the base on geological research made for construction design, but more - after making the excavations. Presently, in spite of stabilization of landslip carried out, the threat of the losing of the stability of the slopes still exists. It is a sign of challenge between tensions in the ground and engineering activity of man.

9

Wpływ zlodowacenia Warty na architekturę osadów czwartorzędowych wokół zbiornika wodnego Jeziorsko

Widera M.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2010

|

nr 139 (19)

119-125

PL

We wschodnim klifie zbiornika Jeziorsko osady czwartorzędowe wykazują silne zaburzenia glacitektoniczne powstałe w czasie zlodowacenia Warty. W deformacjach biorą udział także osady starszych zlodowaceń. Wyróżniono kilka typów fałdów o zmiennej geometrii, powstałych w różnym polu naprężeń. Lądolód zlodowacenia Warty nasuwał się na obszar zbiornika Jeziorsko z kierunku NNW na SSE.

EN

Quaternary deposits in the Jeziorsko reservoir vicinity are more strongly disturbed glacitectonically than they thought earlier. Numerous faults, thrusts and folds were documented, but the last ones were only discussed in detail in this article. The greatest deformations were caused by the Warta ice sheet, which was the youngest one in the study area.

10

Morfotektonika rejonu Zielonej Góry

Markiewicz A.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2010

|

nr 139 (19)

81-92

PL

W niniejszej pracy przedstawiono charakterystykę soli cechsztyńskich występujących w głębszym podłożu rejonu Zielonej Góry z sugestią, iż zmiany miąższości soli są związane z działalnością lądolodów. Autor zauważa charakterystyczny związek miąższości pokładów soli ze współczesną morfologią terenu.

EN

Paper presents characteristic of Zechstein salts layers which occur in deeper foundation of Zielona Góra region. Author suggests that variation of salt thickness are connected with activity of continental glaciers and notices characteristic relation between thickness of salt layer and contemporary morphology of area surface.

11

Makroskalowe deformacje glacitektoniczne osadów neogeńskich w konińskich odkrywkach węgla brunatnego

Widera M., Włodarski W.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2010

|

nr 139 (19)

126-135

PL

Osady neogeńskie w odkrywkach KWB Konin S.A. są silnie zdeformowane glacitektonicznie. Analizie strukturalnej poddano fałdy i nsunięcia wykształcone w skali makro, których rozmiary dochodzą do kilkuset metrów, a wysokość do kilkudziesięciu metrów. Orientacja tych deformacji wskazuje, że powstały one w czasie kilku zlodowaceń, transgredujących z północy, a wyjątkowo z północnego zachodu.

EN

Neogene deposits in the Konin lignite open-casts are strongly deformed due to glaciotectonic processes. Some folds and thrusts were subjected to the structural analysis. Their sizes are reaching up to a few hundred meters and height up to several dozen meters. Orientation of these deformations shows that they came into existence during a few glaciations coming from the north, exceptionally from the north-west.

12

Deformacje glacitektoniczne na przedpolu Sudetów - wyniki badań geologicznych prowadzonych na inwestycjach liniowych

Urbański K.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2010

|

nr 139 (19)

105-118

PL

W latach 2003 - 2009 prowadzono prace geologiczne na zachodnim odcinku autostrady A-4 oraz wzdłuż modernizowanych linii kolejowych na obszarze przedgórza Sudetów między Legnicą a Zgorzelcem. W trakcie wykonywanych prac były analizowane ciągłe profile geologiczne o długości od kilkuset metrów do kilku kilometrów. W odsłonięciach obserwowano liczne deformacje glacitektoniczne nie opisywane dotychczas w literaturze geologicznej. Tam, gdzie osady były silnie zróżnicowane litologicznie, występowały głównie deformacje nieciągłe: nasunięcia oraz łuski glacitektoniczne. W monotonnie wykształconych osadach wodnolodowcowych, zastoiskowych i rzecznych występują natomiast głównie deformacje fałdowe wraz z towarzyszącymi im uskokami normalnymi. We wschodniej części badanego obszaru wyniki pomiarów mezostruktur wskazują jednoznacznie na kierunek transportu glacitektonicznego ku ESE. Był to kierunek nasuwania się lądolodu, na który miał wpływ przebieg morfotektonicznej granicy bloku Sudetów. Na przeszkodzie lądolodu znalazły się wydźwignięte tektonicznie bloki starszego podłoża, które pełniły rolę masy oporowej. W osadach przylegających do bloków tektonicznych utworzyły się mezostruktury glacitektoniczne świadczące o silnej kompresji horyzontalnej. Na podstawie badań litopetrograficznych glin zwałowych ustalono, że wiek deformacji odpowiada fazie transgresji zlodowacenia Odry. W zachodniej części obszaru badań, w rejonie Węglińca i Żarek Wielkich, rola podłoża podkenozoicznego w modyfikowaniu kierunku nasuwania się lądolodu, z uwagi na jego większą głębokość zalegania, była mniejsza. Wyznaczony na podstawie orientacji mezostruktur kierunek transportu glacitektonicznego przebiega tutaj generalnie w kierunku N-S. W tej części omawianego rejonu zaobserwowano typowe łuki moren końcowych związane z fazą maksymalną zlodowacenia Odry.

EN

The geological studies along the A-4 motorway were conducted by the Polish Geological Institute - National Research Institute in 2003-2009. The analysed geological sections varied in length from few hundred meters to several kilometers. The studied area is located within the PreSudetic Block and the North-Sudetic Depression, between the Middle Odra Fault, the Marginal Sudetic Fault and the Main Lusatian Fault. The heights are composed of the pre-Cainozoic rocks uplifted as a result of Laramide orogenesy. The Neogene deposits are represented by the weathering covers as well as the fluvial and lacustrine sediments of the Poznań Formation and the fluvial deposits of the Gozdnica Formation. The Elsterian deposits consist of the glaciofluvial, glacial and limnoglacial sediments. In early Saalian the extensive alluvial fans were transported to the Sudetic Foreland and subsequently deposited. The complex of the Elsterian and Neogene sediments was strongly glaciotectonically deformed. It is discordantly overlain by the undeformed glacial and fluvioglacial sediments of Saalian Glaciation. The glaciotectonic deformations were observed in many outcrops within the studied area. Two main regions of intensive glaciotectonical disturbances can be identified, namely: the Wądroże Wielkie massif and the surrounding area as well as the North-Sudetic Depression, between Bolesławiec and Zgorzelec. At the locations showing strong lithological variability the deformations are mainly discontinuous, like thrusts and glaciotectonic slices. To the contrary, within the monotonous fluvioglacial sediments, the fold deformation accompanied by the normal faults are observed. The results of the mesostructural measurements indicated the glaciotectonic transport in ESE direction resulting from the strike of the Sudetic Block border. The horsts of older basement were obstacles for the glacier. Apart from the vertical pressure also the horizontal compression played an important role in deformation. In western part of the studied area - in the region of Węgliniec, the role of pre-Cainosoic basement in formation of glaciotectonical structures was lesser due to its higher depth of occurrence. Here the glaciotectonic transport in N-S direction did not meet any substantial obstacles thus the typical arches of the thrust moraines were formed (the Sławnikowskie Hills).

13

Struktury glacitektoniczne w strefie maksymalnego zasięgu zlodowacenia Warty w rejonie huty radoryskiej (Wysoczyzna Żelechowska)

Żarski M., Krysiak Z.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

T. 194

119--128

PL

Maksymalny zasięg lądolodu warty na Wysoczyźnie Żelechowskiej sięgał po dolinę dolnego Wieprza. Strefie maksymalnego zasięgu towarzyszą moreny czołowe i zaburzenia glacitektoniczne. Morena czołowa w Hucie Radoryskiej powstała w wyniku spiętrzenia i odkłucia piasków i żwirów wodnolodowcowych przez lądolód zlodowacenia warty. Sytuacja geomorfologiczna otoczenia odsłonięcia oraz wykonane pomiary mezostruktur glacitektonicznych pozwoliły wyróżnić trzy etapy ewolucji czoła lądolodu: fazę postoju, fazę nasunięcia i fazę recesji. Główny kierunek kompresji (z NE na SW) 20–50°, wyznaczony na podstawie mezostruktur, odpowiada kierunkowi nasuwania się lądolodu. Geometryczny układ i rozkład przestrzenny wszystkich mezostruktur dowodzi, że są to struktury drugiego rzędu względem wielkiego odkłucia cylindrycznego w którego obrębie się znajdują. Uzyskane wyniki świadczą o dużej dynamice lądolodu zlodowacenia warty na badanym obszarze.

EN

End moraines and glaciotectonic disturbances occur in the zone of Wartanian Glaciation maximum extent, reaching the Wieprz valley in the Ż̄elechów Upland. The end moraine at Huta Radoryska was formed by décollement and upthrusting of glaciofluvial sands and gravels due to the Wartanian ice-sheet advance. Geomorphological setting of the outcrop vicinity and mesostructural analysis have allowed us to distinguish three stages of glacier-front evolution: stopping stage, advance stage and recession stage. The main compression direction (from NE to SW) of 20–50°, determined from mesostructural data – was the direction of ice movement. Geometrical arrangement and distribution in space of all the mesostructures are related to the giant cylindrical shear inside which they occur. Research results show strong dynamics of the Wartanian ice-sheet in the study area.

14

Struktury glacitektoniczne a dynamika lądolodu zlodowacenia Wisły na zachodnim skłonie Garbu Lubawskiego

Gałązka D., Rychel J., Krysiak Z.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

T. 194

27--34

PL

Garb Lubawski z kulminacją Wzgórz Dylewskich to obszar masowego występowania struktur glacitektonicznych, związanych z istnieniem w tym rejonie szeregu różnoskalowych stref międzylobowych ukształtowanych podczas stadiału głównego zlodowacenia Wisły. Różna dynamika, charakter i czas transgresji lądolodu lobów wiślanego i mazurskiego w czasie ostatniego zlodowacenia znajdują odzwierciedlenie w następstwie struktur glacitektonicznych obserwowanych w odsłonięciach. Odkrywka w rejonie Rożentala umożliwia prześledzenie przebiegu procesów sedymentacyjnych i glacitektonicznych, które doprowadziły do powstania kilkudziesięciu bliźniaczo podobnych form szczelinowych znajdujących się na zachodnim skłonie Garbu Lubawskiego. Jądro omawianej formy w Rożentalu powstało podczas deglacjacji frontalnej pierwszego, maksymalnego nasunięcia lądolodu stadiału głównego zlodowacenia Wisły, najprawdopodobniej jako stożek marginalny. Podczas kolejnej (lub kolejnych) oscylacji czoła lądolodu wzgórze to zostało przebudowane we wrzecionowatą formę szczelinową.

EN

The Lubawa Ridge with Dylewskie Heights are abundantin glaciotectonic phenomena related to many intra-lobe zones (varied in scale) observed in this area. These zones were formed during the main stage of the Weichselian (= Vistulian) Glaciation. Different dynamics and timing of the advance of the Vistulian and Mazury lobs from the Last Glaciation are reflected in the succession of glaciotectonic structures observed in the Rożental outcrop.The Rożental outcrop is unique for investigation of sedimentary and glaciotectonic processes. Rożental hill is one of several tens of crevasse landforms present on the western slope of the Lubawa Ridge. Rożental hill was created during frontal deglaciation of the first-maximal Weichselian ice-sheet advance (the main stage). Primarily, it was probably an ice-marginal fan. The hill was rebuilt into a spindle-shaped crevasse landform during the next oscillation (or oscillations) of the glacier front.

15

Kenozoik na pograniczu Ziemi Lubuskiej, Pomorza i Wielkopolski

Romanek A.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

T. 192

1--84

PL

Zróżnicowany miąższościowo, od kilku do 200 m, kompleks kenozoiczny pokrywa w obrębie bloku Gorzowa utwory górnokredowe. Obejmuje morskie skały oligoceńskie (formacja mosińska dolna i górna, formacja rupelska) oraz osady z pogranicza lądu i morza (formacja czempińska). Z niewielką przerwą na utworach oligoceńskich leżą lądowe osady mioceńskie (formacja gorzowska, krajeńska, adamowska i poznańska). Czwartorzęd reprezentuje sześć poziomów litostratygraficznych glin lodowcowych i towarzyszących im piasków i żwirów wodnolodowcowych oraz piasków i mułków zastoiskowych. Z okresu interglacjału ferdynandowskiego, wielkiego, zlodowaceń północnopolskich, holocenu i prawdopodobnie interglacjału lubelskiego i eemskiego notowane są osady rzeczne, a z interglacjałów wielkiego i eemskiego znane są osady jeziorne. Obszar przecinają wielkie, wydłużone, wycięte w podłożu czwartorzędu glacidepresje. Pospolite są też formy mniejsze, zamknięte, o średnicy kilku kilometrów i głębokości 100 m. Tworzą struktury glacitektoniczne I i II rzędu. Struktury te wypełnione są osadami glacjalnymi zlodowacenia nidy. Nidziańskie osady glacjalne oraz skały ich podłoża zorganizowane są w struktury fałdowo-łuskowe, o amplitudach od kilku- do kilkudziesięciu metrów i promieniach od kilkudziesięciu do 200 m, tworzące struktury glacitektoniczne III rzędu. Łącznie nadają one obszarowi charakterystyczny styl budowy geologicznej cechujący się zaburzonym pograniczem skał czwartorzędowych i ich podłoża, obecnością głębokich depresji glacitektonicznych i ich fałdowo-łuskowych wypełnień oraz towarzyszących depresjom mniej wyrazistych glacielewacji. Za proces deformacji i wypełniania odpowiada przede wszystkim najstarszy na analizowanym obszarze, nidziański lądolód. Utworzone przezeń struktury zostały później zmodyfikowane przez młodsze lądolody. Zaburzone osady paleogeńskie, neogeńskie i czwartorzędowe budują glacitektoniczne plejstoceńskie piętro strukturalne. Podścielają je horyzontalnie zalegające utwory paleogeńsko-neogeńskiego piętra strukturalnego, a nadbudowują lokalnie zaburzone w morenach spiętrzonych osady czwartorzędowe plejstoceńsko-holoceńskiego piętra strukturalnego. Łącznie piętra te tworzą kenozoiczny kompleks strukturalny.

EN

The Upper Cretaceous deposits in the area of Gorzów Block underlie the Cenozoic Sequence with highly diversified thickness varying from a few to 200 m. The complex is composed of marine Oligocene sediments (Lower and Upper Mosina formation, Rupel formation) and brackish facies (Czempiń formation). The Oligocene deposits are overlain with a small gap by the continental Miocene sequence (Gorzów, Krajenka, Adamów and Poznań formations). The Quaternary is represented by six lithostratigraphic glacial tills accompanied by glaciofluvial sand and gravel as well as by glaciolacustrine sand and silt. The oldest alluvial deposits date back to the Ferdynandów Interglacial, whereas the first lacustrine ones are ascribed to the Great Interglacial. The area is cut by immense elongated negative landforms (several tens of km long, up to 20 km wide and 100 m deep). Smaller, closed forms of a few kilometres in diameter and 100 m in depth are commonly observed. Altogether, they form the glaciotectonic structures of type I and II. They are filled with glacial sediments of the Nidanian Glaciation. The Nidanian glacial sediments and the deposits underlying the structures of type I and II are organized in a fold-slice form with the amplitudes varying from a few to several tens of metres and the radii from several tens to 200 m. These are the glaciotectonic structures of type III. In total, they contribute to a specific geological composition of the area, which is characterized by deep glaciotectonic depressions and their fold-slice fills as well as by deformed contacts between the Quaternary rocks and their basement. The processes of filling and deformation were due to the activity of the Nidanian ice sheet, the oldest one in the study area. The disturbed Paleogene, Neogene and Quaternary deposits form the Pleistocene glaciotectonic structural level. It is underlain by horizontal deposits of the Paleogene-Miocene structural level and overlain by Quaternary deposits of the Pleistocene-Holocene structural level composed of horizontal sediments locally deformed to form push-moraines. Together, they form the Cenozoic structural sequence.

16

Deformacje glacitektoniczne osadów zlodowacenia Wisły i ich znaczenie dla rekonstrukcji paleogeograficznej południowego obrzeżenia Kotliny Płockiej

Roman M.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

T. 194

49--62

PL

Struktury glacitektoniczne znane dotychczas z rejonu Kotliny Płockiej rejestrowano w osadach środkowo- i dolnoplejstoceńskich oraz neogeńskich, a ich powstanie wiązano z erozją lądolodów starszych od zlodowacenia Wisły. W odsłonięciach w Kretkach i Zawadzie Nowej, znajdujących się w południowej krawędzi Kotliny Płockiej, stwierdzono deformacje glacitektoniczne związane z nasunięciem lądolodu stadiału głównego zlodowacenia Wisły. Struktury glacitektoniczne nie mają odzwierciedlenia we współczesnej rzeźbie, natomiast ich występowanie jest ściśle powiązane z przebiegiem kopalnego skłonu wysoczyzny z okresu zlodowaceń środkowopolskich. Zasięg wgłębny zaburzeń jest ograniczony i wynosi od 2 do 6 m. W Kretkach i Zawadzie Nowej przeprowadzono analizę strukturalną zaburzeń oraz badania litofacjalne osadów. Rozpoznane deformacje to zarówno proglacjalne struktury glacitektoniczne powstałe przed czołem lądolodu w wyniku kompresji, a wyrażone jako fałdy i nasunięcia, jak i subglacjalne deformacje glacitektoniczne, utworzone pod poruszającym się lądolodem, wykształcone jako struktury wleczeniowe i laminacja tektoniczna w subglacjalnej warstwie deformacyjnej. Dokonano rekonstrukcji kierunku lokalnego transportu glacitektonicznego, działającego w azymucie 334–352° i skierowanego z NNW ku SSE, a także określono ogólne cechy lobu płockiego, wskazując na małą miąższość, szybki ruch oraz ciepły reżim bazalny lądolodu.

XX

Glaciotectonic structures well known from the Płock Basin area were identified within the Lower and Middle Pleistoceneand Neogene sediments, and their formation was connected with erosion of the ice-sheets older than the Vistulian Glaciation. Actually, at the Kretki and Zawada Nowa exposures, situated in the southern margin of the Płock Basin, glaciotectonic deformations of the Main Stadial of the Vistulian (= Weichselian) Glaciation ice-sheet have been recognized. The structures are not reflected in topography but their spatial distribution is strictly connected with the existence of the buried slope of the Middle Polish Glaciation morainic plateau. In-depth extent of young glaciotectonic deformations is limited and ranges from 2 to 6 m. Sedimentological investigations, and particularly lithofacies analysis, along with structural examinations of deformation structures have been carried out at Kretki and Zawada Nowa. Recognised glaciotectonic deformations are both proglacial compressive structures, expressed as folds and over thrusts, and subglacial glaciotectonic structures, formed beneath the moving ice, and featured as drag structures and tectonic laminations in the subglacial deforming bed. A local direction of glaciotectonic transport has been reconstructed as acting from NNW to SSE (334-352° azimuth), and general parameters of the Płock lobe have been evaluated indicating a small thickness, fast ice flow and warm basal regime of the ice-sheet.

17

Charakterystyka i geneza deformacji osadów plejstoceńskich w strefie brzeżnej plateau kemowego Czubatej Góry (kopalnia Bełchatów)

Goździk J., Krysiak Z.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

T. 194

35--48

PL

W artykule przedstawiono zespoły struktur deformacyjnych z południowo-zachodniej części plateau kemowego (zlodowacenie warty) odsłoniętych w kopalni Bełchatów. W obrębie formy kemowej utworzyły się pionowe diapiry zbudowane z gliny podścielającej kem. W części brzeżnej kemu powstał złożony system deformacji o wysokości ok. 20 m, wykazujący pewien porządek przestrzenny. W kierunku południowym, tj. w kierunku nachylenia stoku kemu, można wyróżnić zespół uskoków normalnych w osadach piaszczysto-żwirowych, wkraczający także w położony dalej, pochylony ku południowi diapir gliny, którego górna część uczestniczy w rozległym i złożonym zespole struktur fałdowych. Na podstawie analizy cech strukturalnych deformacji i rekonstrukcji kierunków nacisku, można sądzić, że powstały one w wyniku zaniku podparcia lodowego w strefie ice-contact slope. Na opisanych zdeformowanych osadach zalegają niezgodnie utwory gliniaste, związane z wkroczeniem lądolodu zlodowacenia warty. Na granicy obydwu osadów powstały struktury o niewielkich rozmiarach, związane z naciskiem wkraczającego lądolodu. Brak zaburzeń w podłożu kemu i jego otoczenia pozwala wykluczyć udział procesów tektonicznych w kształtowaniu omówionych struktur deformacyjnych.

EN

This paper presents sets of deformational structures in the southwestern part of a kame plateau (Wartanian Glaciation), which outcrop in the Bełchatów mine. Within the main kame, vertical diapirs were formed. They are composed of the lower till underlying the kame. At the kame’s margin, a complicated deformational system was formed, about 20 m high and well ordered in space. Southwards, i.e. towards the kame slope, deformational sets are possible to be distinguished. This is a set of normal faults in sandy-gravel sediments, which is also observed further southwards, cutting an inclined diapir of the lower till. The upper part of the tilted diapiris involved into multiple fold structures. The character of de-formational structures and reconstruction of compression direction allow the assumption that these structures formed as a result of loss of ice-support at the ice-contact slope zone. The deformed sediments mentioned above are discordantly covered by tills related to ice sheet re-advance. Lack of deformation beneath the kame and around suggests that no tectonic factors contributed to the formation of the deformation.

18

Analiza strukturalno-kinematyczna kompleksu deformacji glacitektonicznych w strefie rowu Kleczewa (elewacja konińska, wschodnia wielkopolska)

Włodarski W.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

T. 194

75--100

PL

Przedmiotem artykułu jest analiza strukturalno-kinematyczna kompleksu deformacji glacitektonicznych, wyodrębniającego się jako osobne piętro strukturalne w strefie rowu Kleczewa (elewacja konińska). Analiza makrostrukturalna pozwoliła zdefiniować trzy podjednostki strukturalne A, B i C. Analiza strukturalno-kinematyczna mezostruktur wykazała znaczące różnice w rozwoju strukturalnym poszczególnych podjednostek. Podjednostkę strukturalną A reprezentują głównie fałdy i nasunięcia, rozwijające się w polu kompresji horyzontalnej przed czołem nasuwającego się lądolodu zlodowacenia Odry. Deformacjom podlegały głównie osady starsze od zlodowacenia Odry, tj. iły formacji poznańskiej miocenu górnego, węgle brunatne formacji poznańskiej miocenu środkowego a podrzędnie gliny T1 zlodowacenia południowopolskiego. Niewielki udział w deformacjach miały dolne partie serii glacifluwialnej z Jóźwina z fazy anaglacjalnej zlodowacenia Odry. Podjednostka strukturalna B obejmuje wyższe partie serii glacifluwialnej z Jóźwina, które przykrywają, a miejscami rozcinają erozyjnie, struktury podjednostki A. Osady podjednostki B są pocięte uskokami normalnymi powstałymi w efekcie pionowych przemieszczeń podścielających je struktur podjednostki A. Podjednostka strukturalna C jest reprezentowana głównie przez struktury wskazujące na ścinanie proste w płaszczyźnie (sub)horyzontalnej w warunkach subglacjalnych. Obejmuje ona glinę T2 zlodowacenia Odry oraz strefy kontaktu z podłożem. Pod względem mezostrukturalnym glina T2 reprezentuje melanż typu block in matrix. Podrzędną rolę w rozwoju strukturalnym podjednostki C odgrywała ekstensja horyzontalna w efekcie aktywizacji makrostruktur podłoża w trakcie rozpadu lądolodu zlodowacenia Odry.

EN

The complex of glaciotectonic deformations within Kleczew graben zone (Konin Elevation) is the object of present study. The analysis of macrostructures was the basis for definition of three structural sub-units A, B and C. Mesostructures were studied in detail within each of these sub-units. The structural sub-unit A is mainly represented by folds and thrusts produced by horizontal compression in front of advanced Odranian ice-sheet. These structures developed mainly within the Upper Miocene Poznań Formation clays, the Middle Miocene Poznań Formation brown coals and the South Polish glacial tills. The structural sub-unit B is composed of the glaciofluvial series from Jóźwin of the Odranian Glaciation, which cover discordantly deformed sediments of the sub-unit A. The sediments of the sub-unit B are dissected by lot of normal faults and high angle reverse faults. These structures were produced by horizontal extension related to vertical uplift of structures of sub-unit A. The structural sub-unit C is represented mainly by glacial till T2 of the Odranian Glaciation and contact zone between this till and the older sediments. The style of deformation of these sediments shows (sub)horizontal simple shearing under subglacial conditions. Within the complex of glaciotectonic deformations, the horizontal extension was the youngest deformation event produced by vertical uplift of the basement during decaying of the Odranian ice-sheet.

19

Neotectonics induced by ice-sheet advances in NE Poland

Morawski Wojciech

Geologos

|

2009

|

Vol. 15, No. 3-4

199--217

EN

Differences in the geological structure of the hard-rock substratum of the Warmia and Mazury regions (NE Poland) resulted during the Pleistocene in different reactions on the load exerted by the land-ice masses. In the (western) Warmia province, vertical glacio-isostatic movements caused cyclic erosional events affecting the relatively thick sedimentary cover, which became more compacted. In contrast, the thinner sedimentary cover of the rigid crystalline basement favoured quiet sedimentation in the (eastern) Mazury province. The zone in between these two areas runs NNE-SSW for some 80 km. It is several kilometres wide and is composed of landforms that owe their origin to the sedimentary infilling of crevasses. This intermediate zone formed an interlobe are between the two huge ice lobes that covered the Warmia and Mazury areas during the last ice age. The basement of the zone coincides with the crystalline craton slope, which is accompanied to the west by a parallel marginal trough. Cyclic advances and retreats of the Pleistocene ice sheet induced neotectonic mobility. Glacio-isostatic processes resulted in the intermediate zone in block movements (uplift and subsidence) that affected the whole Cenozoic succession, creating mainly vertical discontinuity zones. Glacio-isostasy also induced vertical tectonic movements within the older deposits, reaching down to the crystalline basement. A tectonic graben thus developed. It is bounded by flexures ac-companied on both sides by positive structures that may indicate transpressional movements with a strike-slip stress component.

20

Zjawiska glacitektoniczne w kopalni Bełchatów (2003-2005)

Bruj M., Krysiak Z.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2007

|

nr 134 (14)

5-12

PL

W latach 2003-2005 prowadzone były badania struktur glacitektonicznych widocznych w osadach Plejstocenu kopalni Bełchatów. Skartowane zostały 4 kolejne ściany zachodnie wyrobiska (dwa najwyższe poziomy) oraz fragment ściany pólnocnej (rys. 1). Zinwentaryzowano liczne struktury glacitektoniczne, upłynnienia osadów oraz objawy neotektoniki. Skomplikowane deformacje widoczne były głównie w osadach piaszczystożwirowych i w mułkach znajdujących się pomiędzy dwoma poziomami glin, jakkolwiek same gliny są także lokalnie wciągane w deformacje. Wyróżniono następujące typy deformacji: diapiry, pogrązy, systemy ścięć komplementarnych, różne typy fałdów, łuski i odkłucia, duplexy, ścięcia cylindryczne, uskoki normalne i odwrócone. Precyzyjne ustalenie, które deformacje w obrębie osadów plejstoceńskich są efektem glacitektoniki, które repliką tektoniki podłoża, a które neotektoniki jest bardzo trudne lub nawet niemożliwe. Te same trudności napotykamy przy próbie precyzyjnego określania ich wieku. Podstawowym czynnikiem kontrolującym drobne deformacje glacitektoniczne jest wielkość ciśnień wód porowych. Inne ważne parametry to przede wszystkim granulometria osadu, jego skład, charakter i konfiguracja podłoża oraz prędkość lodu. Wyniki analizy mezostrukturalnej pozwoliły określić kierunek kompresji subhoryzontalnej. Zmieniał się on od NNE-SSW i N-S w spągu profilu przez NWSE w jego środkowej części do W-E w stropie. Zmiana pola naprężeń w czasie odzwierciedla dwa etapy deformacji: kompresja (N-S) = reakcja głównych struktur rowu Bełchatowa na nacisk lodowca (odkładającego glinę dolną), kompresja NW-SE i W-E odpowiada kierunkowi ruchu lodowca odkładającego glinę górną (tzw. lob Widawki).

EN

Glaciotectonic structures in Pleistocene deposits of Bełchatow Mine have been studied since 2003 to 2005y. Four Western (highest) wall s of cover were mapped and the part of the Northern wall too (fig. 1). Numerous glaciotectonic structures, sediment flows or liquefaction and neotectonic features were noticed. Complicated deformations are visible mainly in sandygravel sediments and muds between two till horizons, however the tills are also locally deformed. The following deformational structures were distinguished: diapirs, loadings, complementary shears, different fold types, slices, detachments, duplexes, cylindrical shears, normal and reverse faults. It's very difticult to state which of the structures have glaciotectonic origin, which one reflect basement tectonics and which of them have neotectonic origin. The same difficulties relate to attempt of age definition. Essential controlling factor of small glaciotectonic structures is pore water pressure. The other important parameters are: sediment granulometry. its content and/or character, basement configuration and Glacier-ice speed. Results of mesostructural analysis indicate a sub-horizontal direction of compression. It changes from NNE-SSW and N-S in the bottom of the profile, through NW-SE in the middle part to W-E in the top. Changes of stress field during the time, reflect 2 deformational stages: compression (N-S) = reaction of the main structures of Bełchatow Graben to the Glacier pressure (which had left The Lower till). Compression NW-SE and W-E correspond with Glacier movement direction (which had left the Upper till) - so called Widawka lobe.