Wyniki wyszukiwania - BazTech

Ograniczanie wyników

Znaleziono wyników: 2

Liczba wyników na stronie

Wyniki wyszukiwania

Wyszukiwano:
w słowach kluczowych: glacio-isostasy

Sortuj według:

Ogranicz wyniki do:

Relative sea level changes, glacio-isostatic rebound and shoreline displacement in the Southern Baltic

Uścinowicz Sz.

Polish Geological Institute Special Papers

2003

Vol. 10

5-79

The relative sea level curve was developed for the southern Baltic area, based on a set of 314 radiocarbon datings of different terrestrial and marine sediments, collected at 163 sites located in the Polish part of the Southern Baltic and in the adjacent coastal land area. When developing the curve, relicts of various formations related to the shoreline evolution as well as extents of erosional surfaces, determined from seismoacoustic profiles, were taken into account. During Late Pleistocene and Early Holocene, i.e. between 13.0 and 8.5 ka BP, the southern Baltic sea level rose and fell three times, the amplitude of changes extending over 25-27 m. In some extreme cases, the sea level was falling at a rate of up to about 100-300 mm/a, the rate of rise accelerating to about 35-45 mm/a. In the Late Boreal, c. 8.5 ka BP, the Baltic - its water level by about 28 m lower than the present one - became permanently connected with the ocean. Until the onset of the Atlantic, the sea level had risen to about 21 m below the present sea level (b.s.l.). During 8.0-7.0 ka BP, the sea level was rising, at a rate of about 11 mm/a, to reach 10 m b.s.l. Subsequently during the Atlantic, until its end, the sea level rose to 2.5 m b.s.l., the rate of rise slowing down to about 2.5 mm/a. During the first millenium of the Subboreal, the sea level rose to about 1.3-1.1 m b.s.l., to become - on termination of the Subboreal - about 0.6-0.7 m lower than present. During the Subatlantic, the sea level changes were slight only. The glacio-isostatic rebound began c. 17.5 ka BP, to terminate c. 9.2-9.0 ka BP. The total uplift during that time amounted to about 120 m. The maximum uplift rate of about 45 mm/a occurred c. 12.4-12.2 ka BP. Within the period of c. 9.0 to c. 7.0 ka BP, the southern Baltic experienced forebulge migration, a subsequent subsidence ensuing from c. 7.0 to c. 4.0 ka BP. As from c. 4.0 ka BP, the Earth crust in the area regained its equilibrium. In Late Pleistocene and Early Holocene, the southern Baltic shoreline displaced rapidly and substantially several times, the displacement rate ranging from several tens of metres to a few kilometres per year. The displacement processes involved the seafloor surfaces located at present at 25 to 55 m b.s.l., the shoreline migrating over distances of 30-60 km away from the present coastline. In Middle Holocene, the shoreline moved southwards over a distance ranging from about 60 km in the Pomeranian Bay to about 5 km in the Gulf of Gdańsk. The shoreline location approached the present one at the final phase of the Atlantic. Late Holocene was the period when coast levelling processes were prevailing, the shoreline becoming gradually closer and closer to its present setting.

Krzywą względnych zmian poziomu morza skonstruowano na podstawie 314 dat radiowęglowych osadów pochodzących z różnych środowisk lądowych i morskich. Próbki do datowań pobrano z 163 stanowisk zlokalizowanych na obszarze polskiej części południowego Bałtyku i przyległej strefy brzegowej. Przy konstruowaniu krzywej wykorzystano również relikty różnych form związanych z rozwojem strefy brzegowej oraz zasięgi powierzchni erozyjnych, zlokalizowane na profilach sejsmoakustycznych. W późnym plejstocenie i wczesnym holocenie, między 13,0 i 8,5 tys. lat BP, poziom wody trzykrotnie wzrastał i opadał, a zakres wahań dochodził do 25-27 m. Poziom wody obniżał się w skrajnych przypadkach w tempie do ok. 100-300 mm/rok, a tempo wzrostu dochodziło do ok. 35-45 mm/rok. W późnym boreale, ok. 8,5 tys. lat BP, Bałtyk uzyskał stałe połączenie z oceanem na poziomie niższym od obecnego o ok. 28 m. Do początku okresu atlantyckiego poziom morza wzrósł do ok. 21 m poniżej współczesnego poziomu morza (p.p.m.). W okresie 8,0-7,0 tys. lat BP poziom morza wzrósł do 10 m p.p.m., w średnim tempie ok. 10 mm/rok. Do końca okresu atlantyckiego poziom morza wzrósł do 2,5 m p.p.m., a tempo wzrostu zmalało do ok. 2,5 mm/rok. W pierwszym tysiącleciu okresu subborealnego poziom wody wzrósł do ok. 1,1-1,3 m, a do końca tego okresu do ok. 0,6-0,7 m niższego niż współczesny. W okresie subatlantyckim średni poziom morza zmienił się już nieznacznie. Przebudowa glaciizostatyczna rozpoczęła się ok. 17,5 tys. lat BP i zakończyła ok. 9,2-9,0 tys. lat BP. Całkowity zakres podniesienia (total uplift) w tym okresie wyniósł ok. 120 m. Maksimum prędkości ruchów wznoszących, dochodzące od ok. 45 mm/rok, wystąpiło w okresie ok. 12,4-12,2 tys. lat BP. W okresie od ok. 9,0 do ok. 7,0 tys. lat BP przez obszar południowego Bałtyku migrowało nabrzmienie brzeżne, a w okresie od ok. 7,0 do ok. 4,0 tys. lat BP wystąpiły ruchy obniżajace. Od ok. 4,0 tys. lat BP położenie skorupy ziemskiej wróciło do stanu równowagi. Linia brzegowa południowego Bałtyku w późnym plejstocenie i wczesnym holocenie kilkukrotnie uległa szybkim i znacznym przemieszczeniom. Zmieniła położenie w tempie od kilkudziesięciu metrów do kilku kilometrów rocznie. Procesy te rozgrywały się na powierzchni dna morskiego położonej obecnie na głębokości od ok. 55 do 25 m p.p.m. i w odległości 30-60 km od dzisiejszego wybrzeża. W środkowym holocenie linia brzegowa przemieściła się ku południowi od ok. 60 km w Zatoce Pomorskiej do ok. 5 km w Zatoce Gdańskiej. Położenie linii brzegowej zbliżyło się do współczesnego w końcu okresu atlantyckiego. W późnym holocenie dominowały procesy wyrównywania wybrzeży, a linia brzegowa stopniowo zbliżała się do obecnego położenia.

Late Quaternary valley formation and neotectonic evolution of the Walbrzych Upland, Middle Sudeten Mts.

Krzyszkowki D., Stachura R.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

1998

Vol. 68, No. 1

23-60

The landscape of the Walbrzych Upland developed for a long time during three main stages: the Oligocene-Early Pliocene, the Late Pliocene-Early Pleistocene and the Middle Pleistocene one. The latter is very complex, and is presented in detail in this paper. The Walbrzych Upland was covered by continuous ice cover during the Odranian sub-stage (Early Saalian) and, at least in its marginal part, during the Elsterian. The thickness of the ice was ca.150 m during the last glacial stage. The pre-Elsterian fluvial system is poorly documented, although distinct traces of fluvial landscape from before the Odranian glaciation have been found. This fluvial system is documented by terraces with gravels, flattenings covered by tills which are presumably buried terraces, and the abandoned valleys. The pre-Odranian fluvial landscape shows ambiguous evidence of tectonic movements, except valley segments near the Sudetic Marginal Fault. Four stages of the post-Odranian valley development may be recognized, which are documented by four terraces: the Upper Terrace formed during the Wartanian/ Eemian, the Middle Terrace formed during the Middle Weichselian, the Lower Terrace formed during the Late Glacial/Early Holocene, and the Lowermost Terrace formed during the historical times. The post-Odranian valleys have been formed due to intensive and short-term uplift of the mountain upland with simultaneous re-activation of fault zones. The main geomorphological effects of this uplift include: formation of abandoned valleys; bottle-like shapes of newly incised valleys; formation of river gorges; highly irregular longitudinal profiles of channels; varying number of terraces and their heights along the valley thalvegs; tilting of terraces, truncation of terraces and formation of fault scarps along the Sudetic Marginal Fault. The main geological effects are: variable thickness of alluvial deposits due to rotation of bedrock blocks; synsedimentary thickness increase of alluvial deposits on some fault lines; and breaking of the continuity of some alluvial surfaces along the Sudetic Marginal Fault. The uplift of the Walbrzych Upland was induced by isostatic rebound after the Odranian glaciation and localised extentional tectonics, being superimposed on each other. The total uplift during the late Quaternary was about 40?50 m. The uplift rates were at about 1.5 mm/year at the beginning (ca. 200,000-150,000 years BP), and much lower during the Late Pleistocene and Holocene (0.15-0.05 mm/year). The uplift, though very slight, continues until now.

Rzeźba Pogórza Wałbrzyskiego ukształtowała się w trzech etapach: oligoceńsko-wczesnoplioceńskim, późnoplioceńsko-wczesnoplejstoceńskim i środkowoplejstoceńskim. Ten ostatni etap rozwoju rzeźby był najbardziej skomplikowany i jest on przedmiotem szczegółowych rozważań w zaprezentowanym artykule. Pogórze Wałbrzyskie było przykryte lądolodem skandynawskim w czasie ostatniego zlodowacenia tego obszaru, tj. w czasie zlodowacenia Odry (wczesny stadiał zlodowacenia środkowopolskiego) i co najmniej w swoich częściach brzeżnych w czasie zlodowacenia Elstery (południowopolskiego). Grubość lodu dochodziła do 150 m. Rzeźba fluwialna sprzed zlodowacenia Elstery jest słabo udokumentowana, natomiast obserwuje się liczne ślady takiej rzeźby sprzed zlodowacenia Odry. Jest ona udokumentowana przez terasy, spłaszczenia stokowe z pokrywami glin, które reprezentują pogrzebane terasy, oraz przez opuszczone (pogrzebane) doliny rzeczne. Ten przedodrzański system fluwialny wykazuje bardzo mały związek z tektoniką regionu, z wyjątkiem części dolin w pobliżu Sudeckiego Uskoku Brzeżnego. Po zlodowaceniu Odry, na Pogórzu Wałbrzyskim stwierdzono cztery fazy rozwoju rzeźby fluwialnej, udokumentowane przez terasy: terasę wysoką z okresu Warta/Eem, terasę średnią ze środkowego Vistulianu, terasę niską z późnego glacjału/początku holocenu i terasę najniższą powstałą już w czasach historycznych. Doliny po-odrzańskie były formowane w czasie krótkiego i bardzo intensywnego podnoszenia obszaru górskiego, z jednoczesnym uaktywnianiem stref uskokowych. Główne efekty morfologiczne tego podnoszenia to: butelkowy kształt nowo tworzonych dolin, powstanie odcinków przełomowych dolin, bardzo niewyrównane profile podłużne koryt rzecznych, zmienna liczba teras i ich wysokość wzdłuż dolin, pochylenie teras, obcięcie teras i skarpy uskokowe wzdłuż Sudeckiego Uskoku Brzeżnego. Główne efekty geologiczne to: zróżnicowana miąższość aluwiów w wyniku rotacyjnych ruchów podłoża, synsedymentacyjny wzrost miąższości aluwiów na skrzydłach zrzuconych niektórych uskoków i brak ciągłości niektórych pokryw aluwialnych poza Sudeckim Uskokiem Brzeżnym. Podnoszenie Pogórza Wałbrzyskiego nastąpiło najprawdopodobniej w wyniku odprężenia glaciizostatycznego po zlodowaceniu Odry, na które nałożyły się ruchy tektoniczne wzdłuż reaktywowanych uskoków. Całkowite, czwartorzędowe, tektoniczne podniesienie obszaru wynosi 40-50 m. Prędkość podnoszenia wynosiła początkowo 1,5 mm rocznie (ca. 200 000-150 000 lat BP), a potem, w późnym plejstocenie i holocenie, była znacznie mniejsza (0,15-0,05 mm rocznie). Podnoszenie to, choć bardzo małe, trwa do czasów obecnych.